Top 6 Bài soạn về 'Tranh Đông Hồ - Biểu hiện tinh túy của văn hóa dân gian Việt Nam' (Ngữ văn 10 - SGK Chân trời sáng tạo) chất lượng

Chuẩn bị Soạn bài 'Tranh Đông Hồ - Biểu tượng tinh hoa của văn hóa dân gian Việt Nam'

Câu 1 (trang 82, SGK Ngữ Văn 10 tập 1)

Đề bài: Theo bạn, di sản văn hóa là gì? Hãy trình bày giá trị của một di sản văn hóa địa phương hoặc quốc gia mà bạn quan tâm.

Lời giải 

- Di sản văn hóa bao gồm các tài sản văn hóa vật thể và phi vật thể được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác, bảo tồn và phát huy cho đến hiện tại.

- Việt Nam đã được UNESCO công nhận 10 di sản văn hóa, trong đó, em đặc biệt ấn tượng với Vịnh Hạ Long. Với nhiều hình dạng đảo đá và các hang động huyền bí, Vịnh Hạ Long tạo nên một vẻ đẹp thiên nhiên quyến rũ. Đây là nơi lưu giữ dấu tích của người Việt cổ và hệ sinh thái phong phú. Nguyễn Trãi từng gọi Hạ Long là kỳ quan giữa trời cao. Vịnh Hạ Long được UNESCO công nhận lần đầu vào năm 1994 và lần hai vào năm 2000, chứng minh vẻ đẹp kỳ diệu của nó không chỉ đối với Quảng Ninh, Việt Nam mà còn với toàn thế giới. Hãy đến và cảm nhận vẻ đẹp thiên nhiên tuyệt vời này.

Câu 2 (trang 82, SGK Ngữ Văn 10 tập 1)

Đề bài: Bạn đã bao giờ xem tranh Đông Hồ và tìm hiểu quy trình chế tác chúng chưa? Nêu tên một số bức tranh và chia sẻ kiến thức của bạn với nhóm.

Lời giải 

- Em đã xem và tìm hiểu về tranh Đông Hồ.

- Một số bức tranh Đông Hồ em biết: Đám cưới chuột, Vinh quy bái tổ, Hội làng, Đàn gà mẹ con, Chăn trâu thổi sáo…

- Chia sẻ:

+ Tranh Đông Hồ là dòng tranh dân gian của Việt Nam.

+ Xuất xứ: Làng Đông Hồ, xã Song Hồ, huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh.

+ Tranh được in từ ván khắc gỗ.

+ Giấy vẽ được chế tạo từ vỏ con điệp trộn hồ và quét bằng chổi lá thông.

+ Màu sắc tranh sử dụng màu tự nhiên, gồm 4 màu cơ bản (xanh, đen, vàng, đỏ).

Đọc hiểu bài 'Tranh Đông Hồ - Biểu tượng tinh hoa của văn hóa dân gian Việt Nam'

Câu 1 (trang 83, SGK Ngữ Văn 10 tập 1)

Đề bài: Đoạn văn in nghiêng trong văn bản có vai trò gì trong việc truyền tải thông tin chính của văn bản?

Lời giải 

Vai trò: Đoạn văn in nghiêng giúp người đọc nắm bắt được khái quát về tranh Đông Hồ, từ đó dễ dàng tiếp cận các chi tiết cụ thể trong nội dung bài viết mà không bị lúng túng.

Câu 2 (trang 84, SGK Ngữ Văn 10 tập 1)

Đề bài: Trong số các màu sắc được đề cập, tranh “Lợn đàn” sử dụng những màu nào?

Lời giải 

Sử dụng các màu: đen, xanh, vàng, đỏ.

Câu 3 (trang 85, SGK Ngữ Văn 10 tập 1)

Đề bài: Tóm tắt các công đoạn chính để làm một bức tranh Đông Hồ.

Lời giải 

Tóm tắt:

- Lên ý tưởng và vẽ mẫu tranh.

- Can lại rõ ràng từng nét và bảng màu bằng mực nho lên giấy bản móng, rồi chuyển sang bản khắc gỗ.

- Khi in, đặt xấp giấy thành từng chồng, cầm tay co đóng lên bìa đã quét màu, úp mặt ván khắc đã thấm màu và lật ngửa lên.

- Dùng xơ mướp xoa đều mặt giấy để màu thấm đều, rồi bóc giấy khỏi ván in. Số màu tranh tương ứng với số lần in.

Câu 4 (trang 85, SGK Ngữ Văn 10 tập 1)

Đề bài: Đoạn cuối có hé lộ điều gì về quan điểm và cách đưa tin của tác giả?

Lời giải 

Hé lộ:

- Tác giả hiểu biết về sự phát triển và suy tàn của tranh Đông Hồ.

- Tác giả thể hiện sự tiếc nuối và mong muốn bảo tồn vẻ đẹp của di sản văn hóa này.

Sau khi đọc bài 'Tranh Đông Hồ - Biểu tượng tinh hoa của văn hóa dân gian Việt Nam'

Câu 1 (trang 85, SGK Ngữ Văn 10 tập 1)

Đề bài: Chỉ ra các công đoạn chính của quá trình chế tác một bức tranh Đông Hồ theo văn bản.

Lời giải 

Các công đoạn chính:

- Lên ý tưởng và vẽ mẫu.

- Can lại từng nét và màu bằng mực nho trên giấy bản, chuyển sang bản khắc gỗ.

- Khi in, đặt giấy thành chồng, cầm tay co đóng, úp ván khắc lên bìa đã quét màu, rồi lật ngửa lên.

- Dùng xơ mướp xoa đều mặt giấy để màu thấm đều và bóc giấy khỏi ván in. Số lần in tương ứng với số màu.

Câu 2 (trang 85, SGK Ngữ Văn 10 tập 1)

Đề bài: Xác định đề tài của văn bản. Nêu một số đoạn có yếu tố miêu tả hoặc biểu cảm và mục đích của việc lồng ghép đó.

Lời giải 

- Đề tài: Tranh Đông Hồ.

- Các đoạn miêu tả: về giấy in tranh, quá trình chế tác, không khí chuẩn bị mùa tranh Tết.

- Mục đích: Cung cấp thông tin chi tiết và rõ ràng về tranh Đông Hồ, thể hiện sự am hiểu và trân trọng của tác giả đối với di sản văn hóa này.

Câu 3 (trang 86, SGK Ngữ Văn 10 tập 1)

Đề bài: Theo bạn, các mục 1, 2, 3 của văn bản bổ sung thông tin như thế nào và góp phần thể hiện thông tin chính của văn bản ra sao?

Lời giải 

Các mục 1, 2, 3 giúp cụ thể hóa và làm rõ nội dung giới thiệu văn bản, tạo cái nhìn chi tiết và liên kết chặt chẽ về tranh Đông Hồ.

Câu 4 (trang 86, SGK Ngữ Văn 10 tập 1)

Đề bài: Nhan đề, sa-pô, đề mục có vai trò gì trong việc thể hiện thông tin chính của văn bản?

Lời giải 

Vai trò: Giới thiệu thông tin chi tiết, rõ ràng, theo trình tự giúp người đọc dễ hiểu và tiếp cận nội dung văn bản.

Câu 5 (trang 86, SGK Ngữ Văn 10 tập 1)

Đề bài: Xác định mục đích và quan điểm của người viết trong văn bản. Bạn có đồng tình với quan điểm đó không? Vì sao?

Lời giải 

- Mục đích: Cung cấp thông tin về tranh Đông Hồ và nhấn mạnh việc gìn giữ di sản văn hóa.

- Quan điểm: Giới thiệu đầy đủ về tranh Đông Hồ, thể hiện sự tiếc nuối và mong muốn bảo tồn. Em đồng tình với quan điểm này vì đây là giá trị văn hóa quan trọng, cần được bảo tồn và phát huy dù thế giới đang đổi mới.

Câu 6 (trang 86, SGK Ngữ Văn 10 tập 1)

Đề bài: Liệt kê một số di sản văn hóa ở địa phương và chia sẻ suy nghĩ về việc bảo tồn chúng.

Lời giải 

Ở Nghệ An, một số di sản văn hóa gồm: căn nhà của Bác, thành Cổ Nghệ An, đền Ông Hoàng Mười,…

Suy nghĩ: Mỗi địa phương có di sản văn hóa đáng trân trọng. Chúng ta cần bảo tồn và phát huy những giá trị này để giữ gìn cội nguồn văn hóa, dù phải phát triển và đổi mới.

ĐỌC VĂN BẢN

Câu 1: Vai trò của đoạn văn in nghiêng trong việc truyền tải thông tin chính của văn bản là gì?

Trả lời:

Đoạn văn in nghiêng đóng vai trò tóm tắt nội dung chính của văn bản, giúp người đọc nhanh chóng nắm bắt thông tin quan trọng.

Câu 2:  Trong số các màu sắc được đề cập, tranh 'Lợn đàn' sử dụng những màu nào?

Trả lời:

• Màu xanh từ gỉ đồng và lá chàm
• Màu vàng từ hoa hòe
• Màu đỏ từ sói son và gỗ vang

Câu 3: Tóm tắt các bước chính để tạo ra một bức tranh Đông Hồ

Trả lời:

• Chọn đề tài, phát thảo ý tưởng và phác thảo mẫu
• Can chỉnh bản thảo rõ nét và chọn màu sắc phù hợp
• In tranh lên giấy theo từng lớp, dùng bìa đã quét màu
• Sử dụng xơ mướp để thoa đều mực trên giấy

Câu 4: Đoạn kết của văn bản có mở ra điều gì mới về quan điểm và cách đưa tin của tác giả không?

Trả lời:

Đoạn kết thể hiện niềm tin và hy vọng của tác giả vào sự phục hồi và phát triển của nghề tranh Đông Hồ.

B. Bài tập và hướng dẫn giải

SAU KHI ĐỌC

Câu 1: Hãy liệt kê các công đoạn chính của quá trình chế tác một bức tranh Đông Hồ theo văn bản

=> Xem hướng dẫn giải

• Chọn đề tài, phát thảo ý tưởng và phác thảo mẫu
• Can chỉnh bản thảo rõ nét cùng màu sắc phù hợp
• In tranh thành từng lớp, dùng bìa đã quét màu
• Sử dụng xơ mướp để thoa đều mực trên giấy

Câu 2: Xác định đề tài của văn bản và nêu một số đoạn có yếu tố miêu tả hoặc biểu cảm trong văn bản cùng mục đích của việc lồng ghép đó

=> Xem hướng dẫn giải

Đề tài: Tranh Đông Hồ - biểu tượng văn hóa dân gian của Việt Nam

Các đoạn miêu tả hoặc biểu cảm:

• ''Khắp làng nhộn nhịp chuẩn bị cho mùa tranh Tết, màu sắc giấy điệp rực rỡ..''
• ''Chợ tranh đông đúc và sôi động..''
• ''Chế tác tinh xảo và công phu''
• ''Không khí rộn ràng của mùa tranh Tết''

Mục đích: Thể hiện sự cảm phục, trân trọng của tác giả đối với nghệ thuật tranh Đông Hồ.

Câu 3: Theo bạn, các mục 1, 2, 3 trong văn bản đã bổ sung thông tin cho nhau như thế nào và góp phần thể hiện thông tin chính của văn bản ra sao?

=> Xem hướng dẫn giải

Các mục 1, 2, 3 đã làm rõ và cụ thể hóa thông tin về tranh Đông Hồ, từ hình thức, chất liệu đến quy trình chế tác, giúp người đọc hiểu rõ nội dung chính của văn bản.

Câu 4: Nhan đề, sa-pô và đề mục có vai trò gì trong việc thể hiện thông tin chính của văn bản?

=> Xem hướng dẫn giải

• Nhân đề và đề mục: Giúp phân chia rõ ràng các phần của văn bản, thể hiện chủ đề và nội dung cụ thể của từng phần.
• Sa-pô: Là phần mở đầu của bài viết, có nhiệm vụ dẫn dắt và tạo sự hấp dẫn, kích thích sự quan tâm của người đọc.

Câu 5: Xác định mục đích viết và quan điểm của tác giả trong văn bản. Bạn có đồng tình với quan điểm đó không? Vì sao?

=> Xem hướng dẫn giải

• Mục đích: Giới thiệu về tranh Đông Hồ - một di sản văn hóa đang dần bị lãng quên.
• Quan điểm của tác giả: Đây là di sản văn hóa truyền thống cần được bảo tồn và phát triển.

Quan điểm này là chính xác vì nhiều nét văn hóa dân gian đang bị lãng quên trong sự phát triển nhanh chóng của xã hội hiện đại. Việc gìn giữ và phát triển tranh Đông Hồ là cần thiết để bảo tồn văn hóa truyền thống.

Câu 6: Nêu tên một số di sản văn hóa ở địa phương và chia sẻ suy nghĩ về việc bảo tồn và phát huy các di sản đó.

=> Xem hướng dẫn giải

Nhã nhạc cung đình Huế là một di sản văn hóa phi vật thể được UNESCO công nhận vào năm 2003. Nhã nhạc không chỉ là âm nhạc cung đình mà còn bao gồm các thể loại âm nhạc khác như lễ nhạc, nhạc thính phòng, và các vũ điệu, thể hiện sự quy củ và tính thẩm mỹ cao.

Di sản này không chỉ là một phần của văn hóa Huế mà còn là điểm thu hút khách du lịch. Việc đưa Nhã nhạc vào các hoạt động du lịch là một cách bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa hiệu quả.

I. Giới thiệu về tác giả của văn bản 'Tranh Đông Hồ - Nét tinh hoa của văn hóa dân gian Việt Nam'

- Được biên soạn từ tài liệu “Tranh dân gian Đông Hồ - Đông Hồ Folk Paintings” của An Chương và “Tranh Đông Hồ - Nét tinh hoa văn hóa dân gian Việt Nam” của Khánh An.

II. Phân tích tác phẩm 'Tranh Đông Hồ - Nét tinh hoa của văn hóa dân gian Việt Nam'

• Thể loại: Báo chí
• Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác:

- Trích từ “Nét tinh hoa văn hóa dân gian Việt Nam”.

• Phương thức biểu đạt: Thuyết minh
• Người kể chuyện: Ngôi thứ ba
• Tóm tắt:

Tranh Đông Hồ thường được lấy cảm hứng từ truyện dân gian và cuộc sống sinh hoạt, với chất liệu chủ yếu là giấy gió và mực nho. Tranh này thường được sử dụng vào dịp Tết và trong các sự kiện cúng bái, được các nghệ nhân gìn giữ, phục chế và sáng tạo qua nhiều thế hệ.

• Bố cục:

- Đoạn 1: Chủ đề của tranh Đông Hồ

- Đoạn 2: Chất liệu và màu sắc của tranh Đông Hồ

- Đoạn 3: Quy trình chế tác

- Đoạn 4: Tầm ảnh hưởng của tranh Đông Hồ

- Đoạn 5: Bảo tồn và phục chế tranh Đông Hồ

• Giá trị nội dung:

- Cung cấp thông tin chi tiết về tranh Đông Hồ

• Giá trị nghệ thuật:

- Bố cục rõ ràng, thông tin đáng tin cậy và chi tiết.

III. Khám phá sâu hơn về tác phẩm 'Tranh Đông Hồ - Nét tinh hoa của văn hóa dân gian Việt Nam'

• Quy trình chế tác tranh Đông Hồ

- Lựa chọn đề tài và thông điệp

- Xây dựng bản thảo

- Khắc từng nét và bảng màu, in lên giấy bản mỏng (mỗi màu sắc cần một bản khắc riêng).

- In tranh

• Nghệ thuật

- Sử dụng sa-pô để khái quát nội dung

- Mục đích viết: Cung cấp kiến thức về tranh Đông Hồ

- Thái độ người viết: Tự hào và ngưỡng mộ nghệ thuật truyền thống, trân trọng những người gìn giữ giá trị văn hóa này.

* Trước khi đọc:

Câu 1 (trang 82 SGK Ngữ văn lớp 10 Tập 1 – Chân trời sáng tạo):

Di sản văn hóa là gì? Hãy mô tả một di sản văn hóa của địa phương hoặc đất nước bạn mà bạn quan tâm.

Trả lời:

- Di sản văn hóa bao gồm các hiện vật và thuộc tính phi vật thể của một cộng đồng được truyền từ các thế hệ trước, duy trì đến hiện tại và để lại cho thế hệ sau. Di sản văn hóa gồm tài sản vật thể (như công trình kiến trúc, cảnh quan, di tích, sách, tác phẩm nghệ thuật) và phi vật thể (văn hóa dân gian, truyền thống, ngôn ngữ, tri thức) cùng di sản tự nhiên (cảnh quan văn hóa và đa dạng sinh học).

- Một di sản văn hóa địa phương: Văn Miếu – Quốc Tử Giám – Khuê Văn Các (Hà Nội). Nơi đây phản ánh sự phát triển giáo dục của dân tộc.

Câu 2 (trang 82 SGK Ngữ văn lớp 10 Tập 1 – Chân trời sáng tạo):

Bạn đã từng xem tranh Đông Hồ và tìm hiểu quy trình chế tác các bức tranh đó chưa? Kể tên một số bức tranh và chia sẻ những điều bạn biết với nhóm.

Trả lời:

- Tôi đã từng xem và tìm hiểu về tranh Đông Hồ.

- Kiến thức tôi biết về tranh Đông Hồ:

+ Một số bức tranh: Lợn đàn, Vinh quy bái tổ, Đám cưới chuột,…

+ Giấy in tranh Đông Hồ là giấy điệp.

* Đọc văn bản:

1. Theo dõi: Vai trò của đoạn văn in nghiêng trong việc truyền tải thông tin chính của văn bản là gì?

Trả lời:

- Đoạn văn in nghiêng tổng hợp thông tin cơ bản về tranh Đông Hồ, giúp người đọc dễ dàng theo dõi nội dung chính.

2. Đọc lướt: Trong số các màu sắc được nhắc đến, tranh “Lợn đàn” sử dụng những màu sắc nào?

Trả lời:

- Tranh “Lợn đàn” sử dụng các màu: Xanh, vàng, đen, đỏ.

3. Theo dõi: Tóm tắt các công đoạn chính để làm một bức tranh Đông Hồ.

Trả lời:

4. Theo dõi: Đoạn cuối có tiết lộ thêm điều gì về quan điểm và cách đưa tin của người viết không?

Trả lời:

- Đoạn cuối thể hiện niềm tin và kỳ vọng của tác giả vào sự phát triển của tranh Đông Hồ, đồng thời thể hiện sự trân trọng của tác giả với những nghệ nhân giữ gìn giá trị truyền thống.

* Sau khi đọc:

Nội dung chính: Văn bản cung cấp thông tin về tranh Đông Hồ - Nét tinh hoa của văn hóa dân gian Việt Nam, với sự hấp dẫn, độc đáo trong màu sắc và bố cục. Tranh Đông Hồ, với chất liệu tự nhiên, mang đến màu sắc gần gũi, ấm áp đặc trưng mà chỉ Việt Nam mới có.

Trả lời câu hỏi:

Câu 1 (trang 85 SGK Ngữ văn lớp 10 Tập 1 – Chân trời sáng tạo):

Chỉ ra các công đoạn chính trong quá trình chế tác một bức tranh Đông Hồ được nêu trong văn bản.

Trả lời:

Câu 2 (trang 85 SGK Ngữ văn lớp 10 Tập 1 – Chân trời sáng tạo):

Xác định đề tài của văn bản và chỉ ra một số đoạn có lồng ghép yếu tố miêu tả hoặc biểu cảm cùng mục đích của việc đó.

Trả lời:

- Đề tài văn bản: Giá trị văn hóa của tranh Đông Hồ

- Một số đoạn có yếu tố miêu tả hoặc biểu cảm:

+ Đoạn “Giấy in tranh Đông Hồ...in tranh Đông Hồ” (mục 2).

+ Miêu tả quy trình in tranh:

+ Miêu tả không khí chợ tranh Tết: “Chợ tranh họp vào tháng Chạp, các ngày 6, 11, 16, 21, 26. Đông vui, sầm uất trong đình làng.

=> Việc lồng ghép miêu tả, biểu cảm làm cho văn bản sinh động hơn, dễ hiểu, thể hiện cảm xúc và tình cảm của tác giả với nghệ thuật này.

Câu 3 (trang 85 SGK Ngữ văn lớp 10 Tập 1 – Chân trời sáng tạo):

Nhận xét về sự bổ sung thông tin của các mục 1, 2, 3 và cách chúng làm rõ thông tin chính của văn bản.

Trả lời:

- Các mục 1, 2 và 3 bổ sung ý nghĩa cho nhau, mỗi mục làm rõ một khía cạnh của giá trị văn hóa tranh Đông Hồ.

Câu 4 (trang 85 SGK Ngữ văn lớp 10 Tập 1 – Chân trời sáng tạo):

Nhan đề, sa-pô, và đề mục có tác dụng gì trong việc thể hiện thông tin chính của văn bản?

Trả lời:

- Nhan đề, đề mục giúp phân chia văn bản thành các phần rõ ràng, thể hiện nội dung cụ thể, giúp người đọc dễ dàng theo dõi và hiểu các thông tin của văn bản.

Câu 5 (trang 85 SGK Ngữ văn lớp 10 Tập 1 – Chân trời sáng tạo):

Xác định mục đích viết và quan điểm của người viết. Bạn có đồng tình với quan điểm đó không? Vì sao?

Trả lời:

- Mục đích: Giới thiệu tranh dân gian Đông Hồ

- Quan điểm của người viết: Di sản văn hóa truyền thống cần được gìn giữ và phát huy.

- Tôi đồng tình với quan điểm này vì nó thúc đẩy sự phát triển và bảo tồn văn hóa dân gian tranh Đông Hồ.

Câu 6 (trang 85 SGK Ngữ văn lớp 10 Tập 1 – Chân trời sáng tạo):

Kể tên một số di sản văn hóa ở địa phương và suy nghĩ về việc bảo tồn, phát huy các di sản đó.

Trả lời:

- Một số di sản văn hóa địa phương: Khu Trung tâm Hoàng Thành Thăng Long Hà Nội, Thành Nhà Hồ, Vịnh Hạ Long, Vườn Quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng

- Suy nghĩ về việc bảo tồn và phát huy:

+ Nghiên cứu và tìm hiểu về di sản

+ Giới thiệu di sản với bạn bè

+ Xây dựng lòng tự hào và yêu mến di sản.

Xuất xứ

- Văn bản được nhóm biên soạn tổng hợp từ Tranh dân gian Đông Hồ - Đông Hồ Folk Paintings của An Chương, NXB Mỹ thuật, 2010, trang 13-22 và Tranh Đông Hồ - Nét tinh hoa văn hóa dân gian Việt Nam của Khánh An

Giá trị nội dung

- Văn bản cung cấp cho người đọc những thông tin về tranh Đông Hồ - một sản phẩm văn hóa dân gian của Việt Nam ở nhiều khía cạnh như hình tượng, đề tài, chất liệu, màu sắc, cách thức chế tác, cách lưu giữ phục chế và dịp mà tranh được sử dụng nhiều nhất

- Cho thấy thái độ trân trọng của tác giả đối với tranh Đông Hồ và những nghệ nhân làm ra nó. Từ đó kêu gọi sự gìn giữ và phát huy của mọi người đối với những giá trị văn hóa của dân tộc

Giá trị nghệ thuật

- Ngôn từ rõ ràng, mạch lạc

- Kết hợp giữa thuyết minh và miêu tả, tự sự

- Có sự sưu tầm và tìm tòi thông tin từ nhiều nguồn

Nội dung chính

Văn bản giới thiệu chi tiết về đề tài, chất liệu, cách chế tác và cách lưu giữ, phục chế tranh Đông Hồ.

Tóm tắt

Đề tài dân dã, hình tượng sinh động, ngộ nghĩnh

Những hình ảnh quen thuộc, bình dị trong đời sống hằng ngày như gà, lợn, trâu, bò, ...; những góc khuất của đời sống nông thôn là đề tài quen thuộc, chủ yếu và được sáng tạo trong các bức tranh Đông Hồ.

Chất liệu tự nhiên, sắc màu bình dị, ấm áp

- Chất liệu: giấy điệp, chổi lá thông để quét lên.

- Màu sắc: màu đen từ than xoan hay than lá tre; màu xanh từ gỉ đồng, lá chàm; màu vàng từ hoa hòe; màu đỏ từ sỏi son, gỗ vang; ... à 4 gam màu chủ đạo.

Chế tác khéo léo, công phu

- Vẽ mẫu.

- Can lại rõ ràng từng nét, bảng mày bằng mực nho lên giấy bản mỏng rồi xếp vào bản khắc gỗ.

- Khi in, đặt xấp giấy in trước mặt; tay phải cầm “tay co” đóng sau lưng ván in, úp ván xuống “bìa” để quét đẫm màu; úp mặt ván khắc đã thấm màu lên mặt giấy; lật ngửa ván khắc lên.

- Thợ in lấy xơ mướp xoa đều lưng mặt giấy để màu mực thấm đều; bóc từ giấy khỏi ván in; số màu của tranh tương ứng với số lần in.

Rộn ràng tranh Tết

- Khoảng tháng 7, tháng 8 hằng năm là dịp để chuẩn bị cho mùa tranh Tết.

- Chợ tranh họp vào tháng Chạp trong các ngày 6, 11, 16, 21, 26.

Lưu giữ và phục chế

- Vào khoảng cuối thế kỉ XIX đến những năm 40 của thế kỉ XX là thời kì hưng thịnh. Xu thế thương mại hóa thời kinh tế thị trường đã làm chúng dần mai một, thất truyền.

- Ở Đông Hồ vẫn có những nghệ nhân tâm huyết với nghề, cố gắng để duy trì, nuôi dưỡng nghề tranh Đông Hồ này

Trước khi đọc

Câu 1 (trang 82, SGK Ngữ Văn 10, tập một)

Đề bài: Theo bạn, thế nào là một di sản văn hóa? Hãy nói về giá trị một di sản văn hóa của địa phương hoặc đất nước mình mà bạn quan tâm.

Phương pháp giải:

- Nêu lên ý hiểu của mình về những kiến thức về di sản văn hóa.

- Kể về một di sản văn hóa mà bạn biết hoặc quan tâm.

Lời giải chi tiết:

- Theo như bản thân em tìm hiểu, một di sản văn hóa là vật thể (các di tích lịch sử, tác phẩm nghệ thuật, ...) và phi vật thể (các loại hình nghệ thuật dân gian, ngôn ngữ, ...) có giá trị văn hóa, lịch sử, khoa học và được lưu truyền từ thế hệ này qua thế hệ khác.

- Một di sản văn hóa của địa phương hoặc đất nước mình.

     Thành nhà Hồ nằm ở vùng đất Thanh Hóa – cái nôi của những vị anh hùng dân tộc, những câu chuyện lịch sử hào hùng. Thành nhà Hồ hiện lên với một vẻ đẹp cổ kính, rêu phong, là chứng tích cho một giai đoạn lịch sử quan trọng của dân tộc Việt Nam. Di tích này được Bộ Văn hoá - Thể thao và Du lịch xếp hạng là di tích cấp quốc gia, có giá trị đặc biệt quan trọng của dân tộc vào năm 1962. Ngày 27 tháng 6 năm 2011, tổ chức UNESCO đã chính thức công nhận thành nhà Hồ di sản văn hoá thế giới. Di tích thành nhà Hồ thể hiện được sự ảnh hưởng và các giá trị nhân văn qua một thời kỳ lịch sử của quốc gia hay khu vực trên thế giới. Có những đóng góp quý báu về kiến trúc, công nghệ, điêu khắc, và quy hoạch thành phố. Thành nhà Hồ Vĩnh Lộc - Thanh Hoá là công trình cổ xưa, khắc hoạ được giá trị của một hay nhiều giai đoạn trong lịch sử nhân loại.

Câu 2 (trang 82, SGK Ngữ Văn 10, tập một)

Đề bài: Đã bao giờ bạn xem tranh Đông Hồ và tìm hiểu cách thức, quá trình chế tác nên những bức tranh ấy? Kể tên một số bức tranh và chia sẻ những điều bạn biết với bạn cùng nhóm.

Phương pháp giải:

- Chia sẻ những hiểu biết của mình về tranh Đông Hồ cho bạn bè cùng nhóm.

Lời giải chi tiết:

- Em đã từng được xem qua và tìm hiểu về tranh Đông Hồ.

- Những kiến thức em biết về tranh Đông Hồ:

+ Một số bức tranh Đông Hồ: Đám cưới chuột, Lợn ỷ có xoáy Âm dương, Tranh "Đàn gà" hoặc "Sân gà" cầu chúc cho sự sung túc, đông con và an nhàn.

+ Giấy in tranh Đông Hồ được gọi là giấy điệp; trộn với hồ dán; rồi dùng chổi lá thông quét lên mặt giấy đó.

+ Quá trình chế tác:

- Sáng tác mẫu và tạo bản khắc gỗ: mỗi mẫu sẽ có 2- 5 bản khắc gỗ khác nhau tùy theo màu sắc của từng mẫu. Đây là công đoạn khó nhất đòi hỏi người thợ phải có kỹ thuật cao.

- Chuẩn bị giấy Dó: để có được tờ giấy dó hoàn chỉnh, người ta phải chọn lựa từng loại vỏ Dó được lấy từ trên rừng về, rồi trải qua nhiều công đoạn phơi, ngâm, giã nhuyễn, hòa bột vào bể seo, seo giấy, ép kiệt nước, phơi khô, đóng xén thành phẩm. Cuối cùng là quét hồ điệp.

- In tranh: Màu sắc trong tranh Đông Hồ có 5 màu chủ đạo hoàn toàn tự nhiên: màu đỏ lấy từ gạch non, vàng từ hoa hòe, đen từ than lá tre, xanh từ lá tràm, trắng từ vỏ sò điệp. Thường để in một tranh cần phải có 5 bản khắc, in trong 5 lần.

- Phơi tranh: sau khi tranh đã in xong sẽ được phơi cho khô.

Đọc văn bản

Câu 1 (trang 83, SGK Ngữ Văn 10, tập một)

Đề bài: Đoạn văn in nghiêng này có vai trò như thế nào đối với việc truyền tải thông tin chính của văn bản?

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ đoạn văn in nghiêng.

- Đặt đoạn văn in nghiêng nằm trong toàn thể văn bản để thấy được vai trò của nó.

Lời giải chi tiết:

     Đoạn văn in nghiêng nằm ngay ở phần đầu tiên của văn bản, cung cấp đầy đủ những ý chính, thông tin cần thiết về bức tranh dân gian Đông Hồ mà mọi người quan tâm. Từ đó, kích thích độc giả đọc toàn bộ văn bản để tìm hiểu sâu hơn về loại hình dân gian này.

Câu 2 (trang 84, SGK Ngữ Văn 10, tập một)

Đề bài: Trong số những màu sắc được nhắc tới ở đoạn này, tranh “Lợn đàn” đã sử dụng những màu sắc nào?

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ đoạn văn thuộc phần 2 (Chất liệu tự nhiên, sắc màu bình dị, ấm áp).

- Quan sát hình 2 (Lợn đàn, trang 83) để biết được những màu sắc được sử dụng.

Lời giải chi tiết:

Tranh “Lợn đàn” đã sử dụng những màu sắc: màu xanh, màu vàng, màu đen, màu đỏ.

=> Bức tranh “Lợn đàn” đã sử dụng đủ 4 gam màu cơ bản của tranh dân gian Đông Hồ.

Câu 3 (trang 85, SGK Ngữ Văn 10, tập một)

Đề bài: Tóm tắt các công đoạn chính để làm nên một bức tranh Đông Hồ.

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ đoạn văn phần 3 (Chế tác khéo léo và công phu).

- Tóm tắt các công đoạn chính.

Lời giải chi tiết:

Các công đoạn chính để làm nên một bức tranh Đông Hồ bao gồm:

- Vẽ mẫu.

- Can lại rõ ràng từng nét, bảng mày bằng mực nho lên giấy bản mỏng rồi xếp vào bản khắc gỗ.

- Khi in, đặt xấp giấy in trước mặt; tay phải cầm “tay co” đóng sau lưng ván in, úp ván xuống “bìa” để quét đẫm màu; úp mặt ván khắc đã thấm màu lên mặt giấy; lật ngửa ván khắc lên.

- Thợ in lấy xơ mướp xoa đều lưng mặt giấy để màu mực thấm đều; bóc từ giấy khỏi ván in; số màu của tranh tương ứng với số lần in.

Câu 4 (trang 85, SGK Ngữ Văn 10, tập một)

Đề bài: Đoạn cuối này có hé mở thêm một điều gì đó trong quan điểm và cách đưa tin của người viết?

Phương pháp giải:

     Đọc kĩ đoạn văn cuối (Lưu giữ và phục chế).

Lời giải chi tiết:

Quan điểm và cách đưa tin của người viết:

- Người viết đã đưa tin chính xác về các thời kì phát triển hưng thịnh và sự mai một dần của tranh dân gian Đông Hồ.

- Đồng thời thể hiện rõ lập trường nhân văn của mình để bảo vệ, gìn giữ nét đẹp truyền thống mà tranh Đông Hồ mang lại.

Sau khi đọc

Câu 1 (trang 85, SGK Ngữ Văn 10, tập một)

Đề bài: Hãy chỉ ra các công đoạn chính của quá trình chế tác một bức tranh Đông Hồ được nêu trong văn bản.

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ đoạn văn phần 3 (Chế tác khéo léo và công phu).

Lời giải chi tiết:

Các công đoạn chính để làm nên một bức tranh Đông Hồ bao gồm:

- Vẽ mẫu.

- Can lại rõ ràng từng nét, bảng mày bằng mực nho lên giấy bản mỏng rồi xếp vào bản khắc gỗ.

- Khi in, đặt xấp giấy in trước mặt; tay phải cầm “tay co” đóng sau lưng ván in, úp ván xuống “bìa” để quét đẫm màu; úp mặt ván khắc đã thấm màu lên mặt giấy; lật ngửa ván khắc lên.

- Thợ in lấy xơ mướp xoa đều lưng mặt giấy để màu mực thấm đều; bóc từ giấy khỏi ván in; số màu của tranh tương ứng với số lần in.

Câu 2 (trang 85, SGK Ngữ Văn 10, tập một)

Đề bài: Xác định đề tài của văn bản trên. Chỉ ra một số đoạn, mục có lồng ghép yếu tố miêu tả hoặc biểu cảm trong văn bản và nêu mục đích của việc lồng ghép ấy.

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ toàn bộ văn bản.

- Chú ý một số đoạn văn có lồng ghép yếu tố miêu tả và biểu cảm.

Lời giải chi tiết:

- Đề tài của văn bản trên: Tranh dân gian Đông Hồ.

- Một số đoạn, mục có lồng ghép yếu tố miêu tả hoặc biểu cảm trong văn bản:

+ Đoạn “Giấy in tranh Đông Hồ...in tranh Đông Hồ” (mục 2).

+ Miêu tả về sự rộn ràng buổi chợ tranh Tết: “Mỗi năm một lần, chợ tranh họp vào tháng Chạp trong các ngày 6, 11, 16, 21, 26. Chợ tranh đông vui, sầm uất được tổ chức ngay trong đình làng.

=> Việc lồng ghép các yếu tố miêu tả hoặc biểu cảm trong văn bản giúp những thông tin của đề tài được thể hiện một cách rõ ràng hơn, mang đến cho độc giả những điều quan trọng, cần thiết. Đồng thời, thể hiện tư tưởng, tình cảm của người viết với đề tài đó.

Câu 3 (trang 86, SGK NGữ Văn 10, tập một)

Đề bài: Theo bạn, nội dung của các mục 1, 2, 3 của văn bản trên đã bổ sung thông tin cho nhau và góp phần thể hiện thông tin chính của văn bản như thế nào?

Phương pháp giải:

     Đọc kĩ nội dung ở các mục 1, 2, 3.

Lời giải chi tiết:

- Nội dung của các mục 1, 2, 3 lần lượt nói về đề tài, hình tượng; chất liệu, màu sắc và các công đoạn chế tác.

- Nội dung ở các mục 1, 2, 3 của văn bản đã có sự liên kết, bổ sung cho nhau. Đồng thời làm cụ thể hóa những thông tin chính đã được nêu ra ở phần đoạn văn in nghiêng ở ngay đầu văn bản.

Câu 4 (trang 86, SGK NGữ Văn 10, tập một)

Đề bài: Nhan đề, sa-pô, đề mục có tác dụng như thế nào trong việc thể hiện thông tin chính trong văn bản trên?

Phương pháp giải:

     Chú ý phần nhan đề, sa-pô và đề mục trong văn bản.

Lời giải chi tiết:

     Phần nhan đề, sa-pô và đề mục giúp các thông tin chính trong văn bản được thể hiện rõ ràng, mạch lạc, tuân theo một bố cục hợp lí. Từ đó, các thông tin được trình bày một cách đầy đủ, không lộn xộn và người đọc cũng không bị ngợp khi tiếp cận văn bản.

Câu 5 (trang 86, SGK Ngữ Văn 10, tập một)

Đề bài: Xác định mục đích viết và quan điểm của người viết thể hiện trong văn bản trên. Bạn có đồng tình với quan điểm đó hay không? Vì sao?

Phương pháp giải:

     Đọc kĩ toàn bộ văn bản.

Lời giải chi tiết:

- Mục đích viết: truyền tải những thông tin về nghề tranh dân gian Đông Hồ truyền thống của dân tộc Việt Nam. Từ đó, kêu gọi sự bảo về, giữ gìn, phát huy ngành nghề truyền thống dân tộc.

- Quan điểm của người viết: đảm bảo những thông tin chính xác, khách quan về nghề tranh dân gian Đông Hồ; đồng thời thể hiện suy nghĩ của người viết về nghề truyền thống này và đưa ra sự bảo vệ thuần phong mĩ tục của dân tộc.

- Theo ý kiến cá nhân, em đồng tình với quan điểm trên của người viết vì vốn dĩ tranh dân gian Đông Hồ là một nét đẹp văn hóa truyền thống của dân tộc Việt Nam ta, cần phải có những bài viết như vậy để giới trẻ được biết và có ý thức trong việc gìn giữ và phát huy những giá trị truyền thống như vậy.

Câu 6 (trang 86, SGK NGữ Văn 10, tập một)

Đề bài: Kể tên một số di sản văn hóa ở địa phương và phát biểu suy nghĩ của bạn về việc bảo tồn, phát huy các di sản ấy.

Phương pháp giải:

- Nêu tên một số di sản văn hóa ở địa phương mà bản thân biết hoặc được nghe kể.

- Đưa ra suy nghĩ của bản thân.

Lời giải chi tiết:

Chú ý: Tùy vào mỗi địa phương sẽ có những di sản văn hóa khác nhau.

Ví dụ: Ở Hà Nội: Văn Miếu – Quốc Tử Giám, Cột cờ Hà Nội, Chùa Một Cột, Đền Cổ Loa, Nhà tù Hỏa Lò, Cầu Long Biên, ...

- Theo quan điểm cá nhân, việc bảo tồn, phát huy những di sản văn hóa là điều vô cùng quan trọng và cần thiết. Bởi đó là minh chứng về một thời quá khứ hào hùng mà ông cha ta để lại, thể hiện đậm đà nét đẹp truyền thống của mỗi dân tộc. Chúng ta ở thế hệ mai sau cần có trách nhiệm trong việc bảo vệ và phát huy, làm tôn vinh hơn những di sản văn hóa đó.

* Trước khi bắt đầu:

Câu 1 (trang 82 sách giáo khoa Ngữ văn lớp 10 Tập 1): Theo quan điểm của bạn, di sản văn hóa được định nghĩa như thế nào? Hãy trình bày về giá trị của một di sản văn hóa từ địa phương hoặc đất nước của bạn mà bạn thấy đặc biệt quan tâm.

Trả lời:

- Di sản văn hóa là tổng hợp các hiện vật vật thể và phi vật thể của một cộng đồng hoặc xã hội, được gìn giữ từ các thế hệ trước và truyền lại cho các thế hệ sau. Di sản văn hóa bao gồm tài sản văn hóa (như công trình kiến trúc, di tích lịch sử, sách, tác phẩm nghệ thuật), văn hóa phi vật thể (như truyền thống, phong tục tập quán, ngôn ngữ, tri thức) và di sản tự nhiên (như các cảnh quan văn hóa quan trọng và sự đa dạng sinh học).

Ví dụ về di sản văn hóa ở quê hương: Ca trù, chèo, di tích cố đô Huế…

Câu 2 (trang 82 sách giáo khoa Ngữ văn lớp 10 Tập 1): Bạn đã bao giờ xem tranh Đông Hồ và tìm hiểu về quy trình chế tác của những bức tranh này chưa? Hãy liệt kê một số bức tranh và chia sẻ những gì bạn biết với nhóm của bạn.

Trả lời:

Quy trình làm tranh Đông Hồ:

Sáng tác mẫu và tạo bản khắc gỗ: Mỗi mẫu tranh có từ 2 đến 5 bản khắc gỗ khác nhau tùy thuộc vào màu sắc của từng mẫu. Đây là công đoạn yêu cầu kỹ thuật cao từ người thợ.

Chuẩn bị giấy Dó: Để tạo ra giấy dó hoàn chỉnh, cần lựa chọn vỏ Dó từ rừng, trải qua nhiều bước như phơi, ngâm, giã nhuyễn, hòa bột, seo giấy, ép kiệt nước, phơi khô, và cuối cùng là quét hồ điệp.

In tranh: Màu sắc của tranh Đông Hồ sử dụng 5 màu chủ đạo tự nhiên: đỏ từ gạch non, vàng từ hoa hòe, đen từ than lá tre, xanh từ lá tràm, và trắng từ vỏ sò điệp. Mỗi bức tranh thường cần 5 bản khắc và in qua 5 lần.

Phơi tranh: Sau khi in xong, tranh được phơi khô.

Ví dụ: Bức tranh Nhảy đầm mô tả một cảnh không quen thuộc với người dân Đông Hồ, nhưng nó phản ánh thực tế khi người phương Tây đến Việt Nam. Tranh miêu tả một quán bar có đèn điện, quạt trần, máy hát quay tay, và một bé hầu bàn bưng rượu, với một đôi trai gái Việt Nam đang tán tỉnh, và hai cặp Tây đang nhảy đầm.

* Đọc văn bản:

• Theo dõi: Đoạn văn in nghiêng có vai trò gì trong việc truyền tải thông tin chính của văn bản?

Trả lời:

- Đoạn văn in nghiêng tóm tắt nội dung chính của bài, giúp người đọc tiếp cận nhanh và dễ dàng hơn.

• Đọc lướt: Trong các màu sắc được nhắc đến, tranh “Lợn đàn” sử dụng những màu sắc nào?

Trả lời:

Tranh “Lợn đàn” sử dụng nhiều màu sắc như:

+ Màu xanh từ gỉ đồng, lá chàm

+ Màu vàng từ hoa hòe

+ Màu đỏ từ sói son, gỗ vang

• Theo dõi: Tóm tắt các công đoạn chính để làm một bức tranh Đông Hồ.

Trả lời:

Các công đoạn làm tranh Đông Hồ rất tỉ mỉ và công phu:

+ Chọn đề tài, ý tưởng và phác thảo

+ Can lại bản thảo và phối màu phù hợp

+ In từng lớp bằng bìa đã quét màu

+ Dùng xơ mướp thoa đều giấy để màu mực thấm đều

• Theo dõi: Đoạn kết này cho thấy điều gì trong quan điểm và cách đưa tin của người viết?

Trả lời:

- Đoạn kết thể hiện niềm tin và kỳ vọng của người viết vào việc bảo tồn và phát triển nghề tranh Đông Hồ.

- Khát vọng giữ gìn một nét văn hóa dân tộc quý giá.

* Sau khi đọc:

Nội dung chính: Văn bản nêu rõ các đặc điểm của tranh Đông Hồ và tôn vinh giá trị của loại hình nghệ thuật này trong văn hóa dân tộc.

Trả lời câu hỏi:

Câu 1 (trang 85 sách giáo khoa Ngữ văn lớp 10 Tập 1): Hãy chỉ ra các công đoạn chính trong quá trình chế tác một bức tranh Đông Hồ được nêu trong văn bản.

Trả lời:

+ Chọn đề tài, ý tưởng và phác thảo

+ Can lại bản thảo với màu sắc phù hợp

+ In từng lớp bằng bìa quét màu

+ Dùng xơ mướp để mực thấm đều

Câu 2 (trang 85 sách giáo khoa Ngữ văn lớp 10 Tập 1): Xác định đề tài của văn bản. Nêu một số đoạn có yếu tố miêu tả hoặc biểu cảm và mục đích của việc lồng ghép này.

Trả lời:

Đề tài: Tranh Đông Hồ - một nét văn hóa dân gian của Việt Nam

Các đoạn có yếu tố miêu tả hoặc biểu cảm:

+ ''Cả làng nhộn nhịp chuẩn bị cho mùa tranh Tết, khắp nơi rực rỡ sắc màu giấy điệp…''

+ ''Chợ tranh đông đúc, nhộn nhịp…''

+ ''Chế tác tinh xảo, công phu''

+ ''Không khí tranh Tết sôi động''

Mục đích: Thể hiện cảm xúc, sự công nhận và ngưỡng mộ của người viết đối với nghệ thuật tranh Đông Hồ.

Câu 3 (trang 86 sách giáo khoa Ngữ văn lớp 10 Tập 1): Theo bạn, các mục 1, 2, 3 của văn bản đã bổ sung thông tin cho nhau và thể hiện thông tin chính của văn bản như thế nào?

Trả lời:

Các mục 1, 2, 3 đã làm nổi bật ý chính của văn bản: tranh Đông Hồ là gì, hình dạng và cách làm của nó. Những ý này giúp người đọc hiểu rõ hơn về nội dung mà tác giả muốn truyền đạt.

Câu 4 (trang 86 sách giáo khoa Ngữ văn lớp 10 Tập 1): Nhan đề, sa-pô và đề mục có vai trò gì trong việc thể hiện thông tin chính của văn bản?

Trả lời:

+ Nhan đề và đề mục: giúp phân chia rõ ràng từng phần của văn bản, cho biết phần này nói về điều gì và ai.

+ Sa-pô: xuất phát từ tiếng Pháp 'chapeau' (mũ), phần mở đầu ở đầu bài viết, có tác dụng dẫn dắt và kích thích sự quan tâm của người đọc.

Câu 5 (trang 86 sách giáo khoa Ngữ văn lớp 10 Tập 1): Xác định mục đích và quan điểm của người viết trong văn bản trên. Bạn có đồng ý với quan điểm đó không? Vì sao?

Trả lời:

+ Mục đích: giới thiệu một nét văn hóa dân gian đang dần mai một: tranh Đông Hồ.

+ Quan điểm của người viết: khẳng định đây là một nét văn hóa truyền thống cần được bảo tồn và phát triển.

Quan điểm này rất chính xác vì nhiều nét văn hóa dân gian đang bị lấn át bởi sự phát triển nhanh chóng của xã hội. Nhiều người, đặc biệt là giới trẻ, chưa được tiếp xúc và có phần lãng quên. Việc phát triển văn hóa dân gian như tranh Đông Hồ là điều cần thiết.

Câu 6 (trang 86 sách giáo khoa Ngữ văn lớp 10 Tập 1): Liệt kê một số di sản văn hóa ở địa phương và nêu suy nghĩ của bạn về việc bảo tồn và phát huy các di sản đó.

Trả lời:

Nhã nhạc cung đình Huế là di sản văn hóa phi vật thể được UNESCO công nhận năm 2003. Theo UNESCO, nhã nhạc đạt tầm vóc quốc gia trong các thể loại nhạc cổ truyền ở Việt Nam.

Nhã nhạc bao gồm các bộ môn âm nhạc như lễ nhạc, nhạc thính phòng, sân khấu, và vũ điệu, với quy định nghiêm ngặt về quy mô dàn nhạc và cách thức diễn xướng. Đây là một nét văn hóa tiêu biểu của Huế, thu hút du khách và phát triển mạnh mẽ. Việc đưa nhã nhạc vào du lịch là một cách hiệu quả để bảo tồn và phát triển di sản văn hóa này.

I. Tác giả

- Được biên soạn từ “Tranh dân gian Đông Hồ - Đông Hồ Folk Paintings” của An Chương và “Tranh Đông Hồ - Nét tinh hoa văn hóa dân gian Việt Nam” của Khánh An.

II. Tác phẩm Tranh Đông Hồ - Nét tinh hoa văn hóa dân gian Việt Nam

• Thể loại: Văn bản thông tin
• Phương thức biểu đạt: Thuyết minh
• Tóm tắt tác phẩm Tranh Đông Hồ - Nét tinh hoa văn hóa dân gian Việt Nam

Văn bản giới thiệu những đặc trưng nổi bật của tranh dân gian Đông Hồ: từ đề tài dân dã, hình ảnh sống động, ngộ nghĩnh, chất liệu tự nhiên, đến sắc màu giản dị, ấm áp. Quy trình chế tác tinh xảo và tỉ mỉ.

• Bố cục tác phẩm: 5 phần

Đề tài dân dã, hình ảnh sinh động, ngộ nghĩnh

Chất liệu tự nhiên, màu sắc giản dị, ấm áp

Cách chế tác tinh xảo, công phu

Rộn ràng tranh Tết

Lưu giữ và phục chế

• Giá trị nội dung:

- Tôn vinh vẻ đẹp văn hóa truyền thống của tranh Đông Hồ

- Khuyến khích tình yêu và sự tìm hiểu về các di sản văn hóa truyền thống của dân tộc

• Giá trị nghệ thuật:

- Bố cục rõ ràng, nguồn thông tin đáng tin cậy và chi tiết.

III. Tìm hiểu chi tiết về tác phẩm Tranh Đông Hồ - Nét tinh hoa văn hóa dân gian Việt Nam

• Đề tài dân dã, hình ảnh sinh động, ngộ nghĩnh

Những hình ảnh quen thuộc trong cuộc sống hằng ngày như gà, lợn, trâu, bò,... và những khía cạnh của đời sống nông thôn là chủ đề chính trong các bức tranh Đông Hồ.

• Chất liệu tự nhiên, màu sắc giản dị, ấm áp

- Chất liệu: giấy điệp, chổi lá thông dùng để quét.

- Màu sắc: đen từ than xoan hoặc than lá tre; xanh từ gỉ đồng, lá chàm; vàng từ hoa hòe; đỏ từ sỏi son, gỗ vang; ... là 4 gam màu chủ đạo.

• Chế tác tinh xảo, công phu

- Vẽ mẫu.

- Can lại rõ ràng từng nét, bảng màu bằng mực nho lên giấy bản mỏng rồi đưa vào bản khắc gỗ.

- Khi in, đặt xấp giấy in lên trên; tay phải cầm “tay co” đóng sau lưng ván in, úp ván xuống bìa đã quét đẫm màu; úp mặt ván khắc đã thấm màu lên mặt giấy; lật ngửa ván khắc lên.

- Thợ in dùng xơ mướp xoa đều mặt giấy để màu mực thấm đều; bóc giấy khỏi ván in; số màu của tranh tương ứng với số lần in.

• Rộn ràng tranh Tết

- Tháng 7, tháng 8 hàng năm là thời điểm chuẩn bị cho mùa tranh Tết.

- Chợ tranh họp vào tháng Chạp vào các ngày 6, 11, 16, 21, 26.

• Lưu giữ và phục chế

- Cuối thế kỷ XIX đến những năm 40 của thế kỷ XX là thời kỳ phát triển rực rỡ. Xu hướng thương mại hóa trong nền kinh tế thị trường đã làm nghề tranh Đông Hồ dần mai một, gần như thất truyền.

- Tuy nhiên, vẫn có những nghệ nhân tận tâm ở Đông Hồ đang nỗ lực duy trì và phát triển nghề tranh này.

Trước khi đọc

Câu 1. Theo bạn, di sản văn hóa là gì? Hãy nói về một di sản văn hóa của địa phương hoặc đất nước bạn mà bạn quan tâm.

- Di sản văn hóa bao gồm các yếu tố vật thể (di tích lịch sử, tác phẩm nghệ thuật...) và phi vật thể (các loại hình nghệ thuật dân gian, ngôn ngữ...) có giá trị về văn hóa, lịch sử và khoa học.

- Một số di sản văn hóa: Vật thể (Cồng chiêng Tây Nguyên, Phố cổ Hội An…); phi vật thể (Hát xoan Phú Thọ, Nhã nhạc cung đình Huế, Dân ca quan họ Bắc Ninh…)

Câu 2. Bạn đã bao giờ xem tranh Đông Hồ và tìm hiểu cách chế tác các bức tranh này chưa? Kể tên một số bức tranh và chia sẻ những gì bạn biết với bạn cùng nhóm.

• Ý kiến: Có/Chưa
• Một số bức tranh: Đám cưới chuột, Mục đồng thổi sáo, Hái dừa, Đánh ghen…

Đọc văn bản

Câu 1. Đoạn văn in nghiêng này có vai trò gì đối với việc truyền tải thông tin chính của văn bản?

Đoạn văn in nghiêng có vai trò tóm tắt thông tin chính về tranh Đông Hồ.

Câu 2. Trong số các màu sắc được nhắc đến trong đoạn này, tranh “Lợn đàn” đã sử dụng những màu nào?

• Màu đen từ than xoan hoặc than lá tre
• Màu xanh từ gỉ đồng, lá chàm
• Màu vàng từ hoa hòe
• Màu đỏ từ sỏi son, gỗ vang

Câu 3. Tóm tắt các công đoạn chính để tạo ra một bức tranh Đông Hồ.

• Chọn đề tài, phác thảo
• Can lại rõ ràng từng nét, từng bảng màu mực nho lên giấy bản mỏng, sắp xếp đưa vào bản khắc gỗ.
• In thành từng lớp, tay phải cầm “tay co” đóng sau lưng ván in, úp ván xuống bìa đã quét đẫm màu; úp mặt ván khắc đã thấm màu lên mặt giấy; lật ngửa ván khắc lên.
• Lấy xơ mướp thoa đều mặt giấy để màu mực thấm đều, sau đó nhẹ nhàng bóc tờ giấy khỏi ván in, sẽ được một lần in.

Câu 4. Đoạn cuối này cho thấy điều gì thêm trong quan điểm và cách đưa tin của người viết?

Đoạn cuối cho thấy người viết tin tưởng và mong muốn nghề tranh Đông Hồ sẽ được phục hồi và phát triển trở lại.

Sau khi đọc

Câu 1. Hãy chỉ ra các công đoạn chính trong quá trình chế tác một bức tranh Đông Hồ được nêu trong văn bản.

• Chọn đề tài, phác thảo
• Can lại rõ ràng từng nét, từng bảng màu mực nho lên giấy bản mỏng, sắp xếp đưa vào bản khắc gỗ.
• In thành từng lớp, tay phải cầm “tay co” đóng sau lưng ván in, úp ván xuống bìa đã quét đẫm màu; úp mặt ván khắc đã thấm màu lên mặt giấy; lật ngửa ván khắc lên.
• Lấy xơ mướp thoa đều mặt giấy để mực màu thấm đều, sau đó nhẹ nhàng bóc tờ giấy khỏi ván in, sẽ được một lần in. Tranh bao nhiêu màu, bấy nhiêu lần in.

Câu 2. Xác định đề tài của văn bản. Chỉ ra một số đoạn hoặc mục có lồng ghép yếu tố miêu tả hoặc biểu cảm và nêu mục đích của việc lồng ghép đó.

- Đề tài: Tranh Đông Hồ

- Một số đoạn:

• Giấy in tranh Đông Hồ… để in tranh Đông Hồ.
• Cứ khoảng tháng 7, tháng 8… dùng tranh mới.

=> Mục đích: Cung cấp thông tin rõ ràng hơn và thể hiện cảm xúc của người viết.

Câu 3. Theo bạn, các mục 1, 2, 3 của văn bản đã bổ sung thông tin cho nhau và góp phần thể hiện thông tin chính của văn bản như thế nào?

Các mục 1, 2, 3 đã bổ sung thông tin cho nhau từ đề tài, chất liệu đến cách chế tác, làm rõ thông tin chính của văn bản.

Câu 4. Nhan đề, sa-pô, đề mục có tác dụng gì trong việc thể hiện thông tin chính của văn bản?

Nhan đề, sa-pô, đề mục giúp khái quát và tổ chức thông tin chính của văn bản một cách rõ ràng và hợp lý.

Câu 5. Xác định mục đích viết và quan điểm của người viết được thể hiện trong văn bản. Bạn có đồng tình với quan điểm đó không? Tại sao?

Mục đích: Truyền tải những giá trị tinh hoa của tranh Đông Hồ và kêu gọi thế hệ sau bảo tồn và phát huy nghề truyền thống của dân tộc.

Câu 6. Kể tên một số di sản văn hóa ở địa phương và chia sẻ suy nghĩ của bạn về việc bảo tồn và phát huy các di sản đó?

• Một số di sản: Khu di tích Cổ Loa, Hoàng Thành Thăng Long, Văn Miếu Quốc Tử Giám…
• Việc bảo tồn và phát huy các di sản là vô cùng quan trọng và cần thiết.