Top 6 Bài soạn xuất sắc về 'Tôi muốn được là tôi toàn vẹn' (Ngữ văn 11 - SGK Cánh diều)

I. Lưu Quang Vũ

1. Tiểu sử

- Lưu Quang Vũ (1948 – 1988), sinh tại Phú Thọ, quê gốc ở Đà Nẵng, sống cùng cha mẹ và sau khi hòa bình chuyển đến Hà Nội.

- Ông là một nhà soạn kịch, nhà thơ, và nhà văn nổi bật trong nền văn học hiện đại Việt Nam.

2. Đặc điểm nghệ thuật

- Lưu Quang Vũ nổi tiếng với các vở kịch, là một trong những lĩnh vực thành công nhất của ông. Thơ của ông cũng mang đậm cảm xúc và tinh tế, với sự nghiệp sáng tác phong phú trong nhiều thể loại như thơ, kịch, và truyện ngắn.

3. Tác phẩm chính

- Một số tác phẩm nổi bật của ông bao gồm: Ông không phải là bố tôi, Mùa hè đang đến, Người kép đóng hổ, Một vùng mặt trận, Người tốt nhà số 5, Mây trắng của đời tôi, Ngọc Hân công chúa, Linh hồn của đá, Ông vua hóa hổ, Vắng mặt trong hồ sơ, Chiếc ô công lý, Điều không thể mất, Ai là thủ phạm,…

II. Tác phẩm Tôi muốn được là tôi toàn vẹn

1. Thể loại, phương thức biểu đạt

- Thể loại:

- Phương thức biểu đạt:

2. Hoàn cảnh xuất xứ

- Đoạn trích “Tôi muốn được là tôi toàn vẹn” thuộc cảnh VII và đoạn kết của vở kịch Hồn Trương Ba, da hàng thịt, là một trong những tác phẩm tiêu biểu của Lưu Quang Vũ.

3. Nội dung chính

Sống một cuộc đời trọn vẹn với bản thân và theo đuổi những giá trị tốt đẹp là điều quý giá nhất. Sự sống chỉ thực sự có ý nghĩa khi con người sống đúng với quy luật tự nhiên, hòa hợp giữa thể xác và tâm hồn.

4. Tóm tắt tác phẩm

“Tôi muốn được là tôi vẹn toàn” là một tác phẩm nổi bật của Lưu Quang Vũ. Trương Ba, một người đàn ông hiền lành và chăm chỉ, có cuộc sống gia đình hạnh phúc, bị chết oan do sai lầm của Nam Tào. Đoạn trích “Tôi muốn được là tôi toàn vẹn” là hồi kết của vở kịch khi Trương Ba khao khát được hoàn thiện chính mình. Cuộc đối thoại giữa Trương Ba và Đế Thích thể hiện sự tranh luận về việc sống đúng với bản thân. Khi biết cu Tị đã chết, Đế Thích đề nghị Trương Ba nhập vào xác cu Tị, nhưng Trương Ba từ chối và yêu cầu Đế Thích để cu Tị sống lại. Kết thúc vở kịch là một sự lựa chọn đầy nhân văn và hợp lý.

5. Nghệ thuật

- Kỹ thuật viết kịch độc đáo, thu hút người đọc.

- Xây dựng nhân vật với sự tinh tế và cá tính riêng biệt.

CÂU HỎI GIỮA BÀI

Câu 1. Tại sao lời thoại của Trương Ba ngày càng ngắn hơn về cuối tác phẩm?

Trả lời

Lời thoại của Trương Ba ngày càng ngắn lại vì ông cảm thấy ngày càng bất lực và tuyệt vọng, không biết phải diễn đạt như thế nào.

Câu 2. Lập luận của Đế Thích có tác dụng gì trong việc thể hiện chủ đề của vở kịch?

Trả lời

Lập luận của Đế Thích làm nổi bật mâu thuẫn giữa quan niệm sống của ông và Hồn Trương Ba. Đế Thích cho rằng sống chỉ cần tồn tại, nhưng Hồn Trương Ba tin rằng sự sống phải là chính mình và hòa hợp giữa thể xác và tinh thần. Lưu Quang Vũ qua đó nhấn mạnh rằng không thể có một tâm hồn thanh cao trong một thân xác tầm thường. Con người chỉ thực sự hạnh phúc khi sống đúng với bản thân, hòa hợp giữa nội dung và hình thức, chứ không phải sống chắp vá, mâu thuẫn.

Câu 3. Em nghĩ gì về cách hành xử của các nhân vật trên Thiên Đình?

Trả lời

Những tiên nhân trên Thiên Đình cũng đầy tội lỗi như con người dưới hạ giới. Hành động của họ đáng bị chỉ trích.

Câu 4. Em có ngạc nhiên với quyết định của Trương Ba không?

Trả lời

Em không ngạc nhiên với quyết định của Trương Ba.

CÂU HỎI CUỐI BÀI

Câu 1. Cuộc đối thoại giữa Hồn Trương Ba và Xác Hàng Thịt thể hiện xung đột nào trong nhân vật Hồn Trương Ba? Em có nhận xét gì về sự thay đổi thái độ của Hồn Trương Ba trong cuộc đối thoại với Xác Hàng Thịt? Ý nghĩa của sự thay đổi này là gì?

Trả lời

Đoạn đối thoại giữa Hồn Trương Ba và Xác Hàng Thịt thể hiện:

- Bi kịch của sự mâu thuẫn giữa tâm hồn thanh cao và thân xác tầm thường: “tôi đã chán cái chỗ ở không phải của tôi… ra khỏi cái xác này, dù chỉ một lát”.

- Sự xung đột giữa linh hồn và thể xác, trong khi linh hồn Trương Ba phản đối, thể xác hàng thịt vẫn duy trì những thói quen và nhu cầu của nó.

- Sự thật là nhiều người chỉ chăm lo cho phần hồn mà bỏ quên phần xác.

- Xung đột giữa cái cao cả và cái tầm thường, với Trương Ba cố giữ quan điểm của mình trong khi phải sống nhờ vào xác hàng thịt dẫn đến sự tuyệt vọng.

=> Sự thay đổi thái độ của Hồn Trương Ba từ kiên quyết trở nên yếu ớt hơn sau khi nghe phần xác đưa ra minh chứng cho thấy sự đấu tranh nội tâm và bất lực của ông.

Câu 2. Đưa ra những ví dụ chứng minh vai trò quan trọng của chỉ dẫn sân khấu trong việc làm rõ bối cảnh, hành động, tâm trạng nhân vật và sự phát triển của xung đột kịch.

Trả lời

Gợi ý:

• Ví dụ 1: Chỉ dẫn “Tới đây, bắt đầu lớp kịch.... chỉ còn là thân xác” mô tả rõ ràng cảnh Trương Ba chuyển đổi thân xác, giúp người đọc và diễn viên dễ hình dung các sự kiện.
• Ví dụ 2: Chỉ dẫn “như tuyệt vọng” trước lời thoại “Trời!” của Hồn Trương Ba thể hiện rõ tâm trạng của nhân vật trong hoàn cảnh hiện tại.
• ...

Câu 3. Sự khác biệt quan điểm giữa Hồn Trương Ba và Đế Thích được thể hiện qua những lời thoại tiêu biểu nào? Sự khác biệt này có ảnh hưởng gì trong việc xây dựng xung đột kịch?

Trả lời

* Quan điểm về sự sống giữa Trương Ba và Đế Thích:

- Đế Thích: sống chỉ cần tồn tại dù không được là chính mình (Đế Thích nói: “Ông phải sống, dù với bất cứ giá nào”).

- Trương Ba: sự sống phải có ý nghĩa và đúng với bản thân (Trương Ba nói: “tôi muốn được là tôi toàn vẹn”, “không thể sống với bất cứ giá nào được”). Sống không là mình “còn khổ hơn cái chết”.

Câu 4. Điều gì khiến Hồn Trương Ba quyết định cái chết cho mình? Theo em, cái chết này phản ánh đặc điểm nào của nhân vật trong thể loại bi kịch?

Trả lời

Hồn Trương Ba quyết định cái chết vì ông đau đớn khi phải sống cuộc đời không phải của mình. Trương Ba, người vốn hiền lành và tốt bụng, đã trở nên bạo lực và có những cảm xúc không đúng đắn khi sống trong xác của anh hàng thịt. Sự thay đổi bản chất của Trương Ba và sự xấu hổ về chính mình khiến ông chọn cái chết. Bi kịch của Trương Ba phản ánh con người bị tha hóa và không được sống là chính mình, phải sống mâu thuẫn giữa bên ngoài và bên trong.

Câu 5. Tại sao Lưu Quang Vũ không chọn kết thúc giống như trong truyện cổ tích cho vở kịch của mình?

Trả lời

Lưu Quang Vũ không chọn kết thúc giống truyện cổ tích vì ông muốn thông qua cái kết của mình để khái quát triết lý nhân sinh. Ông gửi gắm vào quyết định của Hồn Trương Ba những trăn trở và niềm tin vào con người. Cái chết của Trương Ba giữ gìn những kỷ niệm tốt đẹp và tạo niềm tin vào cuộc sống cho các thế hệ sau.

Câu 6. Triết lý nhân sinh nào trong đoạn trích “Tôi muốn được là tôi toàn vẹn” em cảm thấy tâm đắc? Triết lý đó còn có ý nghĩa gì với cuộc sống hôm nay?

Trả lời

Đoạn trích từ vở kịch gửi gắm thông điệp: Được sống làm người là quý giá, nhưng sống đúng với chính mình và theo đuổi các giá trị cá nhân còn quý hơn. Sự sống chỉ có ý nghĩa khi con người hòa hợp giữa thể xác và tâm hồn. Con người cần đấu tranh với nghịch cảnh và chống lại sự tầm thường để hoàn thiện nhân cách và vươn tới giá trị tinh thần cao quý.

PHẦN THAM KHẢO MỞ RỘNG

Câu 1. Nêu giá trị nội dung và nghệ thuật của vở kịch “Tôi muốn được là tôi toàn vẹn”

Trả lời

• Thông điệp: Được sống làm người là quý giá, nhưng sống đúng với bản thân và theo đuổi những giá trị cá nhân còn quý hơn. Sự sống có ý nghĩa khi hòa hợp giữa thể xác và tâm hồn. Cuộc sống không còn giá trị khi thiếu một trong hai yếu tố này.
• Con người cần đấu tranh với nghịch cảnh và chính bản thân để hoàn thiện nhân cách và vươn tới giá trị tinh thần cao quý, đồng thời cần hòa hợp nhu cầu của thể xác với nhu cầu của tinh thần.

- Giá trị nghệ thuật:

• Xây dựng tình huống kịch căng thẳng, đạt cao trào và giải quyết mâu thuẫn một cách hợp lý và thỏa đáng.
• Đối thoại và độc thoại sắc nét giúp nhân vật thể hiện bản chất và suy nghĩ cá nhân, đồng thời giúp người đọc, người xem suy ngẫm về triết lý trong các câu thoại.
• Kết hợp vấn đề thời sự và vĩnh cửu, phản ánh lối sống giả dối của con người hiện đại và những khao khát cao cả.

Dàn ý phân tích tác phẩm 'Tôi muốn được là tôi toàn vẹn'

I. Mở bài

Giới thiệu tác giả và tác phẩm

II. Thân bài

Thông điệp chính: Sống làm người là điều vô cùng quý giá, nhưng việc sống đúng với bản chất của mình, theo đuổi và phát huy những giá trị tốt đẹp của bản thân còn quý giá hơn nhiều. Sự sống chỉ thực sự có ý nghĩa khi chúng ta sống hài hòa, đồng điệu giữa thể xác và tâm hồn, đúng theo quy luật tự nhiên.

III. Kết bài

Đưa ra cảm nhận cá nhân.

Phân tích tác phẩm 'Tôi muốn được là tôi toàn vẹn'

Lưu Quang Vũ là một trong những cây bút kịch nổi bật của Việt Nam, và 'Tôi muốn được là tôi toàn vẹn' là một trong những vở kịch tiêu biểu của ông, để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng người đọc với những bài học và tư tưởng nhân văn sâu sắc.

Trương Ba, người tài đánh cờ xuất sắc, bị chết oan do một sự nhầm lẫn trong công việc. Để chuộc lại lỗi lầm, Nam Tào và Đế Thích đã cho hồn Trương Ba nhập vào thân xác của anh hàng thịt mới chết. Mặc dù tưởng rằng mọi việc đã được giải quyết, Trương Ba vẫn gặp nhiều rắc rối và phiền toái. Sống trong xác anh hàng thịt, Trương Ba thường xuyên bị lâm vào tình cảnh khó xử, từ việc bị lí trưởng sách nhiễu đến sự đòi hỏi của vợ anh hàng thịt và sự xa lạ từ gia đình mình. Trương Ba cảm thấy đau khổ vì sống trái quy luật tự nhiên và sự ảnh hưởng xấu từ xác anh hàng thịt. Đoạn trích trong sách giáo khoa mô tả cuộc đối thoại giữa Trương Ba và các nhân vật khác.

Cuộc đối thoại đầu tiên là giữa hồn Trương Ba và xác hàng thịt, thể hiện cuộc đấu tranh giữa phần con và phần người, giữa khát vọng và dục vọng, giữa đạo đức và tội lỗi. Trương Ba coi thường xác anh hàng thịt, cho rằng nó chỉ là cái vỏ bọc không có giá trị, trong khi xác hàng thịt lại cho rằng hồn Trương Ba sẽ không thể tách khỏi nó. Cuộc đối thoại này truyền tải thông điệp: Sự sống chỉ thực sự có ý nghĩa khi phần xác và phần hồn được hòa hợp.

Tiếp theo, hồn Trương Ba trò chuyện với các thành viên trong gia đình. Mỗi người phản ứng khác nhau trước sự thay đổi của Trương Ba. Vợ Trương Ba đau đớn vì cho rằng ông đã thay đổi hoàn toàn, trong khi cháu gái và các thành viên khác cũng cảm thấy ông không còn là chính mình. Chỉ có con dâu là cảm thông và chia sẻ, nhưng cũng không nhận ra ông như trước. Trương Ba nhận ra rằng phần xác đã chi phối phần hồn của mình và quyết định trả lại xác cho anh hàng thịt.

Quyết định này dẫn đến cuộc đối thoại giữa Trương Ba và Đế Thích, nơi Trương Ba chỉ trích Đế Thích vì đã chỉ nghĩ đơn giản là cho ông sống mà không quan tâm đến chất lượng cuộc sống. Trương Ba bày tỏ mong muốn được sống toàn vẹn và từ chối sự sống giả tạo. Đế Thích giải thích rằng không ai có thể sống hoàn hảo cả, và mọi người đều phải khuôn mình theo vai trò và danh vị. Khi biết tin cu Tị chết, Đế Thích đề nghị hồn Trương Ba nhập vào cu Tị, nhưng Trương Ba từ chối vì lo ngại về rắc rối và cảm thấy không muốn tạo thêm phiền phức cho gia đình. Cuối cùng, Trương Ba quyết định từ bỏ xác và chết cùng phần xác của anh hàng thịt, để giữ vững nguyên tắc sống của mình.

Tác phẩm 'Tôi muốn được là tôi toàn vẹn' gửi gắm thông điệp rằng sự sống làm người là quý giá, nhưng sống đúng với bản chất của mình và phát huy giá trị tốt đẹp của bản thân còn quý giá hơn. Sự sống chỉ có ý nghĩa khi thể xác và tâm hồn hòa hợp đúng quy luật tự nhiên.

Chuẩn bị:

Yêu cầu (trang 102 SGK Ngữ văn 11 Tập 2):

- Đọc trước đoạn trích Tôi muốn được là tôi toàn vẹn, đồng thời tìm hiểu thêm về tác giả Lưu Quang Vũ.

- Đọc truyện cổ tích Hồn Trương Ba, da hàng thịt và nêu sự khác biệt quan trọng giữa tác phẩm kịch của Lưu Quang Vũ với truyện cổ tích này.

- Đọc tóm tắt vở kịch Hồn Trương Ba, da hàng thịt sau đây để hiểu bối cảnh đoạn trích:

Trương Ba là một người làm vườn ngoài 50 tuổi, hiền lành và giỏi chơi cờ. Do Nam Tào vô ý gạch nhầm tên, ông chết oan. Hồn của ông được cho nhập vào thân xác của một anh hàng thịt để sống lại. Tuy nhiên, sống trong thân xác không phải của mình, hồn Trương Ba dần bị tha hóa và đau khổ trước sự thay đổi này. Cuối cùng, ông chọn cái chết để trở lại làm chính mình.

Trả lời:

- Tác giả: Lưu Quang Vũ (1948-1988), quê gốc Đà Nẵng. Ông là nhà soạn kịch xuất sắc của Việt Nam, được trao Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật năm 2000.

Đọc hiểu:

* Nội dung chính: Đoạn trích truyền tải thông điệp rằng: Sống đúng với bản chất và giá trị của mình là điều quý giá hơn cả sự sống đơn thuần. Sự sống chỉ thực sự ý nghĩa khi tâm hồn và thể xác hòa hợp.

* Trả lời câu hỏi giữa bài:

- Phản ứng của Hồn Trương Ba trước lời của xác: Hồn ngày càng yếu thế và lúng túng trước lời của xác, thể hiện qua sự quát tháo vô vọng.

- Sắc thái của xác: Xác tự hào về sức mạnh của mình, coi thường hồn vì đã bị nó chi phối.

- Càng về cuối, lời thoại của Trương Ba càng ngắn gọn vì ông rơi vào tuyệt vọng, không còn gì để nói.

- Lập luận của Đế Thích nhấn mạnh sự đối lập giữa việc sống đơn thuần và việc sống đúng là chính mình, làm nổi bật chủ đề tác phẩm.

- Sự thay đổi trong quan niệm về “xác” và “hồn” của Trương Ba: Hồn Trương Ba quyết tâm chối bỏ cuộc sống vay mượn, khẳng định khát vọng được sống toàn vẹn.

* Trả lời câu hỏi cuối bài:

- Cuộc đối thoại giữa hồn và xác cho thấy xung đột nội tâm của Trương Ba, từ mạnh mẽ ban đầu đến yếu đuối dần về sau. Đây là minh chứng cho bi kịch khi sống không phải là chính mình.

- Những chỉ dẫn sân khấu có vai trò quan trọng trong việc làm rõ bối cảnh, tâm trạng nhân vật và xung đột kịch, ví dụ như chỉ dẫn 'như tuyệt vọng' trước lời thoại 'Trời!'.

- Sự đối lập trong quan điểm của Đế Thích và Trương Ba tạo nên xung đột kịch gay gắt, nhấn mạnh tư tưởng chủ đạo về sự toàn vẹn của con người.

- Trương Ba chọn cái chết vì ông không thể chịu đựng cuộc sống vay mượn thân xác người khác, cho thấy bi kịch khi sống trái với bản chất của mình.

- Lưu Quang Vũ không chọn kết thúc như truyện cổ tích vì ông muốn truyền tải thông điệp sâu sắc về cuộc sống, rằng sự sống có ý nghĩa khi con người được sống đúng với bản chất của mình.

- Triết lý sâu sắc nhất là: 'Được sống là quý, nhưng sống đúng với mình, hài hòa cả thể xác và tâm hồn còn quý hơn.'

Câu 1. Tìm các ví dụ tiêu biểu chứng minh chỉ dẫn sân khấu có vai trò quan trọng trong việc làm rõ bối cảnh, hành động, tâm trạng nhân vật, cũng như sự vận động và thay đổi của xung đột kịch.

Trả lời:

Chỉ dẫn sân khấu là yếu tố then chốt trong việc mô tả chi tiết các bối cảnh và cảm xúc, như chỉ dẫn 'Tới đây, bắt đầu lớp kịch... chỉ còn là thân xác' miêu tả rõ sự biến đổi thân xác của Trương Ba, hay câu chỉ dẫn 'như tuyệt vọng' giúp nhấn mạnh tâm trạng của Hồn Trương Ba qua lời thoại 'Trời!'.

Trước khi đọc 1

Câu 1 (trang 102, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Đọc trước văn bản Tôi muốn được là tôi toàn vẹn, tìm hiểu thêm thông tin về tác giả Lưu Quang Vũ?

Phương pháp giải:

Chú ý lựa chọn thông tin phù hợp, phục vụ cho việc đọc hiểu.

Lời giải chi tiết:

- Tác giả: 

+ Lưu Quang Vũ (1948 – 1988) là nhà thơ, nhà văn, nhà soạn kịch. Ông có tuổi thơ gắn bó tại quê Phú Thọ cùng bố mẹ. Đến 1954, ông chuyển về Hà Nội sống. Ngay từ khi còn bé ông đã mang trong mình những tài năng thiên bẩm về nghệ thuật.

+ Ông là một nhà soạn kịch tài hoa trong nền văn học hiện đại Việt Nam. Một tài năng trong lĩnh vực văn chương nghệ thuật, trong mỗi một lĩnh vực ông đều để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng bạn đọc. 

+ Thơ ca của Lưu Quang Vũ không chỉ giàu cảm xúc, nỗi niềm trăn trở mà còn rất bay bổng. Sự nghiệp sáng tác của ông vô cùng phong phú ở nhiều thể loại khác nhau như: Truyện ngắn, thơ, kịch,…

+ Những tác phẩm của Lưu Quang Vũ bắt đầu nổi lên từ những năm 80, lúc ấy đất nước đang trong giai đoạn chiến tranh, vô cùng khó khăn. Ra đi ở tuổi đời còn trẻ và sự nghiệp đang trên đà đỉnh cao thế nhưng những tác phẩm để lại rất nhiều. 10 năm miệt mài sáng tác của ông đã cho ra gần 50 vở kịch và hầu hết các vở kịch ấy đều được các đoàn kịch lớn dựng lại của nhiều đạo diễn nổi tiếng.

Trước khi đọc 2

Câu 2 (trang 102, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Tìm đọc truyện cổ tích Hồn Trương Ba, da hàng thịt và cho biết điểm khác biệt quan trọng nhất giữa tác phẩm kịch của Lưu Quang Vũ và truyện cổ tích là gì? 

Phương pháp giải:

Tìm đọc truyện cổ tích, đưa ra những đặc điểm của câu chuyện và so sánh với tác phẩm kịch

Lời giải chi tiết:

Sự khác biệt: Lưu Quang Vũ đã hiện đại hóa để chuyển thành vở kịch và phân tích cụ thể những rắc rối khi trong hình hài và linh hồn không đồng nhất với nhau, thể hiện rõ hơn mâu thuẫn những tranh cãi trong chính nhân vật Trương Ba.

Cái kết khác nhau hoàn toàn, trong truyện cổ tích sẽ chấp nhận sự sắp đặt của thần linh nhưng bên vở kịch là Trương Ba không chịu được khi phải sống trong thân xác người khác không còn là chính mình cho nên đã chọn cách ra đi trả lại thân xác cho anh Hàng Thịt. 

Trong khi đọc 1

Câu 1 (trang 104, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Chú ý những phản ứng của Hồn Trương Ba trước lời nói của Xác Hàng Thịt. 

Phương pháp giải:

Tìm ra phản ứng của Hồn Trương Ba khi nghe lời nói của Xác Hàng Thịt.

Lời giải chi tiết:

Trước lời nói của Xác Hàng Thịt, Hồn Trương Ba bịt tai, không muốn nghe. 

Trong khi đọc 2

Câu 2 (trang 104, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Chú ý sắc thái giọng điệu của Xác Hàng Thịt. 

Phương pháp giải:

Đọc kĩ các lời thoại của Xác Hàng Thịt, tập trung vào ý nghĩa của câu nói và những từ xuất hiện trong dấu ngoặc đơn. 

Lời giải chi tiết:

Xác Hàng Thịt nói một cách buồn rầu về việc không phải lỗi tại anh ta, anh ta cũng đáng được trân trọng. 

Trong khi đọc 3

Câu 3 (trang 105, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Vì sao càng về cuối, lời thoại của Trương Ba càng ngắn lại?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ các lời thoại về cuối trong đoạn đối thoại của Hồn Trương Ba và Xác Hàng Thịt, kết hợp với lời thoại của Xác Hàng Thịt để lý giải được vấn đề.

Lời giải chi tiết:

Càng về cuối, Trương Ba càng ngày càng tuyệt vọng, tự nhận thấy những gì Xác Hàng Thịt đang nói rất hợp lý, không thể chối cãi. 

Trong khi đọc 4

Câu 4 (trang 106, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Lập luận này của Đế Thích có ý nghĩa gì trong việc thể hiện chủ đề của tác phẩm?

Phương pháp giải:

Tìm ra lập luận của Đế Thích, từ đó rút ra ý nghĩa so với nội dung của tác phẩm. 

Lời giải chi tiết:

- Lập luận của Đế Thích: Đế Thích nói về việc mỗi con người không ai có thể toàn vẹn mọi việc, ai cũng sẽ phải chịu những khó khăn, khuôn ép, không được là chính mình. 

 Thể hiện ý nghĩa tác phẩm đó là làm sao để được là chính mình, sống đúng với con người mình. 

Trong khi đọc 5

Câu 5 (trang 106, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Chú ý sự thay đổi trong quan niệm về “xác” và “hồn” của Hồn Trương Ba. 

Phương pháp giải:

Tìm ra quan niệm lúc đầu và hiện tại của Hồn Trương Ba để thấy được sự thay đổi. 

Lời giải chi tiết:

Nếu lúc đầu, Hồn Trương Ba không để ý đến việc xác và hồn phải đồng nhất với nhau nhưng sau những chuyện xảy ra, ông đã biết rằng nếu mình sống trong thân xác của người khác sẽ không bao giờ có thể sống thoải mái và là chính mình được. Chỉ có Hồn Hàng Thịt mới hợp với Xác Hàng Thịt.

Trong khi đọc 6

Câu 6 (trang 107, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Suy nghĩ về cách hành xử của các nhân vật trên Thiên Đình. 

Phương pháp giải:

Đọc kĩ lời thoại của Đế Thích về những việc mà nhân vật trên Thiên Đình đã làm.

Lời giải chi tiết:

Những nhân vật trên Thiên Đình dù làm những công việc rất quan trọng ảnh hưởng trực tiếp đến con người nhân gian nhưng lại làm việc tắc trách hoặc chỉ vì cảm xúc cá nhân mà để cho một đứa trẻ con phải chết, làm việc cho có, sửa chữa những lỗi sai một cách vô tội vạ. 

Trong khi đọc 7

Câu 7 (trang 108, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Em có bất ngờ trước quyết định này của Trương Ba không?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ lời thoại của Trương Ba về câu trả lời, nhìn lại về cách sống và con người của Trương Ba để giải thích quyết định. 

Lời giải chi tiết:

Em không bất ngờ vì sau khi nhập vào Xác Hàng Thịt, Hồn Trương Ba đã hiểu được dù nhập vào ai đi nữa thì sẽ không thể đồng nhất được, chỉ có Xác Trương Ba mới có thể hợp với Hồn Trương Ba. Nhân vật này đã nhận thức được rõ điều này và không muốn lặp lại bi kịch như trước nữa.

Trong khi đọc 8

Câu 8 (trang 108, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Chú ý những câu văn mang tính triết lí. 

Phương pháp giải:

Tìm ra những câu văn mang tính triết lý (mang bài học sâu sắc).

Lời giải chi tiết:

- Câu văn mang tính triết lí: 

+ Có những cái sai không thể sửa được…Chỉ có cách đừng bao giờ sai nữa, hoặc phải bù lại bằng việc đúng khác. 

+ Không thể sống với bất cứ giá nào được…

Trong khi đọc 9

Câu 9 (trang 109, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Chú ý mối quan hệ giữa “sống” và “chết” trong Đoạn kết. 

Phương pháp giải:

Đọc kĩ đoạn kết và đưa ra mối quan hệ.

Lời giải chi tiết:

+ Trương Ba chết nhưng hồn của ông hiện diện trong những đồ vật, trong cây trồng…

Sống và chết có mối quan hệ chặt chẽ với nhau, nếu còn sống nhưng sống mà không tạo ra giá trị ý nghĩa không ai nhớ đến thì cũng như đã chết. Ngược lại khi chết đi nhưng người nhà vẫn quý trọng, luôn nhớ đến những hình ảnh đẹp thì người đó luôn sống mãi trong lòng mọi người. 

Sau khi đọc 1

Câu 1 (trang 109, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Cuộc đối thoại giữa Hồn Trương Ba và Xác Hàng Thịt cho thấy xung đột nào trong Hồn Trương Ba? Em có nhận xét gì về sự thay đổi thái độ của Hồn Trương Ba trong cuộc đối thoại với Xác Hàng Thịt? Ý nghĩa của sự thay đổi này là gì? 

Phương pháp giải:

Đọc đoạn đối thoại đầu tìm ra sự xung đột, so sánh thái độ lúc đầu và về sau về Xác Hàng Thịt  từ đó rút ra ý nghĩa. 

Lời giải chi tiết:

+ Lời đối thoại: "tôi đã chán cái chỗ ở không phải của tôi… ra khỏi cái xác này, dù chỉ một lát" đã cho thấy sự chán ngất cảnh phải ở trong thân xác người khác. Đó chính là bi kịch bên trong một đằng, bên ngoài một nẻo.

+ Linh hồn và thể xác đều là hai thứ rất quan trọng và có mối quan hệ mật thiết với nhau. Bất chấp sự phủ nhận yếu ớt của phần hồn, phần xác đã hùng hồn đưa ra những chứng cứ cho thấy hồn Trương Ba cũng tha hóa theo nhu cầu của hắn.

→ Qua đây có thể thấy sự thay đổi thái độ của Hồn Trương Ba trong cuộc đối thoại với Xác Hàng Thịt từ hùng hồn, kiên quyết đã trở nên yếu ớt hơn sau khi nghe phần xác đưa ra minh chứng.

Sau khi đọc 2

Câu 2 (trang 110, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Tìm những ví dụ tiêu biểu cho thấy các chỉ dẫn sân khấu có vai trò quan trọng trong việc làm sáng tỏ bối cảnh, hành động, tâm trạng nhân vật, sự biến đổi và vận động của xung đột kịch.

Phương pháp giải:

Đọc đoạn đối thoại, tìm ra những chỉ dẫn sân khấu được để trong dấu ngoặc đơn.

Lời giải chi tiết:

- Những ví dụ tiêu biểu cho thấy các chỉ dẫn sân khấu có vai trò quan trọng trong việc làm sáng tỏ bối cảnh, hành động, tâm trạng nhân vật, sự biến đổi và vận động của xung đột kịch

+ Đoạn chỉ dẫn "Tới đây, bắt đầu lớp kịch.... chỉ còn là thân xác" đã giúp cho việc miêu tả khung cảnh diễn ra việc thay đổi thân xác cho Trương Ba một cách rõ nét, giúp người đọc có thể hình dung dễ dàng hơn.

+ Câu chỉ dẫn "như tuyệt vọng" trước lời thoại "Trời!" của Hồn Trương Ba đã nhấn mạnh tâm trạng của nhân vật trong hoàn cảnh câu chuyện.

Sau khi đọc 3

Câu 3 (trang 110, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Sự khác biệt đến mức đối lập về quan điểm giữa Hồn Trương Ba và Đế Thích được thể hiện qua những lời thoại tiêu biểu nào? Sự khác biệt này có vai trò gì trong việc xây dựng xung đột kịch?

Phương pháp giải:

Đọc đoạn đối thoại giữa Hồn Trương Ba và Đế Thích để tìm ra điểm khác biệt trong quan điểm, nó đóng vai trò gì (làm cho xung đột kịch như thế nào).

Lời giải chi tiết:

- Sự khác biệt đến mức đối lập về quan điểm giữa Hồn Trương Ba và Đế Thích được thể hiện qua những lời thoại tiêu biểu như:

- Đế Thích: Với ông, được sống là tốt rồi nên sống dù đôi khi người ta không được là chính mình vẫn không sao. Do đó, ông đã nói với Trương Ba: "Ông phải sống, dù với bất cứ giá nào".

- Trương Ba: Với ông, được sống là chính mình mới là tuyệt vời nhất. Do đó, ông đã nói với Đế Thích rằng "tôi muốn được là tôi toàn vẹn", "không thể sống với bất cứ giá nào được". Sống không là mình toàn vẹn "còn khổ hơn là cái chết".

- Trương Ba đã trách Đế Thích rằng: “Ông chỉ nghĩ đơn giản là cho tôi sống, nhưng sống như thế nào thì ông chẳng cần biết!” rất đúng đắn vì sự sống chỉ có ý nghĩa khi con người được sống là chính mình một cách toàn vẹn. Việc Trương Ba sống dựa vào xác hàng thịt đã khiến hồn ông trở thành nô lệ cho thân xác và không được sống thật với con người mình.

 Sự khác biệt này có vai trò thúc đẩy cao trào trong việc xây dựng xung đột kịch, nhấn mạnh quan niệm sống của Trương ba.

Sau khi đọc 4

Câu 4 (trang 110, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Điều gì đã khiến Hồn Trương Ba cương quyết lựa chọn cái chết cho mình? Theo em, cái chết này cho thấy đặc điểm nào của nhân vật trong thể loại bi kịch?

Phương pháp giải:

Đọc đoạn đối thoại giữa Hồn Trương Ba và Đế Thích, Hồn Trương Ba đã đưa ra lựa chọn gì, tại sao lại lựa chọn như vậy và qua lựa chọn đó làm nổi bật lên đặc điểm gì của nhân vật.

Lời giải chi tiết:

- Điều khiến Hồn Trương Ba cương quyết lựa chọn cái chết cho mình là ông cảm thấy đau khổ, chán nản và xấu hổ khi phải sống dưới thân xác của Hàng thịt. Trương Ba cảm thấy mình dần thay đổi, trở nên bạo lực hơn, ham vật chất hơn và có những cảm xúc không đúng đắn khi ở bên vợ người hàng thịt. 

- Theo em, cái chết này cho thấy đặc điểm bi kịch của con người khi sống mà không được là chính mình của nhân vật trong thể loại bi kịch.

Sau khi đọc 5

Câu 5 (trang 110, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Trong truyện cổ tích Hồn Trương Ba, da hàng thịt, Đế Thích cho hồn Trương Ba nhập vào anh hàng thịt để sống lại. Vợ anh hàng thịt kiện lên quan, quan xử cho vợ Trương Ba thắng kiện vì người mới sống dậy rất giỏi đánh cờ, không biết mổ lợn. Theo em, vì sao Lưu Quang Vũ đã không lựa chọn cách kết thúc như truyện cổ tích cho vở kịch của mình?

Phương pháp giải:

Nhớ lại câu chuyện cổ tích, chú ý kết thúc của câu chuyện và so sánh với vở kịch của Lưu Quang Vũ. 

Lời giải chi tiết:

Lưu Quang Vũ đã không lựa chọn cách kết thúc như truyện cổ tích cho vở kịch của mình vì ông muốn truyền tải thông điệp sống chết là quy luật tự nhiên ở đời, chế không phải là hết. Bằng cái chết, dường như Trương Ba đã gìn giữ được những kỉ niệm tốt lành, đã giữ cho các thế hệ sau niềm tin vào con người, cuộc sống. 

Sau khi đọc 6

Câu 6 (trang 110, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Em tâm đắc nhất với triết lý nhân sinh nào trong trích đoạn Tôi muốn được là tôi toàn vẹn? Triết lí ấy còn có ý nghĩa như thế nào với cuộc sống hôm nay?

Phương pháp giải:

Tìm ra các triết lý nhân sinh trong đoạn trích và chỉ ra triết lý em tâm đắc nhất và ý nghĩa của nó với cuộc sống hôm nay.  

Lời giải chi tiết:

- Em tâm đắc nhất với triết lý nhân sinh về quan niệm sống của Lưu Quang Vũ trong trích đoạn Tôi muốn được là tôi toàn vẹn. 

- Được sống làm chính mình mới là điều quý giá nhất. Sự sống chỉ trọn vẹn khi có được sự hài hòa giữa phần hồn và phần xác. Con người để có cuộc sống tốt đẹp hơn phải biết đấu tranh với nghịch cảnh, bảo vệ nhân phẩm và phẩm chất tốt đẹp của mình.

Nó mang ý nghĩa vô cùng quan trọng trong cuộc sống hôm nay khi mà có rất nhiều vấn đề, nghịch cảnh xảy ra khiến cho chúng ta không thể là chính mình.