Buzz
1. Bài soạn 'Hoàng Lê nhất thống chí' số 1
Bố cục:
+ Phần 1 (từ đầu đến 25 tháng Chạp năm Mậu Thân (1788): quân Thanh kéo vào xâm lược nước ta
+ Phần 2 (tiếp… rồi kéo vào thành): chiến thắng thần tốc của đạo quân dưới sự dẫn dắt tài ba, trí lược của vua Quang Trung.
+ Phần 3 (còn lại): Quân Thanh đại bại và tình cảnh thảm hại vua Lê Chiêu Thống
Hướng dẫn soạn bài
Câu 1 (trang 72 sgk ngữ văn 9 tập 1)
Đại ý: Vua Nguyễn Huệ thần tốc tiến quân ra Bắc dẹp giặc Thanh, vua tôi Lê Chiêu Thống bán nước bỏ chạy theo giặc.
- Đoạn 1 (từ đầu… năm Mậu Thân): Được tin báo quân Thanh chiếm Thăng Long, Nguyễn Huệ lên ngôi vua, thân chinh cầm quân dẹp giặc.
- Đoạn 2: (tiếp… nỗi kéo vào thành): Cuộc hành quân thần tốc, chiến thắng lẫy lừng của vua Quang Trung
- Đoạn 3 (còn lại): sự đại bại của quân Thanh và tình cảnh thảm hại của vua tôi Lê Chiêu Thống
+ Biết dùng người đúng sở trường, ở đoản, đối đãi công bằng.
Câu 2 (trang 72 sgk ngữ văn 9 tập 1)
Hình tượng Quang Trung- Nguyễn Huệ được xây dựng chân thực, sinh động với hành động trí tuệ, tài điều binh khiển tướng, mưu lược của vị anh hùng dân tộc
- Hành động mạnh mẽ, dứt khoát:
+ Nhận được tin báo quân Thanh chiếm đóng Thăng Long, liền họp tướng sĩ, định thân chinh cầm quân đi ngay
+ Lên ngôi hoàng đế, đốc xuất đại binh ra Bắc dẹp giặc
+ Trưng cầu ý kiến của người hiền tài (hỏi Nguyễn Thiếp)
+ Tuyển mộ quân lính ở Nghệ An, duyệt binh, ra phủ dụ, chỉ ra kế hoạch đánh giặc
- Trí tuệ sáng suốt, mẫn cán, điều binh khiển tướng tài tình
+ Chỉ ra tình thế, quyết định tiến quân tiêu diệt giặc
+ Lời lẽ chặt chẽ, sắc bén, kích thích được tinh thần tự tôn dân tộc của tướng sĩ
+ Vạch kế hoạch đánh giặc, sử dụng chiến lược, chiến thuật hợp lí, độc đáo (cách hành quân thần tốc, cách chống lại súng giặc…)
+ Biết dùng người dùng sở trường, ở đoản, đối đãi công bằng
- Ý chí độc lập, tầm nhìn xa trông rộng: mạnh bạo, tự tin trong kế sách đánh giặc
- Hình tượng vua Quang Trung được miêu tả với đầy đủ phẩm chất của vị anh hùng, mang vẻ đẹp oai phong lẫm liệt
Tác giả Ngô gia trung thành với nhà Lê, nhưng vẫn ca ngợi vua Quang Trung bởi tinh thần dân tộc, sự tài tình, tấm lòng yêu nước của Nguyễn Huệ
Câu 3 (trang 72 sgk Ngữ Văn 9 Tập 1):
* Số phận thảm bại của nhà Thanh và vua tôi Lê Chiêu Thống :
- Quân tướng nhà Thanh :
+ Sầm Nghi Đống thắt cổ chết, Tôn Sĩ Nghị “sợ mất mật, ngựa không kịp đóng yên, người không kịp mặc áo giáp chuồn trước qua cầu phao”.
+ Binh lính thây nằm đầy đồng, máu chảy thành suối ; tan tác chạy tranh nhau sang sông, rơi xuống nước làm sông tắc nghẽn.
- Vui tôi nhà Lê : trở thành kẻ phản động “cõng rắn cắn gà nhà” ; cướp thuyền bỏ chạy, mấy ngày không ăn mệt lử, cuống quýt, than thở, oán giận, chảy nước mắt.
Câu 4 (trang 72 sgk ngữ văn 9 tập 1)
Bút pháp của tác giả khi miêu tả hai cuộc tháo chạy (của quân tướng nhà Thanh, của vua tôi Lê Chiêu Thống)
+ Cảnh tháo chạy của quân tướng nhà Thanh: thảm hại, hèn hạ trước sự miêu tả dưới cái nhìn hả hê, mãn nguyện của người thắng trận
+ Âm hưởng nhanh, dồn dập gợi tả chiến thắng vang dội trước quân giặc khiến chúng tan tác, thảm hại…
+ Cảnh bỏ chạy của vua tôi Lê Chiêu Thống được miêu tả dài hơn, âm hưởng chậm hơn, toát lên vẻ chua xót, ngậm ngùi
- Có sự khác biệt là do: sự tôn trọng tính khách quan khi viết sử, nhưng cũng không thể phủ nhận thái độ chủ quan khi quan sát, nhìn nhận với quân tướng nhà Thanh
+ Tác giả miêu tả với tâm thế khác với khi miêu tả cuộc tháo chạy của vua tôi Lê Chiêu Thống- đó là vương triều mình phụng thờ
Luyện tập
Sau khi lên ngôi vua, vào tối 30 Tết vua Quang Trung đã lập tức lên đường ra Bắc. Quân ra đến sông Gián làm tan vỡ nghĩa binh trấn thủ. Nửa đêm mồng 3 tháng giêng, nghĩa quân bao vây Hà Hồi. Mờ sáng mồng 5 tiến sát đồn Ngọc Hồi đánh bại quân Thanh làm nên chiến thắng oanh liệt.
3. Bài viết 'Hoàng Lê nhất thống chí' số 2
Chương Mười Bốn: Chiến Thắng Thanh
Ngày mồng 7 Tết, vua Quang Trung mở tiệc khao quân, hâm nói lửa hừng, tinh thần quân sĩ bốn phía hừng hực. Quang Trung phân chia quân thành năm đạo, chuẩn bị đánh Thăng Long. Cuộc hành quân đêm ba mươi Tết nhanh chóng và ấn tượng, đưa tới sự đau thương cho quân Thanh không kịp phản kháng.
Đêm mồng ba Tết, quân Tây Sơn vượt sông Gián, đánh bại quân Thanh ở làng Hà Hồi. Quang Trung sử dụng kế nghi binh, vòng vây yên bình làng rồi bất ngờ gọi loa, quân Tây Sơn hồi đồng lòng, chiến thắng tuyệt đối. Ngày mồng 5 Tết, quân Tây Sơn đến gần Ngọc Hồi, đồn quan quan trọng của quân Thanh. Trận đánh mở đầu với sự tấn công mạnh mẽ của trăm con voi chiến, những tấm lá chắn gỗ tẩm rơm bảo vệ bộ binh, và bộ binh xuất kích. Quân Thanh bị sốc bởi sự không ngờ, nổ súng vào khói và lửa, nhưng gió thổi ngược, tạo điều kiện cho chiến thắng của quân Tây Sơn.
Trong loạt đánh này, tướng Thanh Sầm Nghi Đống quyết tự tử, Tôn Sĩ Nghị bỏ chạy, và quân Thanh thảm bại. Nhìn thấy chiến công lừng lẫy của quân Tây Sơn, vua Lê Chiêu Thống bỏ chạy theo Tôn Sĩ Nghị. Chiều mồng 5 Tết, Quang Trung và quân Tây Sơn trình diễn chiến thắng lịch sử bước vào Thăng Long, nhận được sự hoan hỷ của nhân dân.
3. Bài giảng 'Hoàng Lê nhất thống chí' số 2
I. KIẾN THỨC CƠ BẢN
Câu 1. Hồi thứ mười tư là một trong những phần đặc sắc của tác phẩm Hoàng Lê nhất thống chí. Trong hồi này, tác giả mô tả hình ảnh anh hùng dân tộc Nguyễn Huệ và thất bại đau lòng của bọn xâm lược cùng vua phản dân, hại nhân dân một cách sống động và chân thực. Nội dung này được mô tả chi tiết qua ba đoạn sau:
Đoạn từ đầu đến 'hôm ấy nhằm vào ngày 25 tháng chạp năm Mậu Thân (1788).': Thông tin về việc quân Thanh chiếm Thăng Long, vua Lê thụ phong, Bắc Bình Vương Nguyễn Huệ lên ngôi Hoàng đế và tự lãnh đạo quân đội tiến vào Bắc để đánh bại giặc.
Đoạn từ 'Vua Quang Trung tự mình đốc suất đại binh' cho đến 'vua Quang Trung tiến binh đến Thăng Long, rồi kéo vào thành...': Mô tả cuộc hành quân nhanh chóng và chiến thắng ấn tượng của vua Quang Trung trước quân Thanh.
Đoạn từ 'Lại nói, Tôn Sĩ Nghị và vua Lê' cho đến hết: Sự thất bại kinh hoàng của quân Tôn Sĩ Nghị và số phận bi thảm của vua Lê Chiêu Thống.
Câu 2. Hình tượng Quang Trung - Nguyễn Huệ được mô tả sống động, với những đặc điểm như hành động quyết liệt, trí tuệ, tài năng chiến lược... của một anh hùng dân tộc:
Hành động mạnh mẽ, quyết đoán:
Nhận được tin Thăng Long bị chiếm, ngay lập tức họp các tướng sĩ, quyết định tự lãnh đạo quân đánh giặc ngay;
Trở thành Hoàng đế, chỉ huy quân lực tiến vào Bắc để đánh bại địch;
Gặp Nguyễn Thiếp để thảo luận chiến lược;
Tuyển mộ binh sĩ từ Nghệ An, kiểm tra quân lính, tạo đồng lòng trong quân đội, lên kế hoạch chiến đấu;
Sử dụng trí tuệ sáng tạo, điều binh khiển tướng một cách thông minh:
Phân tích tình hình, quyết định tiến quân để tiêu diệt địch;
Lời nói sắc bén, thuyết phục tinh thần dân tộc: nghệ thuật thuyết phục;
Biết sử dụng người theo sở thích và kỹ năng, đối xử công bằng.
Ý chí quyết chiến và chiến thắng, tầm nhìn dài hạn: quyết đoán, tự tin trong kế hoạch đánh giặc, tính toán kỹ lưỡng (đã tính đến cả đối phó với địch sau khi thắng)...
Hình tượng vua Quang Trung được vẽ nên với đầy đủ phẩm chất của một anh hùng, mang vẻ oai phong lẫm liệt. Tác giả Ngô gia văn phái, mặc dù trung thành với triều Lê, vẫn đưa ra sự miêu tả tinh tế của vua Quang Trung, thể hiện lòng tôn trọng đối với sự thật lịch sử. Điều này cũng làm tăng sức thuyết phục, đồng thời chứng minh tính chân thực cao của thể loại tiểu thuyết lịch sử.
Câu 3. Sự thất bại của quân tướng nhà Thanh và số phận bi thảm của vua Lê Chiêu Thống, kẻ phản dân, hại nước:
Quân tướng nhà Thanh:
Tôn Sĩ Nghị không có tài, không hiểu rõ tình hình, tự cao tự đại, chỉ quan tâm đến những buổi tiệc, không để ý đến nguy cơ chiến tranh; khi quân Tây Sơn đến, ông ta 'lo sợ, ngựa chưa kịp đóng yên, quân chưa kịp mặc áo giáp, bỏ chạy qua cầu phao'...
Quân tướng nhà Thanh hèn nhát, thất bại thảm hại: tại Hạ Hồi, khi nghe tin quân Tây Sơn, họ 'rơi rụng, lo sợ, đồng loạn xin rút lui'; ở Ngọc Hồi, quân lính Thanh 'thất trạch, hoảng loạn bỏ chạy, chạy vụt qua cầu, xô đẩy nhau rơi xuống sông mà chết nhiều. Sau đó, cầu bị đứt, quân lính tiếp tục rơi xuống nước, làm tắc nghẽn sông.'...
Vua Lê Chiêu Thống:
Vì lợi ích cá nhân, địa vị của gia tộc, nhà Lê đã trở thành kẻ phản bội, lợi dụng quân Thanh để làm hại dân tộc;
Thất kích, đau thương trước quân Thanh;
Bỏ chạy bằng thuyền cướp của dân, vượt sông, khi bị đuổi theo bởi Tôn Sĩ Nghị, vua Lê chỉ 'nhìn nhau than thở, oán giận rơi lệ', rồi chấp nhận số phận tan rã, cắt tóc theo phong tục Mãn Thanh...
Câu 4. Về phong cách mô tả của tác giả khi diễn đạt hai cuộc bỏ chạy (một của quân tướng nhà Thanh, một của vua Lê Chiêu Thống):
Cảnh bỏ chạy của quân tướng nhà Thanh được mô tả dưới góc độ hài hước, phấn khích của người chiến thắng khi chứng kiến sự thất bại của đối phương: tình trạng hỗn loạn, sự tan tác rõ ràng...
Cảnh bỏ chạy của vua Lê Chiêu Thống được mô tả chi tiết hơn, với tâm trạng buồn bã, chua xót hiện rõ.
Sự khác biệt này xuất phát từ thái độ chủ quan của tác giả, dù tôn trọng sự khách quan trong việc diễn đạt sự kiện, nhưng không thể tránh khỏi thái độ chủ quan khi quan sát và đánh giá; đối với quân tướng nhà Thanh, tác giả diễn đạt với tâm trạng khác so với khi mô tả cuộc bỏ chạy của vua Lê Chiêu Thống - vì cuối cùng, họ vẫn là triều đình mà ông từng phục vụ.
II. RÈN LUYỆN KỸ NĂNG
Bài viết được lấy từ Hồi 14 - chương hồi trong tiểu thuyết của Ngô gia văn phái - tái hiện lại những diễn biến quan trọng trong cuộc đại phá quân Thanh của vua Quang Trung - Nguyễn Huệ. Mặc dù là một tiểu thuyết lịch sử, Hoàng Lê nhất thống chí (nhất là đoạn trích này) không chỉ ghi lại các sự kiện, mà còn tái hiện sống động hình ảnh của anh hùng dân tộc Nguyễn Huệ, thất bại của quân xâm lược và số phận thảm hại của những vị vua phản dân, hại nước.
Khi đọc, chú ý đến cách diễn đạt trong đối thoại và phong cách của chương hồi tiểu thuyết.
5. Bài luận 'Hoàng Lê đại thắng chí' số 4
A. SỰ HIỆN DIỆN TRỌNG ĐIỂM
- Dòng họ Ngô Thì tại làng Tả Thanh Oai, huyện Thanh Oai, tỉnh Hà Tây (nay thuộc Hà Nội) với hai tác giả chính là Ngô Thì Chí (1753 – 1788) và Ngô Thì Du (1772 – 1840).
- Hoàng Lê nhất thống chí, một tác phẩm kết hợp văn học và lịch sử, ghi chép chân thực về những biến cố lịch sử sau khi vua Lê giành quyền thế từ chúa Trịnh.
- Hồi thứ mười bốn là điểm đặc biệt trong tác phẩm, với hình ảnh anh hùng dân tộc Nguyễn Huệ và thất bại của quân Thanh, vua Lê Chiêu Thống thảm bại và đau đớn.
B. PHÂN TÍCH ĐOẠN VĂN
Câu 1 (Trang 72 SGK) Tìm đại ý và bố cục đoạn trích.
Bài làm:
Hồi thứ mười bốn của tác phẩm Hoàng Lê nhất thống chí chia thành 3 đoạn: (1) Thông báo chiếm Thăng Long, Nguyễn Huệ lên ngôi Hoàng đế; (2) Cuộc hành quân thần tốc và chiến thắng lẫy lừng của vua Quang Trung; (3) Thất bại của quân Thanh và vua Lê Chiêu Thống.
Câu 2 (Trang 72 SGK) Hình ảnh anh hùng dân tộc Quang Trung - Nguyễn Huệ được miêu tả như thế nào?
Bài làm:
Vua Quang Trung - Nguyễn Huệ được tả chi tiết với trí tuệ, tài binh, chiến thuật tinh tế, lòng yêu nước mạnh mẽ và sự quyết đoán trong lãnh đạo.
Câu 3 (Trang 72 SGK) Miêu tả về sự thảm bại của quân Thanh và số phận bi đát của vua Lê Chiêu Thống như thế nào?
Bài làm:
Quân Thanh tan tác, loạn lạc khi đối mặt với sức mạnh của quân Tây Sơn, và vua Lê Chiêu Thống thất bại đau đớn, cướp thuyền dân để bỏ trốn, trở thành bi kịch của dân tộc.
Câu 4 (Trang 72 SGK) Nhận xét về nghệ thuật trần thuật của đoạn trích này.
Bài làm:
Nghệ thuật trần thuật thể hiện rõ, từ cảnh thăng trầm của quân Thanh đến sự chấp nhận bi kịch của vua Lê Chiêu Thống, tạo nên bức tranh sống động về chiến thắng và thất bại của dân tộc.
Bài Tập: Trang 72 SGK Ngữ Văn 9 tập một
Miêu tả chiến công thần tốc đại phá quân Thanh của vua Quang Trung từ tối 30 Tết đến ngày mồng 5 tháng giêng năm Kỉ Dậu (1789).
Bài làm:
Ngày 30 tháng Chạp, vua Quang Trung ra lệnh tiến quân, chiến thắng nhanh chóng, chiếm Hà Hồi và Ngọc Hồi. Vua Quang Trung chỉ huy tài tình, lãnh đạo mạnh mẽ, quân Tây Sơn đánh tan quân Thanh, buộc vua Lê Chiêu Thống và tướng Tôn Sĩ Nghị phải bỏ trốn, kết thúc thảm bại của nhà Lê Chiêu Thống.
