Top 7 Bí quyết Tận dụng Atlat trong Kỳ thi Địa lý THPT Quốc gia

1. Nắm rõ bảng chú giải

Bảng chú giải là nguồn thông tin quan trọng nằm ở trang đầu Atlat và mỗi trang Atlat cũng có bảng ký hiệu riêng. Chú ý đọc kỹ bảng chú giải để hiểu đối tượng địa lý được thể hiện như thế nào, qua màu sắc, kí hiệu hình học, tượng hình hay chữ viết. So sánh ký hiệu, màu sắc ở bảng chú giải với từng ký hiệu, màu sắc trên mỗi bản đồ trong Atlat để nhận biết và phân tích phân bố địa lý.

Sử dụng nhiều trang Atlat để giải một câu hỏi. Ví dụ, để giải thích tại sao Đồng bằng sông Cửu Long trở thành vựa lúa số 1 cả nước, sử dụng Atlat trang về vùng Đồng bằng sông Cửu Long (trang 29) kết hợp với các bản đồ địa hình, đất đai, sông ngòi, khí hậu, động thực vật để có câu trả lời toàn diện và chi tiết nhất.

2. Tận dụng nhiều trang Atlat cho mỗi câu hỏi

Thí sinh cần phân tích cẩn thận các biểu đồ trong Atlat để thu thập kiến thức, đặc biệt là về tình hình thực tế và số liệu. Đối với những kiến thức không có trong Atlat như vai trò, đặc điểm, hay các giải pháp phát triển kinh tế-xã hội... thì học sinh phải tập trung học và ghi nhớ từ sách giáo khoa. Đặc biệt, nắm vững các ký hiệu chung liên quan đến khoáng sản, nông nghiệp, công nghiệp, lâm nghiệp...

Dựa vào nội dung cụ thể của câu hỏi, học sinh có thể xác định trang bản đồ cần thiết trong Atlat dựa vào mục lục ở cuối cuốn (trang 31). Trong trường hợp câu hỏi yêu cầu chỉ sử dụng một trang bản đồ, thí sinh có thể chọn dựa trên mục lục để tiết kiệm thời gian. Ví dụ: “Hãy nhận xét tình hình phân bố dân cư nước ta?” - chỉ cần sử dụng bản đồ “Dân số” ở trang 15 là đủ.

Biểu đồ không chỉ là nguồn tham khảo khi vẽ các loại biểu đồ theo yêu cầu của đề thi mà còn chứa đựng các số liệu quan trọng. Thí sinh chỉ cần kỹ năng xử lý số liệu và nhận xét, sẽ nhanh chóng hiểu về thực trạng và xu thế phát triển kinh tế - xã hội. Phần này đòi hỏi sự thành thạo trong sử dụng Atlat, không cần phải học thuộc sách giáo khoa.

Ví dụ: Trang 4,5: Bản đồ hành chính Việt Nam - Xác định lãnh thổ và hình dạng của nước ta, đồng thời đưa ra những nhận xét về ảnh hưởng của địa hình và khí hậu đối với phát triển kinh tế.

Đối với thí sinh, kỹ năng đọc Atlat địa lý Việt Nam là vô cùng quan trọng trong bài thi địa lý. Thí sinh cần nắm vững trang 3 (ký hiệu chung) để đọc nhanh và chính xác, tránh mất thời gian tra cứu. Việc nhớ các tên tỉnh và thành phố theo cách ghi chú màu đỏ ở trang 4 và 5 giúp thí sinh nhanh chóng xác định vị trí.

Cần lưu ý nhớ tên 7 vùng kinh tế, 7 vùng nông nghiệp ở trang 17 và 18 Atlat. Phần mục lục ở cuối trang 31 là công cụ hữu ích giúp thí sinh nhanh chóng định vị trang bản đồ cần tìm.

Ví dụ: Trang 3 về Trung tâm Công nghiệp có 4 mức giá trị sản xuất công nghiệp, thí sinh cần lưu ý những thông tin quan trọng như các giá trị kể trên và sử dụng chúng hiệu quả trong bài thi.

Atlat Địa lý được cấu trúc thành 4 phần tương ứng với 4 chương trong sách giáo khoa Địa 12, bao gồm: Địa lý tự nhiên, địa lý dân cư, địa lý các ngành kinh tế và địa lý các vùng kinh tế. Nội dung chi tiết trang Atlat như sau:

• Trang 3: Hệ thống ký hiệu bản đồ sử dụng trong Atlat

• Trang 4, 5: Thể hiện phạm vi lãnh thổ, đơn vị hành chính, dân số, diện tích, thành phố trực thuộc trung ương

• Trang 6 - 14: Kiến thức về Địa lý tự nhiên

• Trang 15 - 16: Kiến thức chương Địa lý dân cư

• Trang 17 - 25: Tóm tắt kiến thức các ngành kinh tế: Kinh tế chung (trang 17), nông nghiệp (trang 18-20), công nghiệp (trang 21-22), dịch vụ (trang 23-25)

• Trang còn lại: Kiến thức về các vùng kinh tế trọng điểm

Khi hiểu rõ cấu trúc của Atlat, thí sinh có thể nhanh chóng và chính xác tìm kiếm thông tin cần thiết để giải quyết câu hỏi, tiết kiệm thời gian cho những câu hỏi phức tạp. Thời gian làm bài trắc nghiệm Địa lý rất giới hạn, chỉ 1,25 phút/1 câu. Ví dụ: Bờ biển nước ta cong hình chữ S chạy từ tỉnh...

• A. Móng Cái - Hà Tiên.
• B. Móng Cái - Cà Mau.
• C. Quảng Ninh - Cà Mau.
• D. Quảng Ninh - Kiên Giang.

Nhiều thí sinh nhìn vào Atlat thì dễ nhận biết rằng bờ biển cong từ Móng Cái đến Hà Tiên, nên chọn câu A. Tuy nhiên, đây là câu trả lời SAI vì Móng Cái và Hà Tiên không phải là tên của tỉnh. Chúng ta nhìn vào chữ màu đỏ gần Móng Cái thì là Quảng Ninh, và chỗ Hà Tiên chữ đỏ là Kiên Giang. Đáp án đúng là D. Quảng Ninh - Kiên Giang.

Mỗi bản đồ ngành kinh tế thường có 1 đến 2 biểu đồ (cột, đường, tròn…) thể hiện sự tăng, giảm giá trị tổng sản lượng, diện tích (đối với ngành nông-lâm nghiệp). Để gỡ điểm dễ dàng, học sinh nên khai thác biểu đồ trong các bài liên quan, giảm việc nhớ nhiều số liệu. Các câu sử dụng Atlat thường làm đầu để tránh mở, đóng Atlat nhiều lần, tiết kiệm thời gian.

5 bước để khai thác Atlat:

• Bước 1: Đọc kỹ đề bài, xác định yêu cầu.
• Bước 2: Xác định trang và trang liên quan.
• Bước 3: Xác định loại kỹ năng làm việc với bản đồ.
• Bước 4: Xác định và khai thác các ký hiệu thông tin từ Atlat, tận dụng nội dung chính và phụ xung quanh bản đồ.
• Bước 5: Tổng hợp nội dung, kết hợp kiến thức đã học để trình bày đúng trọng tâm vào bài thi.

Mối tương quan cụ thể là: quan hệ giữa yếu tố tự nhiên, tương hỗ và nhân quả giữa tự nhiên - kinh tế, dân cư - kinh tế, kinh tế - kinh tế, tự nhiên - dân cư... Thí sinh cần phát triển kỹ năng tính toán, đo đạc, so sánh, xác định vị trí địa lý để giải các bài tập ở mức độ vận dụng và vận dụng cao.

Trong nhiều trường hợp, thí sinh cần sử dụng nhiều trang bản đồ Atlat để mô tả một lãnh thổ địa lý cụ thể. Ví dụ, câu hỏi yêu cầu sử dụng Atlat địa lý để viết báo cáo đánh giá điều kiện tự nhiên đối với sự phát triển kinh tế của một vùng hoặc tỉnh. Để làm điều này, thí sinh phải sử dụng các trang bản đồ hành chính, hình thể, địa chất và khoáng sản, khí hậu, đất đai, thực vật và động vật, cũng như các miền địa lý tự nhiên...