Top 6 Bài soạn 'Chiều xuân' (Ngữ văn 11 - SGK Chân trời sáng tạo) đáng chú ý

I. Giới thiệu về tác giả và tác phẩm

Tác giả

- Anh Thơ (1921 – 2005) tên thật là Vương Kiều Ân, sinh tại thị trấn Ninh Giang, Hải Dương, xuất thân từ một gia đình công chức nhỏ, quê gốc ở Bắc Giang.

- Anh Thơ nổi bật với các tác phẩm về cảnh sắc nông thôn, khắc họa không khí và nhịp sống của đồng quê Bắc Bộ. Bà là một trong những nữ thi sĩ tiêu biểu của thơ Việt Nam hiện đại.

- Các tác phẩm nổi bật: Bức tranh quê (thơ – 1941), Kể chuyện Vũ Lăng (truyện thơ – 1957), Từ bến sông Thương (hồi ký – 1986), Tuyển tập Anh Thơ (1986).

Tác phẩm

Bài thơ 'Chiều xuân' trích từ tập thơ đầu tay của Anh Thơ, Bức tranh quê.

* Nội dung chính:

Văn bản ca ngợi vẻ đẹp mùa xuân miền Bắc, sự tĩnh lặng của cảnh chiều xuân, không khí và nhịp sống thôn dã thanh bình, gần gũi, qua đó thể hiện tình yêu quê hương sâu sắc của tác giả.

* Câu hỏi và trả lời sau khi đọc:

Câu 1 (trang 20 sgk Ngữ văn 11 Tập 1): Bức tranh “chiều xuân” qua lăng kính của thi sĩ Anh Thơ có gì đặc sắc? Hãy nêu một số hình ảnh, chi tiết tiêu biểu tạo nên đặc trưng của bức tranh đồng quê đó.

Trả lời:

- Bức tranh “chiều xuân” qua ngòi bút Anh Thơ hiện lên với sự tĩnh lặng, nhẹ nhàng, êm đềm và thơ mộng nhưng có chút nỗi buồn nhẹ nhàng.

- Một số hình ảnh, chi tiết nổi bật của bức tranh đồng quê gồm:

+ Bức tranh mùa xuân êm đềm, buồn nhẹ trong mưa xuân, với các hình ảnh như: con đò lặng lẽ, dòng sông chảy, quán tranh vắng lặng, hoa xoan tím rụng.

+ Bức tranh sinh động hơn với hình ảnh đàn trâu gặm cỏ và những cánh bướm bay lượn.

+ Cảnh vật thêm sinh động với sự xuất hiện của con người, làm không gian trở nên hoạt bát hơn, bớt vắng vẻ.

Câu 2 (trang 20 sgk Ngữ văn 11 Tập 1): Vần điệu và nhịp thơ có ảnh hưởng như thế nào đến việc thể hiện vẻ đẹp của bức tranh chiều xuân ở thôn quê?

Trả lời:

Vần điệu và nhịp điệu nhẹ nhàng, chậm rãi làm cho bài thơ trở nên sâu lắng, dễ cảm nhận và thể hiện rõ nét đẹp đặc trưng của bức tranh chiều xuân nơi thôn quê.

Câu 3 (trang 20 sgk Ngữ văn 11 Tập 1): Trong nhịp sống hiện đại nhanh chóng, bức tranh quê trong bài thơ gợi cho bạn cảm xúc gì?

Trả lời:

Giữa nhịp sống hiện đại hối hả, bức tranh quê trong bài thơ mang lại cho em cảm giác bình yên, ấm áp, làm tâm hồn trở nên nhẹ nhàng và làm tăng nỗi nhớ quê hương, gia đình.

SAU KHI ĐỌC

Câu 1: Bức tranh 'chiều xuân' trong tác phẩm của thi sĩ Anh Thơ có những đặc điểm nổi bật nào? Hãy nêu một số hình ảnh và chi tiết tiêu biểu tạo nên sự đặc sắc của bức tranh đồng quê đó.

=> Xem hướng dẫn giải

Bức tranh “chiều xuân” dưới ngòi bút Anh Thơ hiện lên với sự tĩnh lặng, nhẹ nhàng, êm đềm và thơ mộng nhưng lại thoang thoảng nỗi buồn. Qua từng khổ thơ, chúng ta có thể thấy rõ điều này:

- Khổ 1: Bức tranh mùa xuân của quê hương hiện lên tĩnh lặng, êm đềm và thơ mộng, với sự buồn nhẹ nhàng trong cơn mưa xuân, bao gồm các hình ảnh như: con đò lặng lẽ, dòng sông chảy, quán tranh vắng vẻ và hoa xoan tím rụng.

- Khổ 2: Bức tranh trở nên sinh động hơn với hình ảnh đàn trâu gặm cỏ và những cánh bướm bay lượn. Đoạn thơ này mang đến cảm giác tươi mát, thơ mộng, đầy ảo giác qua sự quan sát tinh tế của nhà thơ.

- Khổ 3: Cảnh vật vẫn giữ được sự êm đềm và nhẹ nhàng, đặc biệt là sự xuất hiện của con người làm cho không gian thêm sinh động, giảm bớt sự vắng vẻ. Trong khổ thơ này, Anh Thơ sử dụng cách diễn tả sự động để phản ánh sự tĩnh lặng. Bài thơ đem đến cảm giác ấm áp với hình ảnh của cánh đồng lúa xanh, lũ cò bay và cô gái trong áo yếm thắm.

=> Ba khổ thơ khắc họa một bức tranh chiều xuân nơi đồng quê miền Bắc với vẻ đẹp nên thơ, thi vị và chút buồn nhẹ nhàng.

Câu 2: Vần điệu và nhịp thơ có vai trò gì trong việc thể hiện vẻ đẹp đặc trưng của bức tranh chiều xuân ở thôn quê?

=> Xem hướng dẫn giải

Bài thơ sử dụng vần lưng và gieo vần giãn cách, với nhịp thơ 3/5 chậm rãi, khoan thai, kết hợp với những hình ảnh quen thuộc như bến nước, con sông, con đò, quán nước. Nhưng thay vì sự nhộn nhịp, bài thơ mô tả một bến vắng, con đò lặng lẽ và quán tranh im lìm trong một chiều mưa xuân. Thể thơ 8 chữ, vần giãn cách và cấu trúc 4 câu mỗi khổ tạo nên một bức tranh quê thanh bình, thư thái như tâm hồn người phụ nữ.

Câu 3: Trong nhịp sống nhanh chóng của thời hiện đại, bức tranh quê trong bài thơ gợi cho bạn cảm nhận gì?

=> Xem hướng dẫn giải

Bức tranh quê trong bài thơ gợi cho em suy nghĩ về vẻ đẹp giản dị, mộc mạc của chiều xuân ở làng quê Bắc Bộ. Trong cuộc sống bận rộn hiện đại, việc sống một cuộc sống giản đơn, thanh bình như vậy trở nên xa xỉ.

Mùa xuân là thời điểm cây cối bừng sức sống, và cũng là lúc nhiều thi sĩ say mê với những vần thơ tôn vinh mùa này. Trong khi nhiều tác giả thường ca ngợi vẻ đẹp tinh khiết của mùa xuân vào buổi sáng sớm, thì Anh Thơ lại chọn góc nhìn vào buổi chiều. Bài thơ Chiều xuân đã ra đời từ đó, mang đến cho chúng ta cái nhìn mới về vẻ đẹp của mùa xuân vào lúc hoàng hôn – một vẻ đẹp dịu dàng trên những cánh đồng quê thanh bình.

Nhà thơ đã vẽ lên một bức tranh mùa xuân buổi chiều với hình ảnh mưa xuân nhẹ nhàng:

Mưa bụi nhẹ rơi trên bến vắng,

Con đò lười biếng nằm yên để nước trôi;

Quán tranh lặng lẽ trong sự im ắng

Bên chòm xoan, hoa tím rụng đầy.

Không gian trên bến đò xưa cũ và bức tranh mùa xuân hiện lên với âm thanh, màu sắc và hình ảnh rõ nét. Tứ thơ mùa xuân lan tỏa qua từng chi tiết, từ mưa bụi nhẹ nhàng đến chùm hoa xoan tím rụng trên quán nhỏ. Những hạt mưa xuân nhẹ nhàng tạo nên cảm giác êm đềm, phảng phất sự thanh bình.

Chiều xuân cũng tĩnh lặng như những buổi chiều khác, với con đò được nhân hóa như lười biếng nằm yên trên bến vắng. Bức tranh sông nước yên bình với con đò, quán nước im lìm và hoa xoan rụng, tạo nên một cảnh sắc nhẹ nhàng và buồn bã. Bài thơ thể hiện một vẻ đẹp xuân nhẹ nhàng, lững lờ, trong sự tĩnh lặng của con người. Sang khổ thơ thứ hai, cảnh vật chuyển sang những triền đê:

Trên triền đê, cỏ non xanh mướt,

Đàn sáo đen sà xuống mổ vu vơ;

Mấy cánh bướm chập chờn trước gió,

Những trâu bò thong thả ăn mưa.

Màu sắc của cỏ trở nên dịu nhẹ, không rực rỡ mà là một gam màu của cuộc sống qua tâm trạng buồn vu vơ của thi sĩ. Những con sáo đen sà xuống mổ vu vơ, những cánh bướm bay chập chờn trong gió, và đàn trâu thong thả ăn những búi cỏ ướt mưa xuân. Các hình ảnh như cánh bướm bay trôi theo gió và đàn trâu ăn mưa tạo nên vẻ đẹp nghệ thuật tinh tế và sinh động.

Cuối cùng, bức tranh mùa xuân chuyển sang cánh đồng lúa:

Trong cánh đồng, lúa xanh dờn ướt đẫm,

Lũ cò con bay ra chốc chốc,

Làm giật mình một cô gái yếm thắm,

Cuốc cỏ ruộng sắp ra hoa.

Cơn mưa xuân làm cho những cây lúa trên đồng ướt đẫm. Cánh đồng với hình ảnh cò bay, những cô gái xưa duyên dáng với chiếc yếm, và hành động cuốc cỏ thể hiện sự nhịp nhàng, trùng điệp. Bức tranh mùa xuân trên cánh đồng lúa thể hiện vẻ đẹp nhẹ nhàng và sự chăm chỉ của những người dân quê.

Như vậy, ba cảnh vật hợp lại thành một bức tranh chiều xuân với nét đẹp sinh sôi nhưng cũng êm đềm và nhẹ nhàng, mang đến cho chúng ta cảm nhận về tâm hồn thuần khiết của nhà thơ.

Khám Phá Chủ Đề:

Chiều Xuân
(Anh Thơ)

* Nội Dung Chính: Bài thơ Chiều Xuân tôn vinh vẻ đẹp của mùa xuân vùng quê Bắc Bộ, khắc họa nét tĩnh lặng của cảnh chiều xuân, không khí và nhịp sống thôn dã trong trẻo, bình yên, gần gũi, đồng thời thể hiện tình yêu quê hương sâu sắc của tác giả.

I. Đọc Văn Bản.

Câu 1. Bức tranh “chiều xuân” trong bài thơ của thi sĩ Anh Thơ nổi bật với những đặc điểm gì? Hãy chỉ ra một số hình ảnh, chi tiết tiêu biểu tạo nên sự đặc sắc của bức tranh đồng quê ấy. 

Trả Lời:

Bức tranh “chiều xuân” qua ngòi bút Anh Thơ hiện lên với sự tĩnh lặng, nhẹ nhàng, êm đềm và đầy chất thơ, nhưng cũng không thiếu sự man mác buồn.

– Một số hình ảnh, chi tiết tiêu biểu làm nên sự đặc sắc của bức tranh đồng quê là:

+ Bức tranh quê vào mùa xuân với sự tĩnh lặng, êm đềm, thơ mộng và chút buồn trong cơn mưa xuân nhẹ nhàng, với hình ảnh: con đò lười biếng, dòng sông trôi êm ả, quán tranh vắng lặng, hoa xoan tím rơi rụng.

+ Bức tranh sinh động với hình ảnh: đàn trâu gặm cỏ, những cánh bướm bay lượn.

+ Cảnh êm đềm với sự hiện diện của con người khiến không gian trở nên sinh động hơn, giảm bớt sự vắng vẻ.

Câu 2. Vần và nhịp của bài thơ đóng vai trò gì trong việc thể hiện vẻ đẹp đặc trưng của bức tranh chiều xuân ở thôn quê?

Trả Lời:

– Nghệ thuật sử dụng từ ngữ, khéo léo vẽ nên những hình ảnh bình dị nhưng đầy ấm áp và giàu đẹp cuộc sống, làm cho dòng cảm xúc của người đọc được dẫn dắt, từ đó cảm nhận sâu sắc tình cảm của nhà thơ, đây là thành công khẳng định giá trị của bài thơ.

– Đôi khi nhịp thơ chậm rãi, nhẹ nhàng và sâu lắng, đôi khi lại mang đến cảm giác rộn ràng, vui vẻ, cả bài thơ như một bản nhạc nhiều giai điệu phong phú làm rung động trái tim người đọc. Tấm lòng yêu thơ ca và sự yêu mến những gì giản dị của quê hương cùng tài năng là yếu tố quan trọng góp phần tạo nên thành công của bài thơ “Chiều Xuân”.

Câu 3. Trong nhịp sống nhanh của cuộc sống hiện đại, bức tranh quê trong bài thơ khiến bạn có suy nghĩ gì?

Trả Lời:

– Ba bức tranh miêu tả ba cảnh khác nhau nhưng cùng một thời điểm. Thi sĩ Anh Thơ tìm cảm hứng từ những cảnh vật giản dị xung quanh và thể hiện sự tinh tế trong việc miêu tả chi tiết, nắm bắt được cái hồn của thiên nhiên. Đồng thời, Anh Thơ còn đóng góp cho thơ mới với cách dùng từ độc đáo, mới lạ chưa từng thấy trong thi ca. Những cụm từ như mưa đổ bụi, đò biếng lười; rụng tơi bời, mổ vu vơ; Những trâu bò thong thả cúi ăn mưa… Những nét độc đáo này thể hiện qua sự mềm mại và duyên dáng của câu thơ, làm nổi bật phong cách lãng mạn của tác giả. Bức tranh tổng thể về chiều xuân yên ả, thanh bình vừa hòa hợp với tâm hồn nữ sĩ vừa gợi lên tình cảm làng mạc, quê hương sâu sắc trong lòng mỗi người.

Câu 1 (trang 20 SGK Ngữ Văn 11, tập một):

Bức tranh “chiều xuân” trong thơ của Anh Thơ hiện lên với những nét đặc trưng gì? Hãy chỉ ra một số hình ảnh, chi tiết tiêu biểu tạo nên sự độc đáo của bức tranh đồng quê ấy.

Phương pháp giải:

Phân tích hình ảnh và chi tiết trong bài thơ để làm rõ vẻ đẹp của “chiều xuân”. So sánh với các hình ảnh “chiều xuân” trong những bài thơ và văn bản khác để nhận diện sự khác biệt.

Lời giải chi tiết:

Những cơn mưa xuân đặc trưng của miền Bắc nhẹ nhàng như tấm màn bụi mỏng, tưới mát cho cỏ cây thêm xanh. Mưa xuất hiện ngay từ những câu thơ đầu tiên với sự lặng lẽ trên bến đò vắng, tạo nên cảm giác buồn bã và tĩnh lặng, làm gia tăng sự trống vắng:

“Mưa bụi nhẹ rơi trên bến vắng,

 Đò lười nằm yên, mặc nước sông trôi”

Từng giọt mưa nhẹ nhàng và “êm êm” trước mắt nhà thơ, với từ láy gợi tả sự nhẹ nhàng, điểm xuyết cho khung cảnh một cách thanh bình. Bến sông vắng vẻ, không còn khách, không gian rộng rãi hơn và sự trống vắng lan tỏa vào tâm hồn. Con đò nhỏ sau một ngày bận rộn giờ chỉ nằm yên, lắng nghe sóng nước nhẹ nhàng trôi.

Nhịp mưa rơi hòa quyện với nhịp sóng, tạo nên một bức tranh giản dị nhưng đầy cảm xúc. Ánh mắt nhà thơ hướng về một không gian yên tĩnh khác:

“Quán tranh đứng lặng lẽ trong sự tĩnh mịch

Bên chòm xoan hoa tím rụng tơi bời”

Quán tranh được nhân hóa qua động từ “đứng”, không chỉ “đứng” mà còn “đứng im lìm” và “trong vắng lặng”, làm nổi bật sự cô quạnh của không gian. Hoa tím rụng “tơi bời” vào cuối ngày, như là dấu hiệu của sự mệt mỏi và sự kết thúc của một ngày dài. Thời gian trôi qua, mang theo sự sôi động của ban ngày và thay thế bằng sự đơn độc và tĩnh lặng.

Câu 2 (trang 20 SGK Ngữ Văn 11, tập một):

Vần và nhịp của bài thơ có vai trò gì trong việc thể hiện vẻ đẹp đặc trưng của bức tranh chiều xuân ở thôn quê?

Phương pháp giải:

Phân tích các câu thơ, vần và nhịp điệu trong bài thơ để làm rõ vẻ đẹp của hình ảnh “chiều xuân”.

Lời giải chi tiết:

Tác giả khéo léo sử dụng ngôn từ để vẽ nên những hình ảnh bình dị mà đầy ấm áp, phản ánh vẻ đẹp của cuộc sống. Nhờ vào dòng thơ, cảm xúc của người đọc được nâng lên, tạo cảm nhận sâu sắc về tình cảm của nhà thơ, thể hiện thành công giá trị của bài thơ.

Nhịp thơ đôi khi chậm rãi, sâu lắng, đôi khi lại vui tươi và sôi động, như một bản nhạc với nhiều giai điệu phong phú làm rung động trái tim người đọc. Tình yêu thơ ca và những điều giản dị của quê hương cùng với tài năng của tác giả đã góp phần tạo nên thành công của bài thơ “Chiều xuân”.

Câu 3 (trang 20 SGK Ngữ Văn 11, tập một):

Trong nhịp sống hối hả hiện đại, bức tranh quê trong bài thơ gợi cho bạn suy nghĩ gì?

Phương pháp giải:

Phân tích các chi tiết và hình ảnh trong bài thơ để hiểu vẻ đẹp của “chiều xuân”. Từ đó nêu cảm xúc về nhịp sống quê hương.

Lời giải chi tiết:

Ba bức tranh mô tả ba cảnh khác nhau nhưng cùng một thời điểm. Thi sĩ Anh Thơ tìm cảm hứng từ những khung cảnh giản dị, quen thuộc và thể hiện sự tinh tế trong miêu tả chi tiết, nắm bắt được cái hồn của cảnh vật. Anh Thơ còn đóng góp cho Thơ mới với cách dùng từ độc đáo, mới lạ như “mưa đổ bụi”, “đò biếng lười”, “rụng tơi bời”, “mổ vu vơ”, “trâu bò thong thả cúi ăn mưa”… Những nét độc đáo này làm nổi bật phong cách lãng mạn của tác giả. Bức tranh buổi chiều xuân thanh bình hòa quyện với tâm hồn nữ sĩ, gợi tình cảm quê hương sâu sắc trong lòng mỗi người.

Câu 1. Bức tranh “chiều xuân” qua ngòi bút của thi sĩ Anh Thơ hiện lên với những nét đặc sắc gì? Hãy chỉ ra một số hình ảnh và chi tiết tiêu biểu làm nổi bật sự đặc biệt của bức tranh đồng quê đó.

- Bức tranh “chiều xuân” trong thơ Anh Thơ hiện ra với vẻ đẹp giản dị, mộc mạc nhưng vẫn đầy sức sống tươi mới.

- Một số hình ảnh, chi tiết tiêu biểu:

• Hình ảnh thiên nhiên được miêu tả với sự nhẹ nhàng, thong thả: mưa bụi nhẹ rơi, đàn sáo lượn lờ, cánh bướm bay lượn, trâu bò ăn cỏ thong thả.
• Không khí tĩnh lặng và u buồn: quán tranh đứng yên lặng lẽ, đồng ruộng ướt đẫm, trâu bò nhẩn nha ăn cỏ dưới mưa…
• Màu sắc phong phú, tràn đầy sức sống: màu tím của hoa xoan, màu đen của đàn sáo, màu rực rỡ của cánh bướm, màu xanh của cánh đồng, màu đỏ tươi của chiếc yếm.

Câu 2. Nhịp điệu của bài thơ có ảnh hưởng gì đến việc thể hiện vẻ đẹp của bức tranh chiều xuân ở thôn quê?

Nhịp điệu của bài thơ nhẹ nhàng và chậm rãi làm nổi bật vẻ đẹp của bức tranh chiều xuân, tạo nên một hình ảnh chân thực và sống động.

Câu 3. Trong nhịp sống hối hả hiện đại, bức tranh quê trong bài thơ gợi cho bạn cảm nhận gì?

Trong nhịp sống nhanh chóng của hiện tại, bức tranh quê trong bài thơ mang đến sự bình yên và thư giãn cho tâm hồn, đồng thời làm dấy lên tình yêu và tự hào về vẻ đẹp giản dị của quê hương.