Top 6 Bài soạn 'Buổi chiều đứng ở phủ Thiên Trường trông ra' của Trần Nhân Tông lớp 7 xuất sắc

I. Đôi nét về tác giả Trần Nhân Tông

1. Hoàn cảnh ra đời
Bài thơ được sáng tác trong dịp Trần Nhân Tông được về thăm quê cũ ở Thiên Trường (thuộc tỉnh Nam Định ngày nay)
2. Bố cục (2 phần)
- Phần 1 (hai câu đầu): Cảnh thôn xóm vùng Thiên Trường trong buổi chiều tà
- Phần 2 (hai câu còn lại): Cảnh sắc đồng quê dân dã, mờ ảo trong buổi chiều tà
3. Giá trị nội dung
Cảnh tượng buổi chiều ở phủ Thiên Trường là cảnh tượng vùng quê trầm lặng mà không đìu hiu. Ở đây vẫn ánh lên sự sống của con người trong sự hòa hợp với cảnh vật thiên nhiên một cách nên thơ. Qua đó giúp chúng ta thấy rằng, tác giả tuy có địa vị tối cao nhưng tâm hồn vẫn gắn bó máu thịt với quê hương dân dã
4. Giá trị nghệ thuật
- Kết hợp điệp ngữ và tiểu đối sáng tạo
- Nhịp thơ êm ái hài hòa
- Sử dụng ngôn ngữ miêu tả đậm chất hội họa
- Thể thơ thất ngôn tứ tuyệt

III. Hướng dẫn soạn bài

Câu 1 (trang 76 sgk ngữ văn 7 tập 1)

Về thể thơ, bài Buổi chiều đứng ở phủ Thiên Trường trông ra giống với bài Nam quốc sơn hà

Đặc điểm: Cùng thuộc thể thất ngôn tứ tuyệt ( 4 câu, mỗi câu 7 chữ)

- Hiệp vần: Câu thứ nhất, câu thứ hai và câu thứ tư hiệp vần chân với nhau ( yên- biên- điền)

Câu 2 (trang 76 sgk ngữ văn 7 tập 1)

- Cụm từ “nửa như có nửa như không ( bán vô bán hữu) có nghĩa: phong cảnh mờ ảo, vừa như có lại vừa như không có, vừa thực, lại vừa không có thực

- Quang cảnh được gợi lên: làng quê yên bình đang mờ trong sương khói, cảnh vừa có nét thực vừa có nét ảo

→ Bức tranh thiên nhiên độc đáo, mơ hồ như tranh họa đồ

Câu 3 (trang 76 sgk ngữ văn 7 tập 1)

Trong bài thơ, cảnh vật được miêu tả vào lúc hoàng hôn, nắng tắt

- Cảnh vật của làng quê hiện lên trong buổi chiều tà mờ ảo, hư thực

+ Những cánh cò trắng đáp xuống ruộng

+ Thôn xóm mờ trong khói chiều

- Lắng kĩ có thể nghe thấy tiếng sáo

→ Khung cảnh làng quê thanh bình, nên thơ

Câu 4 (trang 76 sgk ngữ văn 7 tập 1)

Cảnh tượng nhìn thấy từ Thiên Trường vào thời gian buổi chiều thật nên thơ:

- Thôn xóm chìm dưới màn khói chiều

- Trẻ mục đồng đã khuất sau những thôn trước, thôn sau

- Những cánh cò trắng chao liệng xuống dưới những cánh đồng

→ Tác giả như chìm đắm vào cảnh vật, non sông mình, tác giả mở rộng tấm lòng đón nhận vẻ đẹp bình dị, yên bình của cuộc sống

Câu 5 (trang 76 sgk ngữ văn 7 tập 1)

Tác giả là vị vua trị bận trăm sự nhưng lại có tâm hồn người thi sĩ.

- Thi sĩ yêu mến cảnh đẹp bình dị của quê hương

- Chứng tỏ nhà vua gần dân chúng, yêu mến sự hòa bình, thanh bình

- Nhà vua gần dân chúng, yêu mến cảnh thanh bình, yêu hòa bình

- Giữa người có quyền lực cao với dân chúng không hề có khoảng cách, sự xa lạ, trái lại gần gũi, gắn bó.

→ Chính sự gần gũi, quan tâm tới đời sống của dân chúng đã tạo nên sự ủng hộ của dân chúng trên mọi phương diện

Luyện tập

Buổi chiều tà buông xuống, những sợi nắng vàng tắt hẳn nhường chỗ cho màn khói mờ ảo của hoàng hôn phủ xuống cảnh vật của làng quê thanh bình. Những đàn cò trắng nổi bật chao liệng trên không rồi đáp xuống cánh đồng lúa mang lại vẻ đẹp bình dị cho làng quê. Trên con đường làng, hình ảnh những đàn trâu lững thững trở về, trên lưng là những chú bé mục đồng đang say sưa thổi sáo. Bức tranh tự nhiên của làng quê đẹp yên bình dưới góc nhìn của vị vua nhân hậu, quan tâm yêu thương con dân của mình.

Bức tranh cảnh mục đồng thổi sáo dẫn trâu về khi chiều tà buông xuống. Con đường dài mênh mông, đàn trâu và những đứa trẻ thong dong, tiếng sáo ngân nga khắp cánh đồng. Ánh chiều tà làm bóng mờ cảnh làng quê, những đám cỏ lay động dưới làn gió nhẹ. Hình ảnh hòa mình vào bản hòa nhạc tự nhiên, làng quê thanh bình hiện lên như một tác phẩm nghệ thuật thuần túy.

I. Tác giả

- Trần Nhân Tông (1258 - 1308) tên thật là Trần Khâm, con trưởng của Trần Thánh Tông.

- Ông nổi tiếng là một vị vua yêu nước, anh hùng, nổi tiếng khoan hòa, nhân ái đã cùng vua cha lãnh đạo hai cuộc kháng chiến chống giặc Mông - Nguyên thắng lợi vẻ vang.

- Trần Nhân Tông theo đạo Phật, đến năm 1299 ông về tu ở chùa Yên Tử (thuộc tỉnh Quảng Ninh ngày nay) và trở thành vị tổ thứ nhất của dòng thiền Trúc Lâm Yên Tử.

- Trần Nhân Tông không chỉ là một vị vua mà còn là một nhà văn hóa, một nhà thơ tiêu biểu của thời Trần.

II. Tác phẩm

- Bài thơ Chiều tà ở lâu đài Thiên Trường nhìn ra được sáng tác trong dịp Trần Nhân Tông về thăm quê cũ ở Thiên Trường (thuộc tỉnh Nam Định ngày nay).

- Bố cục: 2 phần

Phần 1. Hai câu đầu. Cảnh sắc thiên nhiên ở lâu đài Thiên Trường.
Phần 2. Hai câu sau. Sự hòa hợp giữa con người với thiên nhiên.

III. Trả lời câu hỏi
Câu 1. Về thể thơ, bài Chiều tà ở lâu đài Thiên Trường nhìn ra giống với bài thơ nào đã học? Hãy nêu một số đặc điểm của thể thơ đó và chỉ rõ những đặc điểm ấy đã thể hiện ở bài thơ này như thế nào?
- Về thể thơ, bài Chiều tà ở lâu đài Thiên Trường nhìn ra giống với bài thơ Nam quốc sơn hà.
- Đặc điểm: Thể thơ thất ngôn tứ tuyệt (4 câu, mỗi câu 7 chữ)
Cách gieo vần: Các câu 1, 2, 4 hoặc 2, 4 hiệp vần với nhau ở chữ cuối.
Ngôn ngữ: cô đọng, hàm súc.
- Đặc điểm trong bài thơ:
Cách gieo vần: Các câu 1, 2, 4 hiệp vần với nhau (yên, biên, điền)
Ngôn ngữ: Chỉ bằng một bài thơ thất ngôn tứ tuyệt tác giả đã diễn tả được cảnh sắc vùng quê trầm lặng nhưng không đìu hiu mà vẫn có sự sống của con người, đồng thời bộc lộ tình yêu quê hương sâu đậm.

Câu 2. Cụm từ nửa như có nửa như không (bán vô bán hữu) có nghĩa là gì? Hãy hình dung quang cảnh được gợi lên ở câu thơ thứ hai này.
- Bán vô bán hữu (nửa có nửa như không) gợi sự mờ ảo, thực đấy mà ảo đấy khiến cho người đọc không rõ cảnh tượng này là mơ hay là thực.
- Khung cảnh được gợi lên trong câu thơ thứ hai: toàn bộ không gian làng quê đều chìm trong làn sương mờ ảo, cảnh tượng tạo nên một khung cảnh mơ hồ, tựa như một bức tranh chứ không có thật.

Câu 3. Trong bài thơ, cảnh vật được miêu tả vào thời điểm nào trong ngày và gồm những chi tiết gì? (Về ánh sáng, âm thanh, màu sắc và cảnh vật)
- Cảnh vật được miêu tả vào buổi chiều tà - thời điểm dần kết thúc của một ngày.
- Cảnh vật đó gồm:
Ánh sáng: ánh mắt trời đã tắt, chỉ còn lại bóng chiều man mác.
Âm thanh: tiếng sáo của mục đồng
Màu sắc: đôi cò trắng, khung cảnh sương khói mờ ảo.
Cảnh vật: thôn xóm mờ ảo, mục đồng dẫn trâu về.

Câu 4. Qua các nội dung được miêu tả trong bài thơ, em có những cảm nhận gì trước cảnh tượng buổi chiều đứng ở lâu đài Thiên Trường về tâm trạng của tác giả trước cảnh tượng đó?
- Cảm nhận về cảnh tượng: yên bình và thơ mộng
- Tâm trạng của tác giả: Nhà thơ đang chìm đắm vào khung cảnh thiên nhiên của làng quê và nhớ về những kỉ niệm tuổi thơ.

Câu 5. Sau khi hiểu được giá trị của bài thơ, em có thêm suy nghĩ gì khi nhớ rằng tác giả là một ông vua chứ không phải là một người dân quê? Từ đó, em có thể nói gì nữa về thời nhà Trần trong lịch sử nước ta?
- Nhà vua thường chỉ sống trong cung đình, ít khi đến với những vùng nông thôn dân dã. Vì thế, chúng ta cảm thấy cảm phục tấm lòng yêu quê hương của Trần Nhân Tông.
- Thời đại nhà Trần không chỉ ba lần đánh bại quân Nguyên - Mông giành lại sự bình yên cho nhân dân, đất nước. Mà còn có những vị vua tốt yêu nước thương dân.

II. Luyện tập
Gợi ý:
Khi bóng chiều đổ xuống cũng là lúc những chú bé mục đồng dẫn trâu trở về làng. Từng đàn trâu nối nhau bước đi lặng lẽ trên con đê xanh mướt cỏ. Tiếng sáo du dương bay khắp không gian. Phía xa xa, trên bầu trời, đàn cò trắng bay về tổ sau một ngày kiếm ăn vất vả. Cảnh vật làng quê nhuốm màu hoàng hôn trông thật mờ ảo, đẹp tựa như một bức tranh của một họa sĩ nào đó.

A. ĐIỀU CẦN LƯU Ý

1. Tác giả

Trần Nhân Tông (1258- 1308) có tên thật là Trần Khâm, là con trưởng của Trần Thánh Tông và là vị vua thời Trần nổi tiếng tại Việt Nam.
Ông có đóng góp lớn trong việc xây dựng và bảo vệ đất nước, là một nhà vua anh hùng, nhân hậu.
Ngoài ra, ông cũng là một nhà thơ tiêu biểu của thời kỳ Trần.
Năm 1299, ông rời cung đi tu ở chùa Yên Tử và trở thành vị phật tổ thứ nhất của dòng thiền Trúc Lâm Yên Tử.

2. Tác phẩm

Bài thơ được sáng tác khi nhà thơ trở về quê cũ ở Thiên Trường.
Nội dung: Cảnh quan của làng quê hiện lên tĩnh lặng mà không kém phần huyền bí. Bài thơ là bức tranh tình thần của tác giả, thể hiện tâm hồn cao quý giữa bối cảnh thôn quê.

B. BÀI TẬP VÀ HƯỚNG DẪN GIẢI

Câu 1: (Trang 76 - SGK Ngữ văn 7) Thể thơ của bài Buổi chiều đứng ở phủ Thiên Trường trông ra tương đồng với thể thơ nào đã học? Điều này được thể hiện như thế nào trong bài thơ?
Bài làm:
Bài thơ này có thể được so sánh với bài thơ Sông núi nước Nam. Cả hai đều thuộc thể thơ thất ngôn tứ tuyệt, với bố cục 4 câu, mỗi câu 7 tiếng. Đặc điểm hiệp vần ở các câu 1, 2, 4 giúp tạo nên sự hòa hợp âm nhạc. Ngôn ngữ của bài thơ là súc tích, tinh tế, giúp diễn đạt một cách tinh tế vẻ đẹp của vùng quê yên bình nhưng vẫn đầy sức sống.

Câu 2: (Trang 77 - SGK Ngữ văn 7) Cụm từ “nửa như có, nửa như không” (bán vô bán hữu) có ý nghĩa gì? Hãy hình dung cảnh vật ở câu thơ thứ hai.
Bài làm:
Cụm từ này mang ý nghĩa mô tả sự mơ hồ, không rõ ràng. Trong bài thơ, nó được sử dụng để tạo nên bức tranh mờ ảo, huyền bí của cảnh quê buổi chiều. Cảnh làng quê hiện lên như một bức tranh nửa thực nửa ảo, làm cho người đọc cảm nhận được sự tinh tế và huyền bí của không gian này.

Câu 3: (Trang 77 - SGK Ngữ văn 7) Bài thơ miêu tả cảnh vật vào thời điểm nào trong ngày và có những chi tiết gì?
Bài làm:
Bài thơ mô tả cảnh quê vào buổi chiều tà, thời điểm cuối ngày. Chi tiết cảnh vật bao gồm ánh sáng chiều tà với bóng mờ mờ, tiếng sáo của trẻ con đang dẫn trâu về, cảnh đồng quê với bóng cỏ xanh mướt, và cảnh cò trắng trên bầu trời.

Câu 4: (Trang 77 - SGK Ngữ văn 7) Tác giả cảm nhận thế nào trước cảnh buổi chiều đứng ở phủ Thiên Trường? Bài thơ gửi đến người đọc điều gì về tâm hồn tác giả?
Bài làm:
Bài thơ là một bức tranh tĩnh lặng với những chi tiết tinh tế. Tác giả mô tả cảnh quê một cách say đắm và mộng mơ. Tâm hồn tác giả hiện lên qua những từ ngôn mộc mạc nhưng sâu lắng, gửi đến người đọc tình yêu thương và gắn bó với quê hương, dù ông là một vị vua cao quý.

Câu 5: (Trang 77 - SGK Ngữ văn 7) Tình cảm nào tác giả muốn truyền đạt khi viết bài thơ này? Bạn nhận xét gì về sự kết hợp giữa cuộc sống nông thôn và tầng lớp quý tộc trong tác phẩm?
Bài làm:
Tác giả muốn truyền đạt tình cảm của mình với quê hương và cuộc sống thôn dã. Bức tranh về làng quê yên bình nhưng tràn đầy sức sống được mô tả một cách tinh tế và gần gũi. Sự kết hợp giữa cuộc sống nông thôn và tầng lớp quý tộc thể hiện sự gắn bó, hiểu biết và tôn trọng của tác giả đối với cả hai thực tế này.

Câu 1 – Luyện tập (Trang 77 - SGK Ngữ văn 7) Dựa vào hai câu thơ cuối, bạn hãy tưởng tượng và mô tả cảnh mục đồng buổi chiều, khi những đứa trẻ thổi sáo dẫn trâu về nhà.
Bài làm:
Chiều buông, nắng dần khuất sau đỉnh núi. Cảnh làng trở nên yên bình và trữ tình, những đám mây mỏng manh như lướt qua trời. Những đứa trẻ vui vẻ, ánh mắt rạng ngời, đang ngồi trên lưng những chú trâu hiền lành. Tiếng sáo của họ như là âm nhạc buổi chiều, vang vọng trong không gian rộng lớn, làm cho cảnh làng trở nên sống động và ấm áp.

Phần tham khảo mở rộng
Câu 1: Đánh giá về bức tranh thiên nhiên trong bài thơ Buổi chiều đứng ở phủ Thiên Trường trông ra
Bài làm:
Bài thơ của Trần Nhân Tông là một bức tranh thiên nhiên tuyệt vời về làng quê vào buổi chiều tà. Cảnh vật được mô tả một cách tinh tế và sâu sắc, với sự kết hợp hài hòa giữa con người, động vật và thiên nhiên. Bức tranh hòa mình trong ánh chiều tà và tiếng sáo nhẹ nhàng tạo nên một không gian bình yên, trữ tình, nơi mà tác giả có thể tự do thể hiện tình cảm và tâm hồn của mình.

THÔNG TIN CẦN BIẾT

1. Vua Trần Nhân Tông

- Sinh năm 1258, mất năm 1308, tên thật là Trần Khâm, con trưởng của Trần Thánh Tông

- Là một vị vua anh hùng, nổi tiếng với lòng khoan dung, nhân ái, đã dẫn dắt quân đội trong hai cuộc chiến thắng quan trọng chống lại quân Mông – Nguyên

- Người theo đạo Phật, từ năm 1299, ông về tu ở chùa Yên Tử và trở thành vị tổ thứ nhất của dòng thiền Trúc Lâm Yên Tử

- Ngoài ra, Trần Nhân Tông còn là một nhà văn hóa và nhà thơ nổi tiếng của thời Trần.

2. Tác phẩm

- Bài thơ được sáng tác khi vua Trần Nhân Tông trở về thăm quê cũ ở Thiên Trường (nay thuộc tỉnh Nam Định)

3. Giá trị nội dung

Cảnh buổi chiều tại phủ Thiên Trường là bức tranh của vùng quê yên bình, hòa mình với thiên nhiên nên thơ. Tác phẩm là sự kết hợp hài hòa giữa cuộc sống con người và cảnh đẹp tự nhiên, thể hiện tâm hồn gắn bó với quê hương.

4. Giá trị nghệ thuật

- Sự sáng tạo trong cấu trúc và ngôn ngữ thơ

- Nhịp thơ êm dịu, hài hòa

- Sử dụng miêu tả sắc nét như bức tranh hội họa

- Sử dụng thể thơ thất ngôn tứ tuyệt

ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN
Câu 1 - Trang 76 SGK
Bài thơ Buổi chiều đứng ở phủ Thiên Trường thuộc thể thơ thất ngôn tứ tuyệt Đường luật giống với bài thơ nào? Cảnh đẹp và tâm trạng của thế thơ được thể hiện như thế nào trong bài Buổi chiều đứng ở phủ Thiên Trường?
Trả lời
Bài thơ này giống với bài Sông núi nước Nam, đều là thể thơ thất ngôn tứ tuyệt Đường luật. Cảnh đẹp và tâm trạng của thế thơ được diễn đạt một cách hài hòa, tĩnh lặng và đẹp đẽ.

Câu 2 - Trang 77 SGK
Cụm từ “nửa như có, nửa như không” (bán vô bán hữu) trong bài thơ có ý nghĩa gì? Hãy mô tả quang cảnh được miêu tả ở câu thơ thứ hai.
Trả lời
Cụm từ có ý nghĩa miêu tả cảnh vật buổi chiều như một giấc mơ huyền bí, nơi hiện thực và ảo tưởng giao thoa. Khói trắng nhẹ nhàng bay, tạo nên cảm giác mơ mộng và huyền bí.

Câu 3 - Trang 77 SGK
Bài thơ miêu tả cảnh vật vào thời điểm nào trong ngày và có những chi tiết nào?

I. Khám phá chi tiết về bài thơ Buổi chiều đứng ở phủ Thiên Trường trông ra

1. Tác giả

Trần Nhân Tông (1258 – 1308), tên thật là Trần Khâm, con trưởng của Trần Thánh Tông, không chỉ là vị vua anh hùng quốc dân mà còn là một nhà văn hóa, nhà thơ lỗi lạc của triều đại Trần.

2. Tác phẩm

Bài thơ Buổi chiều đứng ở phủ Thiên Trường trông ra nổi bật như một tác phẩm đẳng cấp của thể thơ thất ngôn tứ tuyệt Đường luật. Sáng tác tại phủ Thiên Trường, tác giả đã khắc họa một bức tranh tuyệt vời về quê hương.

II. Hướng dẫn soạn bài

1. Câu 1 trang 76 SGK Ngữ văn 7 tập 1

Về hình thức thơ, Buổi chiều đứng ở phủ Thiên Trường trông ra chia sẻ đặc điểm với bài thơ “Nam quốc sơn hà” của Lí Thường Kiệt

Các đặc điểm của bài thơ

Thể thơ thất ngôn tứ tuyệt Đường luật
Số câu: 4 câu
Mỗi câu có 7 chữ
Hiệp vần: 1 -2 -4

2. Câu 2 trang 77 SGK Ngữ văn 7 tập 1

Cụm từ “nửa như có, nửa như không” (bán vô bán hữu) mang ý nghĩa:

Trong không gian hoàng hôn, ánh sáng trở nên mơ hồ, tạo nên không khí huyền bí. Tiếng sáo của trẻ con chăn trâu vang xa, những chú cò trắng bay lượn trong bóng chiều tà. Cảnh vật trở nên êm đềm, tĩnh lặng, như hiện thực như ảo.

3. Câu 3 trang 77 SGK Ngữ văn 7 tập 1

Trong bài thơ, cảnh vật được mô tả vào lúc hoàng hôn.

Tác giả đứng ở phủ Thiên Trường, nhìn ngắm làng quê trong ánh hoàng hôn tà. Ánh sáng giả đối, làn khói mỏng manh. Tiếng sáo của trẻ con và hình ảnh đàn trâu về nhà trở thành điểm nhấn. Cảnh vật trở nên yên bình, thơ mộng.

4. Câu 4 trang 77 SGK Ngữ văn 7 tập 1

Qua những chi tiết trong bài thơ, hình ảnh buổi chiều đứng ở phủ Thiên Trường trông ra hiện lên thật đẹp, thật tĩnh lặng. Dù không hùng vĩ như núi non, nhưng làng quê vẫn mang đến vẻ đẹp đặc trưng, hòa mình trong bức tranh tự nhiên tĩnh lặng, đậm chất quê hương Việt Nam.

Trong bối cảnh ấy, tác giả chìm đắm trong cảm nhận, tâm hồn gắn bó với quê hương.

5. Câu 5 trang 77 SGK Ngữ văn 7 tập 1

Tác giả, mặc dù là vị vua, nhưng không xa lạ với tâm hồn thi sĩ. Sự gần gũi này giữa lãnh tụ dân tộc và người dân giản dị, yêu quê hương làm nên tinh thần đoàn kết, những chiến công vẻ vang của đất nước trong cuộc chiến chống quân Mông – Nguyên dưới thời nhà Trần.

III. Luyện tập

Ánh chiều cuối ngày dần tắt phía xa, chỉ còn lại những ánh sáng yếu ớt cuối ngày. Con đường về làng trở nên vắng lặng hơn trong bóng chiều tà, tiếng sáo diều của trẻ con chăn trâu vang vọng khắp làng. Đàn trâu theo tiếng sáo diều dẫn dắt lững thững đi trong ánh hoàng hôn. Cánh đồng mênh mông cũng trở nên im lìm, những bóng trắng nhỏ bé của đàn cò trắng như ẩn hiện lúc mờ lúc tỏ, nhẹ nhàng lướt qua. Cảnh vật như một bức vẽ hoàng hôn nhẹ nhàng mà nên thơ.