Top 8 Món ăn đặc sắc của người dân tộc Bana

Món cháo không thể thiếu trong bữa ăn của người Ba Na, đặc biệt là cháo nấm mối - một sự kết hợp tinh tế giữa gạo và nấm mối. Người Ba Na xưa kia thường mang cháo nấm mối bỏ trong vỏ bầu khi đi làm xa. Sau những giờ lao động, việc thưởng thức cháo mát lạnh từ vỏ bầu trở thành một trải nghiệm thú vị trên cao nguyên.

Nấm mối, chỉ mọc vào đầu mùa mưa, được lựa chọn cẩn thận, rửa sạch và xé nhỏ. Gạo được giã mịn, sau đó nấu chung với nấm trong nước sôi. Một chút muối và tiêu rừng được thêm vào để tạo ra hương vị độc đáo. Cháo nấm mối mang đến hương vị thơm ngon, ngào ngạt của gạo và hương nấm mối đặc trưng.

Những bà nội trợ Ba Na, vững vàng, linh hoạt. Mùa mưa là thời kỳ măng le nảy mầm xanh tốt. Măng le nhỏ xinh, ruột đầy ắp, giòn ngon và ngọt lịm. Sau mỗi buổi đi lên rẫy, trên đường trở về, bà con thường thu thập thêm ít rau, măng để bổ sung bữa cơm gia đình. Trong khi đó, các ông chồng hái cá, tôm về để nấu chung với măng. Món cá suối nấu măng le không chỉ quen thuộc mà còn đầy hấp dẫn.

Măng được rửa sạch và thái mỏng. Cá sau khi mổ bỏ ruột, để nguyên con, sau đó cho măng vào nồi nấu trước. Khi măng gần chín, thêm cá vào nồi và nêm mắm muối, gia vị. Tiếp tục đun trên bếp khoảng 10 phút để cá chín và vị ngọt của cá thấm vào măng. Để tăng thêm hương vị và khử mùi tanh của cá suối, thêm một ít lá é. Vị ngọt tươi thơm của cá suối kết hợp với vị giòn sần sật của măng le làm cho món ăn này khó phai từ đầu lưỡi.

Trong thế giới rừng núi, rau dớn được coi là một đặc sản tại Kon Tum. Ai đã trải qua hương vị của nó sẽ khó quên. Rau dớn mọc phát triển mạnh mẽ khi mùa mưa đến. Khi cơn mưa ban đầu rơi xuống, người dân theo dõi theo con sông, suối, để thu hoạch rau dớn. Đôi khi, họ có thể bắt gặp những thảm rau màu xanh mượt dưới bóng rừng già, ven suối. Rau dớn có thể chế biến thành nhiều món như luộc, nộm, xào, canh, và đặc biệt là món Tôm lam rau dớn.

Tôm, nguyên con và rau dớn được rửa sạch. Đặt tôm và rau vào ống lồ ô. (Chọn những ống lồ ô “bánh tẻ”, không quá già hoặc non. Nếu ống già, khi nướng có thể cháy, còn ống non thì dễ bị óp, nứt). Sau khi bỏ tôm và rau vào ống lồ ô, nêm muối vừa ăn, xóc đều rồi nút lại bằng lá chuối. Đem ống lồ ô nướng trên bếp than, khoảng 15 - 20 phút. Khi nướng, đều đặn xoay tròn ống để tôm và rau chín đều. Đổ món ăn ra đĩa hoặc lá chuối đã chuẩn bị sẵn là có được món tôm lam rau dớn thơm ngon, hấp dẫn với màu xanh mượt của rau kết hợp với màu vàng tươi của tôm.

Một món ăn phổ biến của cộng đồng Ba Na là cá Niêng nướng. Du khách khi đến Kon Tum thường không thể bỏ qua việc thưởng thức món ăn này. Cá Niêng thường xuất hiện ở sông Đăk Bla và một số sông suối ở vùng Kon Plông, Kon Prẫy. Đây là những con cá thân dẹt, thuôn dài, có màu trắng giống cá diếc nhưng dài và thon gọn hơn. Chúng ăn rêu, lá cây và động vật giáp xác, nên thịt cá rất sạch, không có mùi tanh.

Cá được rửa sạch và mổ bỏ ruột (một số người thích để cả ruột nướng để thưởng thức vị đắng đặc biệt). Với cá lớn, trước khi nướng, họ sử dụng que nhỏ xiên từ miệng cá qua bụng để cá không bị cong khi nướng. Với cá nhỏ, họ dùng cặp tre nhỏ kẹp 5 - 7 con rồi nướng trên than hồng. Trong quá trình nướng, cá được lật đều để chín đều từ màu trắng sang màu vàng, tỏa hương thơm hấp dẫn.

Món cá suối nướng thường được ăn kèm với muối ớt lá é, một loại gia vị quen thuộc của người Ba Na. Trong những ngày se lạnh, cùng nhau ngồi quây quần thưởng thức món cá suối nướng, thêm một chút rượu cần, du khách sẽ cảm nhận được sự ấm cúng, nồng nàn của đất và con người ở đây. Vị ngọt thơm của cá suối hòa quyện với vị cay của ớt, tạo nên hương vị độc đáo, khiến người thưởng thức khó quên.

Từ cà đắng, một loại cà dại mọc nhiều trong rừng, trên rẫy cũ, thông qua bàn tay tài năng của các bà mẹ, chị em đã sáng tạo ra nhiều món ăn độc đáo, đậm đà. Chúng ta thường chọn những miếng thịt heo ba chỉ có cả nạc và mỡ, khi nấu sẽ tạo nên hương vị ngon và béo. Gói thịt trong lá chuối và để trên gác bếp 1 - 2 ngày để thịt có mùi đặc trưng. Sau đó, thịt được cắt thành từng miếng nhỏ vừa ăn.

Cà đắng được rửa sạch, bổ đôi hoặc bổ ba. Cho cà và thịt vào ống lồ ô, sau đó nêm gia vị vừa ăn, dùng lá cây nút ống lại và nướng trên bếp lửa. Khi các nguyên liệu đã chín, dùng đũa bếp xọc thật mạnh để cà và thịt hòa quện vào nhau, thêm lá é, một loại gia vị quen thuộc và phổ biến của người Ba Na làm cho món ăn thêm phần hấp dẫn.

Thịt mùi nấu cà đắng là sự kết hợp hài hòa giữa các nguyên liệu và gia vị. Khi ăn, vị béo ngậy của thịt mùi, hương vị bùi pha chút đăng đắng của cà, cùng mùi thơm đặc trưng của lá é tạo nên một trải nghiệm ẩm thực khó quên.

Gỏi kiến là món ăn phổ biến trong các lễ hội như mừng cơm mới (Xa ba nao), lễ Cầu an (Pu Hơ Drih), lễ Mừng nhà rộng mới (Et h’took nao). Đây là loại kiến khá to có màu vàng, nhộng màu trắng với hương thơm đặc trưng. Kiến này có suốt cả năm, nhưng ngon nhất từ tháng 1 đến tháng 4 khi có nhiều nhộng. Đồng bào vào rừng bẻ tổ kiến mang về để chế biến. Kiến và nhộng hấp chín khoảng 10 phút, sau đó trộn với riềng và nêm muối vừa ăn để có món gỏi kiến thơm ngon, hấp dẫn. Món kiến bóp chua khi ăn sẽ mang đến vị chua của kiến, vị béo ngậy của nhộng, và hương vị đặc trưng của riềng. Người Ba Na thường ưa thích món này trong những dịp lễ hội và khi tiếp khách.

Món ăn đặc sản quý phải dành khi tiếp khách. Để chế biến món này, người Ba Na bắt nhộng chuồn chuồn từ cây măng tre hoặc măng lồ ô. Sau khi bóc lớp vỏ bên ngoài cây măng, nhộng được đặt vào ống lồ ô, nướng trên than lửa. Việc nướng kéo dài khoảng 20 - 30 phút để nhộng chín đều. Món nhộng chuồn chuồn khi chín có màu trắng, bày ra đĩa với lá chuối tươi làm tăng sự hấp dẫn. Màu trắng của nhộng kết hợp với màu xanh của lá chuối tạo nên một bức tranh ngon mắt.

Món ăn này, mặc dù có vẻ nghi ngại ban đầu, nhưng những người đã thưởng thức sẽ khó quên được hương vị béo ngậy, ngọt thanh đọng lại sau mỗi miếng. Nhộng chuồn chuồn thơm ngon, nhiều đạm, mang lại trải nghiệm ẩm thực độc đáo. Ăn nóng hoặc nguội đều thơm ngon.

Được chế biến từ những nguyên liệu quý xuất phát từ núi rừng, món ăn nướng trong ống lô ô của người dân tộc Ba Na ở Kon Tum mang đặc điểm độc đáo và lạ mắt. Rau, cá sông, cá suối, thịt gia súc, gia cầm được chuẩn bị sạch và cắt nhỏ. Cà đắng, cà tím được xắt thành miếng, trong khi cá suối được thui và cắt thành khúc. Những nguyên liệu này được trộn đều và nướng trong ống lô ô trên lửa than cây rừng cho đến khi chín thơm, tạo nên hương vị độc đáo không giống ở bất kỳ nơi nào khác.

Một số món ăn phục vụ trong lễ hội bao gồm: cơm lồ ô nếp trắng, cơm lồ ô nếp than, thịt heo, bò, gà, vịt trộn với gia vị nướng lồ ô, cháo nấu thịt, măng đắng nấu với cá trên ống lô ô, gỏi kiến bóp chua với rau rừng; muối giã với mè, muối giã với lá é... và các món tráng miệng như củ lang, củ mỳ. Khi món ăn nướng đã sẵn sàng, họ trải lá kbang lên nia và đặt thức ăn từ ống lô ô lên trên lá. Mỗi món ăn được sắp xếp trên một lá riêng biệt, tạo nên một bức tranh ẩm thực hấp dẫn.