1. Thánh địa Lâm Tỳ Ni (Lumbini)
Lâm Tỳ Ni là điểm hành hương nổi tiếng tại quận Rupandehi, Nepal, được cho là nơi Đức Phật Thích Ca đã giáng sinh. Nơi này kết nối mật thiết với cuộc sống của Đức Phật và có nhiều ngôi chùa và đền thờ, bao gồm đền Hoàng hậu Mada. Lâm Tỳ Ni tọa lạc dưới chân dãy Himalaya, cách kinh thành Ca Tỳ La Vệ 25 km về phía đông. Nơi này còn giữ lại phần còn lại của cung điện Ca Tỳ La Vệ và ao Puskarini - nơi Hoàng hậu Mada đã làm lễ nhúng nước trước khi sinh Đức Phật. Lâm Tỳ Ni đã trở thành điểm hành hương quan trọng với các tác phẩm nghệ thuật về cảnh giác sanh của Đức Phật.
Địa danh này còn được Vua A Dục vinh danh bằng việc đặt cột trụ khắc chữ 'Địa danh này là nơi Đức Phật giáng sanh.' Vua A Dục còn giảm 5% thuế hằng năm cho dân cư địa phương. Ngày nay, Lâm Tỳ Ni vẫn là điểm hành hương quan trọng cho người Phật tử, thu hút du khách và những người muốn tìm hiểu về Phật giáo.
2. Thánh địa Sarnath
Một trong những thánh địa quan trọng trong lịch sử Phật Giáo là thánh địa Isipitana hay Sarnath. Tại đây, trong vườn Lộc Uyển yên bình, Đức Phật đã truyền bá bài thuyết pháp đầu tiên cho 5 anh em ông Kiều Trần Như trước kia cùng tu khổ hạnh với Ngài. Nội dung bài thuyết pháp nói về khổ đau của cuộc sống con người và cách giải thoát khỏi nó. Sự kiện này ghi dấu 'Chuyển Pháp Luân,' là bước ngoặt quan trọng đánh dấu sự khởi đầu của Phật giáo, kéo dài hơn 2500 năm.
Sarnath là nguồn gốc của tôn giáo Phật giáo do Đức Phật Thích Ca Mâu Ni sáng lập. Vì thế, Sarnath trở thành trung tâm lớn nhất của Phật giáo trong suốt 1500 năm. Dưới thời vua A Dục, Sarnath đã trở thành trung tâm tranh luận của các tông phái và đạo giáo. Hai vị văn hào Phật tử Pháp Hiền và Trần Huyền Trang đã đến chiêm bái thánh tích vào thế kỷ thứ 5 và thế kỷ thứ 7 sau Công nguyên, để lại nhiều tài liệu giá trị về lịch sử của thánh địa. Vua A Dục cũng đã để lại dấu vết với việc xây cột trụ đánh dấu khu vực ẩn cư của hơn 1500 tăng sĩ Phật giáo đến Sarnath. Trong những di tích còn sót lại, có một ngôi đền tuyệt vời với tượng Phật bằng đồng miêu tả sự kiện Chuyển Pháp Luân, một ngôi cổ tháp và một cột trụ bằng đá, tất cả đều là công trình của vua A Dục. Mặc dù bị tàn phá nhiều, Sarnath vẫn giữ được sức hấp dẫn với du khách và những người tìm kiếm di tích lịch sử Phật giáo.
3. Thánh địa Bồ Đề Đạo Tràng (Bodh-Gaya)
Bodh Gaya hay Bodhgaya, tiếng Việt là Bồ Đề Đạo Tràng, là một thành phố ở quận Gaya, Bihar, Ấn Độ. Đây là nơi quan trọng vì Đức Phật đã giác ngộ dưới cây bồ đề.
Đối với Phật giáo, Bodh Gaya đặoccup dấu quan trọng nhất trong cuộc đời của Đức Phật Thích-ca Mâu-ni, cùng với 3 địa điểm khác là Kushinagar, Lâm-tỳ-ni (Lumbini) và Sarnath. Năm 2002, ngôi đền Mahabodhi (Đại giác ngộ tự) ở Bodh Gaya đã được UNESCO công nhận là Di sản thế giới. Khoảng năm 500 TCN, thái tử Tất-đạt-đa Cồ-đàm, khi đó đã là một nhà tu hành, đến bờ sông Falgu gần thành phố Gaya. Ở đây, Đức Phật ngồi thiền dưới cây bồ đề. Sau 49 ngày đêm thiền định, Đức Phật đạt giác ngộ và sự thấu hiểu.
Các đệ tử của Tất-đạt-đa Cồ-đàm thăm nơi Đức Phật giác ngộ vào ngày rằm tháng Vaisakh (tháng 4 - tháng 5), theo lịch Ấn Độ. Nơi này được gọi là Bodh Gaya (Bồ Đề Đạo Tràng), ngày Đức Phật giác ngộ được gọi là Buddha Purnima (Ngày Đức Phật thành đạo), và cây nơi Đức Phật ngồi thiền là Cây Bồ Đề (Bodhi - nghĩa là Tỉnh thức, Giác ngộ).
Lịch sử của Bodh Gaya được ghi chép trong nhiều tài liệu, đặc biệt là tài liệu của các nhà sư Trung Quốc Pháp Hiển (法顯) và Huyền Trang, hành hương đến đây vào thế kỷ 4 và 7 để thỉnh kinh. Nơi này là trái tim của văn hóa Phật giáo qua hàng thế kỷ cho đến khi bị Thổ Nhĩ Kỳ xâm chiếm thế kỷ 13.
4. Thánh địa Sravasti
Sravasti, thủ phủ của vương quốc Kosala ngày xưa, trở thành nơi tôn thờ vì Đức Phật đã thể hiện sức mạnh tâm linh tại đây hơn 2540 năm trước. Đức Phật đã thực hiện các phép lạ như đi qua nước, đi qua lửa, và chiếu sáng mặt trời mặt trăng cùng một lúc. Những kỳ tích này trở thành đề tài cho nhiều tác phẩm nghệ thuật Ấn từ xưa đến nay.
Trong thời kỳ Đức Phật, Sravasti là trung tâm sầm uất của Phật giáo. Trưởng giả Cấp Cô Độc đã chi tiêu một lượng lớn vàng để xây dựng tinh xá cúng dường Đức Phật và các tăng sĩ. Hành động này đã khuyến khích sự sùng bái của quý tộc và tạo nền tảng cho sự phồn thịnh của Sravasti. Nhiều tinh xá, bảo tháp được xây cất khiến thành phố trở nên nổi tiếng và phồn vinh.
Các khảo cổ gia tin rằng Sravasti thuộc địa phận Saheth - Maheth, gần biên giới quận Gonda và Bahraich của xứ Utta - Pradesh. Khám phá tại Maheth đã tìm thấy bia ký liên quan đến tinh xá Kỳ Viên ở Sravasti. Vùng Saheth - Maheth bao gồm Maheth rộng 400 mẫu và Saheth rộng 32 mẫu, nằm gần Kỳ Viên tinh xá. Đây là nơi chứng kiến nhiều di tích từ thời kỳ Mauryan cho đến khi Phật giáo suy tàn ở Ấn Độ vào thế kỷ 12 sau Công nguyên. Sravasti đã bị hủy hoại nhiều bởi quân đội Hồi giáo vào thế kỷ 13, và đến nay, nó là một ký ức tàn dư của quá khứ huy hoàng của Phật giáo Ấn Độ.
5. Thánh địa Kusinagara
Kusinagara hay Kusinara (Câu Thi na) là địa điểm Đức Phật Thích Ca Mâu Ni lựa chọn để thâu thần tịch diệt khi Ngài nởi 80 tuổi dưới hai tàng cây Sa La. Mặc dù từng là thánh địa quan trọng, nhưng Kusinagara giờ chỉ còn là di tích đổ nát. Các nhà khảo cổ đã khám phá mảnh vỡ tượng Phật và cột trụ, chứng minh rằng đây là nơi nhập Niết bàn của Đức Phật. Ngôi tháp Đại Bát Niết Bàn xưa nay đã mất tích dưới tinh xá Niết bàn xây dựng ở triều đại Gupta.
Nơi này vẫn đang trong quá trình khai quật để tìm thêm chứng cứ về một trong những thánh địa quan trọng của Phật giáo.
6. Thánh địa Rajagriha
Rajagriha, thủ phủ của vương quốc Ma Kiệt Đà, từng rất nổi tiếng trong lịch sử Phật giáo với nhiều sự kiện quan trọng. Đây không chỉ là nơi Đức Phật thường xuyên dừng chân, mà còn là nơi Đề Bà Đạt Đa (Devadatta), em họ của Đức Phật, âm mưu giết Ngài. Tại đây, Đại Hội Kiết Tập lần thứ I đã diễn ra tại động Sattapanni trên đồi Vaibhara, quyết định nhiều nguyên lý và luật pháp của Phật giáo. Hiện nay, Rajagriha chỉ còn là một phố thị ở quận Patna, Bihar, được bao bọc bởi những ngọn đồi. Mặc dù nhiều di tích cổ đã mất đi, nhưng Rajagriha vẫn là địa danh thu hút du khách với nhiều nguồn suối nóng và tưởng niệm về lịch sử Phật giáo.
7. Thánh địa Sankasya
Sankassa (hay còn gọi là Sankasia, Sankissa và Sankasya) là một thành phố cổ ở Ấn Độ, nổi tiếng trong thời Đức Phật Gautama. Sau khi vua Mahutarinirvana (qua đời) của Đức Phật Gautama, Ashoka đã phát triển nơi này và lắp đặt một Trụ cột nổi tiếng của mình cùng bảo tháp và ngôi chùa kỷ niệm chuyến viếng thăm của Đức Phật. Thành phố này được tưởng nhớ như nơi Đức Phật trở lại trái đất, thực hiện những phép lạ tại gốc cây Gandamba. Tại Sankassa, Đức Phật thuyết giảng Abhidhamma Pitaka và tạo cơ hội cho các đệ tử như Moggallana, Anuruddha, và Sariputta tỏa sáng với trí tuệ của họ. Thánh địa này trở thành một trong những điểm 'không thể thay đổi' của thế giới (avijahitatthanam), nơi tất cả các vị Phật giáng xuống đến thế giới của đàn ông. Từ Sankassa, Đức Phật tiếp tục đến Jetavana.
8. Thánh địa Vaisali (Vệ Xá Ly)
Trong thời kỳ Phật giáo phồn thịnh, Vaisali, thành phố của vương quốc Lichchhavi mạnh mẽ, là nguồn gốc của văn hóa triết học Phật giáo. Đức Phật đã ghé thăm thành phố này 3 lần trong cuộc đời của Ngài, nơi Ngài nhận bát mật ong từ đàn khỉ và tuyên bố Ngài sẽ nhập Niết bàn trong 3 tháng. Thành phố cũng là nơi diễn ra Đại Hội Phật Giáo lần thứ II hơn 100 năm sau khi Đức Phật nhập diệt. Đối với tín đồ Kỳ Na giáo, Vaisali là một thánh địa quan trọng với sự xuất hiện của Đức Mahavira, đạo sư thứ 14 của Kỳ Na giáo.
Vaisali nằm trong quận Muzaffarpur, Bihar. Trong triều đại Gupta, Vaisali là một thủ đô phồn thịnh với thương lái sôi động, cảng biển nhộn nhịp. Các cửa hàng, ngân hàng, cơ sở kinh doanh hoạt động suốt ngày đêm. Những kho chứa lúa gạo, lụa là, v.v. của hoàng cung đều tràn ngập. Vaisali đóng vai trò quan trọng trong thời kỳ của triều đại Gupta. Hai nhà sử học Pháp Hiền và Huyền Trang đã đến thánh địa này, nhưng thời gian đã làm mờ đi nhiều di tích. Một số trụ đá và hang động vẫn còn lại, nhưng vẻ phồn thịnh và quan trọng của thành phố đã tan biến.
Trụ đá sư tử ở Vaisali, có vẻ giống trụ đá của vua A Dục, nhưng không có bằng chứng cụ thể về người xây dựng. Gần đó có một hồ nước gọi là Rama-Kund hoặc Markata-Hraka, theo truyền thuyết, là nơi đàn khỉ đã đào để cung cấp nước cho Đức Phật. Ngoài ra, vẫn còn lại một số di tích khác như một ngôi đền và một trụ tháp xây dựng bởi vua A Dục. Dù thời gian có làm phai mờ và phá hủy, những thánh địa Phật Giáo vẫn giữ vững trong tâm hồn những người theo đạo Phật.