1. Huyền thoại về sông Kỳ Cùng
Trong lịch sử Việt Nam, có một câu chuyện kể về sự tích của sông Kỳ Cùng, liên quan đến hai con rắn được gọi là Ông Dài và ông Cộc. Câu chuyện giải thích nguồn gốc của sông Kỳ Cùng ngày nay.
Ông Dài và ông Cộc
Vào xưa, ở vùng sông Tranh thuộc tỉnh Đông có một cặp vợ chồng giàu có nhưng không có con. Một ngày, họ nhặt được hai quả trứng to bằng nắm tay và quyết định để nó nở. Hai chú rắn nhỏ xuất hiện, và dù ban đầu chồng muốn giết chúng, vợ ngăn lại và nuôi chúng thành con.
Hai con rắn trở nên thông minh và thân thiện với người. Một ngày, trong lúc cuốc đất, một con bị đứt đuôi, tạo ra sự chênh lệch giữa chúng. Dù vậy, họ tiếp tục sống hòa thuận và được xem là vị thần trên sông Tranh.
Ngày một lớn, chúng thường đi săn gà con và trở nên nổi tiếng. Vợ chồng quyết định thả chúng xuống sông để tự kiếm thức ăn. Tại đây, chúng được thần nước cho quyền cai quản sông Tranh.
Sự tích sông Kỳ Cùng
Một ngày, có một vợ chồng người họ Trịnh đỗ thuyền lại gần sông. Ông Cộc bị mê mẩn bởi vẻ đẹp của người vợ và tình cảm của ông dành cho cô.
Nhưng đêm đó, hai cô gái nước xuất hiện, mang theo lễ vật và nói rằng đó là lễ vật cho ông Cộc và đề nghị ông nhường lại vợ. Người chồng giận dữ và từ chối, không hề biết rằng họ là thần nhỏ đến để kiểm tra lòng trung trực của ông.
Chán nản, họ rời đi, và người chồng nhận ra mình đã bỏ lỡ cơ hội. Nhưng ông Cộc đã theo đuổi họ, làm cho cơn mưa bão và ngăn họ rời đi. Họ tạm trú tại một ngôi đền gần đó. Khi thức dậy, họ phát hiện vợ người chồng đã biến mất.
Người chồng, đau lòng vì mất vợ, lang thang khắp nơi tìm kiếm cách trả thù. Cuối cùng, anh gặp một thầy bói có thể giúp anh. Thầy bói là Bạch Long hầu, người đồng ý giúp anh trả thù và đưa anh đến nơi vợ đang bị giữ.
Sau một cuộc kiện tụng, sự thật được phơi bày, và ông Cộc bị trừng phạt. Vợ và chồng tái hợp, và họ sống hạnh phúc với đứa con của mình.
Ở bên Nam sông Kỳ Cùng, vẫn còn một tảng đá làm mốc và một chuông bị xích, là biểu tượng cho câu chuyện của ông Cộc và sự hiện diện của thần nước. Câu chuyện này là nguồn gốc của tên gọi sông Kỳ Cùng.

2. Huyền thoại về Sông Cửu Long
Sông Cửu Long đã trở thành một truyền thuyết đặc sắc của Việt Nam, giải thích nguồn gốc của con sông này với chín cửa sông như chín con rồng hùng vĩ hướng ra biển cả.
1. Hai vị thần khổng lồ
Cửu Long, hay còn được biết đến với tên gọi khác là sông Công, là một câu chuyện quen thuộc, chủ đề của Việt Nam và còn nổi tiếng trên thế giới với tên gọi sông Cửu Long. Vậy tại sao lại gọi là sông Chờ? Một câu chuyện thú vị sẽ giải đáp điều này:
Xưa kia, có hai vị thần khổng lồ sống xa xôi. Cả hai đều sở hữu thân hình vĩ đại, sức mạnh khủng khiếp, có thể nhấc núi lấp biển chỉ trong chốc lát. Mặc dù với tính cách và nghề nghiệp khác nhau, họ là bạn thân thường xuyên gặp gỡ và tặng quà cho nhau khi một trong họ săn được thú ngon hoặc câu được con cá béo ngon. Mối quan hệ hòa mình trong niềm vui và sự giao lưu.
Một ngày nọ, không hiểu vì lý do gì, giữa hai vị thần bất ngờ nảy sinh một cuộc cãi vã. Trong mấy ngày liền, họ không thèm nghe lời nhau. Cuối cùng, họ quyết định tìm trọng tài để phân xử. Gặp một thiên thần, cả hai đều trình bày mâu thuẫn của mình. Thiên thần nghe xong nói:
– Chuyện này thật là khó giải quyết. Bây giờ, chúng ta sẽ giải quyết nó bằng cách tổ chức một cuộc đua. Người đến đích đầu tiên sẽ là người chiến thắng. Cả hai đều đồng ý chứ?
2. Huyền thoại về Sông Cửu Long
Hai vị thần đồng lòng gật đầu, thiên thần dẫn họ đến một địa điểm xuất phát, và sau khi nghe thấy tiếng trống, cả hai phải chạy về hướng đông nam, với biển làm đích.
“Dung” tiếng trống vang lên. Cặp thần khổng lồ bắt đầu bước chân. Tuy nhiên, đoạn đường khởi đầu đầy khó khăn, đầy những thách thức. Núi non đứng như một bức tường, không dễ dàng để chạy nhanh chóng.
Thần Săn, thường xuyên leo đồi và vượt đèo, nhanh chóng vượt qua trở ngại. Còn Thần Câu, thì thấy có phần lưỡng lự: “Không cần phải leo trèo mệt mỏi. Tôi sẽ chạy theo đường núi, có chút uốn cong nhưng ít mất công vất vả, lại không mệt nữa”. Ông nghĩ làm như vậy. Tuy nhiên, ông không ngờ rằng trong khi ông còn lung lay giữa dãy núi, đối thủ của ông đã cúi đầu và phóng về phía trước, đạp qua những vực thẳm. Không mất nhiều thời gian, Thần Săn đã bước lên cánh đồng rộng lớn và phẳng phiu. Ông ngồi lại nghỉ ngơi vì quá mệt. Thần Câu, theo dấu chân núi, chạy mãi mà cuối cùng mới bay lên để tìm đường. Khi nhận ra Thần Săn sắp đến đích, Thần Câu rất lo sợ, vội vàng hạ xuống và chạy về phía tây nam để nhanh chóng đến bờ biển gần nhất. Nhưng đã quá muộn. Thần Săn, sau khi nghỉ ngơi, vội chạy đến đích và được thiên thần công nhận là người chiến thắng.
Ngày nay, con đường mà Thần Săn đã chạy, đá văng đất lún, biến thành một dòng sông. Dòng sông này thường thẳng nhưng có nhiều ghềnh thác. Nơi Thần Săn ngồi lại nghỉ nay là Biển Hồ [3]. Còn con đường mà Thần Câu chạy thì không được liên tục. Một đoạn của nó cũng biến thành một dòng sông, dòng sông này chảy nhẹ nhàng, ít ghềnh thác nhưng có nhiều khúc quanh co. Bởi vì Thần Câu đến đích muộn màng, con sông ấy còn được biết đến với tên là sông Chậm. Còn con sông mà Thần Săn đi, vì phải đợi chờ nên người ta còn gọi là sông Chờ. Người ta nói rằng bởi vì Thần Săn đi đi lại lại chờ đợi, nơi đó trở thành chín cửa sông như chín con rồng, và vì thế nó còn được gọi là Cửu Long.

3. Huyền thoại về Sông Nhà Bè
Chuyện kể về truyền thuyết sông Nhà Bè, nói về sự chuộc lỗi của một viên thơ sau khi chứng kiến những hình phạt khủng khiếp dưới âm phủ.
1. Viên thơ Thủ Huồn
Xưa kia ở Gia Định, có một viên thơ tên là Thủ Huồn. Hắn sống một cuộc đời làm thơ lại đầy oan trái, làm tan nát bao gia đình. Sau khi chứng kiến hình phạt dã man, hắn quyết định chuộc lỗi bằng một chuyến hành trình xuống âm phủ.
Đến âm phủ, hắn gặp lại vợ đã mất từ lâu. Họ có thời gian ngắn sum họp, nhưng vợ chỉ cho hắn sống trong những nơi có thể tiếp cận. Thủ Huồn thấy những cảnh kinh khủng của nơi này, đặc biệt là những chiếc gông có tội ác ghi chép rõ ràng.
Quay trở lại thế gian, Thủ Huồn quyết tâm chuộc lỗi. Hắn phát động các hoạt động từ thiện, phân phối tài sản cho người nghèo, xây dựng chùa để cúng ân nhân. Nhờ những hành động này, hắn giảm đi ba phần tư tội lỗi và trở về âm phủ một lần nữa. Lần này, gông của hắn đã nhỏ lại, và Diêm vương trả hắn một cơ hội mới trong thế giới sống.
Thủ Huồn quay về Gia Định, tiếp tục công việc từ thiện. Ông dành cuộc đời mình giúp đỡ người khác, xây dựng những nơi an cư cho người nghèo. Điều đặc biệt, ông còn được biết đến là người đã giúp truyền thông tin lai lịch cho một vị vua Trung Quốc mới lên ngôi.
Ngày nay, chùa Thủ Huồn ở Biên Hòa vẫn là điểm đến của những người đi ngang qua sông Nhà Bè, kỷ niệm tấm lòng nhân ái của Thủ Huồn.
2. Sự tích sông Nhà Bè
Ca dao Việt Nam có câu:
“Nhà Bè nước chảy phân hai,
Ai về Gia Định, Đồng Nai thì về”.

4. Sự tích sông Tô Lịch
Trong quá khứ, gia tộc nhà Lý xuất hiện một vị vua mắc bệnh đau mắt. Dù đã mời các bác sĩ chuyên môn từ thành phố và ngoại ô đến cung điện để chữa trị, kể cả những bác sĩ nổi tiếng, nhưng mọi nỗ lực đều thất bại. Đôi mắt của vua sưng to, gặp đêm ngày đau đớn, không thể rời điện Kinh Thiện trong suốt hai tháng. Bối cảnh triều đình rối loạn vì bệnh của vua. Các quan quản cung chạy đi khắp nơi tìm kiếm giáo sư và tổ chức lễ cúng tại các đền chùa, nhưng mắt của vị vua vẫn không cải thiện. Một ngày, hai binh lính mang theo một bậc thầy bói từ núi Vân Mộng được triệu về. Thầy bói nổi tiếng với khả năng dự đoán tương lai. Sau khi thực hiện một số lễ cúng, thầy bói nói:
– Ông vua ơi, quẻ này cho thấy hình ảnh của vị vua rất linh nghiệm. Thật sự, bệnh của vị vua là do 'thuỷ phương càn tuất' xâm nhập vào mắt, và vì vậy, trừ khi chúng ta trấn áp nó, vấn đề sẽ không được giải quyết.
Vua lập tức sai hai quan lớn đến một góc của thành phố. Khu vực đó có hai con sông nhỏ, Tô Lịch và Thiên Phù, hợp nhau và hồi sinh ra sông Cái tại vị trí giống như bến Giang Tân ngày nay. Cả hai quan lớn đến ngã ba sông để tổ chức một lễ cúng tại đền Hà Bá, hi vọng thu hút sự giúp đỡ từ thần linh. Đêm đó, một quan lớn, ăn chay sưu tập, đặt mình trước đền để chiêm bái trong mộng. Thần linh nói: “Vào sáng mồng một tháng ba mươi, ai đến đứng ở bên kia bến đò và đầu tiên ném xuống sông sẽ được tôn làm thần và giúp trấn áp tình hình.”
Nghe lời của quan lớn, vua lập tức sai một số quan nhỏ để thực hiện nhiệm vụ này. Một quan lớn khác cố gắng khuyên vua không nên làm điều đó, vì nó là một việc làm thiếu đạo đức, nhưng vua không lắng nghe. Mắt của vua quá quan trọng, và mạng sống của những người dân không thể sánh kịp. Hơn nữa, Tết đang đến gần, và bệnh của vua sẽ ảnh hưởng đến lễ kỷ niệm quan trọng và mối quan hệ trong triều đình.
Ở làng Cảo thuộc khu vực sông Tô, có một cặp vợ chồng kinh doanh dầu rong, thường được biết đến như là ông Dầu và bà Dầu. Họ hàng ngày mang dầu vào thành phố để bán, và chiều trở về, vợ nấu ăn trong khi chồng chăm sóc hàng hóa.
Vào ngày mồng một tháng ba mươi, hai vợ chồng quyết định bán một số lít dầu cho các đền chùa. Trong giai đoạn cuối năm, có nhu cầu lớn về dầu để thắp đèn ngày Tết. Họ bắt đầu sớm, chồng mang theo chảo, vợ cầm gáo, và họ đến ngã ba của sông Tô Lịch - Thiên Phù. Ở đây, họ nghỉ lại trong một nhà nghỉ canh để đợi đò. Đường vắng vẻ, chưa có ai đi qua. Tuy nhiên, trong nhà nghỉ, có hai binh sĩ đang đứng trực. Thấy có người, họ bất ngờ nổi lên và làm cho hai vợ chồng giật mình. Mặc dù họ thấy mặt chúng hung dữ, nhưng họ an tâm khi nghe câu hỏi:
– Hai người đang đi đâu sớm như vậy?
Họ trả lời trung thực về hành trình của họ. Họ có ý định bán dầu hàng ngày để kiếm đủ sống. Chúng tiếp tục đặt câu hỏi:
– Ó, thì hai người cảm thấy khổ cực như vậy à. Nếu có tiền dư, thì hai người muốn món quà gì? Hãy nói lên! Chúng tôi sẽ cố gắng giúp đỡ.
Trước tình huống không ngờ này, ông Dầu và bà Dầu cảm thấy ngạc nhiên. Nhưng trước áp lực từ những câu hỏi liên tục của chúng, họ buộc phải làm bộ trả lời với gương mặt tươi cười:
– Chúng tôi à? Người chồng nói. Tôi sẽ thấy rất hạnh phúc nếu có một bữa cơm nếp và một con cá ghẹ là đủ tuyệt vời.
Người vợ cũng đồng tình và thêm vào một đĩa bánh rán, đặc sản mà bà ấy yêu thích.
Thấy chưa thấy đò, hai vợ chồng lo lắng. Họ nói chuyện và chờ đợi bao lâu nữa mới vào thành phố để bán dầu lần đầu tiên cho chùa Vạn Thọ. Khi họ đứng nhìn xuống sông, hai binh sĩ đã rình rập từ trước bỗng nhiên che mặt họ và kéo đi. Họ van xin:
– Xin ông, xin ông tha thứ cho chúng cháu, chúng cháu không có gì cả.
Nhưng hai binh sĩ không nói năng, chỉ buộc tay họ lại và dắt họ đến bờ sông. Chúng giữ chặt và cùng một lúc ném mạnh xuống nước. Bọt nổi, sóng vỗ. Và hai xác chết chìm xuống đáy sông. Sau đó, chúng đứng đó cười hả hê rồi bỏ đi.
Câu chuyện về mắt vua tự nhiên trở nên quái dị, khi vào rạng sáng mùng một tháng giêng, mọi thứ trở nên như chưa từng có. Nhưng ông Dầu và bà Dầu nuôi thù không ngừng. Ngày sau, hai binh sĩ giết người mà không rõ lý do, tự treo cổ ở gốc cây đa trong hoàng thành. Sau đó, chủ quán bên kia sông Giang Tân, tự nhiên đứng giữa chùa Vạn Thọ và lên tiếng chửi bới. Mặc dù lời ấy rối ren, nhưng mọi người đều hiểu ý chung, nói chung là:
– Chúng tôi là ông Dầu và bà Dầu… Chúng mày là quân lính tàn bạo và tàn ác, là những kẻ giết người tàn bạo… Chúng mày sẽ chết đau đớn… Gia tộc Lý của chúng mày sẽ không còn gì để diễn đàn nữa… Chúng tôi sẽ thu hẹp sông Tô Lịch và Thiên Phù lại… Cho đến khi bắt đầu, chúng mày đừng mơ tưởng có cơ hội thoát khỏi điều này…
Những tin đó khiến vua lo lắng tột cùng. Vua cho xây dựng một đền thờ ở ngã ba Giang Tân và thờ phượng hai người như thần thánh. Hàng năm, vào ngày ba mươi tháng một, những quan Lễ được cử đến đây để cúng ông Dầu và bà Dầu với những món ăn mà họ yêu thích.
Tuy nhiên, ngôi báu của nhà Lý không kéo dài lâu và chuyển giao cho nhà Trần. Gia phả Lý suy tàn, đến nỗi chỉ những người chuyển sang họ Nguyễn mới có cơ hội thoát khỏi định mệnh.
Sông Thiên Phù dần bị lấp đầy, và đến nay chỉ còn lại một lạch nước nhỏ ở phía Nhật Tân. Sông Tô Lịch cũng trở thành một dòng nước bẩn đen. Duy chỉ có đền thờ ông Dầu và bà Dầu, mỗi năm, dân làng Bưởi vẫn tổ chức lễ cúng vào ngày ba mươi tháng mười một.


5. Chuyện kể về sông Kinh Thầy
Legend about the Kinh Thay River tells the tale of a courageous young man who defeated a fierce black dragon and the modern-day legend of the Kinh Thay River.
1. Kinh Thay Boy is Born
Once upon a time, in a village, an old couple struggled to have a child to continue their family line. The husband complained about their fate, blaming the previous life for the lack of blessings. The wife, on the other hand, visited various temples and prayed for a child.
One day, while at the market, the wife encountered an old beggar. The beggar's hair was completely white. She gave the beggar a large cake and a new shirt.
The old woman, after finishing the cake, spoke:
– I am a fairy. Listen to me, tomorrow morning, go to the mountain and pick a flower. Your wish will be granted.
After saying this, the old woman disappeared.
Early the next morning, the wife followed the fairy's instructions and found a flower with a mesmerizing fragrance. She picked it and placed it on the pillow by the bed. Soon after, she became pregnant, but sadly, the husband passed away. She gave birth to a handsome and talented son, naming him Kinh Thay.
Kinh Thay lived with his mother for two harvest seasons before she passed away. A wise man took him in and taught him archery. Kinh Thay quickly grew up and became skilled with the bow. Any bird that flew high or squirrel that darted away couldn't escape his arrows. He also learned magical abilities like calling rain, summoning wind, moving mountains, and digging rivers.
2. Seeking the Black Dragon in the Legend of the Kinh Thay River
One day, the wise man told Kinh Thay:
– I know there's a black dragon causing havoc in the North. Now that you've grown up, go and eliminate this evil creature.
With these words, the wise man handed him a divine sword.
Kinh Thay bid farewell to the wise man, armed with the sword, and headed straight to the North. When he reached Kinh Mon, he found villages deserted, fields abandoned, and desolation everywhere. He searched several villages but found no one.
In another village, he finally encountered an old woman. Kinh Thay asked why the villages were deserted. The old woman replied:
– There is a fierce monster here. It captures a person every day for its meal. The villagers are terrified, and many have fled.
Upon hearing this, Kinh Thay's blood boiled. He declared:
– Tell me where it is. I will rid the people of this calamity.
The sorrowful woman responded:
– The village is currently lacking water because it has blocked the river. To encounter it, you must provide the villagers with water to drink and cook rice. Only when it sees smoke, it will come.
Kinh Thay immediately lit a large fire, so large that it dried up the pond. The villagers, trying to preserve drinking water, rushed to put out the fire. Despite Kinh Thay's efforts to stop them, he eventually used his magical power to build a high wall to block the crowd.
The Difficult Battle and the Legend of the Kinh Thay River
The fire continued to burn. Smoke rose higher than the mountain, obscuring the sun. Kinh Thay, just wiping off his sweat, saw the black dragon charging from the North. The wind roared, trees bent, and Kinh Thay raised his sword. The sword formed a radiant rainbow.
Kinh Thay swung the sword in all directions. The wind ceased. The black dragon was trapped in a shining cage. It writhed, spewing fire in all directions. The fire surrounded Kinh Thay. His body glowed red like heated iron. Kinh Thay called for rain. Rain poured heavily. The dragon closed its eyes as the rain blinded it. Without a chance to open its eyes, Kinh Thay shot an arrow. Thousands of arrows were like a swarm, penetrating the dragon's iron-like scales.
Kinh Thay then directed the rain to flow from the dragon's tail. The dragon turned in one direction, and the rain followed. Each raindrop was as sharp as a knife, removing the dragon's scales. It struggled to regain its enclosure, releasing tens of thousands of poisonous snakes to fight Kinh Thay. Swinging his sword, Kinh Thay cut through the snakes.
On the third day of the exhausting battle, Kinh Thay, tired and sore, decided to rest and fell asleep. When he woke up, he found the villagers surrounding him. They brought him lots of food, all grilled, as there was no water.
Although Kinh Thay tried to stop them, they used magical powers to create a vast river for the villages to drink from. Since then, the people named this river the Kinh Thay River to commemorate his heroism.
The defeated monster turned into a range of mountains along Kinh Mon District. On the highest peak is the dragon's face, and its eyes became two wells. The eyes, having been shot, make the well water murky throughout the year.

