Buzz
1. Soạn bài tham khảo số 4
Câu 1 (trang 42 sgk Ngữ văn 10 Tập 1): Chi tiết liên quan đến nhân vật An Dương Vương:
- Vua An Dương Vương xây thành và chế nỏ thần với sự giúp đỡ của Rùa Vàng: “Vua An Dương Vương nước Âu Lạc, họ Thục tên Phán ... bèn xin hòa”.
- Vua đã gả con gái cho Triệu Đà.
- Khi quân Triệu Đà tấn công, vua vẫn thản nhiên, khi lấy nỏ thần ra thì không kịp, nước mất.
- Vua đã xử Mị Châu và rồi đi xuống nước.
a. An Dương Vương đã lập đàn trai giới cầu thần linh giúp đỡ trong việc xây thành.
- Qua đó, dân gian muốn ca ngợi công lao của vua trong việc xây dựng thành trì, chế tạo nỏ và chiến thắng kẻ thù.
b. Biểu hiện của sự chủ quan
- Vua cho con gái kết hôn với con trai kẻ thù.
- Khi quân giặc tấn công, vua vẫn ung dung chơi cờ, dựa vào nỏ thần.
c. Nhân dân muốn gửi gắm sự kính trọng đối với thái độ dũng cảm và sự phân biệt rõ ràng giữa công việc quốc gia và gia đình của An Dương Vương, đồng thời phê phán sự chủ quan của Mị Châu.
Câu 2 (trang 38 sgk Ngữ văn 10 Tập 1):
- Cả hai cách đánh giá đều chưa hoàn toàn hợp lý vì chưa xét đến tất cả các khía cạnh: + Nàng là người vợ tận tâm và cả tin đối với chồng.
- Đối với quốc gia, nàng tiết lộ bí mật cho kẻ thù.
- Câu nói cuối cùng của Mị Châu thể hiện lòng không có ý định hại cha hay bán nước, đồng thời bộc lộ sự đáng thương của bản thân khi chỉ là quân cờ trong âm mưu chính trị.
Câu 3 (trang 38 sgk Ngữ văn 10 Tập 1): Thái độ và tình cảm của nhân dân đối với nhân vật Mị Châu:
- Rùa Vàng kết tội và vua cha xử Mị Châu, nhân dân đã nghiêm khắc trừng trị kẻ bán nước, dù là vô tình hay cố ý.
- Máu của nàng biến thành ngọc trai và xác nàng thành ngọc thạch, chứng minh sự trong sạch của Mị Châu và thể hiện lòng bao dung, vị tha của nhân dân đối với lỗi lầm của nàng.
- Nhân dân muốn nhắn nhủ rằng trong việc giải quyết mối quan hệ giữa quốc gia và gia đình, giữa việc chung và việc riêng, cần phải tỉnh táo và phân minh để đạt được sự hòa thuận và trọn vẹn.
Câu 4 (trang 38 sgk Ngữ văn 10 Tập 1):
- Hình ảnh “ngọc trai –giếng nước” biểu thị Mị Châu và Trọng Thủy.
- Đây là hình ảnh minh chứng cho sự giải oan cho Mị Châu, chứng nhận sự hóa giải tội lỗi và sự hối hận của Trọng Thủy.
Câu 5 (trang 38 sgk Ngữ văn 10 Tập 1):
- Cốt lõi lịch sử của câu chuyện:
+ Nước Âu Lạc thời An Dương Vương được dựng lên với thành cao, hào sâu, vũ khí mạnh để chống quân xâm lược của Triệu Đà.
+ Sau đó, nước bị mất vào tay Triệu Đà.
- Cốt lõi lịch sử được dân gian thần kì hóa:
+ Nhân vật Rùa Vàng được thần kì hóa để vinh danh công lao xây thành, chế nỏ của dân tộc.
+ Mối tình giữa Mị Châu và Trọng Thủy được thần kì hóa để giải thích sự mất nước, giảm bớt nỗi đau.
+ Chi tiết Mị Châu và Trọng Thủy biến thành ngọc trai và giếng nước nhằm minh oan cho Mị Châu.
2. Soạn bài tham khảo số 5
Câu 1 (trang 42 SGK Ngữ văn 10 tập 1)
Chi tiết về nhân vật An Dương Vương:
- Vua An Dương Vương xây thành và chế tạo nỏ thần với sự trợ giúp của Rùa Vàng: “Vua An Dương Vương nước Âu Lạc, họ Thục tên Phán ... bèn xin hòa”.
- Vua gả con gái cho con trai Triệu Đà.
- Khi quân Đà tấn công, vua vẫn giữ thái độ bình thản, nhưng khi lấy nỏ thần ra thì đã quá muộn, nước mất.
- Vua chém Mị Châu rồi rẽ xuống nước.
a)
- An Dương Vương lập đàn trai giới cầu thần linh giúp đỡ trong việc xây thành.
- Qua đó, dân gian ca ngợi nhà vua, tự hào về chiến công xây thành, chế nỏ, và chiến thắng ngoại xâm của dân tộc.
b)
- Thứ nhất, vua cho con gái lấy con trai kẻ thù.
- Thứ hai, khi quân giặc tấn công, vua vẫn mất cảnh giác, ngồi đánh cờ ung dung, dựa vào nỏ thần mà cuối cùng mất nước.
c)
Nhân dân gửi gắm sự kính trọng đối với thái độ dũng cảm, sự phân biệt rõ ràng giữa việc nước và việc nhà của An Dương Vương, đồng thời phê phán sự mất cảnh giác của Mị Châu.
Câu 2 (trang 43 SGK Ngữ văn 10 tập 1)
Đánh giá việc Mị Châu lén đưa nỏ thần cho Trọng Thủy xem:
- Ý kiến đầu tiên cho rằng lỗi của Mị Châu rất lớn, vì nàng vì tình cảm cá nhân mà không quan tâm đến vận mệnh quốc gia, dẫn đến bi kịch.
- Ý kiến thứ hai dựa trên luân lý phong kiến, cho rằng phụ nữ phải nghe theo chồng.
=> Cả hai ý kiến đều chưa chính xác. Mị Châu là nạn nhân của mưu đồ chính trị, nàng nhẹ dạ và tin chồng mù quáng mà mắc sai lầm. Dù có tội lớn với quốc gia, nhưng lời nguyền của nàng trước khi chết đã chứng tỏ: Người Việt Nam không bán nước mà chỉ bị kẻ địch lợi dụng. Mị Châu đáng được cảm thông hơn là chỉ trích.
Câu 3 (trang 43 SGK Ngữ văn 10 tập 1)
Thái độ và cảm xúc của nhân dân đối với Mị Châu:
- Rùa Vàng kết tội Mị Châu, vua cha chém đầu nàng, nhân dân nghiêm khắc trừng trị kẻ bán nước dù là vô tình hay cố ý, xuất phát từ truyền thống yêu nước và lòng mong muốn độc lập tự do.
- Máu của nàng hóa thành ngọc trai, xác nàng hóa thành ngọc thạch chứng minh sự trong sạch của Mị Châu, đồng thời thể hiện sự bao dung của nhân dân đối với lỗi lầm của nàng.
=> Nhân dân gửi thông điệp đến thế hệ trẻ: Trong việc giải quyết mối quan hệ giữa nước và nhà, giữa việc chung và việc riêng, cần tỉnh táo và phân minh để đạt được sự hòa thuận.
Câu 4 (trang 43 SGK Ngữ văn 10 tập 1)
- Hình ảnh “ngọc trai - giếng nước” rất đẹp và ý nghĩa.
+ Máu của Mị Châu khi chết hóa thành ngọc trai chứng tỏ tấm lòng trong sáng của nàng.
+ Trọng Thủy gieo mình xuống giếng thể hiện sự hối hận vì đã phụ vợ.
+ Ngọc trai được rửa trong giếng nước càng sáng đẹp hơn, biểu thị rằng Trọng Thủy đã tìm được sự hòa giải trong tình cảm với Mị Châu ở thế giới bên kia. Điều này làm nổi bật tình yêu sâu nặng và oan trái của họ.
Câu 5 (trang 43 SGK Ngữ văn 10 tập 1)
- “Cốt lõi lịch sử” của truyện: Âu Lạc thời An Dương Vương có thành cao, hào sâu, vũ khí mạnh để chống lại Triệu Đà, nhưng cuối cùng mất nước vào tay Triệu Đà. Cao Lỗ là người chế ra nỏ thần - nỏ Liên Châu.
- “Cốt lõi lịch sử” được dân gian thần kỳ hóa: Rùa Vàng thần kỳ hóa chiến công xây thành, chế nỏ của dân tộc. Mối tình Mị Châu và Trọng Thủy được thần kỳ hóa để giải thích việc mất nước và giảm nỗi đau. Chi tiết Mị Châu và Trọng Thủy hóa ngọc trai và giếng nước nhằm thể hiện sự trong sáng của Mị Châu và lòng trung thành của Trọng Thủy.
Luyện tập
Câu 1 (trang 43 SGK Ngữ văn 10 tập 1)
- Cả hai nhận xét đều chưa hợp lý.
+ Đối với nhân dân Âu Lạc: Trọng Thủy là gián điệp, người gây cái chết cho An Dương Vương, khiến nước ta rơi vào bi kịch.
+ Đối với Mị Châu, Trọng Thủy thương tiếc, khi đi tắm tưởng thấy bóng Mị Châu dưới giếng nên lao xuống giếng mà chết.
=> Tình yêu của Trọng Thủy với Mị Châu không chỉ là giả dối, mà Trọng Thủy cũng là kẻ si tình đáng thương.
Câu 2 (trang 43 SGK Ngữ văn 10 tập 1)
Cách xử lý này phản ánh đạo lý truyền thống của dân tộc: sự bao dung với những người đã lầm lỡ gây hại cho nhân dân nhưng sau đó biết hối hận và chịu hình phạt xứng đáng.
Câu 3 (trang 43 SGK Ngữ văn 10 tập 1)
Mị Châu – Trọng Thủy
Đôi tình nhân Việt – Tần
Chia đôi ân ái và oán thù
Vuốt rùa, chàng đổi máy
Lông ngỗng, thiếp dẫn đường
Thề ước phu thê
Việc nữ nhi
Việc quân vương
Ân tình dở dang!
Nệm gấm, vó câu
Trăm năm lệ rơi
Ngọc trai nước giếng
Nghìn thu khói hương
Khi trở lại, chém con sau yên ngựa
An Dương Vương đã nghĩ gì?
Hay mọi người đều là kẻ thù
Và nghe lời của Kim Quy.
(Tản Đà)
Mỵ Châu
(Vương Đình Trọng)
Kẻ thù ở sau lưng - dù lời thần
Người phải tự nhìn bằng mắt mình
Công chúa Mỵ Châu run sợ
Khi khói lửa đao binh
Lông ngỗng rơi, lông ngỗng trắng lối
Dứt áo như dứt thịt da mình
Phút ly loạn, chàng ở đâu chẳng tới
Trọng Thủy ơi, thiếp đã xa thành!
Nước mắt rơi theo cơn gió
Lưng Cha và lưng ngựa đầy mồ hôi
Lông ngỗng hết, thiếp sẽ rời ngựa
Để làm chiếc lông cuối cùng đợi chàng.
Và bất ngờ, An Dương Vương quay lại
Tưởng có lời an ủi từ vua cha
Mỵ Châu ngẩng nhìn chờ đợi
Từ trời cao, một đường kiếm sáng lòa
Không phải lông ngỗng rơi mà là đầu lăn
Nằm cuối đường như dấu chấm câu
Sao bi chém? Mỵ Châu không biết
Máu tụ thành sỏi đá đất Hoan Châu.
Đã là vua lại có thần mách bảo
Tưởng sáng suốt hai lần và công lý gấp đôi
Mà người chết, không hiểu sao mình chết
Hồn oan còn đập cửa muôn đời.
Mấy ngàn năm dâu bể, lở bồi
Khi yên bình và cả khi chiến tranh
Xin đừng trách Mỵ Châu thêm
Yêu chân thành, thật có tội gì?
Viết về Mỵ Châu – Trọng Thủy đã có nhiều bài thơ ra đời, tác phẩm để lại dư âm mạnh mẽ và làm người đọc day dứt bởi mối tình sâu nặng và oan trái giữa hai người.
3. Bài soạn tham khảo số 6
Trả lời câu 1 trang 42 SGK Ngữ văn 10, tập 1
a. An Dương Vương nhận được sự giúp đỡ của thần linh vì đây là một vị vua yêu nước, có ý chí kiên cường trong việc xây dựng thành lũy để bảo vệ đất nước và coi trọng sự trợ giúp của thần linh, không ngừng nỗ lực khi gặp khó khăn trong việc xây thành (lập đàn cầu đảo, tôn trọng và cung kính Rùa Vàng).
- Nhân dân ca ngợi sự tận tâm và lòng yêu nước của nhà vua thông qua việc thần linh đã giúp đỡ, thể hiện sự tự hào và tôn vinh vua.
b. An Dương Vương đã thiếu cảnh giác khi đồng ý gả con gái cho con trai kẻ thù, cho phép kẻ địch xâm nhập vào nội bộ, và khi quân địch tấn công, vua vẫn tin vào sức mạnh của nỏ thần mà không có sự chuẩn bị khác.
c. Các chi tiết như Rùa Vàng, Mị Châu và cái chết của Mị Châu được nhà vua chém, giúp nhân dân thể hiện sự thông cảm với nhà vua và giải thích về sự mất nước Âu Lạc nhằm làm giảm bớt nỗi đau mất nước.
Trả lời câu 2 trang 43 SGK Ngữ văn 10, tập 1
- Mị Châu lén đưa nỏ thần cho Trọng Thủy xem vì tình cảm vợ chồng mà quên đi nghĩa vụ với đất nước.
- Mị Châu do nhẹ dạ cả tin nên đã bị kẻ thù lợi dụng và mắc sai lầm.
Trả lời câu 3 trang 43 SGK Ngữ văn 10, tập 1
- Chi tiết Mị Châu bị Rùa Vàng kết tội và bị vua cha xử án cho thấy nhân dân đã nghiêm khắc phê phán lỗi lầm của nàng và bắt nàng phải trả giá cho sai lầm lịch sử.
- Chi tiết máu của Mị Châu hóa thành ngọc trai và xác nàng thành ngọc thạch thể hiện sự bao dung và cảm thông của nhân dân đối với sự ngây thơ và trong sáng của Mị Châu khi phạm tội.
=> Phán xét của nhân dân là hợp tình hợp lý, nhấn mạnh bài học về sự phân biệt giữa việc nhà và việc nước, giữa cá nhân và tập thể.
Trả lời câu 4 trang 43 SGK Ngữ văn 10, tập 1
- Hình ảnh ngọc trai và giếng nước thể hiện sự nhìn nhận của nhân dân:
- Ngọc trai tượng trưng cho lòng trong sáng của Mị Châu, theo lời khấn của nàng trước khi chết.
- Giếng nước biểu thị nỗi hối hận của Trọng Thủy và mong muốn chuộc lỗi của hắn.
- Ngọc trai khi rửa trong giếng nước càng trở nên sáng đẹp hơn, cho thấy Trọng Thủy đã tìm thấy sự hòa giải trong tình yêu với Mị Châu ở thế giới bên kia.
Trả lời câu 5 trang 43 SGK Ngữ văn 10, tập 1
- Cốt lõi lịch sử của truyện là Âu Lạc thời An Dương Vương với thành lũy cao, hào sâu và vũ khí mạnh mẽ để chống lại Triệu Đà nhưng cuối cùng đã bị mất nước vào tay kẻ thù (hiện còn nhiều di tích lịch sử như thành Cổ Loa, hiện vật bằng đồng đào được, đền thờ An Dương Vương, am thờ Mị Châu,…).
- Chi tiết Rùa Vàng giúp đỡ nhằm thần kỳ hóa công lao xây thành và chế tạo nỏ của An Dương Vương; những chi tiết về tình yêu Trọng Thủy và Mị Châu được thần kỳ hóa để giải thích lý do mất nước và giảm nỗi đau, tôn vinh dân tộc, và làm rõ việc vua và đất nước không yếu kém mà vì kẻ thù dùng mưu đồ xảo quyệt.
Luyện tập
Câu 1 (trang 43 SGK Ngữ văn 10 tập 1)
- Đánh giá về Trọng Thủy theo cả hai ý kiến a) và b) chưa hoàn toàn chính xác.
+ Đối với Âu Lạc:
Trọng Thủy đã đánh cắp nỏ thần để giúp Triệu Đà xâm lược Âu Lạc thành công và gây ra cái chết của An Dương Vương và con gái ông.
=> Trong khía cạnh này, Trọng Thủy là kẻ đáng trách và lên án.
+ Đối với tình cảm vợ chồng với Mị Châu:
Trọng Thủy cảm thấy tiếc nuối tình cảm vợ chồng và cố gắng tìm cách đoàn tụ với vợ trong tình hình chiến tranh sắp diễn ra.
Vì quá ân hận và đau đớn, Trọng Thủy đã tự vẫn bằng cách nhảy xuống giếng.
=> Trong khía cạnh này, Trọng Thủy là một người si tình đáng thương.
Câu 2 (trang 43 SGK Ngữ văn 10 tập 1)
- Cách xử lý này phản ánh đạo lý truyền thống của dân tộc, đó là sự bao dung đối với những người đã gây hại cho dân tộc nhưng biết hối lỗi và chịu hình phạt thích đáng.
Câu 3 (trang 43 SGK Ngữ văn 10 tập 1)
Mị Châu – Trọng Thủy
Đôi tình nhân một Việt một Tần
Chia ly ân ái và oán thù
Vuốt rùa, chàng đổi máy
Lông ngỗng, thiếp chỉ đường
Thề nguyền vợ chồng
Lòng nhi nữ
Việc quân vương
Ân tình dở dang!
Nệm gấm, vó câu
Trăm năm lệ rơi
Ngọc trai nước giếng
Nghìn thu khói hương
Khi quay lại chém con sau yên ngựa
An Dương Vương đã nghĩ gì?
Hay là tất cả đều là kẻ thù
Và nghe lời của Kim Quy.
(Tản Đà)
4. Bài soạn mẫu số 1
Cấu trúc
- Phần 1: Từ đầu đến “bèn xin hoà”: An Dương Vương được thần linh hỗ trợ xây dựng thành Cổ Loa và chế tạo nỏ thần để bảo vệ đất nước.
- Phần 2: Từ đó đến “Dẫn vua xuống biển”: Miêu tả cảnh mất nước và sự sụp đổ của đất nước.
- Phần 3: Phần còn lại: Thái độ và cảm xúc của nhân dân đối với An Dương Vương, Mị Châu và Trọng Thủy.
Tóm lược
Vua An Dương Vương xây thành nhiều lần nhưng không thành công, nhờ thần Kim Quy giúp đỡ, thành Cổ Loa được hoàn thành. Thần tặng vua một chiếc vuốt để chế nỏ thần. Nhờ nỏ thần, vua đánh bại quân Triệu Đà. Tuy nhiên, Đà cầu hôn và vua gả Mị Châu cho Trọng Thủy, con trai Đà. Trọng Thủy lừa Mị Châu để đánh cắp lẫy nỏ, mang về cho cha. Với lẫy nỏ, Triệu Đà tấn công Âu Lạc. Vua chủ quan, khi quân địch đến gần thành, phát hiện lẫy nỏ đã mất, phải chạy trốn cùng Mị Châu. Mị Châu làm dấu cho Trọng Thủy theo đuổi. Vua kêu gọi thần Kim Quy giúp đỡ, thần kết tội Mị Châu và vua tự sát bằng cách nhảy xuống biển. Trọng Thủy hối hận, mang xác Mị Châu về chôn ở Cổ Loa, sau đó tự vẫn. Máu Mị Châu hóa thành ngọc trai, được tìm thấy và rửa trong giếng nước ở Cổ Loa, ngọc trai trở nên trong suốt hơn.
Câu 1 (trang 42 SGK Ngữ văn 10 Tập 1):
Các chi tiết liên quan đến An Dương Vương:
+ An Dương Vương xây thành nhiều lần nhưng đều thất bại.
+ Thần Kim Quy giúp vua xây thành và cung cấp lẫy nỏ thần.
+ Vua chiến thắng quân Triệu Đà nhờ nỏ thần.
+ Vua chủ quan khi Triệu Đà tấn công lần thứ hai.
+ Vua bỏ chạy cùng Mị Châu và bị thần Kim Quy kết án, giết con gái rồi theo thần xuống biển.
a) - An Dương Vương được thần linh giúp đỡ vì có ý thức giữ gìn đất nước, xây thành để chống giặc ngoại xâm.
- Qua sự giúp đỡ của thần, dân gian thể hiện lòng biết ơn và ca ngợi công lao của vua trong việc bảo vệ đất nước.
b) Sự mất cảnh giác của vua thể hiện qua các chi tiết:
- Vua đồng ý gả con gái Mị Châu cho Trọng Thủy, con trai Đà, đồng thời cho Thủy ở rể. ⇒ Vua không nhận ra âm mưu xâm chiếm Âu Lạc của kẻ thù.
- Khi Triệu Đà tấn công lần thứ hai, vua không kiểm tra lại vũ khí, dẫn đến việc quân địch tiến sát thành và phải chạy trốn cùng Mị Châu. ⇒ Vua chủ quan, không có cái nhìn sáng suốt về tình hình.
c) Các chi tiết sáng tạo biểu lộ thái độ, tình cảm của nhân dân:
+ Vua nghe theo lời kết án của thần Kim Quy và giết Mị Châu thể hiện lòng kính trọng đối với vua, người sẵn sàng hy sinh tình cảm cá nhân vì lợi ích đất nước.
+ Các chi tiết liên quan đến Mị Châu:
Phê phán sự mất cảnh giác và quá chú trọng tình cảm cá nhân của Mị Châu.
Giải thích nguyên nhân và xoa dịu nỗi đau mất nước một cách nhẹ nhàng.
Câu 2 (trang 43 SGK Ngữ văn 10 Tập 1):
Cách giải thích 1: Mị Châu hành động theo tình cảm vợ chồng, quên đi nghĩa vụ với đất nước. ⇒ Mị Châu hành động do quá chú trọng tình cảm cá nhân mà thiếu suy xét.
Cách giải thích 2: Mị Châu nghe theo lời chồng là điều hợp lý và tự nhiên. ⇒ Giải thích này xuất phát từ luân lý phong kiến, nơi phụ nữ phải vâng lời chồng.
Tuy nhiên, cả hai giải thích đều chưa hợp lý và toàn diện: Mị Châu là nạn nhân của âm mưu chính trị. Đối với chồng, nàng chỉ là người vợ chân thành và cả tin; nhưng đối với quốc gia, nàng đã phạm tội không thể tha thứ.
Câu nói cuối cùng của Mị Châu khẳng định tấm lòng trong sạch, không có ý đồ hại cha hay bán nước, mà chỉ là bị lợi dụng, cho thấy bản chất đáng thương nhiều hơn đáng trách của Mị Châu.
Câu 3 (trang 43 SGK Ngữ văn 10 Tập 1):
Chi tiết hư cấu sau cái chết của Mị Châu mang ý nghĩa:
+ Mị Châu bị kết tội và bị cha mình xử lý là hành động dứt khoát, thể hiện tinh thần yêu nước và căm ghét kẻ bán nước của dân tộc.
+ Máu của Mị Châu biến thành ngọc trai, xác thành ngọc thạch thể hiện sự cảm thông và bao dung của nhân dân đối với nàng.
+ Cái chết của Mị Châu gửi gắm bài học về mối quan hệ giữa cái riêng và cái chung, giữa tình cảm cá nhân và lợi ích quốc gia.
Câu 4 (trang 43 SGK Ngữ văn 10 Tập 1):
Ý nghĩa của cặp hình ảnh 'ngọc trai - giếng nước':
+ Ngọc trai: từ máu của Mị Châu, chứng minh lòng trong sạch, không có ý đồ hại cha hay bán nước của nàng.
+ Giếng nước: Nơi Trọng Thủy tự vẫn vì hối hận và thương tiếc Mị Châu.
+ Việc rửa ngọc trai trong giếng nước làm ngọc trai càng sáng trong là sự khẳng định rằng Trọng Thủy đã tìm được sự hóa giải trong tình cảm của Mị Châu ở thế giới bên kia.
+ Cặp hình ảnh 'ngọc trai - giếng nước' thể hiện sự thương xót cho mối tình Mị Châu - Trọng Thủy và kết thúc hoàn hảo cho một tình yêu nhiều đau khổ.
Câu 5 (trang 43 SGK Ngữ văn 10 Tập 1):
- Cốt lõi lịch sử:
+ An Dương Vương xây thành Cổ Loa.
+ Âu Lạc bị Triệu Đà xâm lược.
- Sự thần kỳ hóa cốt lõi lịch sử của dân gian:
+ Thần Kim Quy giúp vua xây thành và chế nỏ.
+ Vua An Dương Vương theo thần Kim Quy xuống biển.
+ Cặp hình ảnh “ngọc trai – giếng nước”.
- Việc tạo ra các yếu tố thần kỳ nhằm:
+ Tái hiện câu chuyện lịch sử theo cách nhìn dân gian mới lạ và hấp dẫn.
+ Lí tưởng hóa An Dương Vương, vua không chết mà chỉ chuyển sang thế giới khác.
+ Mị Châu được chứng minh lòng trong sạch sau khi 'bán nước'.
+ Tình cảm của Trọng Thủy - Mị Châu được khẳng định chân thành, kết thúc vẹn tròn nhất.
Luyện tập
Câu 1 (trang 43 SGK Ngữ văn 10 Tập 1):
Đánh giá về Trọng Thủy trong cả hai ý kiến a) và b) đều chưa toàn diện và chính xác.
+ Đối với Âu Lạc:
Trọng Thủy đánh cắp lẫy nỏ thần, giúp Triệu Đà xâm lược Âu Lạc thành công.
Trọng Thủy là người gây ra cái chết cho cha con An Dương Vương.
⇒ Về phương diện này, Trọng Thủy đáng trách và lên án.
+ Đối với tình cảm vợ chồng với Mị Châu:
Trọng Thủy thương tiếc tình cảm vợ chồng, cố gắng tìm cách đoàn tụ khi chiến tranh xảy ra.
Trọng Thủy vì hối hận và thương tiếc Mị Châu mà tự vẫn.
⇒ Về phương diện này, Trọng Thủy là kẻ si tình đáng thương.
Câu 2 (trang 43 SGK Ngữ văn 10 Tập 1):
An Dương Vương tự tay giết con gái duy nhất của mình nhưng dân gian vẫn dựng đền và am thờ hai cha con cạnh nhau. Cách xử lý này phản ánh truyền thống nhân đạo, bao dung và nhân ái của nhân dân ta.
Câu 3 (trang 43 SGK Ngữ văn 10 Tập 1):
Bài thơ “Tâm sự” trong tập thơ “Ra trận” của nhà thơ Tố Hữu:
... Tôi kể xưa chuyện Mị Châu,
Trái tim lầm lỡ để trên đầu.
Nỏ thần vô ý trao tay giặc,
Nên nỗi cơ đồ đắm biển sâu ...
Nội dung chính
Truyện An Dương Vương và Mị Châu - Trọng Thủy giải thích nguyên nhân mất nước Âu Lạc. Qua đó, nhân dân nhấn mạnh bài học lịch sử về tinh thần cảnh giác và cách xử lý mối quan hệ giữa cái riêng và cái chung, giữa nhà và nước, giữa cá nhân và cộng đồng.
Hình tượng nhân vật và chi tiết hư cấu trong truyện thể hiện mối quan hệ giữa phần cốt lõi lịch sử và phần tưởng tượng dân gian.
5. Bài soạn mẫu số 2
I. Tổng quan
1. Bố cục: 4 đoạn
- Đoạn 1 (“Vua An Dương Vương…bèn xin hòa”): Nhờ sự trợ giúp của Rùa Vàng, An Dương Vương hoàn thành việc xây thành và chế tạo nỏ thần, bảo vệ đất nước thành công.
- Đoạn 2 (“không bao lâu…cứu được nhau”): Hành động đánh cắp nỏ thần của Trọng Thủy.
- Đoạn 3 (“Trọng Thủy…đi xuống biển”): An Dương Vương mất nước và kết cục bi thảm của hai cha con.
- Đoạn 4 (phần còn lại): Kết cục đau thương của Trọng Thủy và hình ảnh “ngọc trai - giếng nước” minh oan cho Mị Châu.
2. Tóm tắt
- An Dương Vương xây thành nhiều lần nhưng thất bại. Rùa Vàng giúp vua xây thành và chế nỏ thần. Khi thành xong, Rùa Vàng tặng móng để làm nỏ chống giặc.
- Trọng Thủy sau khi cưới Mị Châu đã tìm cách lấy nỏ thần. Triệu Đà xâm lược Âu Lạc. An Dương Vương thất bại và chạy khỏi thành Cổ Loa cùng con gái.
- Thần Kim Quy kết tội Mị Châu là kẻ phản bội. An Dương Vương chém Mị Châu và đi xuống biển.
- Trọng Thủy đau khổ vì Mị Châu, nhảy xuống giếng tự vẫn. Máu của Mị Châu biến thành ngọc trai, và khi rửa trong giếng, ngọc trai trở nên trong suốt hơn.
II. Hướng dẫn soạn bài
Câu 1 (trang 42 SGK Ngữ Văn 10 Tập 1):
Các chi tiết liên quan đến An Dương Vương:
- An Dương Vương xây thành nhiều lần nhưng đều bị sụp đổ.
- Vua được thần Kim Quy hỗ trợ xây thành và chế nỏ thần.
- Nhờ có nỏ thần, vua đánh bại Triệu Đà lần đầu.
- Khi Triệu Đà xâm lược lần thứ hai, vua chủ quan và để mất nước.
- Vua và Mị Châu phải bỏ trốn, vua chém Mị Châu và xuống biển.
*An Dương Vương được thần linh giúp đỡ vì:
- An Dương Vương chăm lo xây thành để bảo vệ đất nước và nhân dân.
- Nguyện vọng của vua phù hợp với nguyện vọng của nhân dân.
- Thần linh ủng hộ vua, đồng nghĩa với việc dân gian ca ngợi công lao của vua trong việc bảo vệ đất nước và chiến thắng kẻ thù.
*Sự mất cảnh giác của vua thể hiện qua:
- Việc vua chấp nhận gả con gái và cho Trọng Thủy ở rể, để hắn dò tìm bí mật của nỏ thần và đánh tráo.
- Vua chủ quan với sức mạnh của nỏ thần, không phòng bị và giặc đến gần mà vẫn điềm nhiên.
*Thái độ của nhân dân:
- Tôn trọng và ca ngợi An Dương Vương như một vị vua dũng cảm.
- Phê phán sự mất cảnh giác của vua và Mị Châu, đồng thời giải thích nhẹ nhàng để xoa dịu nỗi đau mất nước.
Câu 2 (trang 43 SGK Ngữ Văn 10 Tập 1):
Cách giải thích 1: Mị Châu hành động theo tình cảm cá nhân mà thiếu suy xét.
Cách giải thích 2: Mị Châu tuân theo đạo lý phong kiến, nơi phụ nữ phải vâng lời chồng.
=> Mị Châu vừa đáng trách vừa đáng thương:
- Đối với quốc gia, Mị Châu đáng trách vì thiếu cảnh giác và phân biệt bạn thù, say mê hạnh phúc cá nhân mà quên vận mệnh dân tộc.
- Đối với gia đình, Mị Châu đáng thương hơn: là người vợ chân thành và cả tin.
=> Bài học về bảo vệ đất nước trở nên cay đắng và xót xa.
Câu 3 (trang 43 SGK Ngữ Văn 10 Tập 1):
Chi tiết hư cấu sau cái chết của Mị Châu có ý nghĩa:
- Mị Châu bị xử lý là hành động dứt khoát của lịch sử, thể hiện lòng yêu nước và sự mong muốn độc lập của người Việt.
- Mị Châu được hồi sinh nhờ sự bao dung của dân tộc, kết thúc thể hiện sự cảm thông với sự trong sáng của nàng.
=> Lời nhắn nhủ: hãy tỉnh táo trong việc giải quyết mối quan hệ giữa tình nhà và nghĩa nước, giữa cái riêng và cái chung.
Câu 4 (trang 43 SGK Ngữ Văn 10 Tập 1):
Hình ảnh “ngọc trai - giếng nước” là sự kết thúc hoàn hảo cho một mối tình:
- “Ngọc trai”: chứng minh tấm lòng trong sáng của Mị Châu.
- “Giếng nước”: biểu thị sự hối lỗi của Trọng Thủy.
- “Ngọc trai - giếng nước”: thể hiện sự hóa giải tình cảm của Trọng Thủy với Mị Châu ở thế giới bên kia.
=> Trọng Thủy là kẻ si tình đáng thương.
Câu 5 (trang 43 SGK Ngữ Văn 10 Tập 1):
- Cốt lõi lịch sử:
+ An Dương Vương xây thành Cổ Loa.
+ Âu Lạc bị Triệu Đà xâm lược.
- Sự thần kỳ hóa lịch sử của dân gian:
+ Thần linh: Rùa Vàng, nỏ thần, An Dương Vương xuống biển, hình ảnh “ngọc trai - giếng nước”.
+ Tình yêu giữa Mị Châu và Trọng Thủy.
6. Bài soạn mẫu số 3
Tóm tắt
+ An Dương Vương tiếp nối sự nghiệp của vua Hùng, dời đô về Kẻ Chủ và bắt đầu xây thành.
+ Dù thành nhiều lần đổ, nhờ sự trợ giúp của Rùa Vàng, vua mới xây xong thành và được tặng một cái móng để chế tạo nỏ chống giặc.
+ Triệu Đà xâm lược Âu Lạc, nhưng nhờ nỏ thần, An Dương Vương vẫn giữ vững đất nước.
+ Triệu Đà cầu hôn Mị Châu cho Trọng Thủy, và vua An Dương Vương vô tình đồng ý.
+ Trọng Thủy lén lút lấy bí mật nỏ thần, sau đó Triệu Đà đưa quân tấn công Âu Lạc.
+ An Dương Vương thất bại và phải cùng con gái rời bỏ Loa Thành.
+ Rùa Vàng kết tội Mị Châu là kẻ phản bội, vua chém con gái rồi xuống biển.
+ Trọng Thủy đau khổ vì cái chết của Mị Châu và nhảy xuống giếng tự tử.
+ Máu Mị Châu biến thành ngọc trai, làm cho nước giếng sáng hơn khi được rửa.
Bố cục
- Đoạn 1: Từ đầu đến “bèn xin hoà”: An Dương Vương được thần linh trợ giúp xây thành và chế tạo nỏ để bảo vệ đất nước.
- Đoạn 2: Từ phần tiếp theo đến “Dẫn vua xuống biển”: Cảnh tượng mất nước và sự tan vỡ.
- Đoạn 3: Phần còn lại: Thái độ và tình cảm của nhân dân đối với An Dương Vương, Mị Châu và Trọng Thủy.
Hướng dẫn soạn bài
Câu 1 (trang 42 sgk Ngữ Văn 10 Tập 1): Những chi tiết liên quan đến nhân vật An Dương Vương:
An Dương Vương xây thành nhưng gặp thất bại => Được Rùa Vàng giúp đỡ xây thành và chế nỏ thần => Vua đánh bại Triệu Đà => Chủ quan khi Triệu Đà tấn công => Thất bại, phải bỏ trốn, sau khi nghe kết tội của Rùa Vàng, vua chém Mị Châu rồi xuống biển.
An Dương Vương nhận sự trợ giúp từ thần linh vì vua đã chủ động lo lắng xây thành và chuẩn bị vũ khí để chống ngoại xâm. Những yếu tố thần kì này thể hiện sự ca ngợi công lao của vua và niềm tự hào về việc bảo vệ đất nước.
Sự mất cảnh giác của An Dương Vương được thể hiện qua:
1) Lần đầu tiên: Vua đồng ý kết thông gia với Triệu Đà, tạo điều kiện cho đối phương thâm nhập và đánh tráo bí mật.
2) Lần thứ hai: Vua ỷ lại vào nỏ thần, không chuẩn bị phòng thủ nên thất bại khi Triệu Đà tấn công.
Các chi tiết về Rùa Vàng, Mị Châu và việc vua chém đầu con gái theo lệnh của Rùa Vàng được sáng tạo để thể hiện lòng kính trọng đối với vua và phê phán sự mất cảnh giác của Mị Châu, là cách giải thích nhằm xoa dịu nỗi đau mất nước.
Câu 2 (trang 43 sgk Ngữ Văn 10 Tập 1): Đánh giá việc Mị Châu lén đưa Trọng Thủy xem nỏ thần:
- Ý kiến thứ nhất cho rằng lỗi của Mị Châu rất lớn, vì quá say mê tình cảm cá nhân mà bỏ quên trách nhiệm với quốc gia. Điều này không thể chấp nhận được trong bất kỳ thời đại nào.
- Ý kiến thứ hai cho rằng lỗi của Mị Châu xuất phát từ luân lý phong kiến, nơi người phụ nữ phải tuân theo chồng.
Cả hai ý kiến đều chưa hoàn toàn thỏa đáng. Mị Châu là nạn nhân của âm mưu chính trị, nhẹ dạ và cả tin. Cô mắc sai lầm vì tin tưởng chồng. Dù có lỗi với quốc gia, Mị Châu cũng xứng đáng được cảm thông vì cô bị lợi dụng. Do đó, Mị Châu đáng thương nhiều hơn đáng trách.
Câu 3 (trang 43 sgk Ngữ Văn 10 Tập 1):
- Mị Châu bị trừng phạt phản ánh lòng yêu nước và sự thiết tha với độc lập tự do của người Việt.
- Tuy nhiên, Mị Châu cũng là nạn nhân, và dân gian đã làm cho lời nguyền của nàng thành hiện thực để thể hiện sự cảm thông và bao dung.
→ Câu chuyện của Mị Châu là bài học nhắn nhủ thế hệ trẻ về việc cân bằng giữa tình cảm gia đình và nghĩa vụ quốc gia.
Câu 4 (trang 43 sgk Ngữ Văn 10 Tập 1):
Hình ảnh 'ngọc trai - giếng nước' thể hiện sự kết thúc đẹp và ý nghĩa:
+ Ngọc trai từ máu của Mị Châu chứng minh lòng trong sáng của nàng.
+ Việc Trọng Thủy tự vẫn trong giếng thể hiện sự hối hận vì đã phụ lòng vợ.
+ Ngọc trai khi rửa trong giếng sáng hơn cho thấy Trọng Thủy đã tìm thấy sự hòa giải trong tình cảm của Mị Châu ở thế giới bên kia. Điều này làm cho câu chuyện tình của Mị Châu – Trọng Thủy càng thêm cảm động.
Câu 5 (trang 43 sgk Ngữ Văn 10 Tập 1):
'Cốt lõi lịch sử' của truyện là việc An Dương Vương xây thành Cổ Loa và sự thất bại của Âu Lạc trước Triệu Đà. Dân gian đã bổ sung các yếu tố thần kì để làm cho câu chuyện thêm sinh động và hấp dẫn. Những yếu tố này bao gồm thần Kim Quy giúp vua xây thành và chế nỏ, lời nguyền của Mị Châu với hình ảnh “ngọc trai – giếng nước” và vua An Dương Vương theo Rùa Vàng về biển. Những yếu tố này tạo nên một câu chuyện lịch sử đặc biệt, nơi An Dương Vương không chết mà chuyển sang thế giới khác, Mị Châu được “rửa tội” và tình yêu của Trọng Thủy – Mị Châu có kết thúc viên mãn.
Luyện tập
Câu 1 (trang 43 sgk Ngữ văn 10 Tập 1):
Đánh giá về Trọng Thủy theo hai ý kiến a) và b) đều chưa đầy đủ và chính xác.
+ Đối với Âu Lạc:
Trọng Thủy đánh cắp bí mật nỏ thần để giúp Triệu Đà xâm lược Âu Lạc thành công.
Trọng Thủy là người gây nên cái chết của hai cha con An Dương Vương.
⇒ Trong phương diện này, Trọng Thủy là kẻ đáng trách.
+ Đối với tình cảm với Mị Châu:
Trọng Thủy đau khổ vì tình cảm vợ chồng, cố gắng tìm cách để tái hợp.
Trọng Thủy nhảy xuống giếng tự tử vì quá ân hận và thương tiếc Mị Châu.
⇒ Trong phương diện này, Trọng Thủy là kẻ si tình đáng thương.
Câu 2 (trang 43 sgk Ngữ văn 10 Tập 1):
An Dương Vương đã tự tay giết con gái duy nhất, nhưng dân gian vẫn lập đền và am thờ hai cha con bên nhau. Điều này thể hiện truyền thống nhân đạo và bao dung của nhân dân.
Câu 3 (trang 43 sgk Ngữ Văn 10 Tập 1):
Bài thơ “Tâm sự” trong tập thơ “Ra trận” của Tố Hữu:
... Tôi kể chuyện Mị Châu ngày xưa,
Trái tim lầm lạc để trên đầu.
Nỏ thần vô ý trao cho giặc,
Nên đất nước chìm đắm biển sâu ...
