Top 6 bài soạn 'Ngôi nhà truyền thống của người Ê-đê' (Ngữ văn 10 - SGK Chân trời sáng tạo) ấn tượng

I. Tổng quan về tác phẩm Ngôi nhà truyền thống của người Ê-đê

Nguồn gốc

– Văn bản được đăng trên Báo VOV5, ngày 23/12/2013, bởi Lan Anh, mô tả Nhà truyền thống của người Ê-đê với hình ảnh nhà dài như tiếng chuông ngân

Tóm tắt

Văn bản 'Ngôi nhà truyền thống của người Ê-đê' cung cấp cái nhìn rõ nét về các đặc điểm của ngôi nhà từ bên ngoài vào bên trong, bao gồm nguyên liệu, cấu trúc và đặc biệt là cầu thang. Những đặc điểm này đều mang đậm dấu ấn văn hóa, thể hiện chế độ mẫu quyền của người Ê-đê.

Cấu trúc

– Phần 1 (từ đầu … ông Ama Ha): Miêu tả bên ngoài ngôi nhà của người Ê-đê

– Phần 2 (Trong ngôi nhà …lên xuống): Miêu tả bên trong ngôi nhà của người Ê-đê

– Phần 3 (Còn lại): Ý nghĩa văn hóa của ngôi nhà đối với người Ê-đê

Giá trị nội dung

Văn bản nêu rõ giá trị văn hóa của ngôi nhà truyền thống của người Ê-đê, biểu tượng của văn hóa dân tộc và tự hào của cộng đồng Ê-đê.

Giá trị nghệ thuật

– Miêu tả chi tiết giúp độc giả hình dung rõ ràng về ngôi nhà dài của người Ê-đê

– Ngôn từ mạch lạc và dễ hiểu

– Văn phong phù hợp, kết hợp hài hòa giữa thuyết minh, miêu tả và tự sự

Sau khi đọc

Câu 1: Dựa vào hình minh họa, hãy chỉ ra các chi tiết văn bản đề cập (nhà dài, cầu thang, hoa văn chạm khắc..)

Trả lời:

Nhà dài

• Nhà dài của người Ê-đê là nhà sàn, làm từ tre, nứa, gỗ, với sàn và vách làm từ thân cây bương hoặc tre già, mái lợp tranh
• Hình dáng giống như chiếc thuyền
• Chiều dài được tính bằng số lượng dầm ngang (đê), tương đương với một đôi cột...

Cầu thang

• Gắn liền với hai cửa chính của nhà dài, cửa trước dành cho khách và nam giới, cửa sau dành cho phụ nữ. Cầu thang được phân thành cầu thang đực và cầu thang cái
• Cầu thang cái thường có hình ảnh bầu sữa mẹ và vầng trăng khuyết
• Cầu thang đực ít chạm khắc, chỉ là một cây gỗ với các bậc lên xuống được chạm khắc đơn giản

Hoa văn chạm khắc

• Chạm khắc các hình động vật như voi, cua, cá trên xà nhà
• Biểu thị sự giàu có của chủ nhà

Câu 2: Những chi tiết về ngôi nhà và sinh hoạt của người Ê-đê trong văn bản gợi nhớ đến những điểm nào trong văn bản Đăm Săn chiến thắng Mtao Mxây?

Trả lời:

Các chi tiết trong văn bản Đăm Săn chiến thắng Mtao Mxây gợi nhớ đến:

• Nhà Mtao Mxây với đầu sàn hiên đẽo hình mặt trăng, đầu cầu thang đẽo hình chim ngói. Ngôi nhà của lão tù trưởng giàu có thật sự rất đẹp. Cầu thang rộng đủ cho người nối đuôi nhau mà khiêng ché đuê không sợ chật.
• 'Hãy đánh vỡ tất cả các cây đòn ngạch ở dưới, và làm gãy nát các cây xà ngang ở trên,..''

Câu 3: Tại sao ngôi nhà trong văn bản được gọi là 'ngôi nhà truyền thống của người Ê-đê'?

Trả lời:

Bởi vì ngôi nhà là nơi gắn kết các thế hệ của người Ê-đê, từ ông bà, bố mẹ đến con cháu. Căn nhà kéo dài mãi, bảo vệ cuộc sống của nhiều thế hệ và thể hiện các lễ nghi, tập tục của người Ê-đê, giữ trọn vẹn bản sắc văn hóa dân tộc.

Tóm tắt

Văn bản 'Ngôi nhà truyền thống của người Ê-đê' cung cấp cái nhìn chi tiết về ngôi nhà từ ngoài vào trong, với sự chú ý đặc biệt đến cầu thang và nguyên liệu xây dựng. Những yếu tố này phản ánh sâu sắc giá trị văn hóa và chế độ mẫu quyền của người Ê-đê.

Câu 1 trang 49 SGK Ngữ văn 10 Tập 1

Từ hình minh họa, hãy chỉ ra các chi tiết như nhà dài, cầu thang, hoa văn chạm khắc, ... được nhắc đến trong văn bản.

Giải đáp

Các chi tiết về ngôi nhà dài trong hình minh họa bao gồm:

Nhà dài

- Nhà dài của người Ê-đê là nhà sàn làm từ tre, nứa, gỗ, với sàn và vách tường làm từ thân cây bương hoặc tre già, mái lợp bằng tranh.

- Hình dáng giống chiếc thuyền.

- Chiều dài tính bằng số lượng dầm ngang (đê), tương ứng với một đôi cột...

Cầu thang

- Kết nối với hai cửa của nhà dài: cửa trước cho khách và nam giới, cửa sau cho phụ nữ. Cầu thang được phân chia thành cầu thang đực và cầu thang cái.

- Cầu thang cái thường có hình bầu sữa mẹ và vầng trăng khuyết.

- Cầu thang đực thường là một cây gỗ với các bậc chạm khắc đơn giản.

Hoa văn chạm khắc

- Các hình chạm khắc như voi, cua, cá trên xà nhà.

- Thể hiện sự giàu có của chủ nhà.

Câu 2 trang 50 SGK Ngữ văn 10 Tập 1

Ngôi nhà và sinh hoạt của người Ê-đê trong văn bản gợi nhớ những chi tiết nào từ văn bản Đăm Săn chiến thắng Mtao Mxây?

Giải đáp

Các điểm tương đồng giữa văn bản này và Đăm Săn chiến thắng Mtao Mxây bao gồm:

+ Cùng mô tả ngôi nhà dài.

+ Hình ảnh: “Nhà dài như tiếng chiêng...”.

+ Không gian nhà dài là nơi các thế hệ quây quần bên bếp lửa, nơi diễn ra các sử thi hào hùng.

+ Người già trong làng kể sử thi trong cả hai văn bản.

+ Nhà dài là không gian sống, sinh hoạt, và các hoạt động văn hóa, giống như trong Đăm Săn chiến thắng Mtao Mxây.

Câu 3 trang 50 SGK Ngữ văn 10 Tập 1

Tại sao ngôi nhà trong văn bản được gọi là “ngôi nhà truyền thống của người Ê-đê”?

Giải đáp

Ngôi nhà được gọi là “ngôi nhà truyền thống của người Ê-đê” vì nó kết nối các thế hệ từ ông bà đến cháu chắt, kéo dài bảo vệ cuộc sống của nhiều thế hệ. Nó còn thể hiện đầy đủ các lễ nghi và tập tục của người Ê-đê, giữ nguyên các đặc trưng văn hóa qua thời gian.

I. Tác giả

- Tác giả: Lan Anh

II. Tác phẩm Ngôi nhà truyền thống của người Ê-đê

1. Thể loại: Văn bản thông tin
2. Xuất xứ: Trích từ Nhà truyền thống của người Ê-đê: Nhà dài như tiếng chiêng ngân, Báo VOV5, ngày 23-12-2013)
3. Phương thức biểu đạt: Thuyết minh
4. Tóm tắt tác phẩm Ngôi nhà truyền thống của người Ê-đê

Văn bản mô tả các đặc điểm của “nhà dài” – một biểu tượng văn hóa đặc trưng của người Ê-đê, từ hình thức đến ý nghĩa sâu xa của nó.

Bố cục tác phẩm Ngôi nhà truyền thống của người Ê-đê: 2 phần

- Phần 1: Từ đầu đến “cầu thang cái”: Đặc điểm hình thức và cách xây dựng “nhà dài”.

- Phần 2: Còn lại: Ý nghĩa văn hóa của “nhà dài” đối với người Ê-đê.

Giá trị nội dung tác phẩm Ngôi nhà truyền thống của người Ê-đê

- Trình bày các đặc điểm của “nhà dài”, giúp hiểu rõ hơn về sự phong phú trong văn hóa truyền thống của người Ê-đê.

Giá trị nghệ thuật tác phẩm Ngôi nhà truyền thống của người Ê-đê

- Miêu tả sinh động, chân thực

- Ngôn ngữ đơn giản, dễ hiểu

III. Tìm hiểu chi tiết tác phẩm Ngôi nhà truyền thống của người Ê-đê

• Đặc điểm của nhà dài

* Nhà dài

- Nhà dài của người Ê-đê là nhà sàn, làm từ tre, nứa, gỗ, sàn và vách tường làm từ thân cây bương hoặc tre già, mái lợp bằng tranh.

- Hình dáng giống như chiếc thuyền.

- Chiều dài tính bằng số lượng dầm ngang (đê), tương ứng với đôi cột.

* Cầu thang

- Kết nối hai cửa của nhà dài: cửa trước cho khách và nam giới, cửa sau cho phụ nữ. Gồm cầu thang đực và cầu thang cái.

- Cầu thang cái thường có hình bầu sữa mẹ và vầng trăng khuyết.

- Cầu thang đực thường là một cây gỗ đơn giản với các bậc chạm khắc để lên xuống.

* Hoa văn chạm khắc

- Chạm khắc các hình con vật như voi, cua, cá... trên xà nhà.

- Thể hiện sự giàu có của chủ nhà.

• Ý nghĩa ngôi “nhà dài”

- Là nơi kết nối các thế hệ từ ông bà đến cháu chắt.

- Căn nhà kéo dài mãi, bảo vệ cuộc sống của nhiều thế hệ.

- Là nơi thể hiện các lễ nghi và tập tục của người Ê-đê, lưu giữ văn hóa truyền thống của dân tộc.

Soạn Ngôi nhà truyền thống của người Ê-đê

Câu 1. Từ hình minh họa, hãy chỉ ra các chi tiết như nhà dài, cầu thang, hoa văn chạm khắc được mô tả trong văn bản.

- Nhà dài của người Ê-đê là nhà sàn làm từ tre, nứa và gỗ, với sàn và vách tường bằng thân cây bương hoặc tre già, mái lợp tranh. Tranh lợp thành từng cụm, ngọn thả xuống mái, gốc bẻ xuống bên trong.

- Trong nhà chạm khắc các hình con vật như voi, cua, cá... Các hoa văn như kì đà, rồng, cua, rùa thường xuất hiện trong tín ngưỡng của người Ê-đê.

- Cầu thang kết nối hai cửa của nhà dài: cửa trước cho khách và nam giới, cửa sau cho phụ nữ. Cầu thang cái có hình bầu sữa mẹ và vầng trăng khuyết, cầu thang đực thường là cây gỗ với các bậc chạm khắc đơn giản.

Câu 2. Ngôi nhà và sinh hoạt của người Ê-đê trong văn bản gợi nhớ đến những chi tiết nào trong Đăm Săn chiến thắng Mtao Mxây?

Ngôi nhà và sinh hoạt của người Ê-đê trong văn bản gợi nhớ đến các chi tiết trong Đăm Săn chiến thắng Mtao Mxây:

• Hình ảnh ngôi nhà của Mtao Mxây: cột sàn hiên chạm hình mặt trăng, đầu cầu thang chạm hình chim ngói, cầu thang rộng bằng một lá chiếu.
• Nhà dài là nơi gia đình quây quần và kể chuyện.
• Nhà dài là nơi ăn mừng chiến thắng của Đăm Săn và dân làng.

Câu 3. Tại sao ngôi nhà trong văn bản được gọi là “ngôi nhà truyền thống của người Ê-đê”?

Ngôi nhà được gọi là “ngôi nhà truyền thống” vì đã tồn tại từ lâu, lưu giữ các giá trị văn hóa và tín ngưỡng của người Ê-đê.

Tóm tắt

Văn bản Ngôi nhà truyền thống của người Ê-đê cung cấp một cái nhìn rõ nét về các đặc điểm của ngôi nhà từ bên ngoài vào bên trong, bao gồm nguyên liệu xây dựng, các chi tiết nội thất, và đặc biệt là cầu thang. Những đặc điểm này đều chứa đựng ý nghĩa văn hóa sâu sắc, phản ánh chế độ mẫu quyền của người Ê-đê.

Câu 1

Dựa vào hình minh họa, hãy liệt kê những chi tiết văn bản mô tả (như nhà dài, cầu thang, hoa văn chạm khắc, ...).

Phương pháp giải:

- Đọc kỹ toàn văn bản.

- Xem xét hình ảnh minh họa của nhà dài Ê-đê (trang 49, SGK Ngữ Văn 10, tập một).

- Kết hợp các mô tả trong văn bản về ngôi nhà dài Ê-đê.

Lời giải chi tiết:

Từ hình minh họa, các chi tiết về ngôi nhà dài được mô tả trong văn bản bao gồm:

- Nhà dài:

+ Là nhà sàn.

+ Nguyên liệu: tre, gỗ, sàn và vách tường bao quanh làm bằng cây bương hoặc tre già đập dập, mái lợp cỏ tranh.

+ Hướng nhà thường theo hướng bắc – nam.

+ Độ dài ước tính bằng số lượng dầm ngang (đê), nhà có bao nhiêu đê thì có bấy nhiêu gian.

- Hoa văn chạm khắc:

+ Trong nhà thường có nhiều hình con vật như voi, cua, cá, ... chạm khắc trên xà nhà để thể hiện sự giàu có của gia chủ.

+ Những hình kì đà trên xà ngang thể hiện sự cầu mong may mắn cho gia đình.

+ Hoa văn rồng với vây hình cá, râu, sừng nhô lên là đặc trưng của người Ê-đê.

- Cầu thang:

+ Được gắn với hai cửa của nhà dài: cửa trước dành cho khách và nam giới; cửa sau dành cho phụ nữ.

+ Cầu thang phía trước thường hướng về phía Bắc là cầu thang chính.

+ Cầu thang chính luôn có hai cầu thang để lên xuống (cầu thang đực, cầu thang cái). Cầu thang cái thường có hình ảnh bầu sữa mẹ và vầng trăng khuyết; cầu thang đực ít có hoa văn, chỉ chạm khắc các bậc để thuận tiện lên xuống.

Câu 2

Những chi tiết về ngôi nhà và sinh hoạt của người Ê-đê trong văn bản trên gợi nhớ đến những gì trong Đăm Săn chiến thắng Mtao Mxây?

Phương pháp giải:

- Đọc kỹ hai văn bản Ngôi nhà truyền thống của người Ê-đê và Đăm Săn chiến thắng Mtao Mxây.

- So sánh các chi tiết tương đồng giữa hai văn bản.

Lời giải chi tiết:

Ngôi nhà và sinh hoạt của người Ê-đê trong văn bản trên có những điểm tương đồng với Đăm Săn chiến thắng Mtao Mxây, bao gồm:

+ Cùng là ngôi nhà dài.

+ Cùng hình ảnh: “Nhà dài như tiếng chiêng...”.

+ Không gian nhà dài là nơi gia đình hoặc cộng đồng quây quần bên bếp lửa, nơi kể sử thi và ăn mừng chiến thắng của Đăm Săn.

+ Người già trong làng là những người kể sử thi trong cả hai văn bản.

Câu 3

Tại sao ngôi nhà trong văn bản được gọi là “ngôi nhà truyền thống của người Ê-đê”?

Phương pháp giải:

- Đọc kỹ văn bản.

- Hiểu khái niệm “truyền thống”.

Lời giải chi tiết:

- Truyền thống có nghĩa là những đặc điểm lâu đời được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác.

- Ngôi nhà được gọi là “truyền thống của người Ê-đê” vì cấu trúc và cách xây dựng gần như không thay đổi qua các thế hệ, vẫn giữ được các đặc trưng văn hóa từ xa xưa, và là không gian lưu giữ các hoạt động văn hóa truyền thống của người Ê-đê.

* Sau văn bản

Nội dung chính: 

Văn bản này mô tả ngôi nhà truyền thống của người Ê-đê, một biểu tượng đặc trưng của văn hóa dân tộc, lưu giữ những giá trị văn hóa đặc sắc và là niềm tự hào của người Ê-đê.

Trả lời câu hỏi

Câu 1 (trang 49 SGK Ngữ văn lớp 10 Tập 1): Dựa vào hình minh họa, hãy nêu các chi tiết được mô tả trong văn bản (như nhà dài, cầu thang, hoa văn chạm khắc,...).

Trả lời:

• Nhà dài

- Có hình dạng như một cái thuyền, biểu thị cho chế độ mẫu hệ của người Ê-đê.

- Nhà dài của người Ê-đê là nhà sàn, được xây dựng bằng tre, gỗ, sàn và vách tường làm bằng thân cây bương hoặc tre già đập dập, mái lợp cỏ tranh.

- Độ dài được tính bằng số lượng dầm ngang (đê), mỗi đê tương ứng với một gian.

• Cầu thang

- Gắn liền với hai cửa của nhà dài: cửa trước dành cho khách và nam giới, cửa sau dành cho phụ nữ. Có hai loại cầu thang: cầu thang đực và cầu thang cái.

- Cầu thang cái thường được chạm khắc hình bầu sữa mẹ và vầng trăng khuyết.

- Cầu thang đực ít chạm khắc, chỉ là một cây gỗ với các bậc lên xuống.

• Hoa văn chạm khắc

- Các hình con vật như voi, cua, cá... được chạm khắc trên xà nhà.

- Điều này thể hiện sự giàu có của gia chủ.

Câu 2 (trang 50 SGK Ngữ văn lớp 10 Tập 1): Những chi tiết nào trong văn bản Đăm Săn chiến thắng Mtao Mxây gợi nhớ đến ngôi nhà và sinh hoạt của người Ê-đê?

Trả lời:

Các chi tiết gợi nhớ trong Đăm Săn chiến thắng Mtao Mxây bao gồm:

- Nhà của Mtao Mxây với hiên được đẽo hình mặt trăng và đầu cầu thang được chạm khắc hình chim ngói. Ngôi nhà của tù trưởng này rất đẹp và cầu thang rộng đủ cho nhiều người cùng khiêng một ché đuê mà không lo chật chội.

- “Hãy đánh lên để làm vỡ các cây đòn ngạch, gãy nát các cây xà ngang...”

Câu 3 (trang 50 SGK Ngữ văn lớp 10 Tập 1): Vì sao ngôi nhà trong văn bản được gọi là “ngôi nhà truyền thống của người Ê-đê”?

Trả lời:

- Ngôi nhà phản ánh rõ đặc trưng của chế độ mẫu hệ của người Ê-đê.

- Ngôi nhà không chỉ gắn kết các thế hệ của dòng họ Ê-đê từ ông bà, cha mẹ đến con cháu, mà còn là nơi gìn giữ các lễ nghi và tập tục truyền thống của dân tộc. Căn nhà kéo dài qua nhiều thế hệ, là biểu tượng của sự liên kết và bản sắc văn hóa của người Ê-đê.

Tóm tắt về ngôi nhà truyền thống của người Ê-đê

Văn bản mô tả chi tiết về ngôi nhà truyền thống của người Ê-đê, từ các đặc điểm bên ngoài đến cấu trúc bên trong, đặc biệt là cầu thang. Những đặc điểm này không chỉ phản ánh văn hóa sâu sắc mà còn thể hiện chế độ mẫu quyền của cộng đồng Ê-đê.

Câu 1 trang 49 SGK Ngữ văn 10 tập 1 CTST

Dựa vào hình minh họa, chỉ ra các chi tiết được đề cập trong văn bản (như nhà dài, cầu thang, hoa văn chạm khắc, ...).

Phương pháp giải:

- Đọc kỹ văn bản.

- Xem xét hình ảnh minh họa về nhà dài Ê-đê (trang 49, SGK Ngữ Văn 10, tập 1).

- So sánh với các miêu tả trong văn bản về nhà dài Ê-đê.

Lời giải chi tiết:

Các chi tiết được mô tả trong văn bản về ngôi nhà dài bao gồm:

- Nhà dài:

+ Là nhà sàn.

+ Chất liệu: tre nứa, gỗ, sàn và vách tường làm bằng thân cây bương hoặc tre già đập dập, mái lợp cỏ tranh.

+ Nhà thường xây theo hướng bắc – nam.

+ Độ dài nhà được tính theo số lượng dầm ngang (đê), mỗi đê tương ứng với một gian.

- Hoa văn chạm khắc:

+ Trong nhà có nhiều hình chạm khắc như voi, cua, cá... trên xà nhà, thể hiện sự giàu có của gia chủ.

+ Các hình kì đà trên xà ngang biểu hiện cầu mong may mắn cho gia đình.

+ Hoa văn con rồng với các đặc điểm như vây hình cá, râu, sừng nhô lên là đặc trưng của người Ê-đê.

- Cầu thang:

+ Có hai cửa: cửa trước cho khách và nam giới, cửa sau cho phụ nữ. Cầu thang được chia thành cầu thang đực và cầu thang cái.

+ Cầu thang cái thường có hình ảnh bầu sữa mẹ và vầng trăng khuyết.

+ Cầu thang đực thường ít chạm khắc, chỉ có các bậc để lên xuống.

Câu 2 trang 50 SGK Ngữ văn 10 tập 1 CTST

Những chi tiết nào trong văn bản Đăm Săn chiến thắng Mtao Mxây gợi nhớ đến ngôi nhà và sinh hoạt của người Ê-đê?

Phương pháp giải:

- Đọc kỹ hai văn bản: Ngôi nhà truyền thống của người Ê-đê và Đăm Săn chiến thắng Mtao Mxây.

- Tìm các chi tiết tương đồng giữa hai văn bản.

Lời giải chi tiết:

Những chi tiết trong văn bản Đăm Săn chiến thắng Mtao Mxây gợi nhớ đến ngôi nhà và sinh hoạt của người Ê-đê bao gồm:

+ Cùng loại hình nhà dài.

+ Hình ảnh tương tự: “Nhà dài như tiếng chiêng...”.

+ Không gian nhà dài là nơi đại gia đình hoặc cộng đồng tụ họp bên bếp lửa, nơi các câu chuyện sử thi được kể.

+ Trong cả hai văn bản, người già trong làng là những người kể sử thi.

+ Nhà dài là nơi tổ chức các hoạt động văn hóa. Trong Đăm Săn chiến thắng Mtao Mxây, ngôi nhà cũng là nơi diễn ra lễ ăn mừng chiến thắng của Đăm Săn và cộng đồng.

Câu 3 trang 50 SGK Ngữ văn 10 tập 1 CTST

Vì sao ngôi nhà trong văn bản được gọi là “ngôi nhà truyền thống của người Ê-đê”?

Phương pháp giải:

- Đọc kỹ văn bản.

- Hiểu rõ khái niệm “truyền thống”.

Lời giải chi tiết:

- Truyền thống là những đặc điểm lâu đời, được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác.

- Ngôi nhà trong văn bản được gọi là “ngôi nhà truyền thống của người Ê-đê” vì cấu trúc, cách xây dựng và nguyên liệu của ngôi nhà gần như không thay đổi từ thời xa xưa, giữ được những nét đặc trưng của người Ê-đê. Ngôi nhà còn là nơi lưu giữ các hoạt động và nếp sống văn hóa lâu đời của người Ê-đê.