Top 6 Bài văn phân tích 'Xúy Vân giả dại' (Ngữ văn 10 - sách Cánh diều) xuất sắc

Thuộc loại hình sân khấu dân gian, chèo được hình thành và phát triển ở nước ta từ rất sớm. Những vở chèo nổi tiếng nhất có thể kể đến như: Quan âm Thị Kính, Kim Nhan…những vở chèo không chỉ nhằm mục đích giải trí mà thông qua vở chèo các tác giả dân gian đã gửi gắm biết bao quan niệm về nhân sinh. Chèo đối với cuộc sống của con người đã trở nên vô cùng quen thuộc, chẳng những vậy mà nhà văn Nguyễn Bính cũng từng viết:

“Bữa ấy mưa xuân phơi phới bay

Hoa xoan lớp lớp rụng vơi đầy

Hội chèo làng Đặng đi ngang ngõ

Mẹ bảo: “Thôn Đoài hát tối nay… ”

Trong những trích đoạn chèo hay và nổi tiếng nhất có thể kể đến, đó chính là Xúy Vân giả dại. Trích đoạn chèo này thuộc vở chèo Kim Nham, nói về việc Xúy Vân có những dan díu bất chính với tình nhân là Trần Phương khi chồng vắng nhà. Để có thể đến được với Trần Phương, Xúy Vân đã quyết định giả dại để làm lí do có thể li hôn với Kim Nhan.

Ở phần mở đầu, Xúy Vân xuất hiện với những tiếng hát và hành động quay cuồng, tâm trạng nửa tỉnh nửa mê, nửa ngây nửa dại. Xúy Vân đã cất tiếng hát than thở với bà Nguyệt về tình duyên của mình, sau đó Xúy Vân đã mượn hình ảnh con đò tình duyên để nói về mình, một người phụ nữ mòn mỏi chờ chồng, hạnh phúc dang dở.

“Tôi là đò, đò nhỏ có thưa

Tôi càng chờ, càng đợi, càng trưa chuyến đò”

Tuy lời hát xuất phát từ trạng thái nửa tỉnh nửa ngây nhưng qua lời hát ấy chúng ta vẫn có thể cảm nhận được tâm trạng đầy đau khổ, day dứt của một cô gái đang lo lắng trước tuổi xuân đang trôi qua, hình ảnh của cô gái ấy như một người lữ khách đứng trên bến đò vắng nhưng chưa thấy bóng dáng con đò.

Ở những câu hát tiếp theo, dưới hình thức của những câu thơ lục bát biến thể, Xúy Vân đã thể hiện được tâm trạng của một người con gái đã có chồng, tự do bị trói buộc, mọi thứ đều phải phụ thuộc vào chồng. Muốn qua sông lần nữa thì phải dứt bỏ tình duyên cũ với chồng:

“Chẳng nên gia thất thì về

Ở làm chi nữa chúng chê bạn cười”

Xúy Vân không phủ định mà thừa nhận tình cảm đổi thay của mình, cô gái ấy luôn khát khao tình yêu và có một niềm tin mãnh liệt vào một tương lai đầy hạnh phúc với tình nhân mới củy mình.

“Gió giăng thì mặc gió giăng

Đôi ta chỉ quyết đạo hằng với nhau”

Hình ảnh Xúy Vân mạnh mẽ tìm đến tình yêu của mình đã từng bị coi là hành vi phá bỏ những giá trị đạo đức phong kiến, phá vỡ đạo tam tòng tứ đức, trở thành một người nổi loạn chẳng quá cũng vì quá khát khao tình yêu và đắm chìm trong tình yêu ấy đến nỗi không thể thoát ra được.

Sau những tâm sự, trước tiếng hỏi của vai diễn cũng như sự hô ứng của tác giả thì nhân vật Xúy Vân mới bắt đầu giới thiệu về mình:

“Chẳng giấu gì: tôi tên gọi Xúy Vân

Lấy Kim Nhan nhà khó gian truân

Chồng học vắng thầy ngày mong mỏi

Khi đã giới thiệu về bản thân mình. Xúy Vân cũng đã mạnh dạn thừa nhận mình đã phụ tấm lòng của Kim Nhan mà say đắm tình nhân trong hiện tại là Trần Phương, dẫu biết là sai trái nhưng tình cảm nào chịu nghe theo sự chi phối của lí trí:

“Phụ Kim Nham say đắm Trần Phương

Nên đến nỗi điên cuồng rồ dại”

Nhưng cũng có những lúc Xúy Vân chợt bừng tỉnh khỏi cơn mê để nhận thức được cái dại khờ của mình:

“Rồ này ai bán thì mua

Dại này ai thấy không mơ mẩn tình

Lúc thì giả cách làm thinh

Lúc thì giả dại ra hình làm điên”

Trích đoạn Xúy Vân giả dại đã làm nổi bật lên tâm trạng nhiều đau khổ, day dứt của Xúy Vân, một cô gái đa tình mà đành phụ tình, đi theo tình yêu mới. Tuy nhiên nàng cũng không hề hay biết rằng người mà mình yêu say đắm Trần Phương lại là một tên Sở Khanh không hơn không kém.

Chuyện chèo Kim Nham khởi đầu bằng mối hôn nhân đầy gian truân giữa Xuý Vân và cha chồng Kim Nham. Cuộc hôn nhân vội vã, không có tình yêu đã làm cho Xuý Vân trở thành bi kịch của chính mình, trở thành nhân vật độc đáo trong thế giới chèo cổ. Gả chồng mà chẳng gần chồng, thân thế nông dân lại nhập vào gia đình quý tộc, cô cảm thấy mình lạc lõng, vô nghĩa trong ngôi nhà của Kim Nham, không có ai hiểu, không có ai chia sẻ. Tâm trạng đó hiện lên qua câu hát của Xuý Vân: “Gà rừng ăn lẫn với công – Đắng cay chẳng có chịu được ức…”. Cô tự ví mình như con gà rừng ngu ngơ, lạc lõng, chịu đựng cay đắng giữa bầy công cao sang, xa lạ.

Trong tình cảnh tù túng đó, cô gặp Trần Phương, một người chơi nổi tiếng của Đông Ngàn mà cô chẳng biết. Cô yêu anh ta, tưởng rằng có thể tìm được phao cứu đắc cho cuộc sống của mình. Nghe lời ngọt ngào của Trần Phương, Xuý Vân giả dại để được trả về nhà với hy vọng sống cùng người yêu, thoát khỏi cảnh tù túng để bay vào cuộc sống tự do. Câu hát điên dại của Xuý Vân không chỉ là điên dại, ngược lại, hầu hết những từ ngữ và giai điệu đó đều là những lời cay đắng, phản ánh niềm khao khát mãnh liệt của một tâm hồn trẻ trung, muốn giao cảm với đời. Cô đã mượn lời nói khi điên dại, khi rơi vào trạng thái đánh mất lý trí để thể hiện nỗi lòng và tự do tâm trạng của mình, điều mà khi tỉnh không một phụ nữ nào trong xã hội phong kiến xưa đủ can đảm bộc lộ.

Xuý Vân vừa rối rít gọi đò “bớ đò, bớ đò”, lại vừa chán chường trong lời hát: “Tôi kêu đò, đò nọ không thưa – Tôi càng chờ càng đợi, càng trưa chuyến đò”. Lời hát đó thể hiện tâm trạng tự thấy mình đã dở dang, lỡ làng. Dường như chẳng có ai đợi cô ở bên này, cũng chẳng ai đón cô ở đầu kia của bến đò. Cô bẽ bàng trong cảnh đi cũng dở, ở cũng không xong.

Con sông trong văn học dân gian và thơ cổ thường là biểu tượng của sự chia lìa, khoảng cách giữa hai bờ, của mặt nước mênh mang luôn gợi buồn. Câu ca dao

làm cho cô cảm nhận mình như con cá rô nhỏ bé, nằm trong vũng chân trâu cạn hẹp, không có lối ra, lại bị cần câu chực sẵn. Đó cũng là tình cảnh mất tự do, bế tắc của Xuý Vân trong gia đình Kim Nham. Sau mỗi lời bộc bạch là điệp ngữ: “Láng giềng ai hay, ức bởi xuân huyên” thể hiện nỗi cô đom và niềm khát khao hạnh phúc của cô. Xuân huyên là hai loại cây sống rất lâu năm, tượng trưng cho cha mẹ già. Xuân là cây cổ thụ, gốc to, vững chãi, được ví với người cha; huyền là loại cây lá nhỏ và thanh mảnh, thường được ví với người mẹ. Những người xung quanh không hiểu cô, thậm chí cả cha mẹ yêu quý nhất cô cũng không thể chia sẻ, vì phía sau họ là xã hội phong kiến với quan niệm khe khắt “cha mẹ đặt đâu, con ngồi đấy” làm sao có chỗ cho cảm xúc của một Xuý Vân đã có chồng mà lại muốn bỏ chồng để theo đuổi tình yêu mới… Xuý Vân cuống cuồng vùng vẫy trong không gian cạn hẹp, tù túng đó. Đúng như câu ca dao:

Em như con hục đần đình,

Muốn bay không cất nổi mình mà bay.

Thân phận của Xuý Vân làm cho ta bị ám ảnh, vương vấn, day dứt không ngừng.

Cùng với những câu hát bóng gió và lời bộc lộ tâm trạng, những câu hát ngược cuối đoạn trích là một lối bộc lộ rất khéo tâm trạng:

… Cái trứng gà mà tha con quạ lên ngồi trên cây

Ở trong đình có cái khua, cúi nhôi,

Ở trong cái nón có cái kèo, cúi cột,

Ở dưới sông có cái phố bán bát,

Lẻn trên biển ta đốn gỗ làm nhà…

Chỉ có người điên mới lẫn lộn, không rõ ngược xuôi. Những câu hát ngược, hát xuôi lẫn lộn của Xuý Vân vừa thể hiện tư duy điên dại, thiếu tỉnh táo, vừa gợi hình ảnh ngược đời, trớ trêu, điên đảo, đúng sai, thực giả lẫn lộn mà cô chứng kiến. Những hình ảnh ẩn dụ khi kín đáo, khi bóng bảy, khi thì được giấu giữa những tiếng cười, câu hát đicn dại tưởng như vô nghĩa, khi lại là những câu nói ngược,… tất cả làm thành một nội tâm phong phú, rối bời, đầy tính bi kịch, diễn tả tâm trạng bế tắc, mất phương hướng của cô.

Chèo, một hình thức sân khấu dân gian độc đáo, kết hợp nghệ thuật hát, múa, và diễn xuất một cách tinh tế. Những biểu diễn chèo đa dạng với những làn điệu phong phú, lời chèo sâu sắc thấm đẫm văn hóa dân dụ, ca dao. Chèo không chỉ là một nghệ thuật biểu diễn, mà còn là di sản văn hóa lâu dài của dân tộc Việt.

Những vở chèo như 'Quan Âm Thị Kính”, “Trương Viên”, “Chu Mãi Thần”, 'Kim Nham”... trở thành những tác phẩm nổi tiếng, được thế hệ cha mẹ để lòng. Sau mỗi mùa gặt bội thu hoặc đầu xuân, nhiều làng quê tổ chức hội chèo, tiếng trống vang lên giữa những hàng tre xanh, khơi lên nét hoài cổ trong trái tim người nghe:

'Bữa ấy mưa xuân phơi phới bay

Hoa xoan lớp lớp rụng vơi đầy

Hội chèo làng Đặng đi ngang ngõ

Mẹ bảo: “Thôn Đoài hát tối nay... ”(Nguyễn Bính)

Chèo không chỉ đơn giản là một dạng nghệ thuật biểu diễn, mà còn là niềm tự hào về di sản văn hóa lâu dài của dân tộc. Các đoạn trích như 'Thị Mầu lên chùa”, 'Xuý Vân giả dại”, 'Thị Phương dắt mẹ chồng chạy giặc”, “Tuần Ty gặp đào Huế”... không chỉ làm thỏa mãn sở thích của người xem mà còn mang đến những giây phút giải trí sâu sắc, không bao giờ làm chán.

Trích đoạn 'Xuý Vân giả dại' thuộc vở chèo “Kim Nhan” đưa khán giả theo dõi cuộc sống đầy bi kịch của nhân vật Xuý Vân. Lâu ngày xa chồng, Xuý Vân đắm chìm trong tình cảm với Trần Phương, vùng lên giả điên giả dại, mưu mô để chấm dứt hôn nhân với Kim Nhan. Bằng ánh mắt sôi nổi, giọng hát say mê, và những động tác múa ngoạn mục, Xuý Vân để lại ấn tượng sâu sắc về tình yêu mãnh liệt, làm xao lạc trái tim khán giả. Nhiều nghệ sĩ chèo đã trở nên nổi tiếng nhờ vai diễn “Xúy Vân giả dại”.

Đầu tiên, qua mấy câu mở đầu, Xuý Vân xuất hiện (chưa tiết lộ danh tính) với sự lệch lạc, kết hợp hát xuôi, cô nàng vui đùa với tâm trạng vừa tỉnh táo vừa điên đảo, tỏ ra ngây thơ. Lên tiếng thắt than bằng lời của bà Nguyệt (đại diện cho duyên số), rồi chuyển sang ca hát về con đò, biểu tượng cho tình duyên của một cô gái chờ đợi chồng xa:

“Tôi là dò, đò nỏ có thưa

Tôi càng chờ, càng đợi, càng trưa chuyển đò”.

Chua chát và lo lắng vì tuổi xuân trôi qua, giống như người đứng bên bến cô đơn chờ đò “càng trưa chuyến đò”

Câu hát tiếp theo là những dòng thơ lục bát tinh tế, biểu hiện tâm trạng đau đớn của cô gái đã lập gia đình (nhưng giống như là một con gông đeo cổ), buộc phải “lụy dò” khi muốn “qua sông”, chấm dứt mối tình cũ:

“Chẳng nên gia thất thì về

Ở làm chi nữa chúng chê bạn cười”

Không cần phải giấu giếm, cô gái tự thổ lộ mối tình “gió giăng ” của mình, tin rằng cùng với tình nhân “gió giăng' mình sẽ sống trọn đời “đạo hằng” thật chân chính:

“Gió giăng thì mặc gió giăng

Đôi ta chỉ quyết đạo hằng với nhau”

Tâm trạng “nổi loạn” của Xuý Vân khiến nhiều khán giả ngỡ ngàng, bất ngờ. Liệu đó có phải là sự 'bứt phá” khỏi những quy tắc tín ngưỡng, tập tục truyền thống của một người con gái 'nổi loạn”?

Sau khi vai diễn đặt câu hỏi và nhận được sự hưởng ứng nồng nhiệt từ khán giả, Xuý Vân tiết lộ danh tính:

“Chẳng giấu gì: tôi là Xuý Vân

Lấy Kim Nhan, nhà khó gian truân

Chồng đi làm, ngày nào cũng mong mỏi

Tôi ngồi từ tối

Chờ khách tha nhang

Gái phải nằm hàng

Nghề dại dột... nhưng tài cao vô giá

Thiên hạ đồn tôi hát hay đã lạ

Ai cũng gọi là cô ả Xuý Vân

Phụ Kim Nhan say đắm Trần Phương

Nên đến nỗi điên cuồng rồ dại... ”

Sau đó, Xuý Vân trình diễn điệu 'hát con gà rừng” để thể hiện một số phận kỳ cục, giống như “Con gà rừng ăn lẫn với công”, một cuộc sống kỳ lạ với chồng già vai rộn, sống cuộc sống như con gà rừng: “Để anh đi gặt lúa, để cô nàng mang cơm”. Xuý Vân tự cho mình là con quan, quý tộc, còn Kim Nhan là người nghèo khổ, tầm thường.

Rồi cô chuyển sang việc “hát xe chỉ” để thể hiện mong đợi tình nhân, ước mơ được sống trong tình yêu hạnh phúc “Áo giải làm chiếu, chăn quây làm mùng”. Hát xong, cô mở lời, tỏ ra tâm trạng cô đơn của một người vợ trẻ đang trong hoàn cảnh “thiếp trong cánh cửa, chàng ngoài chân mây” của Xuý Vân là điều mà ai cũng có thể đồng cảm và thương cảm.

Xuý Vân giả dại mở đầu cho một chuỗi biến đổi khó lường, không mất nhiều thời gian, từ tình trạng tốt đẹp ban đầu đến tâm thần yếu đuối, sau đó rơi vào tình trạng tinh thần điên rồ, và kết thúc bằng chính sự tự tử. Kết cục thảm thiết này đã làm cho khán giả hiểu rõ hơn về tâm trạng nhân văn, một phần quan trọng của nghệ thuật chèo, vượt qua những bản vẽ lãng mạn về tình yêu.

Bánh kẹo tình yêu mà Trần Phương dành cho Xuý Vân, nàng tưởng như ngọt ngào nhưng thực sự đầy chua cay.

Vở chèo Xuý Vân giả dại đã thể hiện sâu sắc quan điểm về tình yêu đôi, về sự đau khổ và cô đơn trong tình yêu. Câu hỏi lớn được đặt ra: “Tình yêu gia đình chân chính là gì?” đưa vào tầm nhìn sâu sắc của những người hâm mộ chèo Kim Nham.

'Xúy Vân giả dại' là một tượng trưng xuất sắc trong vở chèo 'Kim Nham'. Nó không chỉ là một đoạn kịch giải trí mà còn chứa đựng những tầm vóc nghệ thuật độc đáo.

Chèo 'Kim Nham' xoay quanh cuộc sống rối bời của ba nhân vật chính: Kim Nham, Xúy Vân, và Trần Phương. Mối tình giữa họ mang theo những xúc cảm phức tạp và mâu thuẫn. 'Xúy Vân giả dại' là đoạn mở đầu cho sự hiểu biết sâu sắc về nội tâm của nhân vật Xúy Vân.

Ngôn ngữ mà Xúy Vân sử dụng trong đoạn trích là ngôn ngữ của người đang trải qua những mâu thuẫn tâm lý. Bằng cách này, tác giả tạo nên một bức tranh đầy màu sắc về nỗi đau, tủi hờn, và khao khát của người phụ nữ này.

Từng câu thoại và đoạn hát trong chèo được kết hợp hài hòa, tạo nên một tác phẩm nghệ thuật độc đáo. Những biểu cảm, hành động như việc múa điệu bắt nhện, xe tơ, dệt cửi, cùng với những lời thoại ngẫu nhiên khiến cho Xúy Vân trở nên huyền bí và đầy ẩn ý.

Đoạn hát ngược ở cuối đưa người xem đến một chiều sâu mới của tâm trạng Xúy Vân. Những hình ảnh và từ ngữ vô nghĩa nhưng mạnh mẽ làm tăng cường tình trạng điên đảo, tuyệt vọng của nhân vật.

Chèo 'Xúy Vân giả dại' không chỉ là một tác phẩm nghệ thuật mà còn là một tấm gương phản ánh đời sống xã hội, nổi bật giữa biết bao hình thức giải trí hiện đại.

Trong đoạn trích 'Xúy Vân giả dại' của vở chèo 'Kim Nham', chúng ta được chứng kiến tâm trạng bi kịch của nhân vật Xúy Vân hiện lên một cách đặc sắc. Xúy Vân, một người phụ nữ đầy đau khổ, đối mặt với những thách thức khó khăn giữa khao khát tình yêu và hạnh phúc, đồng thời phải đối mặt với những đau thương từ một xã hội cổ truyền nặng nề.

Người phụ nữ nết na, thuỳ mị này là con gái huyện Tề, được cha gả cho Kim Nham, một cậu học trò đến từ Nam Định. Tuy nhiên, cuộc sống của Xúy Vân trở nên đắng ngắt khi chồng vắng nhà 'dùi mài kinh sử', và cô bị Trần Phương, người đàn ông giàu có, lừa dối để thoát khỏi hôn nhân. Trong tình cảnh đau đớn, Xúy Vân giả dại với hy vọng chồng sẽ chữa lành mọi vấn đề, nhưng kết quả là cô phải trả giá bằng sự tự do và nỗi đau thương. Trần Phương là người hứa hẹn, nhưng Xúy Vân chỉ cảm nhận sự đau đớn và điên đảo. Trong khi đó, Kim Nham trở thành một người thành đạt, được bổ nhiệm làm quan. Khi phát hiện vợ cũ ăn xin, anh đặt một ít bạc vào nắm cơm để trao cho Xúy Vân, nhưng cô cảm thấy xấu hổ và tự vẫn bằng cách nhảy xuống sông.

Đoạn trích 'Xúy Vân giả dại' là một trong những cảnh nổi bật của vở chèo 'Kim Nham'. Trong nghệ thuật chèo, mỗi vở chèo thường có một hoặc hai cảnh đặc sắc, và cảnh này trở thành trái tim và linh hồn của tác phẩm. Cảnh 'Xúy Vân giả dại' là một phần quan trọng như vậy, thể hiện rõ tâm trạng bi kịch của nhân vật.

Xúy Vân thuộc loại đào pha trong nghệ thuật chèo. Cô là biểu tượng của số phận bi kịch, đối mặt với sự giằng xé giữa tình yêu và hạnh phúc, và cuộc sống đầy khó khăn trong xã hội cổ truyền. Mặc dù có vẻ nhẹ nhàng và duyên dáng, nhưng Xúy Vân phải đối mặt với nhiều khó khăn và sự phản bội từ xã hội xung quanh.

Trong đoạn trích này, tình huống Xúy Vân giả dại được sử dụng để tạo ra sự căng thẳng và nuối tiếc trong lòng khán giả. Sự phức tạp và đau đớn của Xúy Vân được truyền đạt thông qua cử chỉ, diễn xuất và âm nhạc. Đây là một trong những cảnh đặc biệt của vở chèo 'Kim Nham', đóng vai trò quan trọng trong việc truyền đạt thông điệp và cảm xúc sâu sắc của tác phẩm.

Mặc dù vở chèo 'Kim Nham' và đoạn trích 'Xúy Vân giả dại' đã được sáng tác từ lâu và thuộc văn hóa dân gian Việt Nam, nhưng tác phẩm này vẫn giữ được giá trị và sức hấp dẫn cho khán giả hiện đại. Nó không chỉ thể hiện vẻ đẹp nghệ thuật của chèo mà còn đề cập đến những vấn đề xã hội, con người và tình yêu đầy phức tạp. Từ đó, khán giả có thể suy ngẫm về ý nghĩa và thông điệp sâu xa mà tác phẩm mang lại.