Top 8 Bài văn thuyết minh về trò chơi ô ăn quan (lớp 8) độc đáo

Trò chơi Ô ăn quan đã tồn tại ở Việt Nam từ thời xa xưa, có lẽ đã được lấy cảm hứng từ những cánh đồng lúa nước tươi tốt của đất nước. Theo các câu chuyện lưu truyền, Mạc Hiển Tích và đỗ Trạng nguyên năm 1086 đã ghi chép về các phép tính trong trò chơi Ô ăn quan, đặc biệt là số âm của ô trống xuất hiện trong quá trình chơi[1]. Mặc dù trò chơi này từng phổ biến ở cả ba miền Bắc, Trung và Nam Việt Nam, nhưng gần đây nó chỉ còn được ít trẻ em quan tâm. Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam hiện có triển lãm, giới thiệu và hướng dẫn cách chơi Ô ăn quan.

Theo các nhà nghiên cứu, Ô ăn quan thuộc họ trò chơi mancala, từ tiếng Ả Rập là manqala hoặc minqala (khi phát âm, trọng âm rơi vào âm tiết đầu ở Syria và âm tiết thứ hai ở Ai Cập) có nguồn gốc từ động từ naqala có nghĩa là di chuyển. Bàn chơi mancala xuất hiện ở Ai Cập từ thời kỳ Đế chế (khoảng 1580 – 1150 TCN). Mặc dù có một khoảng trống giữa thời điểm này và sự xuất hiện của mancala ở Ceylon (Srilanka) và Ả Rập trước thời Muhammad, có dấu hiệu cho thấy một số dạng mancala lan truyền từ phía Nam Ả Rập hoặc vùng cực Nam của biển Đỏ qua eo biển Bab El Mandeb sang bờ đối diện thuộc châu Phi, rồi từ đó xâm nhập lục địa này. Trong giai đoạn sau, các tín đồ Hồi giáo đã lan truyền mancala sang những miền đất khác cùng với sự mở rộng của tôn giáo và văn hoá.

Bàn chơi Ô ăn quan là một bảng phẳng linh hoạt với kích thước có thể điều chỉnh, chia thành đủ ô cần thiết để chứa quân và không quá lớn để di chuyển quân thuận tiện, có thể được tạo ra trên nền đất, vỉa hè, hoặc trên miếng gỗ phẳng. Bàn chơi được kẻ thành một hình chữ nhật, sau đó chia thành mười ô vuông, mỗi bên có năm ô đối xứng. Ở hai cạnh ngắn hơn của hình chữ nhật, kẻ hai ô hình bán nguyệt hoặc hình vòng cung hướng ra phía ngoài.

Các ô hình vuông được gọi là ô dân, trong khi hai ô hình bán nguyệt hoặc vòng cung được gọi là ô quan. Quân chơi bao gồm hai loại quan và dân, được làm hoặc thu thập từ nhiều chất liệu khác nhau. Quan có kích thước lớn hơn đáng kể so với dân để dễ phân biệt. Quân có thể là viên sỏi, gạch, đá, hoặc hạt của một số loại quả, hoặc được sản xuất công nghiệp từ vật liệu cứng như nhựa. Số lượng quan luôn là 2, trong khi số lượng dân có thể thay đổi tùy theo luật chơi, nhưng phổ biến nhất là 50.

Bố trí quân chơi như sau: quan được đặt trong hai ô hình bán nguyệt hoặc cánh cung, mỗi ô một quân. Dân được bố trí vào các ô vuông với số quân đều nhau, mỗi ô chứa 5 dân. Trong trường hợp không tìm được quan phù hợp, có thể thay thế bằng cách đặt số lượng dân tương ứng vào ô quan. Người chơi thường gồm hai người, mỗi người ngồi ở phía dài hơn của hình chữ nhật và kiểm soát các ô vuông thuộc về mình. Mục tiêu để giành chiến thắng là có số dân quy đổi nhiều hơn khi cuộc chơi kết thúc. Theo luật chơi phổ biến nhất, 1 quan được quy đổi bằng 10 dân hoặc 5 dân.

Di chuyển quân như sau: mỗi người chơi khi đến lượt sẽ di chuyển dân theo cách nhất định để ăn được nhiều dân và quan hơn đối thủ. Người chơi thực hiện lượt đi đầu tiên thường được xác định bằng cách oẳn tù tì hoặc thỏa thuận. Khi đến lượt, người chơi sẽ sử dụng tất cả quân trong một ô bất kỳ để rải vào các ô, mỗi ô một quân, bắt đầu từ ô gần nhất và có thể rải theo chiều kim đồng hồ hoặc ngược lại tùy ý. Khi rải hết quân cuối cùng, người chơi sẽ xử lý như sau:

Nếu ô liền sau đó có quân, tiếp tục sử dụng quân đó để rải tiếp theo chiều đã chọn. Nếu ô liền sau đó là ô trống (không phân biệt ô quan hay ô dân) và sau đó là ô có quân, người chơi sẽ ăn tất cả quân trong ô đó. Số quân bị ăn sẽ được loại khỏi bàn chơi để tính điểm khi kết thúc. Nếu liền sau ô có quân đã bị ăn là ô trống và sau đó là ô có quân, người chơi có quyền tiếp tục ăn tiếp cả quân ở ô này...

Do đó, trong trò chơi có thể có chiến thuật rải quân để ăn hết quân trên bàn chỉ trong một lượt đi. Trong tình huống ô đã bị ăn liền sau đó là ô vuông chứa quân, người chơi sẽ tiếp tục sử dụng quân đó để rải. Ô chứa nhiều dân thường được trẻ em gọi là ô nhà giàu, còn nếu có rất nhiều dân, chúng được gọi là giàu sụ. Người chơi có thể sử dụng kinh nghiệm hoặc chiến thuật để nuôi ô nhà giàu rồi mới ăn để đạt được nhiều điểm và trải nghiệm thú vị. Nếu liền sau ô đã bị ăn là ô quan chứa quân hoặc có ít nhất 2 ô trống, người chơi sẽ mất lượt và quyền đi tiếp thuộc về đối thủ.

Trong trường hợp đến lượt nhưng tất cả 5 ô vuông thuộc kiểm soát của người chơi chơi xổ sốu không có dân, người chơi sẽ sử dụng 5 dân đã ăn được để đặt vào mỗi ô một dân để có thể tiếp tục lượt đi. Nếu người chơi không có đủ 5 dân, họ sẽ phải vay từ đối thủ và trả lại khi tính điểm. Cuộc chơi sẽ kết thúc khi toàn bộ dân và quan ở hai ô quan đã bị ăn hết. Trong tình huống hai ô quan đã bị ăn nhưng vẫn còn dân, quân trong những ô vuông phía bên nào sẽ thuộc về người chơi của bên đó; tình huống này được gọi là hết quan, tàn dân, thu quân, kéo về, hay hết quan, tàn dân, thu quân, bán ruộng. Ô quan có ít dân (thường là dưới 5) được gọi là quan non, và để tăng thêm phần thú vị, luật chơi có thể cấm ăn quan non, và nếu rơi vào tình huống này, người chơi sẽ mất lượt.

Trò chơi Ô ăn quan, với tính thú vị và sự dễ chơi, từng là một phần không thể thiếu trong cuộc sống hàng ngày của trẻ em Việt Nam. Chỉ với một sân nhỏ và những viên sỏi, gạch, hoặc đá, các em đã có thể trải nghiệm niềm vui chơi. Dấu ấn của Ô ăn quan cũng xuất hiện trong đời sống, văn hóa, và nghệ thuật: Thành ngữ 'Một đập ăn quan' - miêu tả những hành động đơn giản nhưng mang lại kết quả lớn. Trích từ bài thơ 'Chơi Ô ăn quan' của Lữ Huy Nguyên:

Bên rìa hầm trú ẩn

Em chơi ô ăn quan

Sỏi màu đua nhau chạy

Trên vòng ô con con.

Sỏi nằm là giặc Mỹ

Sỏi tiến là quân mình

Đã hẹn cùng nhau thế…

Tán bàng nghiêng bóng xanh…

Trích bài thơ 'Thời gian trắng' của Xuân Quỳnh:

Những ô ăn quan, que chuyền, bài hát

Những đầu trần, chân đất, tóc râu ngô

Quá khứ em đâu chỉ ngày xưa

Mà ngay cả hôm nay thành quá khứ…

Ngày nay, những trò chơi quen thuộc của tuổi thơ dường như đã mất đi. Các trò chơi rèn sức khỏe như đánh khăng, tay nhanh như đánh bi, đánh đáo, hay những trò chơi đòi hỏi sự tinh tế như rải ranh, chuyền chắt đều ít xuất hiện. Có lẽ chỉ còn tồn tại ở những vùng quê xa xôi. Trong số đó, một trò chơi rèn trí không còn được biết đến nhiều, đó là trò chơi ô ăn quan từng phổ biến rộng rãi ở vùng quê. Đến nay, trò chơi này vẫn chưa được các nhà nghiên cứu xã hội học quan tâm... may mắn là nó vẫn được họa sĩ Nguyễn Phan Chánh ch immortalize trong bức tranh nổi tiếng cùng tên, giữ lại dấu vết trong tâm trí mọi người.

Để tham gia trò chơi ô ăn quan, các bạn nhỏ phải vẽ hai hàng lồ song song trên mặt đất, mỗi bên có 5 lồ tạo thành 5 ô ruộng. Ở hai đầu là hai lồ lớn tượng trưng cho hai ô quan. Mỗi ô quan có 10 hạt sỏi, còn mỗi ô ruộng có 5. Để quyết định ai được đi trước, mọi người thường thực hiện một trò oẳn tù tì. Khi đến lượt, người chơi bốc sỏi từ ô nhỏ rải theo chiều kim đồng hồ. Họ sẽ tiếp tục bốc sỏi từ ô tiếp theo cho đến khi tạo ra một lồ không có hạt nào, khi đó họ sẽ ăn toàn bộ số quân ở ô cách đó.

Đứa trẻ nào thông minh, biết tính toán sẽ chọn ô cất quân sao cho có thể ăn được ô quan đầu tiên và chiến thắng. Bạn có thể nghĩ rằng ván chơi sẽ kéo dài mãi vì tạo ra một ô trống trước ô quan không phải là điều dễ dàng. Thêm vào đó, tổng số quân trong tất cả các ô là 70, không phải là con số ít. Tuy nhiên, đôi khi chỉ sau vài chục phút, thậm chí mươi phút, ván chơi đã kết thúc nếu người chơi biết cách tính toán chọn ô ruộng để cất quân.

Trong trò chơi này, khi ăn được ô quan, cuộc chơi kết thúc và tất cả trẻ chơi chơi xổ sốu nhớ câu: 'Hết quan - tàn dân - thu quân - bán ruộng' rồi bắt đầu ván mới. Nếu nhìn lại, trò chơi ô ăn quan giống như một bức tranh xã hội. Một xã hội tan tác khi quan lụi tàn, đó là lúc cuộc chơi dừng lại để bắt đầu một ván mới. Rõ ràng, trò chơi ô ăn quan không chỉ giải trí hay rèn luyện tính toán, mà còn là một câu chuyện xã hội, là một cảnh báo được chứa đựng trong quy luật của mỗi hành trình.

Trải qua hàng nghìn năm, văn hóa dân gian đã đi sâu vào cuộc sống hàng ngày của chúng ta, thậm chí trong những trò chơi truyền thống, đặc biệt là ở các vùng nông thôn. Một trong những trò chơi đó chính là ô Ăn Quan.

Không rõ chính xác từ khi nào, nhưng ô Ăn Quan từ lâu đã trở thành một trò chơi phổ biến không chỉ với người Kinh mà còn đặc biệt được ưa chuộng bởi các bé gái. Nó không chỉ đơn giản là giải trí, mà còn là một trò chơi đòi hỏi chiến thuật cao. Có người cho rằng trò chơi này có nguồn gốc từ bàn cờ Mancala ở Ả Rập (khoảng 1580 - 1150 TCN) và đã lan truyền rộng rãi đến nhiều nơi, kể cả Việt Nam.

Để tham gia trò chơi, cần chuẩn bị một số thứ như sau: 'Quan' và 'dân' là tên gọi của hai loại quân chơi. Cần sử dụng vật liệu có hình dạng ổn định, kích thước phù hợp để người chơi có thể nắm và cầm nhiều quân bằng một bàn tay khi chơi. Trọng lượng cũng cần phải đủ để không bị ảnh hưởng bởi gió, có thể sử dụng những viên sỏi nhỏ, gạch, hạt quả hoặc mẩu gỗ. Quân 'quan' phải có kích thước lớn hơn hoặc có hình dạng khác biệt so với quân 'dân' để dễ phân biệt. Số lượng quân 'quan' luôn là hai, trong khi số lượng quân 'dân' có thể thay đổi theo luật chơi, nhưng phổ biến nhất là năm mươi.

Sau khi chuẩn bị quân chơi, người chơi cần bố trí chúng. Quan được đặt trong hai ô hình bán nguyệt hoặc cánh cung, mỗi ô là một quân. Dân được bố trí vào các ô vuông với số lượng quân bằng nhau, mỗi ô là năm dân. Trong một ván chơi, thường có hai người chơi, mỗi người ngồi ở phía ngoài cạnh dài hơn của hình chữ nhật và các ô vuông thuộc quyền kiểm soát của họ. Mục tiêu để giành chiến thắng là khi cuộc chơi kết thúc, người chơi có tổng số dân lớn hơn.

Cách chơi rất đơn giản chỉ là di chuyển quân. Khi đến lượt của mình, người chơi sẽ di chuyển dân theo cách sao cho có thể ăn được càng nhiều dân và quan hơn đối thủ. Người chơi sẽ sử dụng toàn bộ số quân trong một ô bất kỳ để lần lượt rải vào các ô, mỗi ô một quân, bắt đầu từ ô gần nhất và có thể rải ngược hay xuôi theo chiều kim đồng hồ tùy ý. Sau khi rải hết quân cuối cùng, người chơi sẽ xử lý tùy thuộc vào tình hình:

- Nếu liền sau đó là một ô vuông chứa quân, người chơi tiếp tục sử dụng tất cả số quân đó để rải tiếp theo chiều đã chọn.

- Nếu liền sau đó là một ô trống rồi đến một ô chứa quân, người chơi sẽ ăn toàn bộ số quân trong ô đó. Số quân bị ăn sẽ bị loại ra khỏi bàn chơi để tính điểm khi kết thúc.

- Nếu liền sau đó là ô trống rồi đến một ô chứa quân, người chơi có quyền ăn tiếp cả quân ở ô này.

- Nếu liền sau đó là ô quan hoặc hai ô trống trở lên, hoặc sau khi ăn xong, người chơi mất lượt và quyền đi tiếp thuộc về đối phương.

Trò chơi sẽ kết thúc khi toàn bộ dân và quan ở hai ô quan đã bị ăn hết. Nếu hai ô quan đã bị ăn nhưng vẫn còn dân, quân trong những ô vuông của phía nào sẽ thuộc về người chơi ở bên đó. Ô quan có ít dân (nhỏ hơn năm dân) được gọi là quan non và để cuộc chơi không kết thúc sớm, luật chơi có thể cấm ăn quan non.

Trò chơi này đầy hấp dẫn với những chiến thuật như một bàn cờ thực sự. Chỉ cần một khu vực chơi nhỏ, các bé gái có thể thoải mái thưởng thức trò chơi này. Với sự phổ biến và thú vị như vậy, ô Ăn Quan vẫn giữ vững vị thế trong nền văn hóa Việt Nam ngày nay.

Trong thời đại hiện nay, khi hỏi đứa trẻ về những trò chơi dân gian như ô ăn quan hay rồng rắn lên mây, có thể chúng ta chỉ nhận được ít câu trả lời 'Em có biết'. Nhưng quay ngược dòng lịch sử về trẻ thời xưa, ô ăn quan là một trong những trò chơi dân gian lành mạnh và được ưa chuộng nhất.

Ô ăn quan là một trò chơi dân gian phổ biến ở miền Bắc Việt Nam. Xuất xứ cụ thể của trò chơi này không được rõ ràng, chỉ biết rằng ô ăn quan có mặt tại Việt Nam từ thời xa xưa. Theo các câu chuyện truyền miệng, ô ăn quan xuất hiện trong một tác phẩm bàn luận về phép tính của Mạc Diên Tích, một Trạng Nguyên năm 1086.

Đây là một trò chơi hướng tới tính toán, đòi hỏi người chơi phải có khả năng trí tuệ cao hơn, thay vì sức mạnh như những trò chơi khác. Trò chơi có một bảng kẻ trên mặt phẳng. Bảng chơi thường là hình chữ nhật với 10 ô vuông đối xứng (gọi là ô dân), hai đầu của hình chữ nhật sẽ có hai vòng cung lớn được gọi là ô quan. Quân chơi thường là những viên sỏi hoặc quân có kích thước nhỏ cho ô dân và có kích thước lớn cho ô quan. Ở mỗi ô dân sẽ đặt 5 quân, tổng cộng cho cả trò chơi là 50 quân. Còn đối với ô hình bán nguyệt thì có hai quân lớn.

Trò chơi này thường có hai người chơi, mỗi người sẽ lần lượt cầm quân tại một ô quan và rải lần lượt vào các ô quan khác theo chiều tự chọn, để lại một quân sau mỗi ô vuông. Nếu quân cuối cùng rơi vào ô quan và ô ngay sau đó trống, người chơi sẽ ăn toàn bộ quân ở ô đằng sau. Người chơi sẽ cố gắng di chuyển quân để ăn được nhiều dân và quan nhất có thể. Nếu ăn được quan, mỗi người chơi sẽ nhận được 10 điểm (mỗi dân chỉ có 1 điểm). Sau khi kết thúc, người có số điểm cao hơn sẽ là người chiến thắng.

Mặc dù là trò chơi dành cho trẻ em, nhưng tất cả những người yêu thích và có mong muốn đều có thể tham gia. Số lượng người chơi thông thường là hai, nhưng cũng có trường hợp tăng lên ba hoặc bốn người.

Nếu bạn đang tìm kiếm một trò chơi để rèn sức khỏe, thì ô ăn quan có lẽ không phải là lựa chọn lý tưởng. Tuy nhiên, nếu bạn muốn một trò chơi để rèn trí tuệ và sự điềm tĩnh, thì đây chắc chắn là một lựa chọn phù hợp. Ô ăn quan mang lại giây phút giải trí, giúp giảm căng thẳng trong cuộc sống. Không chỉ vậy, trò chơi này còn là một phần tuổi thơ của nhiều người, đồng thời đã góp phần tạo nên những bức tranh và tác phẩm văn hóa độc đáo.

Ô ăn quan thực sự là một trò chơi thú vị và sâu sắc, mặc dù xã hội ngày càng phát triển với nhiều trò chơi hiện đại khác, nhưng trò chơi dân gian vẫn giữ vững giá trị của mình. Chúng ta nên trân trọng và khám phá những giá trị văn hóa này.

Ô ăn quan, cùng với những giá trị văn hóa tốt lành, sẽ mãi là một phần không thể thiếu trong trái tim của những người Việt xứng đáng và cũng sẽ tiếp tục là biểu tượng đặc trưng của tuổi thơ quê hương Việt Nam.

“Nhà quan nhưng quân chưa vội

Quân vội quan lội quân sang”

Đồng dao thơ ấu quen thuộc, ngân nga trong tiềm thức chúng ta khi nhắc về trò chơi “Ô Ăn Quan”. Hình ảnh đám trẻ tụm lại, hồi hộp, thả sỏi vào ô quan trên đất quê, hay sử dụng giấy và hạt nhựa màu sắc ở thành thị, ô quan đã vượt qua quá khứ, trở thành một thú vui kết hợp giải trí và giáo dục cho thế hệ trẻ ngày nay.

Nếu nói đến ô ăn quan, chắc hẳn nhiều người bạn cùng tuổi tôi đều quen thuộc. Trò chơi này có lẽ đã tồn tại từ thời xa xưa. Theo lời bà lưu truyền, vào thời Trạng Nguyên 1086, Mạc Hiển Tích đã có một tác phẩm liên quan đến phép tính trong trò chơi ô ăn quan. Về nguồn gốc, chúng ta không biết rõ hơn nhưng về cách chơi, chúng ta biết rất rõ.

Bắt đầu bằng việc vẽ một hình chữ nhật chia thành 5 hàng dọc đều nhau, tạo ra 10 ô vuông nhỏ. Ô đầu và cuối được vẽ thành hai vòng cung, đó là 2 ô quan lớn đặc trưng cho mỗi bên, đặt vào đó những viên sỏi lớn với hình dạng và màu sắc khác nhau để phân biệt hai bên, mỗi ô vuông có 5 viên sỏi. Hai người chơi thay phiên nhau, mỗi người cầm một ô quan và rải sỏi theo chiều kim đồng hồ trong từng ô nhỏ, nhặt sỏi từng viên một, đến khi rơi vào ô trống, họ nhặt phần sỏi trong ô bên cạnh. Những viên sỏi đó thuộc về họ, và ván chơi tiếp tục.

Ô Ăn Quan là biểu tượng của ký ức về quê hương và niềm vui thời thơ ấu. Chỉ cần một khoảng sân nhỏ, đất trống trong vườn và vài viên sỏi hay phấn màu là có thể bắt đầu ván chơi. Trò chơi này là một phần quan trọng trong văn hóa dân tộc, là ký ức đẹp của những người đã trải qua tuổi thơ. Các nghệ sĩ tài năng cũng đã gửi gắm nó trong những bức thơ tuyệt vời:

“Những ô ăn quan, que chuyền, bài hát

Những đầu trần, chân đất, tóc râu ngô

Quá khứ em đâu chỉ ngày xưa

Mà ngay cả hôm nay thành quá khứ...

(Xuân Quỳnh)

Một trò chơi đơn giản nhưng đẫm chất ký ức, ô ăn quan nên được coi trọng hơn trong xã hội ngày nay. Trong thời kỳ công nghệ hiện đại, việc giữ gìn và phát triển trò chơi ô ăn quan trở nên quan trọng hơn bao giờ hết, giúp bảo tồn giá trị văn hóa truyền thống. Thật tiếc khi mọi người, cả người lớn và trẻ em, chỉ quan tâm đến thế giới ảo của game online, bỏ qua những giá trị thực sự trong cuộc sống, trong đó có trò ô ăn quan.

“Xin mời về thời ô ăn quan, hòa mình trong nhịp nhàng quay cuồng” Bài hát vang lên, hồi sinh ký ức về những ngày thơ ấu. Không siêu nhân, không điện tử, chỉ là bọn trẻ làng kéo nhau ra sân chơi ô ăn quan.

Khi nhắc đến ô ăn quan, chắc chắn bao bạn tôi thời xưa đều quen thuộc. Trò chơi này đã tồn tại từ thời xa xưa. Bà của tôi kể rằng vào thời Trạng Nguyên 1086, Mạc Hiển Tích đã sáng tác về phép tính trong ô ăn quan. Về nguồn gốc, chúng ta biết ít nhưng về cách chơi, chúng tôi chắc chắn vô cùng rành mạch.

Bước đầu là chuẩn bị. Đầu tiên, chọn một nơi phù hợp để đặt bàn chơi, diện tích không cần quá rộng, chỉ đủ cho hai hoặc ba người chơi. Có thể là một góc nhỏ trong ngõ, ở đầu làng, hoặc trên một bàn đá. Tiếp theo, chuẩn bị một mảnh gạch nhỏ hoặc viên phấn để vẽ khung chơi. Hình chữ nhật này có chiều dài khoảng một mét hoặc hơn tùy thuộc vào người chơi. Sau đó, chia hình chữ nhật thành 10 ô bằng nhau. Hai bên cạnh ngắn của hình chữ nhật tạo thành hình bán nguyệt hoặc hình vòng cung. Hoàn tất việc chuẩn bị, bạn tiếp tục tìm 50 viên sỏi, viên đá hoặc những miếng nhựa có kích thước đều nhau và phân bố chúng đều vào 10 ô, gọi là ô dân. Hai ô vòng cung kia là ô quan, đặt vào mỗi bên một viên sỏi lớn hoặc một viên đá lớn có màu sắc khác nhau để phân biệt.

Sau khi đã sẵn sàng, hai đội chơi được tạo ra: đội A và đội B. Để công bằng, cả hai đội lựa chọn người oẳn tù tì để quyết định đội nào sẽ xuất quân trước. Người chơi đại diện đội A (hoặc B) sử dụng 5 viên sỏi từ 10 ô bất kỳ để rải lên bàn chơi theo ý muốn, bao gồm cả ô quan lớn. Tùy thuộc vào thỏa thuận của người chơi, cũng có thể chia sỏi vào ô quan. Khi rải hết 5 viên, họ có quyền lấy sỏi từ ô tiếp theo để tiếp tục rải. Khi viên cuối cùng rơi vào ô trống, sỏi từ ô bên cạnh sẽ được lấy ra và thuộc về người chơi.

Khi viên cuối cùng dừng lại ở 2 ô trống liên tiếp, người chơi đó mất lượt và phải nhường lại cho đội B. Người chơi của đội B thực hiện tương tự như đội A. Ván chơi tiếp tục giữa hai đội cho đến khi số sỏi trong mỗi ô đều hết. Người chơi nào có nhiều viên đá hay sỏi hơn, người đó thắng. Đặc biệt, 1 ô quan có thể quy đổi thành 5 hoặc 10 ô dân, tùy thuộc vào thoả thuận ban đầu.

Dù nghe có vẻ đơn giản, để chiến thắng, người chơi cần tính toán nhanh chóng, đòi hỏi sự nhanh trí, bởi chỉ có 30 giây để suy nghĩ về bước đi tiếp theo và cách ăn được nhiều quân nhất.

Việc chơi ô ăn quan không chỉ mang lại niềm vui cho trẻ em, mà còn là sân chơi giải trí sau những giờ học căng thẳng ở trường. Nó giúp thu hẹp khoảng cách giữa các người chơi, tạo ra sự gần gũi và khăng khít. Trò chơi rèn luyện kỹ năng tính toán, xử lý tình huống nhanh chóng.

Hơn nữa, việc chơi ô ăn quan còn đóng góp vào việc bảo tồn nét đẹp truyền thống văn hóa dân tộc. Trong thời đại công nghệ ngày nay, giữ gìn và phát triển trò chơi ô ăn quan trở nên ngày càng quan trọng và cần được chú ý đặc biệt.

Hy vọng rằng trò chơi này sẽ được phổ biến rộng rãi, giúp nhiều bạn trẻ ở mọi lứa tuổi tiếp cận, đồng thời nuôi dưỡng tâm hồn và phát triển trí óc.

Ngày nay, khi cuộc sống ngày một phát triển, xuất hiện vô số trò chơi mới để đáp ứng nhu cầu giải trí của con người, đặc biệt là trẻ em. Tuy nhiên, khi rời xa thành phố ồn ào, bạn có thể bắt gặp những đứa trẻ hòa mình trong những trò chơi dân gian tại những làng quê yên bình, nơi xanh thắm lũy tre nằm. Trong đó, trò chơi “Ô Ăn Quan” nổi bật.

Ô Ăn Quan đã có mặt tại Việt Nam từ rất lâu, có thể được lấy cảm hứng từ những cánh đồng lúa nước nơi đây. Những câu chuyện lưu truyền về Mạc Hiển Tích, Đỗ Trạng Nguyên năm 1086 kể rằng ông đã sáng tác một tác phẩm về các phép tính trong trò chơi Ô Ăn Quan và đề cập đến số ẩn của ô trống xuất hiện trong lúc chơi. Trò chơi này đã từng phổ biến ở cả ba miền Bắc, Trung và Nam của Việt Nam, nhưng gần đây chỉ còn được rất ít trẻ em chơi. Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam có trưng bày, giới thiệu và hướng dẫn cách chơi Ô Ăn Quan.

Theo các nhà nghiên cứu, Ô Ăn Quan thuộc họ trò chơi Mancala, tiếng Ả Rập là Manqala hoặc Minqala (khi phát âm, trọng âm rơi vào âm tiết đầu ở Syria và âm tiết thứ hai ở Ai Cập). Nó có nguồn gốc từ động từ 'Naqala' có nghĩa là di chuyển. Bàn chơi của Ô Ăn Quan kẻ trên một mặt phẳng tương đối phẳng, có kích thước linh hoạt miễn là có thể chia ra đủ số ô cần thiết để chứa quân đồng thời không quá lớn để di chuyển dễ dàng.

Bàn chơi được kẻ thành một hình chữ nhật, chia thành mười ô vuông, mỗi bên có năm ô đối xứng nhau. Ở hai cạnh ngắn hơn của hình chữ nhật, kẻ hai ô hình bán nguyệt hoặc hình vòng cung hướng ra phía ngoài. Các ô hình vuông được gọi là ô dân, còn hai ô hình bán nguyệt hoặc vòng cung gọi là ô quan. Quân chơi gồm hai loại: quan và dân, được làm hoặc thu thập từ nhiều chất liệu để đảm bảo ổn định, kích thước phù hợp. Quan có kích thước lớn hơn dân đáng kể để dễ phân biệt.

Quân chơi có thể là những viên sỏi, gạch, đá, hạt của một số loại quả, hoặc được sản xuất công nghiệp từ vật liệu cứng như nhựa. Số lượng quan luôn là 2, còn số lượng dân tùy thuộc vào luật chơi, nhưng thường là 50. Quân được bố trí trong hai ô hình bán nguyệt hoặc vòng cung, mỗi ô một quân, trong khi dân được bố trí vào các ô vuông với số lượng đều nhau, mỗi ô có 5 dân. Trường hợp không thể tìm kiếm được quan phù hợp, có thể thay quan bằng cách đặt số lượng dân quy đổi vào ô quan.

Người chơi thường gồm hai người, mỗi người ngồi ở phía ngoài cạnh dài hơn của hình chữ nhật và những ô vuông bên nào thuộc quyền kiểm soát của họ. Mục tiêu để giành chiến thắng là người có số lượng dân quy đổi nhiều hơn khi cuộc chơi kết thúc. Thông thường, 1 quan được quy đổi bằng 10 hoặc 5 dân, tùy thuộc vào luật chơi cụ thể.

Di chuyển quân: Người chơi, khi đến lượt, sẽ di chuyển dân theo cách sao cho có thể ăn được nhiều dân và quan của đối phương. Người chơi thực hiện lượt đi đầu tiên được xác định thông qua oẳn tù tì hoặc thỏa thuận. Khi đến lượt, người chơi sẽ sử dụng tất cả số quân trong một ô có quân bất kỳ để lần lượt rải vào các ô, mỗi ô một quân, bắt đầu từ ô gần nhất và có thể rải ngược hay xuôi chiều kim đồng hồ tùy ý.

Sau khi rải hết quân cuối cùng, tùy vào tình huống, người chơi sẽ xử lý như sau: Nếu liền sau là một ô vuông có quân, tiếp tục sử dụng tất cả số quân đó để rải tiếp theo.

Bên rìa hầm trú ẩn

Em chơi ô ăn quan

Sỏi màu đua nhau chạy

Trên vòng ô con con.

Không có máy tính, điện thoại thông minh hay những trò chơi lắp gáp cầu kì, trẻ em ngày xưa quen với những thiếu thốn, khó khăn nên những trò chơi cũng đậm chất dân dã. Chỉ cần một khoảng sân nhỏ, đất trống trong vườn, vài ba viên sỏi hay phấn màu là có thể cùng nhau chơi Ô ăn quan. Ô ăn quan là một trò chơi dân gian để lại dấu ấn sâu sắc trong lòng những ai đã từng là trẻ thơ.

Ô ăn quan là trò chơi mang đậm chất thuần hậu phong thủy Việt Nam, nó gắn liền với những mảnh đất chữ điền nằm cạnh nhau. Câu chuyện về trạng nguyên Mạc Hiển Tích đỗ trạng năm 1086 đã có một số tác phẩm bàn về phép tính trong trò ô ăn quan và đề cập đến số âm trong ô trống chưa xuất hiện. Trên thế giới, họ hàng với trò ô ăn quan còn có trò tên là mancala ở Ai Cập và Ả Rập. Trò chơi này đã xuất hiện tại đây từ 1580-1150 TCN và lưu truyền ở các thuộc địa châu Phi thông qua tín đồ Hồi giáo.

Cách chơi ô ăn quan
Chuẩn bị:
+Bàn chơi: Bàn chơi ô ăn quan chỉ cần một mặt phẳng tương đối rộng, kích thước mỗi ô dao động sao cho thích hợp chứa quân chơi và di chuyển quân dễ dàng. Vì thế bàn chơi ô ăn quan thường là vỉa hè, sân nhà, nền gạch…Dùng phấn, sỏi, que cây để kẻ ô thành hình chữ nhật, chia hình chữ làm 10 ô nhỏ mỗi hàng 5 ô đối xứng nhau. Hai đầu chữ nhật vẽ thêm hình bán nguyệt. Các ô vuông được gọi là ô dân, còn hai hình bán nguyệt là ô quan.

+ Quân chơi: có hai loại quân là quân dân và quân quan. Với bàn chơi thông thường ta có 2 quân quan và 50 quân dân. Chất liệu quân rất đa dạng, có thể làm từ sỏi,đá, đất, nhựa hoặc hạt cây…miễn sao kích thước phù hợp để cầm nắm, quân quan phải lớn hơn quân dân. Quân quan được đặt trong hai hình bán nguyệt, quân dân được đặt đều trong các ô vuông.

+ Người chơi: thường có hai người chơi, hai người ngồi hai bên ô vuông dài và kiểm soát quyền chơi phía bên mình.

Luật chơi:
+Người thắng cuộc là người kết thúc cuộc chơi có tổng số quan dân quy đổi nhiều hơn. Thông thường 1 quân quan đồi được 10 hoặc 5 quân dân.

+ Từng người chơi lần lượt di chuyển số quân dân trong ô bất kì, mỗi ô một quân, bắt đầu từ ô gần nhất. Nếu liền sau là ô vuông chứa quân thì tiếp tục dùng tất cả số quân rải tiếp. Nếu liền sau là ô vuông trống và sau là ô chứa quân thì người chơi sẽ ăn tất cả số quân trong ô. Nếu liền sau là ô quan chứa quân hoặc hai ô trống trở trên thì người chơi bị mất lược. Trong trường hợp 5 ô trống của chơi chơi xổ sốu không có quân thì người chơi sẽ lấy quân ăn được của mình rải lên hoặc mượn quân đối phương. Cuộc chơi kết thúc khi toàn bộ dân và quan bị ăn hết.

Ngoài ra ô ăn quan cũng có thể chơi 3 hoặc 4 người, luật chơi giống như cách chơi 2 người nhưng hình vẽ điều chỉnh cho phù hợp. Chơi 3 người các ô nằm trong tam giác đều, 4 người các ô nằm trong hình vuông và có 4 ô quan. Ô ăn quan là bóng hình kỉ niệm của một thời mang cả hương vị quê nhà và niềm vui của tuổi thơ. Trò chơi này còn là hình ảnh thật đời thường trong thơ văn của những nghệ sĩ tài hoa:

“Những ô ăn quan, que chuyền, bài hát

Những đầu trần, chân đất, tóc râu ngô

Quá khứ em đâu chỉ ngày xưa

Mà ngay cả hôm nay thành quá khứ..

(Xuân Quỳnh)

Một trò chơi dễ chơi, mộc mạc lại mang tính trí tuệ như thế lẽ ra phải được coi trọng hơn trong xã hội hiện đại. Rất tiếc khi mà cả người lớn và trẻ em chỉ thích những điều kì diệu trong thế giới ảo của game online thì họ lại bỏ quên những giá trị đẹp đời thường trong đó có trò ô ăn quan.