Top 8 Điểm chính trong phân tích tác phẩm 'Người lái đò sông Đà' của Nguyễn Tuân

Khác với nghệ sĩ đồng đất, Nguyễn Tuân khi đến Tây Bắc đã để lại những dấu ấn sâu sắc và những tác phẩm tuyệt vời. Ông đã miêu tả vẻ đẹp của thiên nhiên Tây Bắc một cách tinh tế, đặc biệt là sông Đà. Đây là nơi ông cảm nhận hết vẻ đẹp hùng vĩ và diệu kỳ của núi sông. Tác phẩm 'Người lái đò sông Đà' là biểu tượng cho tình yêu của Nguyễn Tuân dành cho vùng đất này. Ông không chỉ mô tả sự hùng vĩ của sông Đà mà còn làm cho con sông trở thành một nhân vật, một cơ thể sống. Điều này chứng tỏ tài năng văn chương xuất sắc của Nguyễn Tuân, khi ông không chỉ đơn thuần viết về sự đẹp đẽ mà còn truyền đạt tâm huyết và tình yêu của mình với vùng đất Tây Bắc.

Được thể hiện qua từng chi tiết tinh tế, sự dữ tợn của sông Đà nổi bật trong tác phẩm của Nguyễn Tuân. Sông Đà không chỉ là một dòng nước bình thường, mà là một thế giới đầy rẫy những thách thức và nguy hiểm. Với hình ảnh “Trăm bảy cái thác, trăm ba cái ghềnh” từ ca dao, Nguyễn Tuân đã khắc họa hình ảnh những thác nước dữ tợn, những ghềnh đá hiểm trở. Sự ngỗ ngược của dòng chảy, sự độc bắc lưu của sông Đà thể hiện sự hung bạo và đầy thách thức. Từ đỉnh núi cao xuống đáy sông, sự hung dữ của nó hiện hữu ở mọi góc cạnh, làm cho cuộc hành trình trên sông trở nên gay go, tràn đầy phiêu lưu và mạo hiểm. Sông Đà không chỉ là nơi đẹp mà còn là thách thức mà Nguyễn Tuân đã vượt qua bằng tình yêu và sự kính trọng của mình.

Nguyễn Tuân chọn Đà giang không chỉ vì sự hung bạo của nó mà còn bởi ông là một nhà xê dịch, một người theo chủ nghĩa xê dịch. Đề tài xê dịch được ông du nhập từ văn học phương Tây, chịu ảnh hưởng lớn từ nhà văn Pháp A. Gide – một người đi đầu trong chủ nghĩa xê dịch ở Pháp. Sự dữ tợn của Đà giang, với những thác dữ, những ghềnh đá hiểm trở, hóa thành hình ảnh đầy thách thức trong tác phẩm của Nguyễn Tuân. Sự ngỗ ngược của dòng chảy, sự độc bắc lưu của sông Đà tạo nên không khí khó khăn, mạo hiểm, và phiêu lưu cho cuộc hành trình trên sông.

Đà giang không chỉ là nơi đẹp mà còn là thách thức mà Nguyễn Tuân đã vượt qua bằng tình yêu và sự kính trọng của mình. Sự kiêu hãnh của sông Đà tương đối đối mặt với tâm hồn kiêu ngạo của Nguyễn Tuân. Sự hòa quyện giữa cái ngông của sông Đà và cái ngông của Nguyễn Tuân tạo nên một bức tranh văn hóa và tinh thần đặc sắc, là nguồn động viên cho những tinh thần phiêu lưu và sáng tạo.

Không khác gì đá bờ sông, mặt ghềnh Hát Loóng là một cảnh đẹp kỳ diệu, nhưng đầy nguy hiểm. Sự mô tả về “quãng dài ghềnh đá nổi trên mặt sông, nước mạnh xô ghềnh tạo sóng dữ, sóng cuộn trào sinh ra gió thổi rít lên gùn ghè” làm nổi bật sự hung dữ của sông Đà. Sông trở thành kẻ thù nguy hiểm, đòi nợ mạng mỗi khi tay lái đò đi qua quãng địa nguyên này.

Mặt ghềnh Hát Loóng không chỉ là một địa danh mà còn là biểu tượng của sự mạnh mẽ và khó lường của con sông. Sự kết hợp tinh tế giữa tên địa danh và đặc điểm của sông Đà tại đây làm cho độc giả cảm nhận được sự nguy hiểm và hùng vĩ của con sông. Khi đọc về Hát Loóng, người đọc như trải qua một hành trình mạo hiểm, cảm nhận được hơi thở của gió và tiếng sóng vỗ cao ngất.

Độ hùng vĩ và mạnh mẽ của sông Đà lộ rõ ở khung cảnh của đá bờ sông: “đá bờ sông, nơi vách đứng cao, chỉ lúc đúng ngọ mới có ánh sáng mặt trời. Vách đá chẹt lòng Sông Đà như chiếc yết hầu khắc nghiệt. Khi đứng bên này bờ nhẹ tay ném hòn đá vượt qua vách. Có những lúc con nai hoặc con hổ đã vượt qua quãng đường này. Khi ngồi trong chiếc thuyền đi qua quãng sông hẹp đó, mùa hè cũng trở nên lạnh lẽo, cảm giác như đứng dưới ngõ mà chờ đèn điện tắt.”

Cảnh đá bờ sông được mô tả như một bức tranh độc đáo, khiến cho sông Đà hiện lên như một vị thần với những vách đá cao vút. Bằng cách tận dụng so sánh và liên tưởng độc đáo, Nguyễn Tuân mang đến cho độc giả trải nghiệm như thực tế khi lái đò qua những khối đá dựng đứng hai bên sông. Mỗi chi tiết như hòn đá, con nai, con hổ đều làm nổi bật sự mạnh mẽ và đẹp đẽ của con sông hùng vĩ.

Những từ ngữ tinh tế giúp độc giả cảm nhận được không khí lạnh lẽo và huyền bí trong hành trình qua quãng sông hẹp, khiến cho trải nghiệm của họ trở nên sống động và ấn tượng.

Tiếng thác vang lên như là tiếng oán trách, là tiếng van xin, là tiếng khiêu khích, với giọng gằn mạnh mẽ như chế nhạo. Như âm thanh của một ngàn con trâu mộng lồng lộn giữa rừng vầu và rừng tre nứa nổ lửa, chúng phá tuông rừng lửa, tạo nên bức tranh hùng vĩ, mạnh mẽ. Sự so sánh tài tình và nhân hóa độc đáo của Nguyễn Tuân làm nổi bật vẻ nguy hiểm của dòng thác nước. Người đọc có cảm giác như đang đối diện với một lực lượng hủy diệt tự nhiên, sự kết hợp độc đáo giữa nước và lửa tạo nên một hình ảnh mạnh mẽ và đầy ấn tượng.

Những cái hút nước ở khu vực Tà Mường Vát dưới chân Sơn La thật sự đầy ám ảnh. “Dòng nước chảy qua những cái hút xoáy tít ở đáy, âm thanh của chúng giống như tiếng cửa cống bị sặc nước. Dưới cái hút xoáy, những cánh quạ đàn như đang quay lừ lừ, tạo nên bức tranh hùng vĩ và ma mị. Thuyền không dám đến gần, mỗi chiếc thuyền qua đều phải chèo nhanh để lướt qua sông, giống như ô tô đạp ga để vút qua đoạn đường nguy hiểm. Những cái hút nước đó đầy rủi ro, nhưng vẫn có những thuyền bị chúng hút xuống, biến mất dưới lòng sông và chỉ sau mươi phút mới xuất hiện tan tác ở khuỷnh sông dưới”.

Đó là những cái bẫy đầy chết người! Sự so sánh và nhân hóa của Nguyễn Tuân làm nổi bật sự nguy hiểm của những dòng nước, từ cách âm thanh của hút xoáy giống như tiếng cửa cống bị sặc nước, đến cảm giác rùng mình khi thuyền chèo qua giữa những cánh quạ đàn quay lừ lừ. Hình ảnh của sông Đà qua bút pháp tài tình của Nguyễn Tuân làm cho người đọc cảm nhận sự mê hoặc và nguy hiểm của những cái hút nước này. Người đọc như trải qua chính bản thân mình khi ngồi trên thuyền, chèo qua những vực sâu, cảm nhận sự lạnh lẽo và rợn tóc gáy do câu văn sống động và tác động mạnh mẽ của nghệ thuật miêu tả.

Nguyễn Tuân không chỉ tận dụng sự so sánh và nhân hóa mà còn giúp người đọc như đang tham gia vào một cuộc phiêu lưu mạo hiểm, như một nhà làm phim táo bạo muốn ghi lại những cảnh hút nước độc đáo. Từ góc quay dưới đáy nước, chúng ta nhìn lên vách hút nước chênh nhau đến vài sải tay. Sự kết hợp tinh tế giữa hình ảnh của một khối pha lê xanh ngọc dày đặc như sắp vỡ tan, người quay phim và người xem, tất cả tạo nên một trải nghiệm độc đáo và gần gũi. Câu văn của Nguyễn Tuân như một bức tranh sống động về sông Đà, đưa người đọc đến gần với vẻ đẹp ngoạn mục và nguy hiểm của thiên nhiên.

Kết hợp giữa sóng nước và tiếng thác ầm ầm, một bức tranh huyền bí xuất hiện: “Sóng bọt trắng xoá cả bầu trời đá. Trong lòng sông, đá từ hàng nghìn năm vẫn giữ vẻ uy nghiêm. Mỗi hòn đá đều ngỗ ngược, méo mó, tạo nên bức tranh khác biệt hơn cả bề mặt nước ở đây”. Sông Đà đưa ra những trận đá mê hoặc, khiến chúng hòa hợp thành ba trùng vi nguy hiểm. Trong miêu tả thạch trận đá, tác giả tận dụng kiến thức quân sự và thể thao để làm rõ hình ảnh.

Trùng vi thứ nhất: Sông Đà mở năm cửa trận, với bốn cửa tử, trong đó có một cửa sinh lập lờ phía tả ngạn sông. Hàng tiền vệ, hai hòn canh, một cửa đá giả mạo, chúng đóng vai trò dụ thuyền vào tuyến giữa. Khi bước vào trận địa, sóng nước tấn công chiếc thuyền: “Mặt nước hò la vang dậy quanh mình, bẻ gãy cán chèo như võ khí trên cánh tay. Sóng nước như quân đội tấn công, đánh gục chiếc thuyền. Nước bám lấy thuyền như đô vật túm lưng ông đò, cố lật ngược giữa trận nước vang trời thanh thoát. Sóng thác đánh đến điểm tàn nhất, cái luồng nước ấy bóp chặt hạ bộ người lái đò”. Trận chiến đầu, sóng nước làm thử thách người lái đò, nhưng với sự mưu trí và dũng cảm, ông vượt qua mọi khó khăn.

Đối mặt với trùng vi thứ hai: “Thêm nhiều cửa tử để dụ thuyền, và cửa sinh bố trí lệch về phía bờ hữu ngạn. Dòng thác mạnh mẽ đánh khuýp chiếc thuyền”. Trong trận đánh này, sóng nước quyết định sinh tử với người lái đò. Khi chiếc thuyền vượt qua, bọn sóng nước cửa tử “vẫn khiêu khích, dù đá tướng đứng ở cửa vào đã thất vọng”. Bọn đá và sóng nước gieo rắc những chiêu thức độc đáo và tinh vi nhất!

Đến trùng vi thứ ba: Ít cửa hơn, bên phải và bên trái đều là luồng chết cả. Cửa sống ở chặng ba nằm giữa đội hình đá hậu vệ của thác. Ở đây, những boong-ke chìm và pháo đài đá nổi đầu chân thác phải đánh bại chiếc thuyền. Hình ảnh như một trận bóng quyết liệt, chiếc thuyền như một cầu thủ phải tấn công thẳng vào cửa giữa, vút, vút, qua cửa ngoài, cửa trong, lại cửa trong cùng, như một chiếc mũi tên tre nhanh chóng xuyên qua mặt nước, tiến về khung thành và cuối cùng vượt qua thác. Trận đấu đã kết thúc với sự thành công của người lái đò tài ba, “tay lái hóa hoa”.

Sông Đà như một thực thể hung ác, biết cách triển khai thạch trận, thủy trận để tiêu diệt những chiếc thuyền trên dòng nước, một phần của vẻ đẹp tự nhiên Tây Bắc, như “kẻ thù số một” với con người. Sông đà liên tục “bao năm qua, đời đời kiếp kiếp làm người Tây Bắc phải làm mình làm mẩy, phản ứng giận dỗi vô tội vạ với người lái đò Sông Đà”. Điều này được thể hiện qua câu đồng dao thần thoại Sơn Tinh Thủy Tinh: “Núi cao sông hãy còn dài – Năm năm báo oán đời đời đánh ghen.