Trà đạo là một loại hình nghệ thuật phổ biến và lôi cuốn nhất tại Nhật Bản. Xuất phát từ Trung Quốc, trà đạo trải qua nhiều thời kỳ phát triển để trở thành biểu tượng độc đáo của văn hóa Nhật. Ba trường phái chính là Omotesenke, Urasenke và Mushakoji-senke định hình nên sự đa dạng trong cách thưởng thức trà. Quy tắc thưởng thức trà ở Nhật rất tinh tế, kết hợp nhiều yếu tố như không gian trà thất, dụng cụ pha trà, phong cách Thiền, tạo nên trải nghiệm thanh lịch và thâm sâu. Cách pha trà cầu kỳ với ba lần nước là điểm độc đáo, tạo nên sự đặc sắc và trấn an cho tâm hồn.
- Nước pha trà: Ở 80-90 độ C để trà ngấm trong 2 phút.
- Làm ấm dụng cụ: Tráng bằng nước sôi để làm ấm ấm pha trà và tách uống trà.
- Pha trà: Ba lần với nước nóng từ 60-90 độ C, mỗi lần để trà ngấm 30-40 giây.
2. Kịch Kabuki
Kabuki - hòa quyện nhiều loại nghệ thuật như diễn xuất, múa, âm nhạc - đã trải qua 400 năm lịch sử, không chỉ là biểu tượng nghệ thuật độc đáo của Nhật mà còn được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể.
Kabuki chia thành hai thể loại chính: Jidaimono - kịch lịch sử đề cập đến sự kiện quan trọng trước thời Edo, và Sewamono - mô tả đời sống gia đình và tình cảm lãng mạn trong thời Edo. Có ba dạng nhân vật chính: Tachiyaku - người tốt, Katakiyaku - kẻ xấu, và Onnagata - nhân vật nữ.
3. Nghệ thuật Cắm hoa
Cắm hoa không chỉ là nghệ thuật độc đáo của Nhật Bản xuất hiện cách đây hơn 600 năm, mà còn là một trong những loại hình truyền thống của nhiều nước trên thế giới. Ở người Nhật, nét độc đáo nằm ở đường nét và sự hài hòa của các loài hoa khi được cắm vào bình, là nghệ thuật diễn tả tình cảm con người trước thiên nhiên, tái tạo không gian của cảnh vật qua những cành cây, cành hoa hay một chiếc lá, bộc lộ sắc thái tình cảm dựa trên cung bậc màu sắc của hoa.
Trong kỹ thuật cắm hoa của người Nhật, sự cắm hoa phản ánh nhiều yếu tố về thời gian thông qua tháng, mùa trong sự tăng trưởng liên tục của sự vật. Phương pháp cắm hoa mang tính tượng trưng cao, mô tả hình thể của hoa lá phối hợp độc đáo và tinh tế với phong tục, tập quán và văn hóa.
Ví dụ về thời gian:
- Quá khứ: Lá cây khô, trái khô và hoa nở trọn vẹn.
- Hiện tại: Cây lá trọn vẹn cùng hoa đang nở.
- Tương lai: Nụ hoa, lá nụ biểu hiện sự sinh sôi nảy nở.
- Sự cân nhắc về vật liệu sử dụng cũng cần phải đi đôi với cách xếp đặt, trình bày.
Ví dụ về mùa:
- Mùa Xuân: Cách xếp hoa tạo đường cong, đầy sinh lực.
- Mùa Hạ: cách xếp hoa lan tỏa ra và tràn đầy.
- Mùa Thu: cách xếp hoa mỏng và thưa thớt.
- Mùa Đông: cách xếp đặt đượm buồn và lắng đọng.
4. Nghệ thuật Gấp giấy Origami
Vào khoảng thế kỷ thứ 7, công nghệ sản xuất giấy Trung Quốc bắt đầu du nhập và phát triển vào Nhật Bản. Bằng sự sáng tạo không ngừng, họ đã áp dụng và biến đổi nhiều phương pháp chế tạo cũng như nguyên liệu chế tạo giấy, tạo nên nền văn hóa giấy riêng biệt với những nguyên liệu giấy vô cùng phong phú và chất lượng cao - Washi. Đây là một loại giấy đặc biệt, gấp mở nhiều lần không rách, mềm, bền và đẹp, mà người Nhật vẫn tự hào trước thế giới. Từ đó, nghệ thuật Gấp giấy Origami của Nhật Bản ra đời.
Ban đầu những mẫu giấy Origami đơn giản như hình quạt, máy bay, con thuyền,... sau nhiều gian đoạn và thời gian, các mẫu giấy mới không chỉ đa dạng hơn mà còn tỉ mỹ hơn. Đây là một bộ môn nghệ thuật được cả người lớn và trẻ em yêu thích, thỏa sức sáng tạo và thú vui tao nhã, có tác dụng chữa bệnh mất ngủ và giảm stress rất hiệu quả.
5. Nghệ thuật Thư pháp
Viết thư pháp là một nguồn nghệ thuật xuất phát từ Trung Quốc. Tuy nhiên, sau thời gian dài thẩm nhập vào văn hóa Nhật Bản, bộ môn này đã trở thành một di sản độc đáo, ghi dấu ấn đậm nét mà không thể phủ nhận. Trong tiếng Nhật, nghệ thuật thư pháp Nhật Bản được gọi là Shodo, nổi tiếng là một loại hình nghệ thuật thị giác hàng đầu của đất nước.
Đẹp của thư pháp nằm trong cấu trúc của từng chữ, đường nét và màu mực, cũng như sự sắp xếp tổng thể của tác phẩm và ý nghĩa ẩn sau đó. Nghệ thuật thư pháp không chỉ là một trải nghiệm thị giác và tâm linh, mà còn là cách thể hiện tâm hồn và khí chất của người viết. Người Nhật đánh giá cao sự toàn diện, không coi điều gì là không ý nghĩa hay bình thường. Từ cú đầu bút, hướng nét, đến điểm kết thúc của từng đường nét, mọi thứ đều chứa đựng ý nghĩa riêng. Ký tự hình tượng được truyền đạt một cách tinh tế lên tờ giấy trắng, là biểu hiện của tâm hồn và cái tôi của nghệ sĩ.
6. Bonseki - Nghệ thuật Tạo hình từ Sỏi
Khi nói đến các dạng nghệ thuật của Nhật Bản, không thể không nhắc đến nghệ thuật Bonseki. Đây là một loại hình nghệ thuật truyền thống của Nhật Bản, tạo ra những cảnh đẹp nhỏ trên bề mặt sơn mài màu đen bằng cách sử dụng sỏi, cát trắng và đá nhỏ.
Các dụng cụ tinh tế nhỏ như lông, sàng, chổi nhỏ, thìa và nêm gỗ thường được sử dụng trong Bonseki. Các khay có thể có hình chữ nhật hoặc hình bầu dục với kích thước khoảng 60 đến 35 cm. Khay Oval thường có một vành thấp trong khi những hình chữ nhật thì phẳng.
Trong Bonseki, cảnh quan thường mô tả bờ biển, núi và khu vườn. Những viên đá nhỏ đại diện cho đường bờ biển, núi và hòn đảo biển. Cấu trúc được thu nhỏ, thường làm bằng đồng sơn, đôi khi thêm vào để tạo nên những ngôi nhà, đền thờ, cầu…
7. Tranh khắc gỗ
Nổi tiếng với quy trình độc đáo và vẻ đẹp tinh tế, nghệ thuật tranh khắc gỗ đã trở thành biểu tượng của nghệ thuật Nhật Bản. Kết hợp với những bức tranh và các bản in từ thế kỷ 17 đến thế kỷ 19, nó thể hiện tinh thần ukyio-e (nghệ thuật phát triển từ thế kỷ XVII đến XIX tại Nhật Bản).
Cách đây 200 năm, nghệ thuật tranh khắc gỗ phát triển mạnh mẽ tại Nhật Bản. Bản in nổi tiếng được sao chép hàng nghìn lần và bán với giá chỉ bằng một bát mỳ. Nghề làm tranh khắc gỗ đòi hỏi sự tỉ mỉ, đặc biệt là trong công đoạn tô màu, vì một sai lầm nhỏ cũng có thể làm hỏng tác phẩm. Ngày nay, với sự mất đi của nghệ thuật này và nhu cầu cao, giá của những bức tranh đã tăng lên nhiều khi bán cho du khách.
Mặc dù việc sản xuất bản in có vẻ nhanh chóng và công nghiệp, nhưng nó đạt đến đỉnh cao nghệ thuật khi mà màu sắc được vẽ thủ công. Màu đỏ rực rỡ, màu xanh lam mạnh mẽ, thậm chí màu đen trong bức tranh khắc gỗ nổi tiếng nhất – “Vườn Hoa Mận ở Kameido” – tất cả đều tạo ấn tượng mạnh mẽ.