1. Nhà thờ Chính Tòa Bắc Ninh
Nằm ở trung tâm thành phố, Nhà thờ Chính tòa Bắc Ninh nổi bật với phong cách kiến trúc Ba-rốc (Baroque) – một dạng kiến trúc độc đáo ra đời vào thế kỉ XVI. Khi chiêm ngưỡng ngôi nhà thờ có hơn trăm năm tuổi này, bạn sẽ thấy sự kết hợp tinh tế của nhiều yếu tố nghệ thuật. Kiến trúc đặc sắc này mang đến cảm giác linh thiêng, mở ra một không gian thanh tịnh cho các tín đồ.
Đặc trưng của kiến trúc Ba-rốc là tạo ra một không gian sống động nhờ ánh sáng xuyên suốt, với nguồn ánh sáng được giấu kín để tạo ra hiệu ứng thị giác độc đáo. Kiến trúc Ba-rốc cũng bao gồm sự vận động liên tục của những bức tường uốn lượn, ánh sáng chuyển động và âm thanh vang vọng hoàn hảo. Những bức tường hình oval uốn lượn làm nổi bật vẻ đẹp đặc trưng.
Nhà thờ Chính Tòa Bắc Ninh có bố cục không gian theo hình chữ thập, tuân theo nguyên tắc đối xứng của kiến trúc thời kỳ Phục Hưng. Chiều dài của nhà thờ khoảng 45m, chiều ngang rộng khoảng 12m, với hai hàng cột chính hình chữ nhật cao hai tầng, mỗi bên sáu cột, tượng trưng cho 12 vị thánh tông đồ.
Địa chỉ: 537 Ngô Gia Tự, P. Tiền An, Bắc Ninh
2. Thành cổ Bắc Ninh
Thành cổ Bắc Ninh là một công trình kiến trúc quân sự nổi bật của tỉnh Bắc Ninh, được xây dựng từ năm 1805 dưới triều vua Gia Long của nhà Nguyễn. Ban đầu, thành được đắp bằng đất, sau đó vào năm Minh Mạng thứ 6 (1825), thành được xây bằng đá ong và hoàn thiện bằng gạch vào thời Thiệu Trị (1841).
Hiện tại, khuôn viên thành cổ Bắc Ninh thuộc quản lý của Trường Sĩ quan Chính trị (Bộ Quốc phòng). Do ảnh hưởng của chiến tranh và sự tác động của con người, di tích đã bị xuống cấp nghiêm trọng. Các dấu tích còn lại bao gồm ba cổng thành, một phần bờ thành, hào sâu, cùng hai khẩu súng thần công, nổi bật nhất là cổng tiền với đài gác vọng và cột cờ cao gần 20m.
Địa chỉ: Làng Đỗ Xá, huyện Võ Giàng, Hòa Đình (Tiên Du) và làng Yên Xá, huyện Yên Phong (nay thuộc phường Vệ An), Bắc Ninh
3. Chùa Phật Tích
Chùa Phật Tích (còn gọi là chùa Vạn Phúc) tọa lạc cách Hà Nội 20km về phía Đông, nằm trên núi Lạn Kha. Đây là một trong những ngôi chùa cổ nhất với kiến trúc mang dấu ấn thời Lý.
Chùa là nơi hội ngộ giữa Phật giáo Ân Độ và tín ngưỡng dân gian Việt Nam, đồng thời hình thành trung tâm Phật giáo đầu tiên của nước ta (trung tâm Dâu – Luy Lâu). Theo tài liệu cổ, chùa Phật Tích được xây dựng vào năm Thái Bình thứ tư (1057) với nhiều tòa nhà dọc ngang. Năm 1066, vua Lý Thánh Tông cho xây dựng thêm một tháp cao. Sau khi tháp sụp đổ, phát hiện bên trong là bức tượng Phật A-di-đà bằng đá xanh nguyên khối, dát vàng bên ngoài. Để ghi nhận sự xuất hiện kỳ diệu của bức tượng này, làng được đổi tên thành Phật Tích và chuyển lên sườn núi.
Chùa được xây dựng theo kiểu Nội công ngoại quốc, với bậc nền thứ nhất là sân chùa Phật Tích Bắc Ninh, nơi có vườn hoa mẫu đơn gắn liền với truyền thuyết “Từ Thức gặp tiên”. Bên phải là miếu Tiên chúa thờ Trần Ngọc Am, trước miếu có một tháp Linh Quang được xây dựng năm Chính Hoà XX (1699).
Địa chỉ: Sườn phía Nam núi Phật Tích, xã Phật Tích, huyện Tiên Du, tỉnh Bắc Ninh
4. Chùa Dâu
Chùa Dâu, còn được gọi là Cổ Châu tự, Diên Ứng tự, Pháp Vân tự, Thiền Định tự, và chùa Bà Dâu, nằm trên một khu đất cao ráo, rộng rãi với phong cảnh hữu tình. Chùa hướng về phía Tây và được xây dựng theo kiểu kiến trúc “nội Công ngoại Quốc”, bao gồm tam quan, tiền thất (bái vọng đường), tháp Hoà Phong, Tam bảo, hậu đường, hai dãy hành lang và các công trình phụ trợ như nhà Mẫu và Tổ, nhà khách, vườn tháp, ao chùa và hệ thống tường bao.
Tam quan có 3 gian, với cấu trúc gỗ dựa trên 4 hàng chân cột và mái ngói, kết cấu vì nóc kiểu “con chồng, giá chiêng, cốn, bẩy”. Tất cả các cấu kiện đều được chế tác tỉ mỉ, tường hồi được bít kín nhưng thông thoáng. Chùa Dâu là một minh chứng rõ nét của sự kết hợp giữa Phật giáo Ấn Độ và tín ngưỡng bản địa, đặc biệt với hệ thống tượng Tứ Pháp từ thời Lê - Nguyễn, tạo nên một trung tâm tín ngưỡng đặc trưng của người Việt.
Địa chỉ: Thôn Khương Tự, xã Thanh Khương, huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh
5. Chùa Bút Tháp
Chùa Bút Tháp nổi bật với tượng Quan Âm thiên thủ thiên nhãn bằng gỗ lớn nhất Việt Nam, và được công nhận là di tích quốc gia đặc biệt trong đợt xếp hạng thứ 4.
Ngôi chùa này là một trong số ít các ngôi chùa cổ với quy mô kiến trúc lớn còn tồn tại ở Đồng bằng Bắc Bộ. Với thiết kế kiến trúc độc đáo, chùa hòa quyện hài hòa với cảnh quan thiên nhiên. Toàn bộ công trình chính của chùa được xây dựng theo hướng Nam, hướng truyền thống của người Việt, và theo Phật giáo, hướng Nam đại diện cho trí tuệ và bát nhã.
Chùa vẫn sử dụng khung gỗ chịu lực với nền bệ lan can bằng đá, thường thấy trong các công trình kiến trúc. Các khối đá trang trí khắc họa các hình động vật rất sinh động và đặc sắc. Các tác phẩm chạm khắc đá tại chùa Bút Tháp rất phong phú, với 26 bức ở lan can Tòa Thượng Điện, 12 bức ở cầu đá nối với Tòa Thích Thiện Am, và 13 bức ở chân tháp Báo Nghiêm. Tổng cộng có 51 bức chạm khắc đá, tất cả đều đồng nhất về chất liệu, phong cách và niên đại, phản ánh rõ nét ý nghĩa Phật đạo và nghệ thuật thiền với chủ đề thiên nhiên phong phú như Tứ Linh Quý.
Địa chỉ: Thôn Bút Tháp, xã Đình Tổ, huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh