Top 6 Bài luận 'Vi hành' của Nguyễn Ái Quốc lớp 11 độc đáo

Câu 1 (Trang 171 sgk ngữ văn 11 tập 1):

Nghệ thuật phê phán của truyện:

- Tạo ra tình huống đặc sắc đầy bất ngờ:

+ Hai người khách nước tưởng nhân vật tôi là vua xứ Việt, không biết tôi biết tiếng Anh nên thản nhiên phán xét

+ Lời phê phán tác giả vạch trần bộ mặt thật của vua Khải Định: như trò hề, con rối, chân dung được miêu tả cụ thể, ngộ nghĩnh

- Sự phê phán đó nằm ở sự nhầm lẫn giữa hình thức và bản chất – sa đọa, bù nhìn vào việc thực dân đưa Khải Định sang thăm Pháp.

Câu 2 (trang 171 sgk ngữ văn 11 tập 1):

Tình huống truyện độc đáo:

- Khai mạc bằng tình huống nhầm lẫn của đôi trai gái Pháp trong chuyến tàu điện ngầm

+ Nhìn người An Nam (nhân vật tôi) và tưởng là vua Khải Định

+ Tình huống nhầm lẫn, vô lí nhưng thực tế có lí: người Tây không phân biệt được người da vàng

+ Tình huống nhầm lẫn vừa mô tả khách quan vừa hài hước, sâu cay khiến nhân vật tôi hiểu nhiều điều qua câu chuyện thầm tinh quái của họ.

+ Vua Khải Định xuất hiện trong truyện như sự tình cờ, ngẫu nhiên nhưng tác phẩm xây dựng chân dung y cụ thể, châm biếm

Câu 3 (trang 171 sgk ngữ văn 11 tập 1):

Hình tượng nhân vật Khải Định:

- Ngoại hình:

+ da vàng như chanh, mũi tẹt, mắt xếch

+ Trang phục lố lăng, khoe của

+ Điệu bộ lấm lét, lúng túng như trường ăn cắp vụng trộm

- Hành vi: nhút nhát, lén lút

→ Bản chất vua bù nhìn, vô dụng hiện lên chân thực, khách quan: ông vua nhưng không khác thằng hề, con rối mang vui cho dân Pháp, đến Pháp để làm tay sai cho thực sự của Pháp

- Sức mạnh đối đầu mạnh mẽ của tác phẩm:

+ Phê phán chế độ chính sách tàn bạo, lừa dối của thực dân

+ Lên án chính sách ngu dân, đầu độc nhân dân bằng thuốc phiện, rượu

+ Bản chất của những kẻ thực dân lừa dối, mang danh khai hóa nhưng thực tế là cướp đất đai

+ Phê phán chế độ nhà tù giam cầm những người yêu nước trên khắp đất Pháp

Câu 4: Nghệ thuật độc đáo trong truyện Vi hành

- Tác giả sử dụng nhiều biện pháp nghệ thuật độc đáo, sáng tạo để thể hiện sự già dặn của mình trong viết truyện ngắn.

- Sáng tạo độc đáo nhất là hư cấu cuộc nhầm lẫn của đôi thanh niên nam nữ trong tàu điện ngầm ở Pa-ri để từ đó phê phán, lên án ông vua bù nhìn Khải Định.

- Xây dựng cảnh quay sinh động, đối thoại tự nhiên, hợp lý, trần thuật truyện linh hoạt.

- Sử dụng hình thức bức thư gửi cô em họ để có thể thể hiện nhiều giọng điệu đa dạng, nhiều liên tưởng thú vị…

- Giọng điệu châm biếm tự nhiên nhưng sâu cay, sắc sảo qua những chi tiết chọn lọc đắt giá, qua cách sử dụng ngôn từ chứa đựng nhiều ý nghĩa…

- Giọng văn châm biếm thâm thúy, nhìn chung có vẻ nhẹ nhàng, hóm hỉnh, nhưng thực tế lại có sức mạnh đả kích rất mạnh mẽ vào An Nam Khải Định và chiến thuật giả mạo khai hóa của thực dân Pháp.

Kiến thức cơ bản về tác giả, tác phẩm

I. Tác giả

- Nguyễn Ái Quốc (1890 - 1969) là một trong những bút danh của Hồ Chí Minh - nhà cách mạng, vĩ lãnh tụ vĩ đại của dân tộc ta, người sáng lập Đảng Cộng sản Việt Nam, một trong những người đặt nền móng và lãnh đạo công cuộc đấu tranh giành độc lập, toàn vẹn lãnh thổ cho Việt Nam trong thế kỷ XX, một chiến sĩ cộng sản quốc tế.

- Hồ Chí Minh đã để lại cho nhân dân ta một sự nghiệp văn chương lớn lao về tầm vóc, phong phú, đa dạng về thể loại và đặc sắc về phong cách sáng tác. Có thể xếp tác phẩm của Người vào ba thể loại: Văn chính luận, truyện và kí, thơ ca. Mỗi thể loại có một đặc sắc riêng và đều có tác phẩm thành công. Văn chính luận có Tuyên ngôn Độc lập, Truyện kí có Vi hành, thơ có Nhật kí trong tù.

Nếu muốn tìm hiểu chi tiết hơn về cuộc đời và sự nghiệp của Nguyễn Ái Quốc (Hồ Chí Minh) các em có thể tham khảo nội dung soạn bài Tuyên ngôn độc lập - Phần tác giả.

II. Tác phẩm

- Vi hành là truyện ngắn xuất sắc của Hồ Chí Minh, được viết bằng tiếng Pháp, đăng trên báo Nhân đạo - cơ quan của đảng Cộng sản Pháp - số ra ngày 19 - 2 - 1923, vào đúng dịp vua Khải Định được chính phủ Pháp đưa sang dự cuộc đấu xảo thuộc địa tổ chức ở Macxây.

- Tác phẩm đã sử dụng bút pháp hiện thực phê phán trào phúng, hướng đến mục đích chính trị để cho nhân dân Pháp và nhân dân thế giới thấy rõ sự vô dụng của Khải Định, một tên vua bù nhìn, ngu dốt, không phải là kẻ đại diện chân chính cho nhân dân Việt Nam; đồng thời vạch trần bộ mặt xảo trá của những kẻ thực dân.

- Tóm tắt nội dung chính của tác phẩm:

Trên chuyến xe điện ngầm, đôi trai gái người Pháp nhìn thấy nhân vật tôi, người kể chuyện, là một người An Nam nên tưởng đó là Khải Định. Họ bàn luận nhận xét về Khải Định và coi hắn như một tên hề, một trò giải trí rẻ tiền. Đôi trai gái xuống tàu, người kể chuyện nhớ về ngày ấu thơ, về câu chuyện vi hành của Vua Pie, vua Thuấn rồi liên hệ, bình luận về cuộc 'vi hành' mờ ám vì mục đích riêng của Khải Định. Tác giả cũng kể về sự nhầm lẫn của người Pháp, của chính quyền thực dân. Qua đó châm biếm cách đối xử của thực dân Pháp đối với người mình và những người Việt Nam khác, chính quyền thực dân sai mật thám bám gót họ khắp nơi.

Gợi ý trả lời câu hỏi đọc hiểu
Câu 1 trang 171 SGK Ngữ văn 11 tập 1
Mâu thuẫn trào phúng cơ bản của truyện ngắn 'Vi hành' ?
Trả lời:
Mâu thuẫn trào phúng cơ bản của truyện ngắn “Vi hành” là mâu thuẫn giữa bản chất bên trong và hình thức bên ngoài, giữa bản chất bù nhìn sa đọa của vua Khải Định và việc làm của chính quyền thực dân khi đưa Khải Định sang thăm Pháp. Mâu thuẫn của truyện được triển khai trên tình huống truyện nhầm lẫn đầy thú vị và hài hước.

Câu 2 trang 171 SGK Ngữ văn 11 tập 1
Một trong những vấn đề then chốt của nghệ thuật truyện ngắn là tạo được tình huống truyện độc đáo. Theo anh (chị), tác giả đã sáng tạo tình huống gì trong truyện ngắn này? Tình huống đó có tác dụng như thế nào trong việc thể hiện chủ đề tác phẩm và khắc họa nhân vật Khải Định?
Trả lời:
- Tác giả xây dựng tình huống nhầm lẫn (đôi nam nữ Pháp hiểu nhầm tôi là Khải Định).
- Tác dụng của tình huống truyện:
+ Tạo sự khách quan trong đánh giá Khải Định.
+ Chế giễu, đả kích sự lố bịch, bản chất bù nhìn, tính chất một thứ đồ chơi của Khải Định.

Câu 3 trang 171 SGK Ngữ văn 11 tập 1
Phân tích hình tượng nhân vật Khải Định, qua đó làm rõ tính chất chiến đấu mạnh mẽ và nghệ thuật trào phúng sắc bén của ngòi bút Nguyễn Ái Quốc?
Trả lời:
Phân tích hình tượng nhân vật Khải Định:
- Trang phục: cái nón chụp đèn, quấn khăn, tay đeo đầy nhẫn, người đủ lụa là, hạt cườm.
- Diện mạo: mũi tẹt, mắt xếch, da vàng bủng như vỏ chanh.
- Cử chỉ, tác phong: nhút nhát, lúng túng.
- Những nơi lui tới: trường đua, tiệm cầm đồ, xe điện ngầm.
- Với người Pháp: Khải Định là thứ đồ chơi lạ mắt khi kho giải trí của họ đã cạn kiệt.
=> Châm biếm, đả kích Khải Định, vị vua bù nhìn, lố bịch, thứ đồ chơi để bọn thực dân Pháp lợi dụng tô điểm cho lá cờ khai hóa, bảo hộ bịp bợm và tàn bạo của chúng.

Tổng kết
Vi hành là truyện ngắn xuất sắc của Hồ Chí Minh nhằm đả kích, phê phán sự vô dụng của Khải Định, một tên vua bù nhìn, ngu dốt, không phải là kẻ đại diện chân chính cho nhân dân Việt Nam; đồng thời vạch trần bộ mặt xảo trá của những kẻ thực dân.
Sức mạnh đả kích của thiên truyện được tạo nên bởi giọng điệu trần thuật hài hước, tự nhiên dí dỏm và thâm thúy đã làm nên sức hấp dẫn cho tác phẩm, thực hiện xuất sắc thái độ châm biếm, đả kích. Tính chất đa giọng điệu với nhiều sắc điệu khác nhau, từ giọng điệu giễu cợt mát mẻ, phê phán đả kích đến giọng điệu trữ tình tự sự, đã làm nên sự hấp và sức chiến đấu của tác phẩm.

I. Trình bày tóm tắt nội dung

Trên chuyến xe điện ngầm, đôi trai gái người Pháp chú ý đến nhân vật tôi, người kể chuyện, nhìn thấy một người An Nam và nhầm lẫn cho rằng đó là Khải Định. Họ thảo luận và nhận xét về Khải Định như một tên hề, một trò giải trí giá rẻ. Khi đôi trai gái xuống tàu, người kể chuyện hồi tưởng về ngày thơ ấu, kể câu chuyện vi hành của Vua Pi - e, vua Thuấn, sau đó liên kết và bình luận về cuộc “Vi hành” mơ hồ với mục đích riêng của Khải Định. Tác giả cũng mô tả sự nhầm lẫn của người Pháp và chính quyền thực dân, qua đó châm biếm cách thức đối xử của thực dân Pháp với người Việt Nam yêu nước.

II. Hướng dẫn đọc thêm

Cấu trúc

- Phần 1 (từ đầu đến “vi hành” kia): Cuộc trò chuyện của đôi trai gái trên chuyến tàu điện ngầm

- Phần 2 (phần còn lại): Nhận định và thái độ châm biếm đối với vua Khải Định

Câu 1 (trang 171 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1):

Mâu thuẫn cơ bản của truyện bắt đầu bằng một tình huống oái oăm, vừa hài hước vừa tạo ra hiệu ứng châm biếm sâu sắc. Đó là tình huống nhầm lẫn của đôi trai gái người Pháp trong chuyến tàu điện ngầm: họ nhìn thấy người An Nam (nhân vật tôi) và cho rằng đó là Khải Định. Sự nhầm lẫn này giúp miêu tả hình ảnh của Khải Định vừa rất khách quan, vừa hài hước.

Câu 2 (trang 171 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1):

Tác giả đã tạo ra một tình huống truyện độc đáo là tình huống nhầm lẫn. Có nhiều sự nhầm lẫn: đôi trai gái nhầm lẫn tác giả với Khải Định, người Pháp nhầm lẫn tất cả người da vàng mũi tẹt đều là Khải Định.

Trong quan điểm của đôi trai gái người Pháp, Khải Định chỉ là một tên hề giá rẻ. Với họ, ông chỉ đóng vai trò làm thoả mãn sự hiếu kỳ của họ. Với tình huống nhầm lẫn này, bức tranh về Khải Định không phải là một ông vua của một quốc gia mà là một nhân vật hề. Một vẻ ngoài không giống ai của Khải Định, với vẻ ngoài nhố nhăng, lố lăng: “vẫn cái mũi tẹt ấy, vẫn đôi mắt xếch ấy, vẫn cái mặt bủng như vỏ chanh, cả cái chụp đèn chụp lên cái đầu quấn khăn, các ngón tay thì đeo đầy những chiếc nhẫn”. Đây là một so sánh vừa hài hước, vừa kịch tính mang đầy đủ giá trị châm biếm.

Câu 3 (trang 171 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1):

- Hình tượng nhân vật Khải Định

+ Ngoại hình: da vàng bủng như quả chanh, mũi tẹt, mắt xếch.

+ Trang phục lố lăng, thể hiện phong cách để khoe trang sức lụa.

+ Cử chỉ: lấm lén, lúng túng như kẻ ăn cắp.

+ Hành vi: nhút nhát.

→ Bản chất lố lăng của một vị vua bù nhìn.

- Sức mạnh chiến đấu của tác phẩm:

+ Nhà văn lên án chế độ thực dân với chính sách dã man và tàn bạo.

+ Phê phán chính sách lừa dối của thực dân, chính sách của người dân ngu dốt.

- Đặc điểm nghệ thuật:

+ Xây dựng tình huống truyện độc đáo.

+ Tác phẩm được viết dưới dạng bức thư, một lối văn tự do, phóng túng và đa giọng điệu.

+ Tính chất đa giọng điệu với nhiều sắc điệu khác nhau, từ giọng điệu giễu cợt, phê phán đến giọng điệu trữ tình và tự sự... tạo nên sức hấp dẫn và sức chiến đấu của tác phẩm.

Cấu trúc

- Phần 1 (từ đầu đến “vi hành” ấy): Cuộc trò chuyện của đôi trai gái trên chuyến tàu điện ngầm

- Phần 2 (phần còn lại): Nhận định và thái độ châm biếm đối với vua Khải Định

Hướng dẫn soạn bài

Câu 1 (trang 171 sgk Văn 11 Tập 1):

- Mâu thuẫn trào phúng cơ bản: đó là sự nhầm lẫn giữa bản chất bên trong và hình thức bên ngoài, giữa bản chất bù nhìn sa đọa và bản chất việc làm của chính quyền thực dân khi đưa Khải Định sang thăm Pháp.

Câu 2 (trang 171 sgk Văn 11 Tập 1):

- Tình huống truyện độc đáo

+ Mở đầu bằng tình huống nhầm lẫn của cặp đôi người Pháp trong chuyến tàu điện ngầm

+ Quan sát người An Nam (nhân vật tôi) và hiểu nhầm là vua Khải Định

- Tác dụng

+ Tình huống ngỡ như nhầm lẫn, vô lí nhưng thực tế lại có lý: người Tây không phân biệt được người da vàng

+ Tình huống nhầm lẫn vừa lột tả khách quan vừa hài hước, sâu cay, giúp nhân vật tôi hiểu nhiều hơn qua câu chuyện thầm tinh quái của họ.

+ Vua Khải Định xuất hiện trong truyện như sự tình cờ, ngẫu nhiên nhưng truyện vẫn dựng được chân dung hình ảnh y cụ thể, châm biếm.

Câu 3 (trang 171 sgk Văn 11 Tập 1):

∗ Hình tượng nhân vật Khải Định

- Ngoại hình

+ Mặt mũi: da vàng bủng như quả chanh, mũi tẹt, mắt xếch

+ Trang phục lố lăng, thể hiện phong cách để khoe trang sức lụa.

+ Cử chỉ: lấm lét lúng túng của phường ăn cắp vụng trộm.

- Hành vi: nhút nhát, lén lút vi hành.

→ Chỉ với những đặc điểm này, ta thấy rõ bản chất của ông vua bù nhìn, từ một vị vua hắn biết thành một thằng hề, một con rối để làm vui cho dân Pháp, để làm tay sai cho thực dân Pháp, cuối cùng chỉ là một đứa con nít ngốc nghếch.

∗ Tính chiến đấu mạnh mẽ của tác phẩm:

- Tố cáo chế độ thực dân với chính sách dã man và lừa bịp.

- Phê phán chính sách ngu dốt, đầu độc người dân bằng thuốc phiện và rượu cồn.

- Vạch trần những chính sách lừa bịp quốc tế của thực dân, tung chiêu bài khai hóa văn minh nhưng thực chất là cướp nước.

- Tố cáo chế độ nhà tù, những truy nã bủa vây theo dõi những người yêu nước trên khắp đất Pháp.

I. Tác giả
1. Cuộc đời Nguyễn Ái Quốc (Hồ Chí Minh)
- Sinh ngày 19/5/1890, yêu nước từ nhỏ, hoạt động cách mạng rộng lớn.
- Thành lập Đảng cộng sản Việt Nam ngày 3-2-1930.
- Lãnh đạo phong trào Cách Mạng, đọc bản tuyên ngôn độc lập 2-9-1945.
- Chủ tịch nước, từ trần ngày 2-9-1969.
2. Sự nghiệp văn học
a. Quan điểm sáng tác
- Coi văn học là vũ khí chiến đấu cách mạng.
- Chú trọng tính chân thật và tính dân tộc của văn học.
b. Di sản văn học
- Văn chính luận, truyện ký, thơ ca đa dạng và giàu ý nghĩa cách mạng.
c. Phong cách nghệ thuật
- Tính đa dạng, thống nhất, vận động hướng về ánh sáng tương lai.
3. Vị trí và tầm ảnh hưởng
- Nhà cách mạng vĩ đại, văn thơ là di sản tinh thần quan trọng.

II. Tác phẩm
1. Tóm tắt
Truyện 'Vi hành' châm biếm chế độ thực dân Pháp, tố cáo chính sách dã man, lừa bịp.
2. Tìm hiểu chung
- Xuất xứ: Đăng trên báo Nhân Đạo ngày 19/2/1923.
- Bố cục: Phần 1 - Cuộc trò chuyện; Phần 2 - Nhận định về vua Khải Định.
- Giá trị: Tố cáo chính sách thực dân, tình huống truyện độc đáo.
Hướng dẫn soạn bài
Câu 1: Mâu thuẫn trào phúng: Tình huống nhầm lẫn làm nổi bật châm biếm, hài hước về vua Khải Định.
Câu 2: Sáng tạo tình huống truyện độc đáo, tác dụng khai thác tốt chủ đề và nhân vật.
Câu 3: Phân tích hình tượng vua Khải Định, tố cáo chế độ thực dân và nghệ thuật trào phúng sắc bén.

Đề Xuất Cách Làm Bài

1. Câu 1 trang 171 SGK Văn 11.

Truyện bắt đầu bằng một tình huống oan trái, vừa mang tính giải trí, vừa tạo ấn tượng châm biếm sâu sắc. Đó là sự nhầm lẫn của đôi trai gái Pháp trong chuyến tàu điện ngầm: họ nhìn người An Nam (nhân vật tôi) và nghĩ rằng đó là Khải Định.

Tình huống nhầm lẫn có vẻ ngớ ngẩn nhưng lại có ý nghĩa, vì người Tây thường khó nhận biết sự khác biệt giữa người da vàng (mắt xếch, mặt như vỏ chanh) và người châu Âu, da trắng mũi nhọn như nhau. Nhờ vào sự nhầm lẫn này, hình ảnh Khải Định được mô tả vừa khách quan vừa hài hước.

Tình huống nhầm lẫn này giúp nhân vật tôi hiểu rõ hơn về họ, đặc biệt là bằng những lời bình luận thầm lén và hóm hỉnh về hoàng đế An Nam Khải Định. Mặc dù Khải Định không xuất hiện trực tiếp trong truyện, nhưng bức tranh về ông ta được vẽ rất sinh động và dí dỏm.

2. Câu 2 trang 171 SGK Văn 11.

a. Chính phủ Pháp đưa Khải Định sang Pháp là một âm mưu chính trị, vừa để chăm sóc ông ta, vừa để lừa dối dân Pháp, khiến họ tin rằng sự 'bảo hộ' của Pháp được dân Việt hoan nghênh. Tất cả các chi tiết giả tưởng trong truyện “Vi hành” đều xoay quanh sự kiện này. Tình huống giả tưởng độc đáo và hấp dẫn, tác giả đã tạo nên bức chân dung Khải Định với nét hài hước, mặc dù ông ta không xuất hiện trực tiếp. Những đặc điểm của Khải Định được mô tả không chi tiết nhưng rất thống nhất và hấp dẫn, đặc biệt là nhìn từ góc độ của quần chúng Pháp thay vì của một nhà cách mạng đang chống lại một vị vua bán nước. Phân tích về Khải Định không thể bỏ qua những lời đối thoại của đôi trai gái Pháp:

- '... Anh ấy xuất hiện ở trường đua, trông anh ấy nhút nhát hơn, cười đùa hơn, và có cái đầu đeo đầy những chiếc nhẫn'.

- '... Nhưng hãy nhìn kìa! Đó không phải mũi tẹt ấy, mắt xếch ấy, và khuôn mặt như vỏ chanh ấy sao?'.

Khải Định, đại diện cho một quốc gia, lại có hành vi ngần ngại, trang phục và dáng đi lạ lùng, thậm chí là mô phỏng hành động du lịch. Một vị vua rõ ràng không đáng tin, không thể tham gia vào các cuộc thảo luận quốc gia lớn.

Ngoài Khải Định, truyện cũng châm biếm, đả kích chính quyền thực dân Pháp thời đó. Chính phủ mời mọc, nhưng không chào đón, thậm chí không nhận ra đâu là khách của họ, điều này đã tạo nên một tình huống hài hước. Mục tiêu lớn lao nhưng hành động nhỏ nhẹ, mờ ám làm cho bản chất xảo trá của quan lại tự tiện lộ ra.

b. Truyện “Vi hành' được viết bằng tiếng Pháp, dành cho khán giả chính là quần chúng Pháp. Chi tiết Nguyễn Ái Quốc viết về đôi trai gái Pháp giúp độc giả hiểu rõ về sự quan tâm, nhận thức về các vấn đề nóng bỏng trong giải trí của người dân Pháp. Sự chú ý đến chính trị và sự ham vui là những điểm đáng chú ý của đôi trai gái Pháp (cũng như của người dân Pháp). Việc đưa họ vào một câu chuyện sáng tạo không chỉ là để châm biếm mà còn để thức tỉnh những người Pháp vì họ cũng đang bị những kẻ cầm quyền lừa dối.

3. Câu 3 trang 171 SGK Văn 11.

“Vi hành” đạt được thành công nhiều khía cạnh trong nghệ thuật. Ngoài việc xây dựng một tình huống truyện độc đáo và hấp dẫn, hình thức nghệ thuật viết thư là một sự chọn lựa tinh tế, đầy tài năng của người viết.

Truyện được viết dưới dạng bức thư - một lối văn tự do, phóng túng và đa dạng. Nhờ đó, người viết có thể thay đổi không khí, thay đổi giọng điệu, liên kết các chi tiết và so sánh một cách tự nhiên và thoải mái. Trong khả năng giới hạn của một truyện ngắn, đối tượng châm biếm không phải là ít và hiệu quả nghệ thuật cũng không kém. Lựa chọn hình thức viết thư cũng là một biểu hiện của sự thông minh, sắc sảo của người viết. Điều này không chỉ mang lại hiệu quả châm biếm đối với nhiều đối tượng mà còn giúp tác giả tránh được sự chú ý và phiền toái từ các cơ quan chức năng. Từ góc độ mục đích nghệ thuật sáng tạo, đây rõ ràng là một thành công.