Top 6 bài soạn 'Một người Hà Nội' (Ngữ văn 11 - SGK Cánh diều) xuất sắc

Câu 1. Ai là nhân vật chính trong truyện? Vẽ một sơ đồ mô tả mối quan hệ giữa nhân vật chính và các nhân vật khác trong câu chuyện.

Trả lời:

- Nhân vật chính trong câu chuyện là bà Hiền, một người Hà Nội.

- Sơ đồ mối quan hệ của bà Hiền với các nhân vật khác:

Câu 2. Xác định phẩm chất và tính cách của bà Hiền trong truyện Một người Hà Nội. Dựa vào những chi tiết nào để xác định điều đó? Tại sao nhân vật này được gọi là “một hạt bụi vàng” của Hà Nội?

Trả lời:

Để xác định phẩm chất và tính cách của bà Hiền trong truyện Một người Hà Nội, ta có thể dựa vào các chi tiết sau:

- Khi còn trẻ, bà Hiền là một cô gái thông minh, xinh đẹp, sinh ra trong gia đình khá giả và lương thiện.

- Bà sống theo cách riêng, khác biệt so với người khác.

+ Trong thời kỳ chống Pháp: gia đình bà vẫn sống ở Hà Nội, duy trì nếp sống và lễ nghi truyền thống của người Hà Nội.

+ Trong thời kỳ giải phóng Hà Nội: bà vẫn giữ gìn nếp sống đó.

+ Trong thời kỳ chống Mỹ: bà cho con cái tự quyết định việc tòng quân, không can thiệp mà vẫn ủng hộ chúng.

+ Sau năm 1975: bà vẫn giữ lối sống đó và tổ chức bữa cơm bạn bè hàng tháng.

+ Cách nghĩ: không chạy theo trào lưu, vừa tiếp thu cái mới, vừa giữ gìn phong cách sống và quan điểm của riêng mình.

- Tính cách của bà cũng rất đặc biệt:

+ Bà là người phụ nữ sắc sảo, tinh tế, dám bày tỏ quan điểm của mình mà không sợ hãi.

+ Đối xử với người giúp việc như người thân trong gia đình.

- Bà là người quyết đoán và có kế hoạch: làm việc gì cũng tính toán trước, đã quyết thì sẽ làm.

- Bà còn là người rất yêu thương gia đình.

- Bà có lòng tự trọng cao và sống có trách nhiệm, luôn gìn giữ nét đẹp của người Hà Nội.

→ Những chi tiết trên cho thấy bà Hiền là người có phẩm chất tốt đẹp, một công dân gương mẫu, luôn ý thức về vai trò của mình là người Hà Nội, từ đó giữ gìn và phát huy những giá trị văn hóa của thành phố. Vì thế, bà được gọi là “một hạt bụi vàng” của Hà Nội.

Câu 3. Quan điểm và thái độ của người kể chuyện xưng “tôi” đối với các nhân vật và sự việc trong truyện được thể hiện ra sao?

Trả lời:

Để tạo ra tác phẩm như vậy, tác giả hoặc nhân vật xưng “tôi” có khả năng quan sát tinh tế và kinh nghiệm để đánh giá cao giá trị văn hóa.

+ Khi Hà Nội được giải phóng, ông rất vui vì tình yêu dành cho Hà Nội rất sâu sắc, ông yêu cả thành phố và con người nơi đây, nơi chứa đựng tinh hoa văn hóa và những con người quý phái của thủ đô.

+ Tác giả thể hiện sự trân trọng và ngưỡng mộ lối sống, suy nghĩ, và bản lĩnh văn hóa của bà Hiền.

+ Ông cũng thể hiện sự không hài lòng với những người thiếu trách nhiệm trong việc giữ gìn và phát huy văn hóa Hà Nội.

Câu 4. Trong truyện Một người Hà Nội, cách lời nhân vật được cá thể hóa và phối hợp hài hòa với lời người kể chuyện. Ý kiến của bạn về nhận định này?

Trả lời:

Tôi đồng ý với quan điểm rằng “Trong truyện Một người Hà Nội, lời nhân vật được cá thể hóa sâu sắc và phối hợp hài hòa với lời người kể chuyện”. Lời của người kể chuyện là rất quan trọng vì nó giúp người đọc hình dung rõ hơn về tính cách và con người của các nhân vật.

Câu 5. Ý nghĩa và tác dụng của câu chuyện về cây si cổ thụ ở đền Ngọc Sơn bị bão đánh bật rễ rồi hồi sinh là gì trong việc thể hiện chủ đề của truyện?

Trả lời:

- Ý nghĩa của câu chuyện về cây si cổ thụ ở đền Ngọc Sơn:

+ Thể hiện sự khắc nghiệt và quy luật của thiên nhiên.

+ Sự hồi sinh của cây si mang lại niềm tin cho con người.

+ Cây si là hình ảnh ẩn dụ cho vẻ đẹp Hà Nội: dù bị tàn phá, nhiễm bệnh, cây vẫn là biểu tượng của Hà Nội với truyền thống văn hóa được gìn giữ qua các thời kỳ lịch sử.

→ Tác dụng của nó trong việc thể hiện chủ đề của truyện là giúp người đọc hiểu rõ hơn thông điệp mà tác giả muốn truyền đạt.

Câu 6. Từ truyện Một người Hà Nội, bạn nghĩ gì về mối quan hệ giữa phẩm chất, tính cách cá nhân và việc nhận thức, bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa dân tộc?

Trả lời:

Qua truyện Một người Hà Nội, chúng ta thấy rằng phẩm chất và tính cách cá nhân có mối liên hệ chặt chẽ với việc nhận thức, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa dân tộc. Trong quá trình phát triển đất nước, đặc biệt khi toàn cầu hóa diễn ra, con người tiếp xúc với nhiều nền văn hóa khác nhau và có sự thay đổi về mặt tinh thần văn hóa. Tuy nhiên, nếu phẩm chất và tính cách cá nhân trân trọng và yêu thích truyền thống văn hóa dân tộc, việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa sẽ hiệu quả hơn. Là công dân tốt, ngoài việc học hỏi các giá trị văn hóa quốc tế để phát triển, chúng ta cũng cần giữ gìn và phát huy truyền thống tốt đẹp của dân tộc để không bị mai một theo thời gian.

Tóm tắt Một người Hà Nội - Mẫu 1

Nhân vật chính của câu chuyện ngắn là cô Hiền, một người Hà Nội điển hình, đã cùng thành phố trải qua nhiều thử thách nhưng vẫn gìn giữ được phẩm giá và nét văn hóa truyền thống của Hà Nội. Cô Hiền nổi bật với sự thẳng thắn và không ngại bày tỏ quan điểm cá nhân. Khi còn trẻ, cô yêu thích văn chương và sau khi kết hôn, cô luôn chăm sóc gia đình và dạy dỗ con cái cách đi đứng, ăn nói để thể hiện văn hóa Hà Nội. Khi hòa bình được lập lại ở miền Bắc, cô rất vui mừng và không ngại bày tỏ niềm vui của mình. Cô dạy con sống với phẩm cách của người Hà Nội và không ngăn cản con ra chiến trường. Khi đất nước bước vào thời kỳ đổi mới, cô Hiền vẫn giữ vững cốt cách của mình và lạc quan về một tương lai tươi sáng.

Tóm tắt Một người Hà Nội - Mẫu 2

Truyện tập trung vào cô Hiền, một viên ngọc quý của thủ đô nghìn năm văn hiến. Cô không chỉ xinh đẹp và thông minh, mà còn xuất thân từ một gia đình giàu có và lương thiện, khiến nhân vật “tôi” cảm thấy trân trọng và ngưỡng mộ. Khi còn trẻ, cô mở một salon văn học để giao lưu với các trí thức văn chương. Khi đến tuổi kết hôn, cô chọn một ông giáo Tiểu học, gây sự ngạc nhiên cho nhiều người. Trong suốt thời kỳ kháng chiến chống Pháp, vợ chồng cô sống thanh lịch và sung túc tại Hà Nội, mặc dù xung quanh có nhiều khó khăn. Cô Hiền làm nghề làm hoa giấy và dù có một lối sống tư sản, cô không bị cải tạo vì không có hành vi bóc lột. Khi con trai đầu của cô xin ra chiến trường, cô không cản trở. Cậu con trai thứ hai thi đạt điểm cao nên được giữ lại. Năm 1975, con trai cả trở về và đã là thượng úy. Cô Hiền vẫn duy trì thói quen tổ chức bữa ăn bạn bè hàng tháng và nhân vật “tôi” khi về Hà Nội luôn ghé thăm cô. “Tôi” cảm thấy buồn về sự xuống cấp trong ứng xử của người Hà Nội thời nay. Cô Hiền kể về cây si bật gốc vì bão ở đền Ngọc Sơn.

Tóm tắt Một người Hà Nội - Mẫu 3

Những lời mở đầu tác phẩm giới thiệu về gia cảnh, phong cách ăn mặc và xuất thân của cô Hiền. Những năm đầu sau giải phóng Hà Nội, nhân vật “tôi” từ chiến khu trở về và thăm cô Hiền. Cô thẳng thắn chia sẻ những quan điểm của mình về niềm vui và cả những điểm cực đoan trong cuộc sống xung quanh. Thời kỳ đầu xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc còn nhiều khó khăn, cô Hiền đã tìm cách làm việc phù hợp với chính sách mới, khéo léo điều chỉnh để gia đình vượt qua những thay đổi xã hội. Khi miền Bắc đối mặt với chiến tranh phá hoại của Mỹ, cô dạy con biết tự trọng và sống đúng với bản chất người Hà Nội, đồng thời đồng ý để hai con trai tình nguyện ra chiến trường. Đất nước đón nhận niềm vui đại thắng mùa xuân năm 1975, và trong bữa tiệc mừng con trai đầu của cô Hiền trở về, Dũng đã kể về Tuất và mẹ của Tuất, một người mẹ Hà Nội có con ra chiến đấu. Trong thời kỳ đổi mới với nhiều xáo trộn, nhân vật “tôi” từ Hồ Chí Minh ra Hà Nội thăm cô Hiền và thấy cô vẫn giữ được cốt cách thuần túy của người Hà Nội. Cô kể về cây si cổ thụ ở đền Ngọc Sơn, thể hiện niềm tin vào tương lai tốt đẹp hơn.

Tóm tắt Một người Hà Nội - Mẫu 4

“Một người Hà Nội” kể về cô Hiền qua lời kể của nhân vật “tôi” sau khi từ chiến khu về tiếp quản thủ đô và thăm gia đình cô. Trong ký ức, cô Hiền là người tài hoa, yêu văn chương và giao thiệp với nhiều người, nhưng cuối cùng cô chọn một ông giáo Tiểu học hiền lành làm chồng. Cô là một người vợ đảm đang với gia đình có nề nếp chuẩn mực của người Hà Nội. Cô dạy dỗ con cái từ cách đi đứng đến ứng xử với người khác để gìn giữ văn hóa Hà Nội. Mặc dù có lối sống tư sản, cô không bị cải tạo vì không bóc lột ai. Cô gặp gỡ chế độ mới với niềm vui nhưng cũng cảm thấy chính phủ can thiệp quá nhiều vào đời sống của dân. Cô tìm mọi cách để thích nghi và điều chỉnh gia đình vượt qua khó khăn. Khi miền Bắc phải đối mặt với chiến tranh phá hoại của Mỹ, cô dạy con phải biết tự trọng và sống đúng bản chất Hà Nội, đồng thời đồng ý cho con trai ra trận. Đến năm 1975, khi đất nước toàn vẹn lãnh thổ và bước vào thời kỳ đổi mới, cô Hiền vẫn là người Hà Nội thuần túy và vẫn giữ niềm tin vào cuộc sống tốt đẹp qua câu chuyện về cây si ở đền Ngọc Sơn.

Tóm tắt Một người Hà Nội - Mẫu 5

Cô Hiền là một người Hà Nội bình dị nhưng đã cùng Hà Nội vượt qua nhiều biến động, giữ gìn vẻ đẹp và văn hóa truyền thống của thành phố. Cô sống thẳng thắn, chân thành và luôn thể hiện rõ quan điểm của mình. Khi còn trẻ, cô nổi bật với tài năng văn chương, giao lưu với nhiều người từ các tầng lớp khác nhau, nhưng chọn một ông giáo dạy cấp Tiểu học hiền lành làm chồng. Cô chăm sóc gia đình và dạy dỗ con cái cẩn thận, gìn giữ văn hóa Hà Nội. Trong thời kỳ hòa bình ở miền Bắc, cô vui vẻ chia sẻ niềm vui chiến thắng nhưng cũng chỉ trích những điểm cực đoan của cuộc sống và sự can thiệp của chính phủ. Khi miền Bắc đối mặt với chiến tranh phá hoại của Mỹ, cô dạy con cách sống tự trọng và không ngần ngại cho con ra trận. Vào mùa xuân năm 1975, khi đất nước đạt được toàn thắng và bước vào thời kỳ đổi mới, cô Hiền vẫn giữ cốt cách thuần túy của người Hà Nội và bày tỏ niềm tin vào một tương lai tươi sáng qua câu chuyện về cây si cổ thụ ở đền Ngọc Sơn.

Dàn ý Phân tích Tác phẩm Một người Hà Nội

Mở bài:

- Giới thiệu sơ lược về tác giả Nguyễn Khải (những nét chính về cuộc đời, con người và phong cách sáng tác,...)

- Giới thiệu khái quát về tác phẩm Một người Hà Nội (xuất xứ, những đặc điểm nổi bật về nội dung, nghệ thuật,...)

Thân bài:

- Bức tranh về Hà Nội sau khi giải phóng

- Vẻ đẹp của nhân vật cô Hiền qua cách sống và tính cách

- Cô Hiền trong các mối quan hệ gia đình và với quê hương

- Quan điểm và tư tưởng đẹp đẽ của người dân Hà Nội

Kết bài: Khẳng định giá trị nội dung và nghệ thuật của tác phẩm “Một người Hà Nội” cũng như tài năng của Nguyễn Khải. Từ đó, nhận diện vẻ đẹp văn hóa đặc trưng của Hà Nội qua tác phẩm.

Phân tích Một người Hà Nội - mẫu 1

Nguyễn Khải, nhà văn gốc Nam Định nhưng lại gắn bó với Hà Nội, đã để lại nhiều tác phẩm quan trọng, nổi bật trong số đó là “Một người Hà Nội” sáng tác năm 1990 và in trong tập truyện “Hà Nội trong mắt tôi”. Tác phẩm khắc họa cách sống và giữ gìn văn hóa của người Hà Nội, từ đó tôn vinh vẻ đẹp con người trong quá trình phát triển của đất nước.

Mở đầu, tác giả mô tả Hà Nội sau giải phóng với sự hào hứng khi trở lại nơi mình đã lâu chưa đặt chân đến. Mỗi ngày, mỗi đêm, Hà Nội trở thành nơi sinh sống của người dân. Tác giả giới thiệu về cô Hiền, nhân vật chính, qua phong cách sống và cách ứng xử của cô trong bối cảnh lịch sử và xã hội. Trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp, cô Hiền đã ở lại Hà Nội cùng gia đình.

Khi hòa bình lập lại, cô vẫn gắn bó với Hà Nội, bày tỏ tình cảm sâu sắc với quê hương. Cô Hiền tự nhận mình có vẻ ngoài rất tư sản, điều này cũng được nhiều người nhận xét. Tác giả khắc họa hình ảnh cô Hiền với những phẩm chất nổi bật của người Hà Nội thời bấy giờ, dù cuộc chiến tranh và biến động lịch sử có tác động đến cuộc sống con người, cô Hiền vẫn giữ được cái nhìn tinh tế và lạc quan. Những phẩm chất này thể hiện sự trân trọng đối với nhân vật.

Cô Hiền mang trong mình tình yêu lớn với Hà Nội, biểu hiện qua sự gắn bó và niềm tin sâu sắc với quê hương. Khi về già, mặc dù yếu đuối, tóc bạc, cô vẫn giữ nguyên bản chất của một người Hà Nội thuần túy, không bị pha tạp. Cô nâng niu những giá trị văn hóa truyền thống của Hà Nội như nâng niu một bát sứ quý giá. Cây si cổ thụ cuối truyện bị bật gốc nhưng vẫn sống lại, giống như quy luật thiên nhiên và sức sống bền bỉ của con người Hà Nội. Qua đó, tác giả muốn khẳng định vẻ đẹp và giá trị văn hóa truyền thống của Hà Nội.

Truyện ngắn “Một người Hà Nội” giúp người đọc hiểu sâu sắc hơn về vẻ đẹp và truyền thống văn hóa của người Hà Nội, qua sự tinh tế của ngòi bút Nguyễn Khải.

Phân tích tác phẩm Một người Hà Nội - mẫu 2

Hà Nội, với hàng nghìn năm văn hiến, đã trở thành mảnh đất kết tinh tinh hoa của đất trời và là nơi hội tụ cảm xúc của nhiều thế hệ văn nghệ sĩ. Dù không ồn ào, Hà Nội vẫn để lại dấu ấn sâu sắc trong lòng những ai đã từng ghé qua.

Khác với lãng mạn của Tô Hoài và Đỗ Phấn, truyện ngắn “Một người Hà Nội” của Nguyễn Khải gây ấn tượng mạnh với người đọc qua vẻ đẹp tinh tế và chân thật của nhân vật, mang đậm màu sắc Hà thành.

Nguyễn Khải, sinh ra ở Hà Nội và trải qua nhiều sự kiện quan trọng trong cuộc đời, đã bắt đầu sự nghiệp văn chương với các tác phẩm đầu tay vào năm 1950 và tiếp tục với nhiều tác phẩm khác. Sau năm 1975, ông tập trung vào những vấn đề chính trị, xã hội và tâm lý con người. “Một người Hà Nội” được viết năm 1990 là một trong những tác phẩm tiêu biểu của ông, khắc họa rõ nét vẻ đẹp của con người Hà Nội qua nhiều biến động lịch sử.

Nhân vật chính trong tác phẩm, cô Hiền, đại diện cho hình mẫu của người Hà Nội với vẻ đẹp toàn diện về ngoại hình, tính cách và tâm hồn. Nhan đề tác phẩm, không cần hoa mỹ, đã tạo ấn tượng sâu sắc, mở ra một không gian nghệ thuật đẹp đẽ, phản ánh sự tinh tế và cổ kính của Hà Nội qua lịch sử.

Cô Hiền xuất thân từ gia đình giàu có, có nhan sắc và trí tuệ vượt trội. Dù xã hội có thay đổi, cô vẫn giữ được nét đẹp tinh thần và cốt cách của người Hà thành. Cô yêu mảnh đất Hà Nội, nơi cô sinh ra và lớn lên, dù có bom đạn vẫn bám trụ không rời. Cô Hiền thể hiện sự quý phái, lòng kiêu hãnh và sự tự tin vốn có của người Hà Nội.

Trong khi xã hội thay đổi, cô Hiền vẫn duy trì lối sống đẹp, cách cư xử thanh cao. Dù không còn trẻ, cô vẫn giữ tâm hồn yêu nghệ thuật và mối quan hệ với các văn nhân, nghệ sĩ. Cô chọn một người chồng hiền lành, chăm chỉ, tạo nên một gia đình hạnh phúc và toàn diện.

Cô Hiền được miêu tả như một “nội tướng” với tài quản lý gia đình và kinh tế xuất sắc. Dù sống trong một toà nhà lớn, cô vẫn giữ nếp sống Hà thành giữa thời cuộc đổi thay mà không cần lo lắng về dị nghị. Cô tự tin khẳng định sự tin tưởng vào chế độ mới và lòng yêu nước, đồng thời dạy dỗ con cái cách sống và trách nhiệm với Tổ quốc.

Cô Hiền, dù trải qua nỗi lo lắng khi con ra chiến trường, vẫn giữ được phẩm cách và lòng tự trọng. Nguyễn Khải ví cô như “hạt bụi vàng”, thể hiện sự trân trọng và yêu quý đối với vẻ đẹp trí tuệ và nhân cách của người Hà Nội.

Nguyễn Khải đã thành công trong việc sử dụng nghệ thuật trần thuật để mang đến cái nhìn sinh động và chân thật về người Hà Nội. Tác phẩm “Một người Hà Nội” không chỉ mang giá trị nghệ thuật cao mà còn giữ gìn vẻ đẹp truyền thống của Hà Nội qua nhiều thế hệ.

Chuẩn bị

Yêu cầu (trang 11 sgk Ngữ văn 11 Tập 2)

- Đọc trước truyện Một người Hà Nội, tìm hiểu thêm thông tin về tác giả Nguyễn Khải và bối cảnh diễn ra các sự kiện trong truyện.

- Suy nghĩ về vai trò của mỗi cá nhân trong việc gìn giữ, phát huy các giá trị văn hóa dân tộc.

- Tìm thêm về tính cách người Hà Nội qua báo chí, thơ văn....

Trả lời:

- Tác giả Nguyễn Khải (1930 – 2008), tên thật là Nguyễn Mạnh Khải, ông sinh ra tại Hà Nội.

+ Trong kháng chiến chống Pháp ông gia nhập quân đội.

+ Năm 1950 ông bắt đầu viết văn.

- Hoàn cảnh ra đời: 19 – 1 – 1990, khi đất nước có nhiều thăng trầm, biến động, những giá trị truyền thồng cũng dần phai mờ, đặc biệt là những giá trị của người Hà Nội.

- Vai trò của mỗi cá nhân trong giữ gìn văn hóa dân tộc

Mỗi quốc gia, mỗi vùng lãnh thổ lại có một bản sắc, một nét đẹp văn hóa khác nhau. Chúng ta cần phải biết giữ gìn bản sắc văn hóa của mình cũng như quảng bá những nét đắc sắc đó đến với bạn bè năm châu. Bản sắc văn hóa dân tộc là những nét văn hóa từ lâu đời của dân tộc được truyền từ đời này sang đời khác đã trở thành những phong tục tập quán, những đặc trưng vùng miền của cả đất nước ta. Bên cạnh đó, bản sắc văn hóa dân tộc còn là những giá trị tạo nên sự khác biệt của mỗi quốc gia, sự phong phú trong lối sống, sinh hoạt tập thể của con người và tạo nên sự đa dạng màu sắc cho cuộc sống. Bản sắc văn hóa dân tộc có tầm quan trọng lớn lao đối với cuộc sống của mỗi người nói riêng và sự phát triển của đất nước nói chung. Bản sắc văn hóa dân tộc hay cụ thể hơn là văn hóa vùng miền là nơi con người giao lưu văn hóa, cùng nhau tôn vinh vẻ đẹp của quê hương mình, cũng là nơi con người gắn kết với nhau, vui đùa. Bản sắc văn hóa dân tộc còn là những đặc trưng về văn hóa của quốc gia đó, là nét làm cho đất nước mình không bị nhầm lẫn với bất kì đất nước nào khác. Tuy nhiên, hiện nay, nhiều nét đẹp trong bản sắc văn hóa dân tộc của Việt Nam ta đang bị mai một, mất dần đi hoặc suy thoái, biến tướng thành nhiều thể loại khác. Chính vì thế, mỗi cá nhân đặc biệt là học sinh chúng ta phải có ý thức tìm hiểu những bản sắc văn hóa vốn có của dân tộc, giữ gìn và phát huy những giá trị đó với bạn bè năm châu. Nhà trường cần tổ chức nhiều hơn những hoạt động để tuyên truyền, mang đến cho học sinh nguồn tri thức về bản sắc văn hóa dân tộc. Mỗi người học sinh cần phải đặt trách nhiệm giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc lên hàng đầu, tích cực trau dồi hiểu biết của mình về những giá trị văn hóa tốt đẹp của nước nhà.

- Tính cách của người Hà Nội

 + Thanh lịch, nho nhã: Nội dung bài viết không đi về tâm lý, tính cách của mỗi con người. Nó chỉ phân tích những đặc trưng cơ bản của người Hà Nội. Chắc hẳn bạn đã nghe qua câu nói: Chẳng thơm cũng thể hoa nhài, dẫu không thanh lịch cũng người Tràng An. Người Tràng An ở đây ám chỉ người Hà Nội.

+ Không màu mè, phô trương, người Hà Nội chọn cho mình lối sống giản đơn, bình dị. Họ từ tốn, chậm rãi trong giao tiếp và hành xử. Không hấp tấp, vội vàng khi quyết định mọi thứ.

+ Không quá lời khi nói: người Hà Nội ứng xử văn minh, nho nhã. Họ thể hiện tính thanh lịch trong lời ăn tiếng nói. Nhiều người cho rằng: liệu xã hội có đề cao thái tính cách người Hà Nội. Không đâu, đấy hoàn toàn là sự thật.

+ Không ganh đua, đấu tranh thiệt hơn: Phải trải nghiệm nhiều năm ở Hà Nội, bạn mới thấu hiểu tính cách người Hà Nội. Những gia đình lâu đời ở Hà nội (từ 5 thế hệ trở lên), họ có nếp sống điển hình. Từ sinh hoạt gia đình, cư xử giữa các thành viên, cho đến nuôi dạy con cái. Cuộc sống người Hà Nội có phần bình an và chân thành. Họ không thích ganh đua, hay đấu tranh thiệt hơn. Dễ dàng cho qua những mâu thuẫn vụn vặt. Biết cách chấp nhận cuộc sống, mà không tìm cách luồn cúi.

+ Trong công việc, người Hà Nội có tinh thần trách nhiệm. Giải quyết công việc có tình có lý. Họ không có thói quen đố kỵ, hay chèn ép người khác. Đây chính là yếu tố làm nên tính cách thanh lịch cho người Hà Nội. Người Hà Nội không quyết liệt trong công việc. Họ không cố đạt được chức tước, quyền lợi bằng mọi cách.

+ Khiêm tốn, khoan nhượng: Người Hà Nội không phô trương, hào nhoáng. Họ vẫn giữ nếp sống khiêm tốn, khoan nhường. Không thể hiện thái quá năng lực, hay trình độ bản thân. Lúc nào ở người Hà Nội cũng toát lên vẻ chậm rãi, nhẹ nhàng. Trong mọi hoạt động, họ cho mình cách hành xử đơn giản nhất. Không làm lớn chuyện, nếu thấy không cần thiết.

Đọc hiểu

Nội dung chính: Đoạn trích thể hiện những trân trọng và khát khao lưu giữ vẻ đẹp và chiều sâu văn hóa của người Hà Nội cũng là của con người thời nay trước những biến động dữ dội của thời đại kinh tế thị trường và hội nhập văn hóa thế giới.

* Trả lời câu hỏi giữa bài

Câu 1. (trang 11 sgk Ngữ Văn lớp 11 Tập 2– Cánh diều): Tình cảm của nhân vật “tôi” đối với Hà Nội vừa giải phóng ra sao?

Trả lời:

Tình cảm của nhân vật “tôi” đối với Hà Nội vừa giải phóng: cực kì khoan khoái.

Câu 2. (trang 11 sgk Ngữ Văn lớp 11 Tập 2– Cánh diều): Chú ý sự kết hợp giữa lời người kể chuyện và lời nhân vật.

Trả lời:

Sự kết hợp giữa lời người kể chuyện và lời nhân vật: Tôi đạp xe ở đường Phan Đình Phùng, tôi đạp chậm, vừa đạp vừa nghĩ ngợi. Một ông bạn trẻ đạp xe như gió, thúc mạnh bánh xe vào đít xe tôi, may mà gượng kịp. Tôi quay lại nói cũng nhẹ nhàng: “Cậu đi đâu mà vội thế?”. Hắn không trả lời, đạp vượt qua xe tôi, rồi quay mặt lại chửi một câu đến sững sờ: “Tiên sư cái anh già!”.

Câu 3. (trang 12 sgk Ngữ Văn lớp 11 Tập 2– Cánh diều): Với thời cuộc, nhân vật cô Hiền có thái độ như thế nào?

Trả lời:

Cô Hiền là người khôn ngoan, biết cách ứng xử với thời cuộc.

Câu 4. (trang 13 sgk Ngữ Văn lớp 11 Tập 2– Cánh diều): Chú ý những chi tiết cho thấy rõ tính cách, suy nghĩ, tính toán và quyết định việc gia đình của nhân vật cô Hiền.

Trả lời:

Chi tiết cho thấy rõ tính cách, suy nghĩ, tính toán và quyết định việc gia đình của nhân vật cô Hiền: Sau ngày Hà Nội giải phóng, cô vẫn có hai dinh cơ, một nhà đang ở và một nhà ở Hàng Bún cho thuê.

Câu 5. (trang 14 sgk Ngữ Văn lớp 11 Tập 2– Cánh diều): Lòng tự trọng và ý thức trách nhiệm của nhân vật cô Hiền được thể hiện ra sao?

Trả lời:

Cô Hiền đồng ý cho hai người con trai tòng quân, đi chiến đấu.

Trả lời:

Nội thất và vật dụng trong nhà cô Hiền toát lên vẻ cổ kính, tao nhã: Nơi tiếp khách của cô sau tấm bình phong cao hơn đầu người bằng gỗ chạm suốt mấy chục năm không hề thay đổi. Một bộ sa lông gụ “cái khánh”, cái sập gụ chân quỳ chạm rất đẹp nhưng không khảm, cái tủ chùa một cánh bên trong bày một cái lọ men Thúy Hồng, một cái lư đời Hán, một cái liễn hấp sâm Giang Tây, và mấy thứ bình lọ màu men thì thường nhưng có dáng lạ, chả rõ từ đời nào.

Câu 7. (trang 14 sgk Ngữ Văn lớp 11 Tập 2– Cánh diều): Hình ảnh cái bát thủy tiên men đó có ý nghĩa gì?

Trả lời:

Hình ảnh cái bát thủy tiên men đỏ gợi ra một thú chơi tao nhã vào dịp Tết của người Hà Nội - chơi hoa thủy tiên.

Câu 8. (trang 14 sgk Ngữ Văn lớp 11 Tập 2– Cánh diều): Những sự việc nào khiến nhân vật “tôi” buồn phiền?

Trả lời:

Cách ứng xử, nói năng của một số người làm xấu đi vẻ đẹp của người Hà Nội.

Câu 9. (trang 11 sgk Ngữ Văn lớp 11 Tập 2– Cánh diều): Chú ý hình ảnh cây si cổ thụ.

Trả lời:

Hình ảnh cây si cổ thụ ở đền Ngọc Sơn bị bão đánh bật rễ rồi lại hồi sinh khẳng định sức sống, khả năng hồi sinh của những giá trị văn hóa lâu đời, cao quý.

* Trả lời câu hỏi cuối bài

Câu 1. (trang 16 sgk Ngữ Văn lớp 11 Tập 2– Cánh diều): Nhân vật trung tâm của truyện là ai? Hãy vẽ sơ đồ thể hiện mối quan hệ giữa nhân vật trung tâm này với các nhân vật khác trong truyện.

Trả lời:

 Nhân vật trung tâm của truyện là cô Hiền - một người Hà Nội.

Hàng ngang: quan hệ trong gia đình

Hàng dọc: quan hệ họ hàng, người quen

Câu 2. (trang 16 sgk Ngữ Văn lớp 11 Tập 2– Cánh diều):  Xác định phẩm chất, tính cách của nhân vật cô Hiền trong truyện Một người Hà Nội. Dựa vào những chi tiết nào để có thể xác định như thế? Vì sao nhân vật này được người kể chuyện gọi là “một hạt bụi vàng” của Hà Nội?

Trả lời:

Những chi tiết để có thể xác định được phẩm chất, tính cách của nhân vật cô Hiền trong truyện Một người Hà Nội là:

- Thời trẻ cô Hiền là cô gái thông minh, xinh đẹp, xuất thân trong một gia đình giàu có, lương thiện.

- Cô có nếp sống và nếp nghĩ độc đáo, khác lạ với mọi người.

+ Thời chống Pháp: gia đình cô vẫn sống ở Hà Nội, vẫn giữ nền nếp sinh hoạt và lễ nghi tốt đẹp của người Hà Nội.

+ Thời kì Hà Nội giải phóng: vẫn duy trì lối sống tốt đẹp đó.

+ Thời chống Mỹ: cho con tự quyết định việc tòng quân của mình, không khuyến khích cũng không ngăn cản, hết mực ủng hộ con cái.

+ Sau 1975: vẫn duy trì lối sống tốt đẹp đó, ngoài ra còn tổ chức bữa cơm bạn bè mỗi tháng một lần.

+ Nếp nghĩ: Không chạy theo xu hướng, vừa thích ứng với cái mới, vừa giữ gìn nếp sống và cách nghĩ riêng của mình.

- Tính cách của cô cũng rất thú vị:

+ Là một người phụ nữ sắc sảo và tinh tế, dám thẳng thắn bày tỏ suy nghĩ của mình mà không sợ điều gì

+ Coi người giúp việc như người nhà.

- Là người quyết đoán và biết suy nghĩ: Làm mọi việc đều có sự tính toán trước. đã tính thì chắc chắn  sẽ làm.

- Ngoài ra, cô còn là một người hết lòng yêu thương gia đình.

- Là một người giàu tự trọng và sống có trách nhiệm, luôn giữ gìn những nét đẹp của người Hà Nội.

→ Qua các chi tiết trên, có thể thấy cô Hiền là người có phẩm chất tốt đẹp, là một công dân gương mẫu, luôn ý thức mình là người Hà Nội - thủ đô của đất nước, từ đó luôn giữ gìn và phát huy những tinh hoa và nét đẹp đó. Cũng vì lý do đó mà cô được người kể chuyện gọi là “một hạt bụi vàng" của Hà Nội.

Câu 3. (trang 16 sgk Ngữ Văn lớp 11 Tập 2– Cánh diều):  Cách nhìn, quan điểm, thái độ của người kể chuyện xưng “tôi” đối với các nhân vật và sự việc trong truyện được thể hiện như thế nào?

Trả lời:

Để viết nên được một tác phẩm như vậy, có thể thấy tác giả hay nhân vật tôi là một người rất giỏi quan sát, từng trải nên biết trân trọng giá trị văn hóa. 

+ Khi Hà Nội được giải phóng, ông rất vui vì tình yêu của ông giành cho Hà Nội rất lớn, ông yêu cả nơi đó lẫn con người ở đó. Nơi chứa tinh hoa văn hóa đất nước cùng những con người hào hoa, đậm chất thủ đô.

 + Tác giả đã thể hiện thái độ trân trọng và khâm phục lối sống, suy nghĩ, bản lĩnh văn hóa của cô Hiền

+ Tỏ thái độ không hài lòng với thái độ hời hợt, không có trách nhiệm trong việc giữ gìn và phát huy văn hóa của người Hà Nội ở một số người.

Câu 4. (trang 16 sgk Ngữ Văn lớp 11 Tập 2– Cánh diều):  Trong truyện Một người Hà Nội, lời nhân vật được cá thể hoá sâu sắc và phối hợp hài hòa với lời người kể chuyện. Ý kiến của em về nhận định trên.

Trả lời:

Em đồng ý với quan điểm “Trong truyện Một người Hà Nội, lời nhân vật được cá thể hoá sâu sắc và phối hợp hài hòa với lời người kể chuyện”. Có thể thấy lời của người kể chuyện là quan trọng nhất vì từ lời nói đó, người đọc sẽ dễ dàng hình dung được tính cách và con người của các nhân vật.

Câu 5. (trang 16 sgk Ngữ Văn lớp 11 Tập 2– Cánh diều):  Chuyện cây si cổ thụ ở đền Ngọc Sơn bị bão đánh bật rễ rồi lại hồi sinh có ý nghĩa và tác dụng ra sao trong việc thể hiện chủ đề của truyện?

Trả lời:

- Ý nghĩa của chuyện cây si cổ thụ ở đền Ngọc Sơn bị bão đánh bật rễ rồi lại hồi sinh:

+ Thể hiện sự khắc nghiệt và khẳng định quy luật của thiên nhiên.

+ Sự hồi sinh của cây si cổ thụ đã đem lại niềm tin cho con người.

+ Cây si là một hình ảnh ẩn dụ cho vẻ đẹp Hà Nội: Nó có thể bị tàn phá, bị nhiễm bệnh nhưng vẫn là người Hà Nội với truyền thống văn hóa được nuôi dưỡng qua từng giai đoạn lịch sử.

→ Tác dụng của nó trong việc thể hiện chủ đề của truyện là giúp người đọc có thể hiểu rõ hơn điều mà tác giả muốn hướng đến.

Câu 6. (trang 16 sgk Ngữ Văn lớp 11 Tập 2– Cánh diều): Từ truyện Một người Hà Nội, em có suy nghĩ gì về mối quan hệ giữa phẩm chất, tính cách cá nhân với việc nhận thức, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hoá dân tộc?

Trả lời:

Qua truyện Một người Hà Nội, ta có thể thấy phẩm chất, tính cách cá nhân với việc nhận thức, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hoá dân tộc có mối quan hệ mật thiết với nhau. Trong quá trình xây dựng và phát triển đất nước, đặc biệt là khi thế giới bước vào giai đoạn toàn cầu hóa, con người tiếp xúc với nhiều nền văn hóa và văn minh khác nhau, ít nhiều cũng có sự thay đổi về mặt tinh thần văn hóa. Tuy nhiên nếu phẩm chất và tính cách cá nhân của ta trân trọng những nét đẹp truyền thống hơn, yêu thích tinh hoa văn hóa đất nước hơn thì việc nhận thức, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hoá dân tộc sẽ được phát huy tốt hơn. Là một công dân tốt, ngoài việc học hỏi những cái đẹp, cái tốt của nền văn hóa thế giới để phát triển đất nước thì song song, chúng ta cũng phải giữ gìn và phát huy những truyền thống tốt đẹp của dân tộc ta để nó không bị mai một theo thời gian.

Trước khi đọc 1

Câu 1 (trang 11, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Đọc trước văn bản Một người Hà Nội, tìm hiểu thêm thông tin về tác giả Nguyễn Khải và bối cảnh diễn ra các sự kiện trong truyện. 

Phương pháp giải:

Chú ý lựa chọn thông tin phù hợp, phục vụ cho việc đọc hiểu. 

Lời giải chi tiết:

* Tác giả

- Nguyễn Khải (1930 – 2008), tên thật là Nguyễn Mạnh Khải, ông sinh ra tại Hà Nội.

- Nhà văn được rèn luyện và trưởng thành trong quân ngũ.

- Một trong những cây bút hàng đầu của văn xuôi Việt Nam từ sau Cách mạng tháng 8.

- Tác phẩm chính: Xung đột, Mùa lạc, Một người Hà Nội, Thượng Đế thì cười,.....

- Phong cách nghệ thuật: Có khả năng phát hiện vấn đề, khả năng phân tích tâm lý nhân vật, giọng văn đôn hậu, trầm lắng, chiêm nghiệm.

* Bối cảnh

- Tác phẩm ra đời khi đất nước có nhiều thăng trầm, biến động, những giá trị truyền thống cũng dần phai mờ, đặc biệt là những giá trị của người Hà Nội.

Trước khi đọc 2

Câu 2 (trang 11, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Suy nghĩ về vai trò của mỗi cá nhân trong việc gìn giữ và phát huy các giá trị văn hóa dân tộc.

Phương pháp giải:

Vận dụng kiến thức thực tế cá nhân để đưa ra suy nghĩ.

Lời giải chi tiết:

- Xã hội hiện nay đang phát triển theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa, con người hòa nhập. Nhiều bản sắc bị mai một, giới trẻ ngày càng ít quan tâm, tìm hiểu về những truyền thống tốt đẹp của dân tộc ta. Thay vào đó, giới trẻ có xu hướng theo đuổi những và ưa chuộng những văn hóa của các nước khác.

- Hậu quả của việc chạy theo những nền văn hóa khác nhau là những giá trị truyền thống tốt đẹp ngày càng bị mai một dần đi, nhiều bản sắc đã và đang dần mất đi. Nhiều đứa trẻ hiện nay không hiểu nền văn hóa truyền thống của đất nước mình bằng sự tân tiến của thế giới. Những điều này sớm muộn gì cũng khiến cho con người đánh mất đi giá trị cốt lõi của đất nước mình.

Trước khi đọc 3

Câu 3 (trang 11, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Tìm hiểu thêm về tính cách con người Hà Nội qua báo chí, thơ văn…

Phương pháp giải:

Tìm thông tin ở trên mạng, báo để chỉ ra tính cách con người Hà Nội.

Lời giải chi tiết:

- Tính cách con người Hà Nội: 

+ Sống trên mảnh đất là nơi tập trung linh khí đất trời, hội tụ các nền văn hóa nên người Hà Nội có điều kiện chắt lọc và thẩm thấu vẻ đẹp nhân cách và tâm hồn từ khắp nơi. Chân dung của người Hà Nội khắc họa rõ nét ở phần nhân cách như: Trí tuệ, bác học, tài hoa nho nhã và văn minh thanh lịch. 

Trong khi đọc 1

Câu 1 (trang 11, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Tình cảm của nhân vật “tôi” đối với Hà Nội vừa được giải phóng ra sao?

Phương pháp giải:

Đọc đoạn văn đầu, chú ý những từ ngữ chỉ cảm xúc để nhận ra tình cảm của nhân vật “tôi”.

Lời giải chi tiết:

Tình cảm của nhân vật “tôi” đối với Hà Nội vừa được giải phóng rất vui vẻ, hạnh phúc thoải mái vì được ngắm nhìn Hà Nội trở lại yên bình, tự do.

Trong khi đọc 2

Câu 2 (trang 11, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Chú ý sự kết nối giữa lời người kể chuyện và lời nhân vật.

Phương pháp giải:

Đọc đoạn văn đầu, chú ý người kể chuyện và các nhân vật.

Lời giải chi tiết:

Lời nhân vật được cá thể hoá sâu sắc và phối hợp hài hòa với lời người kể chuyện.

Trong khi đọc 3

Câu 3 (trang 12, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Với thời cuộc, nhân vật cô Hiền có thái độ như thế nào?

Phương pháp giải:

Đọc đoạn văn thứ hai, chú ý các chi tiết thể hiện thái độ của cô Hiền.

Lời giải chi tiết:

- Cô Hiền tự nhận mình có bộ mặt rất tư sản, ai cũng nhận xét về cô như thế. 

- Tác giả đã miêu tả hình tượng cô Hiền với những điều kiện rất tốt của một con người Hà Nội lúc bấy giờ. 

- Đứng trước cuộc chiến tranh khốc liệt, những biến động thay đổi của lịch sử cũng sẽ khiến con người thay đổi theo. Hoặc là vẫn giữ được cái nhìn tốt đẹp về cuộc sống, hoặc là xã hội thay đổi con người cũng thay đổi theo và bị tha hóa dần. Nhưng điều đó không làm thay đổi được tính cách cô Hiền

→ Cô Hiền có những nét nổi bật và rất đáng trân trọng. 

Trong khi đọc 4

Câu 4 (trang 13, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Chú ý những chi tiết cho thấy rõ cách suy nghĩ tính toán và quyết định việc gia đình của nhân vật cô Hiền.

Phương pháp giải:

Đọc đoạn văn thứ hai, tập trung vào hành động để thấy rõ cách suy nghĩ tính toán và quyết định.

Lời giải chi tiết:

- Các chi tiết: 

+ Cô bán một căn nhà ở Hàng Bún cho người bạn ở kháng chiến về. 

+ Khi chồng mong muốn mua máy in để kinh doanh, cô Hiền tính toán đủ thứ từ việc không tự làm được phải thuê mà thuê thì sẽ trở thành chủ, mà đây là điều xã hội hiện tại rất e ngại. Từ đó khiến chồng từ bỏ ý định.

→ Cô Hiền là người thức thời khi biết cách cư xử hợp lí với tình hình đất nước.

Trong khi đọc 5

Câu 5 (trang 14, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Lòng tự trọng và ý thức trách nhiệm của nhân vật cô Hiền được thể hiện ra sao?

Phương pháp giải:

Đọc phần cuối đoạn văn thứ ba để nhận ra lòng tự trọng và ý thức trách nhiệm.

Lời giải chi tiết:

+ Cô khuyên con nhập ngũ, dạy con sống không phải xấu hổ.

+ Sau khi người anh đi mà ba năm sau cũng không nhận được một tin gì thì đến người em. Cô không ngăn cản dù rất đau lòng. 

→ Cô Hiền với nhân cách thanh lịch, là hạt bụi vàng của Hà Nội với bao thăng trầm vẫn sống có ý nghĩa cho đất nước. 

Trong khi đọc 6

Câu 6 (trang 14, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Nội thất và vật dụng trong nhà cô Hiền có gì đáng chú ý?

Phương pháp giải:

Đọc đoạn văn thứ tư, tìm ra đặc điểm đồ vật trong nhà cô Hiền.

Lời giải chi tiết:

- Đồ vật: 

+ Nơi tiếp khách của cô sau tấm bình phong cao hơn đầu người bằng gỗ chạm suốt mấy chục năm không thay đổi.

+ Một bộ sa lông bằng gỗ gụ, lưng tựa có chạm khắc hình cái khánh. Phản làm bằng gỗ gụ, chân phản tạo dáng chân con thú.

→ Các đồ vật đều mang đậm giá trị cổ truyền.

Trong khi đọc 7

Câu 7 (trang 15, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Hình ảnh cái bát thủy tiên men đỏ có ý nghĩa gì?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ những chi tiết xung quanh cái bát thủy tiên.

Lời giải chi tiết:

Ý nghĩa: Mang đậm những giá trị truyền thống, thể hiện nét đẹp văn hóa của người Hà Nội xưa. Cô Hiền rất trân trọng, giữ gìn cái bát như đang giữ gìn chính truyền thống tốt đẹp. 

Trong khi đọc 8

Câu 8 (trang 15, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Những sự việc nào khiến nhân vật “tôi” buồn phiền?

Phương pháp giải:

Đọc phần giữa đoạn bốn, chú ý tâm trạng của nhân vật “tôi”.

Lời giải chi tiết:

- Sự việc: 

+ Nhân vật “tôi” đến thăm bạn nhưng quên đường, khi hỏi thăm người qua đường thì nhận được thái độ thờ ơ, thiếu lễ độ.

+ Đạp xe ở ngoài đường và bị một cậu trẻ đụng phải. Không những không xin lỗi mà còn đưa ra câu nói bậy, mất lịch sự.

→ Nhân vật “tôi” rất buồn khi con người Hà Nội dần mất đi những nét đẹp truyền thống.

Trong khi đọc 9

Câu 9 (trang 16, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Chú ý hình ảnh cây si cổ thụ

Phương pháp giải:

Đọc phần cuối đoạn bốn, sự việc gì đã xảy ra với cây si.

Lời giải chi tiết:

- Hình ảnh cây si bị bão đánh bật rễ, thể hiện sự khắc nghiệt của thiên nhiên, đồng thời đó cũng là quy luật xã hội.

- Sự hồi sinh của cây si cổ thụ nói lên quy luật bất diệt của sự sống, thể hiện niềm tin của con người khi cứu sống được cây cối. 

Sau khi đọc 1

Câu 1 (trang 16, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Nhân vật trung tâm của truyện là ai? Hãy vẽ sơ đồ thể hiện mối quan hệ giữa nhân vật trung tâm này với các nhân vật khác trong truyện.

Phương pháp giải:

Đọc toàn bài xác định nhân vật trung tâm và mối quan hệ với những người xung quanh.

Lời giải chi tiết:

- Nhân vật trung tâm: Cô Hiền.

Sau khi đọc 2

Câu 2 (trang 16, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Xác định phẩm chất, tính cách của nhân vật cô Hiền trong truyện Một người Hà Nội. Dựa vào những chi tiết nào để có thể xác định như thế? Vì sao nhân vật này được người kể chuyện gọi là “một hạt bụi vàng” của Hà Nội?

Phương pháp giải:

Đọc toàn bài phân tích cụ thể nhân vật cô Hiền.

Lời giải chi tiết:

- Nhân vật trung tâm là cô Hiền:

- Xuất thân từ gia đình giàu có, lương thiện: mẹ buôn nước mắm, cha đỗ tú tài, rèn rũa con cái khuôn phép.

- Ngoại hình: xinh đẹp, khuôn mặt tư sản, thông minh, yêu văn thơ.

- Tính cách và phẩm chất của cô Hiền

    + Cô cùng Hà Nội, cùng đất nước trải qua nhiều thăng trầm nhưng vẫn giữ được cốt cách con người, chân thật, thẳng thắn.

    + Trong hôn nhân: chọn người chồng chăm chỉ, hiền lành.

    + Chuyện sinh con: dừng lại ở tuổi 40 khi sinh được 5 đứa con để có thể chăm lo cho con chu đáo.

    + Việc dạy con: dạy từ cái nhỏ nhất, dạy từ cái ăn uống hằng ngày, dạy cách lịch sự, tế nhị, hào hoa, biết giữ phẩm chất của con người Hà thành.

    + Chiêm nghiệm lẽ đời: vui vẻ hơi nhiều, nói hơi nhiều.

    + Cô Hiền là người thức thời khi biết cách cư xử hợp lí với tình hình đất nước.

    + Cô khuyên con nhập ngũ, dạy con sống không phải xấu hổ.

    + Sau khi đất nước thống nhất cô mở tiệm hàng lưu niệm, cô chỉ làm những điều có lợi cho đất nước.

→ Cô Hiền với nhân cách thanh lịch, là hạt bụi vàng của Hà Nội với bao thăng trầm vẫn sống có ý nghĩa cho đất nước.

Sau khi đọc 3

Câu 3 (trang 16, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Quan điểm, thái độ của người kể chuyện xưng “tôi” đối với các nhân vật và sự việc trong truyện được thể hiện như thế nào?

Phương pháp giải:

Đọc toàn bài phân tích cụ thể nhân vật “tôi”.

Lời giải chi tiết:

- Nhân vật tôi: Người tham gia nhiều chặng đường gian khổ của lịch sử.

    + Là người giỏi quan sát, cảm nhận nhạy bén, sắc sảo.

    + Có giọng điệu vui đùa, khôi hài nhưng khôn ngoan, trải đời.

    + Người trân trọng những giá trị truyền thống của dân tộc.

Sau khi đọc 4

Câu 4 (trang 16, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Trong truyện Một người Hà Nội, lời nhân vật được cá thể hoá sâu sắc và phối hợp hài hòa với lời người kể chuyện. Hãy nêu ý kiến của em về nhận định trên.

Phương pháp giải:

Đọc toàn bài phân tích cụ thể ý kiến về lời nhân vật và lời người kể chuyện.

Lời giải chi tiết:

Nhân vật tôi thấp thoáng bóng dáng của tác giả, người kể chuyện, một sáng tạo nghệ thuật sắc nét mang tới điểm nhìn chân thật, khách quan.

Sau khi đọc 5

Câu 5 (trang 16, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Chuyện cây si cổ thụ ở đền Ngọc Sơn bị bão đánh bật rễ rồi lại hồi sinh có ý nghĩa và tác dụng ra sao trong việc thể hiện chủ đề của truyện?

Phương pháp giải:

Đọc toàn bài đặc biệt đoạn cuối, phân tích cụ thể về cây si.

Lời giải chi tiết:

- Hình ảnh cây si bị bão đánh bật rễ, thể hiện sự khắc nghiệt của thiên nhiên, đồng thời đó cũng là quy luật xã hội.

    + Sự hồi sinh của cây si cổ thụ nói lên quy luật bất diệt của sự sống, thể hiện niềm tin của con người khi cứu sống được cây cối.

    + Cây si là biểu tượng nghệ thuật, hình ảnh ẩn dụ cho vẻ đẹp Hà Nội: có thể bị tàn phá, bị nhiễm bệnh, nhưng vẫn là người Hà Nội với truyền thống văn hóa được nuôi dưỡng trường kì lịch sử, cốt cách tinh hoa đất nước.

Sau khi đọc 6

Câu 6 (trang 16, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Từ truyện Một người Hà Nội, em có suy nghĩ gì về mối quan hệ giữa phẩm chất, tính cách cá nhân với việc nhận thức, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hoá dân tộc?

Phương pháp giải:

Đọc toàn bài kết hợp với kiến thức đời sống để phân tích được.

Lời giải chi tiết:

Phẩm chất, tính cách cá nhân có mối quan hệ rất quan trọng với việc nhận thức, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hoá dân tộc. Xã hội hiện nay đang phát triển theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa, con người hòa nhập. Nhiều bản sắc bị mai một, giới trẻ ngày càng ít quan tâm, tìm hiểu về những truyền thống tốt đẹp của dân tộc ta. Thay vào đó, giới trẻ có xu hướng theo đuổi những và ưa chuộng những văn hóa của các nước khác. Hậu quả của việc chạy theo những nền văn hóa khác nhau là những giá trị truyền thống tốt đẹp ngày càng bị mai một dần đi, nhiều bản sắc đã và đang dần mất đi. Nhiều đứa trẻ hiện nay không hiểu nền văn hóa truyền thống của đất nước mình bằng sự tân tiến của thế giới. Những điều này sớm muộn gì cũng khiến cho con người đánh mất đi giá trị cốt lõi của đất nước mình. Mỗi con người một hành động nhỏ sẽ đem lại những giá trị to lớn cho đất nước. Chính vì thế chúng ta cần có ý thức đúng đắn và bắt tay vào hành động để giữ gìn những truyền thống văn hóa đẹp đẽ của đất nước Việt Nam này, khiến đất nước ngày càng tươi đẹp hơn.

Chuẩn bị

- Nguyễn Khải (1930 - 2008), tên khai sinh là Nguyễn Mạnh Khải, sinh tại Hà Nội nhưng từng sống ở rất nhiều nơi. Năm 1947, ông gia nhập vào đội tự vệ chiến đấu ở thị xã Hưng Yên, sau đó vào bộ đội, làm y tá rồi làm báo. Năm 1951, ông làm công tác tuyên huấn ở Phòng chính trị Quân khu III. Năm 1952, ông làm Thư ký của tòa soạn báo Chiến sĩ Quân khu III. Từ năm 1956, ông công tác ở tòa soạn tạp chí Văn nghệ Quân đội, là Ủy viên Ban Chấp hành Hội Nhà văn Việt Nam. Sau năm 1975, ông chuyển vào sinh sống, công tác tại Thành phố Hồ Chí Minh. Một số tác phẩm: Mùa lạc (tập truyện ngắn, 1960), Một chặng đường (truyện dài, 1962), Họ sống và chiến đấu (ký sự, 1966), Hòa vang (bút ký, 1967), Đường trong mây (tiểu thuyết, 1970)...

- Mỗi cá nhân đều có trách nhiệm trong việc giữ gìn, phát huy các giá trị văn hóa của dân tộc.

- Tính cách của người Hà Nội: thanh lịch, tinh tế,...

Đọc hiểu

Câu 1. Tình cảm của nhân vật “tôi” đối với Hà Nội vừa giải phóng ra sao?

Tình cảm của nhân vật “tôi” đối với Hà Nội vừa giải phóng: cực kì khoan khoái.

Câu 2. Với thời cuộc, nhân vật cô Hiền có thái độ như thế nào?

Cô Hiền là người khôn ngoan, biết cách ứng xử với thời cuộc.

Câu 3. Lòng tự trọng và ý thức trách nhiệm của nhân vật cô Hiền được thể hiện ra sao?

Cô Hiền đồng ý cho hai người con trai tòng quân, đi chiến đấu.

Câu 4. Nội thất và vật dụng trong nhà cô Hiền có gì đáng chú ý?

Nội thất và vật dụng trong nhà cô Hiền toát lên vẻ cổ kính, tao nhã: Nơi tiếp khách của cô sau tấm bình phong cao hơn đầu người bằng gỗ chạm suốt mấy chục năm không hề thay đổi. Một bộ sa lông gụ “cái khánh”, cái sập gụ chân quỳ chạm rất đẹp nhưng không khảm, cái tủ chùa một cánh bên trong bày một cái lọ men Thúy Hồng, một cái lư đời Hán, một cái liễn hấp sâm Giang Tây, và mấy thứ bình lọ màu men thì thường nhưng có dáng lạ, chả rõ từ đời nào.

Câu 5. Hình ảnh cái bát thủy tiên men đỏ có ý nghĩa gì?

Hình ảnh cái bát thủy tiên men đỏ gợi ra một thú chơi tao nhã vào dịp Tết của người Hà Nội - chơi hoa thủy tiên.

Câu 6. Những sự việc nào khiến nhân vật “tôi” buồn phiền?

Cách ứng xử, nói năng của một số người làm xấu đi vẻ đẹp của người Hà Nội.

Trả lời câu hỏi

Câu 1. Nhân vật trung tâm của truyện là ai? Hãy vẽ sơ đồ thể hiện mối quan hệ giữa nhân vật trung tâm này với các nhân vật khác trong truyện.

- Nhân vật trung tâm của truyện là cô Hiền - một người Hà Nội.

- Mối quan hệ với các nhân vật khác:

• Nhân vật “tôi”: cháu họ
• Anh bếp, chị vú: người làm trong nhà

Câu 2. Xác định phẩm chất, tính cách của nhân vật cô Hiền trong truyện Một người Hà Nội. Dựa vào những chi tiết nào để có thể xác định như thế? Vì sao nhân vật này được người kể chuyện gọi là “một hạt bụi vàng” của Hà Nội?

- Xuất thân: xinh đẹp, thông minh, sinh ra trong gia đình giàu có.

- Suy nghĩ, hành động của cô Hiền trong từng thời đoạn của đất nước:

• Thời chống Pháp: vẫn sống ở Hà Nội, không dính líu gì đến “chính phủ”, sống một cuộc sống đường hoàng, sung túc, vẫn giữ nền nếp sinh hoạt và lễ nghi tốt đẹp của người Hà Nội.
• Thời kỳ Hà Nội giải phóng: giữ gìn cách sống và nếp cũ của người Hà Nội, luôn là nội tướng trong gia đình (quyết chuyện sinh con, làm ăn…).
• Thời chống Mỹ: không khuyến khích cũng không ngăn cản con cái tòng quân.
• Sau 1975: giữ nếp sống thanh lịch của người Hà Nội, vẫn tổ chức bữa cơm bạn bè mỗi tháng một lần giữa những cựu công dân của Hà Nội.

=> Cô Hiền là một người phụ nữ khôn ngoan, sắc sảo, thực tế, thức thời; có bản lĩnh, giàu lòng tự trọng; có ý thức sâu sắc về giữ gìn nền nếp và giá trị văn hóa tốt đẹp của Hà Nội.

- Nhân vật này được người kể chuyện gọi là “một hạt bụi vàng” của Hà Nội: “Hạt bụi” chỉ một sự vật nhỏ bé, tầm thường; “vàng” là một kim loại có giá trị kinh tế cao. Vậy nên “hạt bụi vàng” mang ý tuy nhỏ bé nhưng lại có giá trị quý giá. là Cô Hiền tuy chỉ là một cá nhân, nhưng cô đại diện cho cốt cách, bản lĩnh và vẻ đẹp văn hóa vững bền của Hà Nội, mang trong mình những nét đẹp tiêu biểu của người Hà Nội.

Câu 3. Cách nhìn, quan điểm, thái độ của người kể chuyện xưng “tôi” đối với các nhân vật và sự việc trong truyện được thể hiện như thế nào?

Người kể chuyện xưng “tôi”, tên Khải là người có quan điểm, thái độ đối với các nhân vật và sự việc trong truyện.

- Cách nhìn người, nhìn đời đa chiều, sâu sắc, tinh tế (thể hiện: quan sát cô Hiền qua nếp nghĩ, lối sống, cách ứng phó với việc cá nhân, việc nhà, việc nước,... từ khi còn son trẻ cho đến khi đã là một bà lão bảy mươi tuổi, từ đó đưa ra một cách nhìn vừa mang tính lịch sử vừa nhất quán về phẩm chất, cốt cách của nhân vật).

- Quan điểm thẳng thắn, nhận xét trung thực, biểu hiện sự từng trải, tự tin, lịch lãm (sẵn sàng đối thoại với cô Hiền: “Cô vẫn văn lũ con tôi: “Chúng mày là người Hà Nội thì cách đi đứng nói năng phải có chuẩn, không được sống tuỳ tiện, buông tuồng”. Có lần tôi cãi: “Chúng tôi là người của thời loạn, các cụ lại bắt dạy con cái theo thời bình là khó lắm.”; thẳng thắn đưa ra những nhận xét “không mấy vui vẻ” về Hà Nội; bộc lộ những suy nghĩ sâu sắc về cô Hiền — “hạt bụi vàng” của Hà Nội.

- Thái độ nâng niu, trân trọng, ngưỡng mộ nét đẹp văn hoá Hà Nội (thái độ đối với cô Hiền); xót xa, đau tức khi những nét đẹp văn hoá đó bị mai một, hư hao, mất mát (thái độ đối với một số người Hà Nội thô lỗ, bất lịch sự); thân tình, cởi mở, sẵn sàng tiếp thu ý kiến của người khác (trong chuyện trò, giao tiếp với cô Hiền và các nhân vật khác).

Người kể chuyện là người hiểu Hà Nội, yêu Hà Nội, buồn vui với những thăng trầm của Hà Nội, say mê nét đẹp văn hoá của người Hà Nội; có cách nhìn đa chiều, sâu sắc đối với các nhân vật và sự việc trong truyện.

Câu 4. Trong truyện Một người Hà Nội, lời nhân vật được cá thể hoá sâu sắc và phối hợp hài hòa với lời người kể chuyện. Ý kiến của em về nhận định trên.

Em đồng ý với quan điểm trên, bởi lẽ thông qua lời nói của các nhân vật trong câu chuyện, người đọc dễ dàng hình dung tính cách, con người của nhân vật.

Câu 5. Chuyện cây si cổ thụ ở đền Ngọc Sơn bị bão đánh bật rễ rồi lại hồi sinh có ý nghĩa và tác dụng ra sao trong việc thể hiện chủ đề của truyện?

- Ý nghĩa chuyện cây si cổ thụ ở đền Ngọc Sơn bị bão đánh bật rễ rồi lại hồi sinh: Cây si là loại cây thường được trồng ở chùa miếu; tán rộng, xanh mượt, có nhiều rễ bám chắc vào đất, có sức sống lâu bền. Cây si cổ thụ thường gắn liền với đời sống tinh thần, với sinh hoạt văn hoá tâm linh suốt cả đời một con người, gắn liền với văn hoá – lịch sử của một vùng đất. Chuyện cây si cổ thụ ở đền Ngọc Sơn bị bão đánh bật rễ rồi lại hồi sinh khẳng định sức sống, khả năng hồi sinh của những giá trị nhân sinh lâu đời, cao quý (các giá trị văn hoá có thể nhất thời bị tàn phá, bị đứt gãy nhưng không thể chết, không thể vĩnh viễn mất đi).

- Tác dụng trong việc thể hiện chủ đề: Nếu nhân vật cô Hiền là biểu tượng của phẩm chất, cốt cách con người Hà Nội - một người biết cách tôn trọng, gìn giữ nét đẹp văn hoá của người Hà Nội thì cây si cổ thụ ở đền Ngọc Sơn là một biểu tượng văn hoá tâm linh. Phẩm chất, bản lĩnh của cô Hiền – cái mà thời cuộc thăng trầm không thể đổi dời và sức sống, khả năng hồi sinh của cây si cổ thụ ở đền Ngọc Sơn là những bằng chứng khẳng định niềm tin vào sự bất diệt của những giá trị văn hoá tinh thần, nhân văn cao quý.

Tuy nhiên, cây si cổ thụ bị bão đánh bật rễ ở đền Ngọc Sơn chỉ có thể hồi sinh khi con người có ý thức gìn giữ và biết cách bảo tồn. Nếu con người thờ ơ, vô trách nhiệm với nó thì chưa chắc cây si cổ thụ có cơ hội sống sót,

Như thế, chuyện cây si cổ thụ ở đền Ngọc Sơn bị bão đánh bật rễ rồi lại hồi sinh có tác dụng bổ sung, làm rõ hơn nữa thông điệp: Phẩm cách con người và bản sắc văn hoá bị tác động bởi thời thế, nhưng những giá trị tốt đẹp, tử tế, đích thực thì luôn có sức sống mạnh mẽ, trường tồn.

Câu 6. Từ truyện Một người Hà Nội, em có suy nghĩ gì về mối quan hệ giữa phẩm chất, tính cách cá nhân với việc nhận thức, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hoá dân tộc?

Phẩm chất, tính cách của cá nhân có quan hệ chặt chẽ với năng lực nhận thức và bảo tồn, phát huy các giá trị văn hoá dân tộc. Người có phẩm chất, tính cách cá nhân tốt đẹp như cô Hiền sẽ nhận thức rõ các giá trị văn hoá, từ đó có ý thức gìn giữ nếp nghĩ, lối sống tốt đẹp của gia đình, tôn trọng, bảo tồn các giá trị văn hoá của Hà Nội và dân tộc. Người có năng lực nhận thức hạn chế, phẩm chất thấp kém ắt cũng khó nhận biết rõ các giá trị văn hoá để từ đó biết tôn trọng, có hành động gìn giữ nếp nghĩ, lối sống tốt đẹp của cha ông, bảo tồn, phát huy các giá trị văn hoá của địa phương và đất nước.

PHẦN THAM KHẢO MỞ RỘNG 

Câu 1. Em hãy nêu giá trị nội dung, nghệ thuật của bài Một người Hà Nội.

Bài giải:

- Giá trị nội dung:

• Khẳng định sức sống bền bỉ của các giá trị văn hóa mang nét đẹp Hà Nội.
• Gửi gắm niềm thiết tha gìn giữ các giá trị ấy cho hôm nay và cho cả mai sau.
• Nhân vật cô Hiền là “một người Hà Nội” mãi mãi là hạt bụi vàng trong bể vàng trầm tích của văn hóa xứ sở.

- Giá trị nghệ thuật:

• Giọng điệu trần thuật: vừa tự nhiên, dân dã, hài hước vừa chiêm nghiệm, suy tư, triết lí.
• Nghệ thuật xây dựng nhân vật: khắc họa nhân vật thông qua suy nghĩ, lời nói, hành động. Nhân vật được cá thể hóa cao độ với lứa tuổi, giai tầng, tính cách, cuộc đời riêng.

Câu 2. Em hãy nêu nội dung chính của văn bản Một người Hà Nội.

Bài giải:

Đoạn trích thể hiện những trân trọng và khát khao lưu giữ vẻ đẹp và chiều sâu văn hóa của người Hà Nội cũng là của con người thời nay trước những biến động dữ dội của thời đại kinh tế thị trường và hội nhập văn hóa thế giới.

Câu 3. Nêu tác giả, tác phẩm, bố cục của văn bản Một người Hà Nội.

Bài giải:

Tác giả

• Nguyễn Khải (1930 – 2008), tên thật là Nguyễn Mạnh Khải, ông sinh ra tại Hà Nội.
• Nhà văn được rèn luyện và trưởng thành trong quân ngũ
• Một trong những cây bút hàng đầu của văn xuôi Việt Nam từ sau Cách mạng tháng 8
• Tác phẩm chính: Xung đột, Mùa lạc, Một người Hà Nội, Thượng Đế thì cười,.....

Tác phẩm

• Xuất xứ: Tác phẩm in trong tập truyện ngắn cùng tên của Nguyễn Khải.
• Hoàn cảnh ra đời: Tác phẩm ra đời khi đất nước có nhiều thăng trầm, biến động, những giá trị truyền thống cũng dần phai mờ, đặc biệt là những giá trị của người Hà Nội.

Bố cục

• Phần 1:Từ đầu đến “dính líu nhiều có ngày lại rắc rối”: Giới thiệu về cô Hiền.
• Phần 2: Tiếp theo đến “rút lui ngay”: Cô Hiền trong thời kì hòa bình lặp lại.
• Phần 3: Tiếp theo đến “đại khái là như thế”: Cô Hiền trong thời kì chiến tranh chống Mỹ.
• Phần 4: Tiếp theo đến “từ mấy tháng nay rồi”: Cô Hiền sau chiến thắng mùa xuân 1975.
• Phần 5: Còn lại: Cô hiền trong những năm thời kỳ đổi mới.