Top 6 bài viết về 'Sang thu' (Ngữ văn 7 - SGK Chân trời sáng tạo) nổi bật

I. Giới thiệu tác giả

- Hữu Thỉnh sinh năm 1942 tại Vĩnh Phúc.

- Phong cách nghệ thuật của ông đặc trưng bởi sự sâu lắng, thiết tha và tình cảm gắn bó với quê hương đất nước.

- Một số tác phẩm nổi bật: Đường tới thành phố (1979), Thương lượng với thời gian (2005), Tiếng hát trong rừng (2015)

II. Giới thiệu tác phẩm 'Sang thu'

• Thể loại: Thơ năm chữ
• Nguồn gốc và hoàn cảnh sáng tác:

- Bài thơ được viết năm 1977, nằm trong tập thơ Từ chiến hào tới thành phố của Hữu Thỉnh.

• Phương pháp biểu đạt: Miêu tả và biểu cảm
• Tóm tắt nội dung: Bài thơ mô tả khoảnh khắc giao mùa từ hạ sang thu, với bức tranh thiên nhiên mùa thu ở vùng quê, từ đó thể hiện tình yêu thiên nhiên và triết lý cuộc sống của tác giả.
• Bố cục:

- Phần 1 (khổ thơ 1): Tín hiệu của sự chuyển mùa

- Phần 2 (khổ thơ 2): Cảnh sắc thiên nhiên mùa thu

- Phần 3 (khổ thơ 3): Những suy tư và chiêm nghiệm của tác giả.

• Giá trị nội dung:

- Cảm xúc của tác giả trước khoảnh khắc giao mùa tuyệt đẹp và những suy ngẫm về triết lý cuộc sống.

• Giá trị nghệ thuật:

- Thể thơ năm chữ

- Sử dụng hình ảnh sinh động

- Ngôn ngữ thơ trong sáng, giản dị, gợi nhiều cảm xúc

III. Phân tích chi tiết tác phẩm 'Sang thu'

• Bức tranh mùa thu:

- Tác giả cảm nhận sự giao mùa qua các giác quan: xúc giác, khứu giác, thị giác, tri giác.

+ Hương ổi, gió se, sương mỏng nhẹ

+ Từ “bỗng” thể hiện sự ngạc nhiên khi mùa thu đến

+ Gió se là đặc trưng của mùa thu, tạo cảm giác lạnh và khô

+ Tính từ “phả” mô tả sự hòa quyện của hương thu trong không gian

+ Hình ảnh “sương chùng chình” là sương nhẹ nhàng, như đang đợi chờ

- Vẻ đẹp mùa thu ở nông thôn: trầm mặc và dịu dàng

+ “sông dềnh dàng”, “chim vội vã”, “mây vắt nửa mình”

+ Sông mùa nước cạn chảy chậm rãi

+ Chim vội bay về phương đông để tránh rét

+ Mây còn vấn vương mùa hạ

- Mùa thu vẫn còn nắng

- Mưa đã giảm dần

🡪 Bức tranh mùa thu đẹp, giản dị và yên bình, được tác giả cảm nhận bằng nhiều giác quan.

• Triết lý cuộc sống:

- Hình ảnh “sấm” mang ý nghĩa về thiên nhiên và cuộc đời

+ Sấm là hiện tượng thiên nhiên báo hiệu trời sắp mưa

+ Đối với cuộc đời, sấm là những khó khăn và thử thách

- “Hàng cây đứng tuổi” là những cây cổ thụ, già cỗi, khó bị quật ngã

+ Với con người, đó là tuổi đã trải nghiệm nhiều, nếm đủ khó khăn cuộc đời

- Suy ngẫm về triết lý sống khi đã trải qua nhiều thử thách, khó khăn không còn bất ngờ.

Chuẩn bị đọc:

(trang 15 SGK Ngữ Văn 7 tập 1)

Phương pháp giải:

Quan sát và cảm nhận thiên nhiên vào khoảnh khắc giao mùa để chia sẻ.

Lời giải chi tiết:

- Dấu hiệu giao mùa rõ rệt:

+ Từ hè sang thu: khí trời mát mẻ, đêm se lạnh, hoa cúc nở rộ, sen tàn trong ao

+ Từ đông sang xuân: mưa xuân lất phất, chồi biếc trên cành cây đã xuất hiện

- Cảm xúc là sự chờ đợi và chút tiếc nuối, với mong mỏi về mùa mới và những kỷ niệm mùa cũ vẫn còn đọng lại.

Trải nghiệm cùng VB 1

Câu 1 (trang 15 SGK Ngữ Văn 7 tập 1)

Phương pháp giải:

Đọc kỹ hai câu thơ để hiểu nội dung và chú ý đến các từ ngữ đặc biệt.

Lời giải chi tiết:

- “Vắt” chỉ trạng thái lơ lửng của đám mây như cây cầu nối mùa hè và mùa thu. Nửa mình giữ lại chút hương mùa hè, nửa còn lại hòa vào mùa thu.

- Tác giả dùng sự chuyển động của không gian (đám mây) để phản ánh sự thay đổi của thời gian (khoảnh khắc giao mùa).

=> Đám mây là cầu nối giữa hai mùa, vẫn vương vấn mùa cũ và chào đón mùa mới.

Trải nghiệm cùng VB 2

Câu 2 (trang 15 SGK Ngữ Văn 7 tập 1)

Phương pháp giải:

Phân tích từ ngữ và ý nghĩa để nhận thấy sự tương đồng giữa các từ chùng chình, dềnh dàng, vắt nửa mình, vơi dần.

Lời giải chi tiết:

Các từ đều sử dụng nghệ thuật nhân hóa, diễn tả sự thong thả, chậm rãi của sự vật, phản ánh trạng thái của các sự vật như chờ mùa thu và lưu luyến mùa hạ.

Suy ngẫm và phản hồi 1

Câu 1 (trang 16 SGK Ngữ Văn 7 tập 1)

Phương pháp giải:

Dựa vào nhan đề và các câu thơ trong bài để trả lời câu hỏi.

Lời giải chi tiết:

Bài thơ mô tả cảnh thiên nhiên khi giao mùa từ hạ sang thu.

Dấu hiệu nhận biết:

- Nhan đề phản ánh thời điểm khung cảnh

- Các tín hiệu qua từ ngữ, hình ảnh thiên nhiên:

+ sương chùng chình qua ngõ

+ chim bắt đầu vội vã

+ vẫn còn bao nhiêu nắng

+ đã vơi dần cơn mưa

Suy ngẫm và phản hồi 2

Câu 2 (trang 16 SGK Ngữ Văn 7 tập 1)

Phương pháp giải:

Quan sát các câu thơ và tìm từ ngữ, hình ảnh thể hiện sự chuyển động của thiên nhiên (thường dùng biện pháp tu từ nhân hóa).

Lời giải chi tiết:

Các từ ngữ, hình ảnh: phả, se, chùng chình, vội vã, vắt, vơi

=> Sự tinh tế và nhạy cảm của tác giả khi kết hợp nhiều giác quan để cảm nhận thiên nhiên.

Suy ngẫm và phản hồi 3

Câu 3 (trang 16 SGK Ngữ Văn 7 tập 1)

Phương pháp giải:

Dựa vào cách ngắt nhịp và gieo vần của thể thơ năm chữ để xác định và nhận xét ảnh hưởng đến nội dung bài thơ.

Lời giải chi tiết:

- Ngắt nhịp: 3/2, 2/3

- Gieo vần: chủ yếu là vần chân (se-về, vã-hạ)

=> Tạo sự liên kết giữa các dòng thơ, câu thơ và nhạc điệu cho bài thơ.

Suy ngẫm và phản hồi 4

Câu 4 (trang 16 SGK Ngữ Văn 7 tập 1)

Phương pháp giải:

Đọc kỹ toàn bài, rút ra nội dung chính và chủ đề của tác phẩm, từ đó liên tưởng đến cảm xúc của tác giả và thông điệp của bài thơ.

Lời giải chi tiết:

- Chủ đề: bài thơ thể hiện cảm nhận tinh tế về thiên nhiên và những suy ngẫm về thời gian.

- Thông điệp: Cần lắng nghe, cảm nhận thiên nhiên bằng tất cả giác quan để nhận ra giá trị vô giá mà thiên nhiên mang lại.

Suy ngẫm và phản hồi 5

Câu 5 (trang 16 SGK Ngữ Văn 7 tập 1)

Phương pháp giải:

Phân tích ý nghĩa nhan đề và liên kết với nội dung để đánh giá các nhan đề thay thế.

Lời giải chi tiết:

- “Sang thu”: thể hiện khoảnh khắc giao mùa từ hạ sang thu.

- “Thu/Mùa Thu”: thể hiện không khí và cảnh sắc của mùa thu.

=> Không thể thay nhan đề “Sang thu” thành “Thu” hay “Mùa thu” vì toàn bộ bài thơ tập trung vào khoảnh khắc chuyển giao từ hè sang thu.

Suy ngẫm và phản hồi 6

Câu 6 (trang 16 SGK Ngữ Văn 7 tập 1)

Phương pháp giải:

Cảm nhận cách quan sát và cảm nhận thiên nhiên của tác giả qua các hình ảnh thơ và bài học về quan sát thiên nhiên.

Lời giải chi tiết:

- Cách quan sát, cảm nhận thiên nhiên của Hữu Thỉnh:

+ Quan sát bằng tất cả các giác quan như thính giác, thị giác, xúc giác và khứu giác.

+ Tinh tế trong việc cảm nhận sự thay đổi của thiên nhiên.

=> Hữu Thỉnh có hồn thơ nhạy cảm, yêu thiên nhiên và trí tưởng tượng phong phú.

Suy ngẫm và phản hồi 7

Câu 7 (trang 16 SGK Ngữ Văn 7 tập 1)

Phương pháp giải:

Chọn từ ngữ ấn tượng, phân tích cái hay và lý do lựa chọn.

Lời giải chi tiết:

- Từ “Vắt”: diễn tả trạng thái lơ lửng của đám mây như cây cầu nối mùa hè và thu, nửa giữ lại chút hương mùa hè, nửa hòa vào mùa thu.

- Từ “Phả”: động từ mạnh diễn tả sự chủ động lan tỏa của hương ổi trong không gian.

Chuẩn bị đọc bài thơ 'Sang thu'

Hãy chia sẻ cảm nhận của bạn về sự thay đổi của thiên nhiên khi mùa chuyển giao.

Đáp án 

Vào thời điểm giao mùa, thiên nhiên thường không thay đổi đột ngột mà chỉ có những dấu hiệu nhẹ nhàng để người ta nhận ra. Chẳng hạn, từ xuân sang hạ, lộc xuân nở hoa tươi sắc. Từ hạ sang thu, thời tiết dần chuyển sang se lạnh vào ban đêm thay vì nóng bức. Từ thu sang đông, thời tiết trở nên lạnh giá. Khi mùa đông trở lại xuân, mưa xuân bay lất phất. Giai đoạn này thường được so sánh như “con gái tuổi mới lớn”.

Khám phá cùng bài thơ 'Sang thu'

Câu 1 (trang 15 SGK Ngữ Văn 7 tập 1) 

Hình ảnh “Có đám mây mùa hạ/vắt nửa mình sang thu” gợi cho bạn cảm nhận gì?

Đáp án 

Hình ảnh “Có đám mây mùa hạ/Vắt nửa mình sang thu” miêu tả một đám mây lơ lửng, vừa muốn giữ lại mùa hạ vừa muốn chuyển sang thu. Sự chuyển động của đám mây biểu thị sự giao thoa giữa hai mùa, cho thấy khoảnh khắc giao mùa sắp đến gần. Đám mây như là cầu nối giữa mùa hạ và mùa thu.

Câu 2 (trang 15 SGK Ngữ Văn 7 tập 1) 

Các từ như chùng chình, dềnh dàng, vắt nửa mình, vơi dần có điểm chung gì?

Điểm chung của các từ như chùng chình, dềnh dàng, vắt nửa mình, vơi dần là chúng đều diễn tả sự lưỡng lự và sự trì hoãn trong không gian. Những từ này miêu tả sự vật còn lưu luyến mùa hạ, kéo dài thời gian, chậm chạp, lơ lửng giữa hai mùa, rồi dần dần vơi đi.

- Chùng chình: miêu tả sự cố ý kéo dài thời gian

- Dềnh dàng: chỉ sự chậm chạp, không khẩn trương

- Vắt nửa mình: trạng thái lơ lửng trên không trung

- Vơi dần: chỉ sự giảm bớt từ từ

Suy ngẫm và phản hồi về bài thơ 'Sang thu'

Câu 1 (trang 16 SGK Ngữ Văn 7 tập 1)  

Bài thơ miêu tả cảnh thiên nhiên vào thời điểm nào? Dựa vào đâu để biết điều đó?

Đáp án 

- Bài thơ miêu tả thiên nhiên vào thời điểm giao mùa từ hạ sang thu.

- Dựa vào các từ ngữ trong văn bản:

Sương chùng chình qua ngõ – Thu đã đến.

Sông dềnh dàng – chim vội vã.

Đám mây mùa hạ - Vắt nửa mình sang thu.

Vẫn còn bao nhiêu nắng – Đã vơi dần cơn mưa.

- Tựa đề bài thơ “Sang thu” cũng cho thấy điều đó.

Câu 2 (trang 16 SGK Ngữ Văn 7 tập 1)   

Tìm những từ ngữ và hình ảnh miêu tả chuyển động của thiên nhiên trong bài thơ. Từ đó, bạn cảm nhận gì về tâm hồn của tác giả?

Đáp án 

Các từ ngữ, hình ảnh miêu tả chuyển động của thiên nhiên trong bài thơ bao gồm: hương ổi phả vào gió se, sương chùng chình, chim vội vã, đám mây mùa hạ vắt nửa mình, vơi dần cơn mưa, sấm hơi bất ngờ.

Những miêu tả này cho thấy tác giả có một tâm hồn tinh tế và nhạy cảm. Tác giả Hữu Thỉnh thể hiện sự yêu thiên nhiên sâu sắc, cảm nhận chi tiết từng thay đổi nhỏ của thiên nhiên nhờ sự kết hợp của nhiều giác quan.

Câu 3 (trang 16 SGK Ngữ Văn 7 tập 1)   

Cách ngắt nhịp và gieo vần trong bài thơ 'Sang thu' ảnh hưởng thế nào đến nội dung văn bản?

Đáp án 

- Ngắt nhịp: 3/2, 2/3

- Gieo vần: chủ yếu là vần chân (se-về, vã-hạ) trong mỗi khổ

Tác dụng: tạo nhịp điệu cho bài thơ trở nên hấp dẫn hơn, mạch lạc và uyển chuyển.

Câu 4 (trang 16 SGK Ngữ Văn 7 tập 1)   

Theo bạn, chủ đề của bài thơ 'Sang thu' là gì? Tác giả muốn gửi thông điệp gì qua bài thơ này?

Đáp án

- Chủ đề: miêu tả sự chuyển mình từ cuối hạ sang đầu thu.

- Tác giả gửi thông điệp về việc cần biết lắng nghe và trân trọng thiên nhiên. Mỗi sự vật đều mang ý nghĩa theo thời gian, và sự chuyển mình của thiên nhiên phản ánh bước đi của thời gian trong cuộc sống.

Câu 5 (trang 16 SGK Ngữ Văn 7 tập 1)   

Nếu đổi nhan đề 'Sang thu' thành 'Thu' hay 'Mùa thu' thì có phù hợp với nội dung bài thơ không? Vì sao?

Đáp án 

- Nếu đổi thành 'Thu' hay 'Mùa thu', nhan đề sẽ không phản ánh đúng nội dung của bài thơ. 'Sang thu' thể hiện sự chuyển giao tinh tế giữa mùa hạ và thu, trong khi 'Thu' hay 'Mùa thu' không thể hiện được sự chuyển mình này. Tựa đề 'Sang thu' làm nổi bật thời khắc giao mùa.

Câu 6 (trang 16 SGK Ngữ Văn 7 tập 1)   

Đọc bài thơ 'Sang thu', bạn học được gì từ cách quan sát và cảm nhận thiên nhiên của tác giả?

Đáp án 

Bài thơ 'Sang thu' dạy bạn cách quan sát tỉ mỉ và cảm nhận thiên nhiên bằng tất cả các giác quan. Tác giả Hữu Thỉnh chú ý đến từng chi tiết nhỏ nhất của thiên nhiên, giúp làm rõ sự chuyển giao giữa mùa hạ và thu. Tác giả không chỉ quan sát bằng mắt mà còn cảm nhận qua thính giác, xúc giác và khứu giác, làm nổi bật sự thay đổi tinh tế của thời tiết.

Câu 7 (trang 16 SGK Ngữ Văn 7 tập 1)   

Chọn một từ ngữ trong bài thơ mà bạn thấy hay nhất và giải thích lý do lựa chọn.

Đáp án 

Từ ngữ hay nhất là 'hình như'. Ở dòng cuối của khổ thơ đầu, từ 'hình như' thể hiện sự không chắc chắn. Ngay từ đầu, tác giả cảm nhận mùa thu đang đến nhưng không hoàn toàn chắc chắn. Qua các khổ thơ tiếp theo, sự chắc chắn về sự đến gần của mùa thu được khẳng định. 'Hình như' từ sự không chắc chắn trở thành sự khẳng định khi mùa thu đã gần kề.

I. Tác giả Hữu Thỉnh

• Tiểu sử

- Hữu Thỉnh (sinh năm 1942), tên thật là Nguyễn Hữu Thỉnh, còn được biết đến với bút danh Vũ Hữu.

- Quê ở Tam Dương, Vĩnh Phúc.

- Năm 1963, ông gia nhập quân đội và trở thành cán bộ tuyên huấn, bắt đầu con đường sáng tác thơ.

- Ông tham gia ban chấp hành Hội Nhà văn Việt Nam qua các khóa III, IV, V.

- Năm 2000, ông giữ chức Tổng thư ký Hội Nhà văn Việt Nam.

- Ông là nhà thơ trưởng thành trong thời kỳ hòa bình.

• Sự nghiệp

Tác phẩm chính

“Thương lượng với thời gian”, “Sang thu”, “Âm vang chiến hào”…

Phong cách nghệ thuật

Ông nổi bật với khả năng viết về con người và cuộc sống nông thôn một cách sâu sắc và tinh tế. Thơ ông tuy đơn giản nhưng chứa đựng nhiều ý nghĩa sâu xa.

II. Tác phẩm Sang thu

• Tìm hiểu chung

Xuất xứ

- Bài thơ được viết gần cuối năm 1977, khi đất nước vừa mới thống nhất, và được in trong tập “Từ chiến hào đến thành phố”, xuất bản năm 1991.

Bố cục Sang thu

Bài thơ “Sang thu” được chia thành 3 phần:

- Phần 1: Cảm nhận về thiên nhiên khi giao mùa, những tín hiệu báo thu đến.

- Phần 2: Cảm nhận về quang cảnh trời đất khi vào thu.

- Phần 3: Những biến chuyển âm thầm của thiên nhiên và suy ngẫm về cuộc đời khi thu đến.

Thể loại

Bài thơ “Sang thu” thuộc thể loại thơ năm chữ.

Phương thức biểu đạt

Bài thơ sử dụng phương thức biểu cảm kết hợp với miêu tả.

Mạch cảm xúc

- “Sang thu” là một thông điệp về khoảnh khắc giao mùa, từ mùa hạ sang thu. Nhà thơ diễn tả sự chuyển giao này bằng cảm xúc tinh tế và sâu lắng. Mạch cảm xúc của bài thơ tập trung vào hai nội dung chính: cảm nhận thiên nhiên khi thu đến và suy ngẫm về cuộc đời trong thời khắc giao mùa.

Giá trị nội dung và nghệ thuật

Giá trị nội dung của bài thơ “Sang thu”

Bài thơ là những cảm nhận tinh tế và quan sát tỉ mỉ của tác giả về sự chuyển mình của đất trời từ cuối mùa hạ sang thu, bộc lộ tình yêu sâu sắc với thiên nhiên của một tâm hồn nhạy cảm.

Giá trị nghệ thuật của bài thơ “Sang thu”

Bài thơ được viết theo thể thơ năm chữ, sử dụng hình ảnh sinh động, chân thực và ngôn ngữ trong sáng, giản dị, tạo ra nhiều cảm xúc cho người đọc.

Chuẩn bị đọc

(trang 15 SGK Ngữ Văn 7 tập 1)

Phương pháp giải:

Quan sát và cảm nhận thiên nhiên vào khoảnh khắc giao mùa để chia sẻ.

Lời giải chi tiết:

- Những dấu hiệu giao mùa hiện rõ:

+ Từ hè sang thu: khí trời mát mẻ, đêm trời se lạnh, hoa cúc nở rộ, sen trong ao tàn lụi…

+ Từ đông sang xuân: những hạt mưa xuân lất phất, chồi biếc trên cành cây bắt đầu nảy mầm.

- Cảm xúc về sự chuyển mùa là sự chờ đợi xen lẫn tiếc nuối. Những mong đợi về một mùa mới đang trào dâng trong trái tim, trong khi kỷ niệm của mùa cũ vẫn còn vương vấn.

Trải nghiệm cùng VB 1

Câu 1 (trang 15 SGK Ngữ Văn 7 tập 1)

Phương pháp giải:

Đọc kỹ hai câu thơ để hiểu nội dung và chú ý các từ ngữ đặc biệt.

Lời giải chi tiết:

- Từ “vắt” diễn tả trạng thái lơ lửng của đám mây như một cây cầu nối mùa hạ với mùa thu. Một nửa vẫn giữ chút hương vị của mùa hạ, trong khi nửa còn lại đã hòa mình vào mùa thu.

- Đám mây như một nhịp cầu kết nối hai mùa, vừa vương vấn mùa cũ vừa đón chào mùa mới.

Trải nghiệm cùng VB 2

Câu 2 (trang 15 SGK Ngữ Văn 7 tập 1)

Phương pháp giải:

Phân tích các từ ngữ về từ loại và ý nghĩa để nhận thấy sự tương đồng giữa các từ chùng chình, dềnh dàng, vắt nửa mình, vơi dần

Lời giải chi tiết:

Những từ này đều sử dụng nghệ thuật nhân hóa để diễn tả sự thong thả, chậm rãi của sự vật, thể hiện trạng thái chờ đợi mùa thu và lưu luyến mùa hạ.

Suy ngẫm và phản hồi 1

Câu 1 (trang 16 SGK Ngữ Văn 7 tập 1)

Phương pháp giải:

Dựa vào nhan đề và các câu thơ trong bài để trả lời câu hỏi.

Lời giải chi tiết:

Bài thơ miêu tả cảnh thiên nhiên trong khoảnh khắc giao mùa từ hè sang thu.

Dấu hiệu nhận biết:

- Nhan đề khái quát thời điểm khung cảnh.

- Các tín hiệu qua từ ngữ và hình ảnh thiên nhiên:

+ sương chùng chình qua ngõ

+ chim bắt đầu vội vã

+ còn bao nhiêu nắng

+ đã vơi dần cơn mưa

Suy ngẫm và phản hồi 2

Câu 2 (trang 16 SGK Ngữ Văn 7 tập 1)

Phương pháp giải:

Quan sát các câu thơ trong bài để tìm từ ngữ và hình ảnh thể hiện sự chuyển động của thiên nhiên, thường sử dụng biện pháp tu từ nhân hóa.

Lời giải chi tiết:

Từ ngữ và hình ảnh như phả, se, chùng chình, vội vã, vắt, vơi thể hiện sự tinh tế, nhạy cảm trong tâm hồn nhà thơ khi kết hợp nhiều giác quan để cảm nhận thiên nhiên.

Suy ngẫm và phản hồi 3

Câu 3 (trang 16 SGK Ngữ Văn 7 tập 1)

Phương pháp giải:

Dựa vào cách ngắt nhịp và gieo vần của thể thơ năm chữ để nhận xét ảnh hưởng của nhịp điệu và vần đến nội dung bài thơ.

Lời giải chi tiết:

- Ngắt nhịp: 3/2, 2/3

- Gieo vần: chủ yếu vần chân (se-về, vã-hạ)

=> Tạo sự liên kết giữa các câu thơ và mang lại âm điệu cho bài thơ.

Suy ngẫm và phản hồi 4

Câu 4 (trang 16 SGK Ngữ Văn 7 tập 1)

Phương pháp giải:

Đọc toàn bài để rút ra nội dung chính và chủ đề của tác phẩm, từ đó liên tưởng đến cảm xúc của tác giả và thông điệp của bài thơ.

Lời giải chi tiết:

- Chủ đề: bài thơ thể hiện cảm nhận tinh tế về thiên nhiên và những suy ngẫm về thời gian.

- Thông điệp: Cần lắng nghe và cảm nhận thiên nhiên bằng tất cả giác quan để đón nhận những món quà quý giá từ thiên nhiên.

Suy ngẫm và phản hồi 5

Câu 5 (trang 16 SGK Ngữ Văn 7 tập 1)

Phương pháp giải:

Phân tích ý nghĩa nhan đề và sự liên kết giữa nhan đề với nội dung để đánh giá tính phù hợp của các nhan đề thay thế.

Lời giải chi tiết:

- “Sang thu”: Nhan đề thể hiện khoảnh khắc giao mùa từ hè sang thu.

- “Thu/Mùa Thu”: Nhan đề thể hiện không khí và cảnh sắc của mùa thu.

=> Nhan đề “Sang thu” phù hợp hơn vì bài thơ tập trung vào khoảnh khắc chuyển mình của đất trời từ hè sang thu.

Suy ngẫm và phản hồi 6

Câu 6 (trang 16 SGK Ngữ Văn 7 tập 1)

Phương pháp giải:

Cảm nhận cách quan sát và cảm nhận thiên nhiên của tác giả qua các hình ảnh trong bài để rút ra bài học về quan sát thiên nhiên.

Lời giải chi tiết:

- Cách quan sát của tác giả Hữu Thỉnh:

+ Quan sát bằng nhiều giác quan như thính giác, thị giác, xúc giác và khứu giác.

+ Cảm nhận tinh tế sự thay đổi của thiên nhiên.

=> Hữu Thỉnh có một tâm hồn nhạy cảm, yêu thiên nhiên và trí tưởng tượng phong phú.

Suy ngẫm và phản hồi 7

Câu 7 (trang 16 SGK Ngữ Văn 7 tập 1)

Phương pháp giải:

Chọn từ ngữ ấn tượng và phân tích cái hay của từ đó để giải thích sự lựa chọn.

Lời giải chi tiết:

- Từ “Vắt”: Diễn tả trạng thái lơ lửng của đám mây như cây cầu nối mùa hạ với mùa thu. Một nửa giữ lại chút hương vị của mùa hạ, nửa còn lại hòa vào mùa thu.

- Từ “Phả”: Diễn tả sự lan tỏa mạnh mẽ của hương ổi trong không gian.

* Chuẩn bị đọc

Câu hỏi (trang 15 sách Ngữ văn lớp 7 Tập 1):

Hãy chia sẻ cảm nhận của bạn về thiên nhiên khi mùa thay đổi.

Trả lời:

- Thời điểm giao mùa là khoảng thời gian đầy thú vị, khi có sự thay đổi tinh tế không chỉ trong tự nhiên mà còn trong tâm hồn con người.

- Trong khoảnh khắc đặc biệt đó, tôi cảm nhận được sự kỳ diệu của thiên nhiên với những thay đổi nhẹ nhàng của các sự vật, đồng thời cũng cảm thấy tâm hồn mình rung động sâu sắc khi trải nghiệm khoảnh khắc này. Mọi thứ trở nên mơ hồ nhưng lại khiến tôi cảm thấy xao xuyến, mơ mộng; tôi trân trọng và muốn giữ gìn từng chút một của khoảnh khắc đó…

* Trải nghiệm với văn bản

• Tưởng tượng: Bạn hình dung thế nào về hình ảnh “Có đám mây mùa hạ/ vắt nửa mình sang thu”?

- Đây là một hình ảnh rất thơ mộng, đám mây mùa hạ mỏng manh như dải lụa trên bầu trời thu đã dần trong xanh. Hình ảnh này không chỉ tạo ra không gian mà còn thể hiện sự chuyển động tinh tế của thời gian, như một cầu nối giữa hai mùa, làm cho ranh giới giữa mùa thu và mùa hạ trở nên mơ hồ và mong manh.

• Theo dõi: Những từ như chùng chình, dềnh dàng, vắt nửa mình, vơi dần có điểm chung gì?

- Những từ ngữ này đều miêu tả trạng thái chuyển động chậm rãi, không rõ ràng và đầy sự lưu luyến. Chúng thể hiện bước chuyển mình nhẹ nhàng của thiên nhiên, khắc họa vẻ đẹp tinh tế của thời điểm giao mùa sang thu.

* Suy ngẫm và phản hồi

Nội dung chính:

Bài thơ 'Sang thu' của Hữu Thỉnh mô tả sự chuyển biến nhẹ nhàng từ cuối mùa hạ sang mùa thu. Nhà thơ cảm nhận mùa thu với sự tinh tế qua những hình ảnh đầy cảm xúc.

Câu 1 (trang 16 sách Ngữ văn lớp 7 Tập 1):

Bài thơ miêu tả thiên nhiên vào thời điểm nào? Dựa vào đâu để bạn nhận biết điều đó?

Trả lời:

- Bài thơ mô tả thiên nhiên vào thời điểm giao mùa từ hạ sang thu.

- Dấu hiệu: Sự chuyển biến của thiên nhiên từ hạ sang thu với các dấu hiệu như hương ổi trong gió se, gió thu dần chậm lại, sông chảy chậm, chim bắt đầu vội vã, đám mây từ mùa hạ vắt qua mùa thu, ánh nắng cuối hạ giảm dần. Tâm trạng của tác giả cũng thể hiện sự ngỡ ngàng và bâng khuâng qua các từ như bỗng, hình như.

Câu 2 (trang 16 sách Ngữ văn lớp 7 Tập 1):

Tìm các từ ngữ và hình ảnh miêu tả chuyển động của thiên nhiên trong bài thơ. Từ cách miêu tả đó, bạn cảm nhận gì về tâm hồn nhà thơ?

Trả lời:

- Các từ ngữ và hình ảnh miêu tả chuyển động của thiên nhiên:

+ Hương ổi… Phả vào gió se

+ Sương chùng chình qua ngõ

+ Sông dềnh dàng

+ Chim vội vã

+ Đám mây mùa hạ - Vắt nửa mình…

→ Những hình ảnh này thể hiện sự chuyển động mơ hồ của thiên nhiên, chưa rõ ràng mà đầy cảm xúc. Điều này cho thấy tâm hồn nhà thơ rất tinh tế và nhạy cảm, yêu thích và hòa quyện với thiên nhiên.

Câu 3 (trang 16 sách Ngữ văn lớp 7 Tập 1):

Cách ngắt nhịp và gieo vần trong bài thơ 'Sang thu' ảnh hưởng như thế nào đến việc thể hiện nội dung văn bản?

Trả lời:

- Ngắt nhịp rất linh hoạt (1/2/2; 2/3)

- Gieo vần chân: se – về; vã – hạ…

→ Ảnh hưởng đến nội dung văn bản: Những cảm nhận tinh tế và quan sát tỉ mỉ của tác giả về sự chuyển biến từ hạ sang thu được thể hiện rõ qua cách ngắt nhịp và gieo vần. Điều này bộc lộ tình yêu sâu sắc của tác giả đối với thiên nhiên.

Câu 4 (trang 16 sách Ngữ văn lớp 7 Tập 1):

Theo bạn, chủ đề của bài thơ 'Sang thu' là gì? Tác giả muốn truyền tải thông điệp gì qua bài thơ này?

Trả lời:

- Chủ đề: Bài thơ thể hiện cảm xúc và những rung động tâm hồn trước cảnh sắc thiên nhiên trong thời điểm giao mùa từ hạ sang thu.

- Thông điệp: Thời gian trôi đi và sự thay đổi của thế giới cũng đồng nghĩa với sự trưởng thành của con người. Chúng ta sẽ học cách lắng lại, suy ngẫm và vượt qua những thử thách trong cuộc đời một cách vững vàng hơn.

Câu 5 (trang 16 sách Ngữ văn lớp 7 Tập 1):

Nếu nhan đề 'Sang thu' được đổi thành 'Thu' hoặc 'Mùa thu', liệu có phù hợp với nội dung bài thơ không? Vì sao?

Trả lời:

- Không. Vì nhan đề 'Sang thu' gợi lên sự chuyển tiếp giữa các mùa, với cảm giác mơ hồ và tinh tế của thời gian. Nó phản ánh tâm trạng của mùa thu đang dần đến, không chỉ là sự thay đổi mùa mà còn là sự chuyển mình của cuộc đời. Nếu đổi thành 'Thu' hoặc 'Mùa thu', sẽ không còn giữ được ý nghĩa này và không thể hiện đúng nội dung của bài thơ.

Câu 6 (trang 16 sách Ngữ văn lớp 7 Tập 1):

Đọc bài thơ 'Sang thu', bạn học được gì về cách quan sát và cảm nhận thiên nhiên của tác giả?

Trả lời:

- Cách quan sát và cảm nhận của tác giả rất tinh tế, chi tiết và cụ thể nhưng vẫn giữ được cái thần của cảnh.

→ Những điều bạn có thể học hỏi:

- Trình tự quan sát và cảm nhận: từ tổng quát đến cụ thể, từ cụ thể đến trừu tượng, gửi gắm suy ngẫm.

- Lựa chọn đặc điểm đặc trưng của cảnh và sự chuyển biến của thiên nhiên trong thời khắc giao mùa.

- Cảm nhận qua hình ảnh thơ giàu giá trị biểu tượng.

Câu 7 (trang 16 sách Ngữ văn lớp 7 Tập 1):

Chọn một từ ngữ trong bài thơ mà bạn cho là đặc sắc nhất. Viết một câu giải thích cho sự lựa chọn của bạn.

Trả lời:

- Có thể chọn từ ngữ đặc sắc trong bài thơ, phản ánh sự chuyển mình tinh tế của thiên nhiên khi sang thu.

- Ví dụ: “Hình như”: Từ “hình như” diễn tả sự ngỡ ngàng và băn khoăn của nhà thơ khi nhận ra mùa thu đã đến một cách tinh tế.

Chuẩn bị đọc

Chia sẻ cảm nhận của bạn về thiên nhiên trong khoảnh khắc chuyển mùa.

Gợi ý:

Khoảnh khắc giao mùa mang lại những biến chuyển tinh tế trong thiên nhiên, khiến con người cảm nhận được những rung động đẹp đẽ.

Trải nghiệm với văn bản

Câu 1. Bạn tưởng tượng như thế nào về hình ảnh “Có đám mây mùa hạ/Vắt nửa mình sang thu”?

• Hình ảnh “Có đám mây mùa hạ - vắt nửa mình sang thu” miêu tả khoảnh khắc giao mùa của thiên nhiên.
• “Mây” được nhân hóa với hành động “vắt”, gợi cảm giác lơ lửng. Hãy tưởng tượng đám mây như một dải lụa, một bên đã chuyển sang mùa thu, còn một bên vẫn giữ lại mùa hạ.

=> Tác giả mượn hình ảnh không gian để thể hiện sự thay đổi của thời gian.

Câu 2. Điểm chung của các từ “chùng chình, dềnh dàng, vắt nửa mình, vơi dần” là gì?

• chùng chình: cố ý kéo dài thời gian, làm mọi thứ chậm lại.
• dềnh dàng: hành động chậm chạp, không vội vã, làm lãng phí thời gian vào những việc không cần thiết.
• vắt nửa mình: trạng thái lửng lơ, như một dải lụa một bên đã ngả về mùa thu, một bên còn vương lại mùa hạ.
• vơi dần: trạng thái giảm bớt, dần cạn đi.

=> Các từ này đều miêu tả sự chậm rãi và lưu luyến, phản ánh sự tiếc nuối của thiên nhiên khi sắp bước sang thu.

Suy ngẫm và phản hồi

Câu 1. Bài thơ miêu tả thiên nhiên vào thời điểm nào? Làm thế nào để nhận biết điều đó?

- Bài thơ mô tả thiên nhiên trong thời điểm giao mùa, khi mùa thu sắp đến.

- Dựa vào: Nhân đề của bài thơ là “Sang thu”; Những dấu hiệu của mùa thu như hương ổi, gió se, và cơn mưa dần vơi.

Câu 2. Tìm các từ ngữ, hình ảnh miêu tả sự chuyển động của thiên nhiên trong bài thơ. Qua cách miêu tả, bạn cảm nhận thế nào về tâm hồn của nhà thơ?

- Các từ và hình ảnh miêu tả chuyển động của thiên nhiên trong bài thơ: hương ổi hòa trong gió se, sương chùng chình, chim vội vã, đám mây vắt nửa mình, cơn mưa vơi dần.

- Qua cách miêu tả, bạn có thể cảm nhận tâm hồn tinh tế và nhạy cảm của nhà thơ.

Câu 3. Cách ngắt nhịp và gieo vần trong bài thơ “Sang thu” có ảnh hưởng gì đến nội dung văn bản?

• Cách ngắt nhịp linh hoạt: 3/2 hoặc 2/3.
• Cách gieo vần: Vần chân (se - về, vã - hạ)

=> Tạo sự liên kết giữa các câu thơ và âm điệu cho bài thơ.

Câu 4. Theo bạn, chủ đề của bài thơ “Sang thu” là gì? Tác giả muốn truyền tải thông điệp gì đến người đọc?

- Chủ đề: Bài thơ gợi lên những cảm nhận tinh tế về sự chuyển giao từ mùa hạ sang mùa thu.

- Thông điệp: Qua các dấu hiệu và khung cảnh thiên nhiên lúc vào thu, tác giả thể hiện những suy tư sâu sắc về cuộc đời. Những người trải nghiệm nhiều sẽ trở nên bình thản, trưởng thành hơn trước những thử thách của cuộc sống.

Câu 5. Nếu nhan đề “Sang thu” được đổi thành “Thu” hay “Mùa thu” thì có phù hợp với nội dung bài thơ không? Tại sao?

- Nếu đổi nhan đề thành “Thu” hay “Mùa thu”, sẽ không còn phù hợp với nội dung bài thơ.

- Nguyên nhân: Nhan đề “Sang thu” nhấn mạnh khoảnh khắc chuyển giao giữa mùa hạ và mùa thu, với những dấu hiệu đặc biệt. Nó không chỉ thể hiện sự chuyển mùa mà còn mang ý nghĩa biểu tượng về sự trưởng thành và trải nghiệm trong cuộc sống. Nhan đề này làm nổi bật những cảm nhận tinh tế của tác giả về sự chuyển mình của thiên nhiên.

Câu 6. Đọc bài thơ “Sang thu”, bạn học được gì từ cách quan sát và cảm nhận thiên nhiên của tác giả?

- Nhà thơ quan sát thiên nhiên từ nhiều góc độ khác nhau.

- Cảm nhận của tác giả về thiên nhiên rất tinh tế và nhạy cảm trước những biến đổi của trời đất.

Câu 7. Chọn một từ ngữ trong bài thơ mà bạn thấy hay nhất. Giải thích lý do bạn chọn từ đó.

- Ví dụ chọn từ “chùng chình”: Từ “chùng chình” trong câu “Sương chùng chình qua ngõ” rất độc đáo, gợi tả sự lưu luyến của sương, như muốn níu kéo mùa hạ đang rời xa.

Soạn bài Sang thu

* Chuẩn bị đọc

Câu hỏi (trang 15 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):

- Thời điểm giao mùa thường có những biến đổi rõ rệt trong thiên nhiên.

- Những dấu hiệu giao mùa mà em quan sát được:

+ Từ mùa đông sang mùa xuân: Mùa đông lạnh giá, nhưng khi xuân đến, thời tiết trở nên ấm áp và thường có mưa phùn. Cành cây bắt đầu nhú lộc non đầy sức sống.

+ Từ mùa xuân đến mùa hè: Vào hè, thời tiết nóng bức, có cảm giác oi ả vì ánh mặt trời chói chang. Các loại hoa khoe sắc rực rỡ hơn, trái cây cũng trở nên ngọt ngào hơn.

+ Từ mùa hè đến mùa thu: Thời tiết trở nên mát mẻ và không khí trong lành hơn.

- Mỗi khoảnh khắc giao mùa đều mang theo một chút tiếc nuối và sự chờ đợi. Con người cảm thấy hào hứng đón chào mùa mới đang đến gần trong khi vẫn lưu luyến những ký ức đẹp về mùa cũ. Thời điểm giao mùa như mang đến cho tâm hồn con người những cảm xúc mới mẻ.

* Trải nghiệm cùng văn bản

1.

Hình ảnh 'Có đám mây mùa hạ/vắt nửa mình sang thu' là điểm nhấn nổi bật trong bài thơ.

- Phương pháp nhân hóa đã tạo ra hành động và suy nghĩ cho đám mây. Hình ảnh lơ lửng 'vắt' gợi cảm giác như đám mây là cây cầu nối mùa hạ với mùa thu, vừa muốn hòa mình vào thu nhưng vẫn còn chút lưu luyến mùa hạ.

- Tác giả tinh tế khi sử dụng sự chuyển động của không gian (đám mây) để phản ánh sự chuyển biến của thời gian (khoảnh khắc giao mùa qua từ 'vắt').

=> Đám mây như là nhịp cầu kết nối hai mùa, vương vấn mùa cũ nhưng cũng đón chào mùa mới.

2.

- Chùng chình: Tạo cảm giác chậm chạp, kéo dài thời gian. Trong bài thơ, từ láy này gợi hình ảnh làn sương đang chậm rãi vì còn lưu luyến mùa hạ.

- Dềnh dàng: Di chuyển từ từ và thong thả. Trong thơ, từ láy này mô tả dòng nước sông chảy chậm rãi, êm ả.

- Vắt nửa mình: Diễn tả trạng thái lơ lửng của đám mây, như cây cầu nối giữa mùa hạ và mùa thu, nửa còn lại đang hòa vào thu.

- Vơi dần: Biểu thị sự giảm dần, không còn mạnh mẽ như trước.

=> Các từ đều dùng biện pháp nhân hóa và diễn tả sự thong thả, chậm rãi. Vạn vật đang cố hòa nhập vào thu nhưng vẫn lưu luyến dư âm của mùa hạ đang dần nhạt đi.

* Suy ngẫm và phản hồi

Nội dung chính: Khoảnh khắc giao mùa khi thu đến được thể hiện tinh tế qua sự quan sát và cảm nhận của tác giả, từ đó bộc lộ những suy tư về thời gian và cuộc đời.

Câu 1 (trang 16 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):

- Bài thơ miêu tả cảnh thiên nhiên vào thời điểm giao mùa từ hạ sang thu.

- Dấu hiệu nhận diện:

+ Nhìn vào nhan đề bài thơ: 'Sang thu', nhan đề thể hiện rõ sự chuyển giao mùa của thiên nhiên và tâm trạng con người.

+ Qua các từ ngữ và hình ảnh thiên nhiên trong bài thơ: sương chùng chình qua ngõ, chim vội vã, vẫn còn bao nhiêu nắng, cơn mưa đã vơi dần.

+ Câu thơ diễn tả trạng thái giao mùa: 'Hình như thu đã về'.

Câu 2 (trang 16 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):

- Các từ ngữ và hình ảnh mô tả sự chuyển động của thiên nhiên trong bài thơ: hương ổi phả vào gió se, sương chùng chình, chim vội vã, đám mây vắt nửa mình, cơn mưa vơi dần.

- Cách miêu tả này cho thấy sự tinh tế, nhạy cảm và tình yêu thiên nhiên của nhà thơ. Nhiều giác quan như khứu giác, thính giác, thị giác kết hợp với nhau để cảm nhận sự hòa quyện của thiên nhiên khi thu về.

Câu 3 (trang 16 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):

- Ngắt nhịp: Nhịp thơ linh hoạt 3/2, 2/3

- Gieo vần: Vần chân (se-về, vã-hạ) trong mỗi khổ thơ tạo sự liên kết cảm xúc, vừa thể hiện sự vội vã lại vừa muốn kéo dài thời gian.

=> Tác dụng: Bài thơ có nhịp điệu rõ ràng, mạch lạc, thể hiện sự hòa quyện giữa việc chào đón mùa thu và sự lưu luyến mùa hạ.

Câu 4 (trang 16 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):

- Chủ đề: Khoảnh khắc giao mùa của thiên nhiên khi thu đến được thể hiện tinh tế qua cảm nhận và quan sát của tác giả, từ đó bộc lộ những suy ngẫm về thời gian và cuộc đời.

- Thông điệp tác giả gửi gắm: Hãy lắng nghe và cảm nhận thiên nhiên bằng tất cả các giác quan để nhận ra những món quà quý giá từ thiên nhiên, đồng thời rút ra những bài học về cuộc sống của người trưởng thành.

Câu 5 (trang 16 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):

Nếu đổi nhan đề 'Sang thu' thành 'Thu' hoặc 'Mùa thu', sẽ không phù hợp với nội dung bài thơ.

=> Nhan đề 'Thu' hay 'Mùa thu' chỉ đơn thuần là tên một mùa trong năm mà không thể hiện được không khí và sự chuyển giao rõ rệt của thiên nhiên. 'Sang thu' vừa thể hiện khoảnh khắc chuyển giao mùa rõ nét, vừa phản ánh cảm nhận tinh tế của tác giả về sự chuyển mình của đất trời khi vào thu.

Câu 6 (trang 16 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):

- Cách quan sát và cảm nhận thiên nhiên của tác giả:

+ Tác giả quan sát vạn vật qua thính giác, thị giác, xúc giác và khứu giác. Nhận ra hương ổi qua khứu giác, nhìn thấy đám mây vắt mình, sương chùng chình, dòng sông dềnh dàng, chim vội vã,... qua thị giác, nghe tiếng sấm qua thính giác,...

+ Nhà thơ phải có tâm hồn nhạy cảm và yêu thiên nhiên để nhận ra những thay đổi tinh tế nhất của thiên nhiên vào thu. Có lẽ giữa nhà thơ và thiên nhiên có sự đồng điệu, vừa muốn bước vào thu lại vừa lưu luyến mùa hạ.

- Bài học từ cách quan sát thiên nhiên của tác giả:

+ Yêu thiên nhiên, say mê khám phá và quan sát vạn vật xung quanh.

+ Quan sát từ nhiều giác quan, góc độ khác nhau để cảm nhận vẻ đẹp của thiên nhiên từ nhiều phía.

Câu 7 (trang 16 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):

- Chọn từ theo ý thích cá nhân.

Ví dụ: Vắt, phả, bất ngờ,...

- Giải thích: Trạng thái lơ lửng 'vắt' của đám mây gợi hình ảnh cây cầu nối mùa hạ và mùa thu. Đám mây vừa muốn bước vào thu, tận hưởng không khí mới mẻ nhưng vẫn còn lưu luyến dư âm mùa hạ.