Buzz
Lễ hội Kate
1.1 Thông tin tổ chức lễ hội Ninh Thuận Kate
Lễ hội Kate là một trong những lễ hội truyền thống của cộng đồng người Chăm sinh sống tại khu vực Nam Trung Bộ. Hằng năm, lễ hội này được tổ chức vào ngày 1/7 theo lịch Chăm, thường vào cuối tháng 9 hoặc đầu tháng 10 theo lịch dương. Đây là một trong những sự kiện lễ hội quan trọng nhất của người Chăm, kéo dài trong khoảng 3 ngày, với nhiều hoạt động văn hóa nghệ thuật đặc sắc.
Lễ hội Kate là một trong những lễ hội lớn nhất ở Ninh Thuận
1.2 Các nghi thức trong lễ hội Kate
Theo truyền thuyết từ xa xưa, trong gia đình Champa thì người Chăm sẽ là chị cả còn người Raglai là em út. Theo truyền thống của gia đình mẫu hệ thì em gái út sẽ là người cất giữ và bảo quản đồ gia bảo của tổ tiên, do đó những bộ y phục của các vị thần người Chăm sẽ được người Raglai bảo quản.
Vì vậy, vào ngày đầu tiên của Lễ hội Kate ở Ninh Thuận, người Raglai sẽ tổ chức lễ rước y phục của các vị thần về làng của người Chăm, đưa chúng đến đền thờ để thực hiện lễ cúng. Buổi lễ đón y phục này được người Chăm tổ chức trong không khí trang trọng, thể hiện lòng kính trọng của họ đối với các vị thần.
Cộng đồng đang cùng nhau dâng lễ cho các vị thần
Ngày thứ hai là ngày chính của lễ hội Ninh Thuận, cũng là phần đặc biệt nhất của nó. Người Chăm sẽ cùng nhau rước y phục của từng vị thần lên đền tháp của họ, sau đó tiến hành các nghi thức tắm rửa cho tượng thần, mặc y phục và thực hiện các nghi lễ trang trọng khác theo tín ngưỡng của họ.
Tuy nhiên, do số lượng đền tháp cổ bị hỏng, sụt lún qua hàng thế kỷ, vì vậy người Chăm ở các khu vực và làng xóm không có đền tháp cũng sẽ tìm về những địa điểm có đền tháp, mặc trên mình những bộ trang phục truyền thống đẹp nhất, mang theo những đồ lễ vật để dâng lên các vị thần, mong muốn điều may mắn và bình an.
Các nghi lễ được tổ chức tại các đền tháp
Ngày thứ ba trong lễ hội Kate là phần lễ được tổ chức tại các làng hoặc quy mô nhỏ hơn như gia đình. Tất cả thành viên trong gia đình sẽ tụ họp lại để cầu nguyện cho tổ tiên, mong muốn thần linh phù hộ cho con cháu thành công trong công việc, gia đình hạnh phúc và sum vầy.
Hiện nay, lễ hội Kate là một trong những sự kiện lễ hội Ninh Thuận nhận được nhiều sự quan tâm nhất, không chỉ là một hoạt động văn hóa, tín ngưỡng của người Chăm mà còn được khai thác như một nguồn gốc du lịch. Mặc dù nhiều người hiểu lầm rằng Lễ hội Kate là tết của người Chăm - tương đương với Tết Nguyên đán của người Kinh. Trên thực tế, ngày lễ truyền thống của cộng đồng này phải là Lễ Rija Nưgar, tổ chức vào ngày đầu tiên của tháng 1 trong lịch Chăm, khoảng đầu tháng 4 theo lịch dương. Đây là dịp để tiễn biệt những điều xấu xa của năm cũ, chào đón những điều may mắn của năm mới, đồng thời cũng là thời điểm để cầu mưa để chuẩn bị cho mùa canh tác.
Lễ Puis - Một trong những sự kiện lễ hội Ninh Thuận đặc biệt nhất
Lễ Puis có nhiều điểm tương đồng với lễ hội Nữ thần Pô Inư Nưgar, cả hai đều bao gồm các nghi lễ để tạ ơn và thết đãi thần linh vì đã ban phước để họ có một mùa màng bội thu, sức khỏe dồi dào, làm ăn thuận lợi. Thường thì, lễ hội Ninh Thuận này sẽ được tổ chức định kỳ mỗi 1 năm, 2 năm hoặc 7 năm một lần, tùy thuộc vào việc năm đó có đủ mưa, con cháu có đầy đủ đám đông hay không.
Lễ Puis thường diễn ra trong các tộc họ thuộc các thôn làng thờ tháp Po Rame như Hậu Sanh, Vĩnh Thuận, Mỹ Nghiệp, Vụ Bổn, Hiếu Thiện. Còn với các tộc họ tôn vinh tháp Po Klaung Garai thì sẽ tổ chức lễ cúng Payak. Tập tục này không rõ nguồn gốc từ bao giờ, nhưng đã được truyền lại từ đời này sang đời khác, cho đến ngày nay người Chăm vẫn giữ và thực hiện đúng với những nghi lễ truyền thống.
Lễ Payak
Lễ Payak là một trong những sự kiện lễ hội Ninh Thuận được tổ chức bởi các làng Chăm tôn thờ tháp Po Klaung Garai như Phước Đồng, Chất Thường, Hiếu Lễ, Hoài Trung (thuộc Ninh Phước – Ninh Thuận) và các làng khác. Các nghi lễ trong lễ Payak cũng tương tự như lễ Puis, có điểm khác là sẽ được thầy Kadhar và bà bóng thực hiện cùng nhau.
Các lễ hội Ninh Thuận thu hút rất nhiều du khách tham gia
Lễ hội Payak sẽ bao gồm nghi thức thầy Kadhar kéo đàn Rabap để hát mời vị thần Siva trở về. Còn bà bóng sẽ thực hiện nghi lễ “thả ba hạt gạo trôi vào trong lọ nước”, rồi sau đó đợi cho đến khi 3 hạt gạo trôi gần nhau thì dùng lá trầu vớt ra. Đây được coi là điềm báo các tộc họ sẽ thịnh vượng, gia đình hạnh phúc và sum họp bên nhau.
Lễ hội Ramưwan
Lễ hội Ramưwan được tổ chức vào các ngày 29/4, 30/4 và 1/5 theo lịch Chăm. Lúc này, cộng đồng người Chăm theo đạo Hồi ở Ninh Thuận sẽ thực hiện các nghi lễ đón tết, có nhiều điểm tương đồng với ngày tết Katê của cộng đồng người Chăm theo đạo Bà la môn. Lễ mở đầu sẽ là lễ tảo mộ, sau đó mọi người sẽ đi tảo mộ và thực hiện chay niệm tại các thánh đường Hồi giáo. Về ý nghĩa, lễ hội Ramưwan nhắc nhở con cháu về tổ tiên, giáo dục về truyền thống “uống nước nhớ nguồn” hơn là về tín ngưỡng và tôn giáo.
Cư dân đang tham gia cùng nhau trong lễ Ramưwan
Lễ hội cầu Ngư – múa siêu
Cuối cùng trong danh sách các lễ hội Ninh Thuận là lễ hội Cầu Ngư. Khác với các lễ hội truyền thống của cộng đồng người Chăm đã được nêu trên, lễ hội Cầu Ngư phổ biến với hầu hết các khu vực gần biển tại vùng Duyên hải Nam Trung Bộ. Tuy nhiên, mỗi khu vực sẽ có những đặc điểm riêng trong phong tục, nghi lễ và thời gian tổ chức lễ hội. Đối với cư dân ở Đông Hải, thành phố Phan Rang – Tháp Chàm, lễ hội Cầu Ngư được tổ chức khoảng ba năm một lần vào các ngày 20 và 23/5 âm lịch, có nhiều điểm tương đồng với Lễ hội Cầu Ngư ở Đà Nẵng. Lễ hội được tổ chức tại Lăng Ông với sự tham gia đông đảo của ngư dân.
Lễ hội Cầu Ngư không chỉ mang ý nghĩa mong muốn mưa thuận gió hòa, giúp ngư dân có được mùa đánh bắt thuận lợi, mà còn là dịp để bày tỏ lòng biết ơn của con người với biển cả, nguồn sống ấm no của chúng ta. Lễ hội này hướng tới việc tôn vinh Cá Ông, theo quan niệm của người dân, là vị thần của biển cả, sẽ che chở và bảo vệ ngư dân để họ trở về an toàn sau mỗi chuyến đánh bắt.
Lễ hội Cầu Ngư diễn ra tại các làng chài ven biển
