Top 9 Bài văn phân tích chi tiết Chí Phèo gặp gỡ Bá Kiến tại nhà trong tác phẩm 'Chí Phèo' của Nam Cao

Nam Cao, một nhà văn hiện thực nổi tiếng, đã để lại dấu ấn đặc sắc trong văn học Việt Nam với tác phẩm Chí Phèo. Truyện này là bức tranh xã hội về cuộc sống nông thôn trước cách mạng, đặc biệt là sự thay đổi trong tâm hồn của nhân vật Chí Phèo sau những lần đối mặt với Bá Kiến. Câu chuyện đưa ta suy ngẫm về sự mất mát của nhân phẩm và lòng nhân ái dưới áp lực của xã hội.

Bá Kiến, biểu tượng của tầng lớp thống trị, tận dụng tình huống để làm cho Chí Phèo trở thành công cụ của mình. Qua những sự kiện, ta nhìn thấy sự đau đớn và tuyệt vọng của Chí Phèo trước sự lạnh lùng của xã hội. Chí Phèo, một người từng lương thiện, giờ đây biến đổi thành kẻ hung dữ, phản ánh sự tha hoá của con người dưới bức tranh thực dân phong kiến.

Lần gặp gỡ cuối cùng, Chí Phèo đối mặt với Bá Kiến với tư cách một người đã tỉnh ngộ về nhân phẩm và muốn làm người lương thiện. Hành động giết Bá Kiến không chỉ là sự trả thù cá nhân, mà là cơn giận lớn của một tâm hồn bị tổn thương. Chí Phèo, không chấp nhận cuộc sống thú vật, chọn kết liễu bản thân để bảo vệ nhân phẩm đã mất đi.

Nam Cao thông qua Chí Phèo đã phản ánh một hiện thực đau lòng, nơi con người trở nên lạc lõng giữa sự mất mát và hy sinh để bảo vệ những giá trị đạo đức. Câu chuyện không chỉ là của Chí Phèo mà là của hàng triệu người nông dân bị tha hoá, mất đi bản nguyên của mình dưới áp lực của xã hội thối nát.

Chí Phèo, từ lúc ra tù cho đến khi chấm dứt cuộc đời, đã mấy lần đặt chân đến nhà bá Kiến. Trong tác phẩm Chí Phèo, Nam Cao mô tả ba cuộc gặp gỡ này như ba bước ngoặt trong sự phát triển tâm hồn của nhân vật từ đứa trẻ làng quê trở thành kẻ lưu manh.

Chí Phèo lần đầu ghé thăm nhà bá Kiến ngay sau khi trở về làng. Hắn đến với bá Kiến với ý định đòi nợ đời mà hắn nghĩ bá Kiến đã tạo ra từng chuyện khiến hắn vào tù. Nhưng ngôi nhà trống vắng, chỉ có tiếng sủa ầm ĩ của đàn chó và vẻ sợ hãi của phụ nữ. Khi bá Kiến xuất hiện, hắn tạo ra tình huống áp đảo, nhưng bá Kiến nhanh chóng đối phó bằng sự phỉnh nịnh và mời hắn vào nhà. Chí Phèo quên mất lòng thù, vui vẻ rời đi.

Chí Phèo quay lại nhà bá Kiến lần thứ hai, đòi bá Kiến trả ơn việc làm tay sai. Lần này, bá Kiến sử dụng mưu mẹo để khiến Chí Phèo đòi nợ cho mình. Sau khi đòi được tiền, bá Kiến hứa giữ tiền và cho Chí Phèo đất ở. Chí Phèo, tin tưởng vào sự phỉnh nịnh và hứa hẹn, trở thành tay sai của bá Kiến.

Gặp gỡ lần thứ ba là sau cuộc gặp với thị Nở. Thị Nở là người duy nhất thương hại và mang đến cháo hành cho Chí Phèo khi hắn ốm. Sự nhân ái của thị Nở thức tỉnh tâm lý lương thiện trong Chí Phèo. Tuy nhiên, bị cấm bởi bá Kiến, Chí Phèo tỏ ra uất ức và thậm chí có ý định tấn công nhà thị Nở. Nhưng do say rượu, hắn quên ý định đó và quay lại nhà bá Kiến. Khi bá Kiến quẳng tiền, Chí Phèo tỏ ra tức giận và tự kết liễu đời mình, chấm dứt mọi đau khổ.

Chí Phèo qua ba cuộc gặp gỡ đã trải qua một hành trình đầy bi kịch, từ tên lưu manh đến tay sai, và cuối cùng tỉnh ngộ và chấm dứt cuộc đời mình để tìm kiếm nguồn sáng lương thiện đã mất.

Trong truyện ngắn Chí Phèo của tác giả Nam Cao, được xây dựng xung quanh số phận của người nông dân Việt Nam trước Cách mạng, hình ảnh cuộc gặp gỡ giữa Chí Phèo và bá Kiến tại nhà đã trở thành con đường dẫn một người nông dân hiền lành, chất phác trở thành một linh hồn đen tối trong làng Vũ Đại.

Ba lần Chí Phèo đến nhà bá Kiến, mỗi lần với động cơ khác nhau, họ duy trì một mối quan hệ chủ-tớ, là cuộc đối đầu giữa giai cấp thống trị và người nông dân. Cuộc sống của Chí Phèo đưa anh ta đến nhà bá Kiến như một con đường quen thuộc, nhưng mỗi lần mang theo một mục đích mới.

Thông qua miêu tả chi tiết của Nam Cao về ba lần Chí Phèo đến nhà bá Kiến, đọc giả nhận ra sự tố cáo đầy đau thương về sự độc ác của giai cấp thống trị, đặc biệt là bá Kiến. Tác giả làm nổi bật sự tha hoá và thất bại của người nông dân trước sức hút đen tối của xã hội phong kiến.

Chí Phèo, từ một linh hồn thuần khiết, trở thành một kẻ thù ac độc đáo. Mỗi lần đến nhà bá Kiến, anh ta đều mang theo một chiều sâu tâm lý và một mục đích mới. Từ thái độ trả thù ban đầu, đến việc xin tiền uống rượu, và cuối cùng là hành động dứt khoát đòi lương thiện, Chí Phèo đã trải qua sự thay đổi lớn, không chỉ là về hành vi mà còn là về ý thức.

Cuối cùng, sự thức tỉnh của Chí Phèo là sự đánh đổi đắt giá với cái chết, và cũng là sự chiến thắng cuối cùng của tinh thần nhân đạo. Bằng những bước chân quen thuộc đến nhà bá Kiến, Chí Phèo đã đi vào con đường giác ngộ, làm nổi bật sự đấu tranh và chiến thắng của người nông dân trước bóng tối của xã hội.

Một linh hồn hoang dã bị bọc kín trong chiếc váy rách tại xóm lò gạch cũ, trở thành nỗi ám ảnh vô hình, một vật thể bị bỏ quên, một tâm hồn mất cha mẹ, lang thang trong cuộc sống. Chí Phèo, con người không cha không mẹ, từng trải qua những năm tù đau khổ, quay về làng Vũ Đại để trở thành một trong những kẻ đen tối. Cuối cùng, 'bọn họ giết nhau, không cần đến tay của người khác'. Cuộc đời của Chí Phèo chứa đựng những đau thương, những giọt máu và nước mắt, là những hành động phản ánh thế giới thực, những cuộc va chạm, đấu tranh giữa lương tâm và tội lỗi.

Chí Phèo bắt đầu cuộc tù tội khi mới hai mươi tuổi, rời tù khi đã hai mươi bảy, hai mươi tám tuổi. Cuối cùng, hắn tự kết liễu cuộc đời ở ngoài bốn mươi. Trong khoảng thời gian trở thành 'anh đầy tớ chân tay' của bá Kiến, Chí Phèo thường xuyên đến nhà ông để thực hiện những công việc đen tối, từ đâm thuê chém mướn đến phá phách và hành động phản xã hội. Tuy nhiên, Nam Cao chỉ tập trung kể về ba lần Chí Phèo đến nhà bá Kiến.

Lần đầu tiên, Chí Phèo đến sau khi ra tù. Say rượu, ăn thịt chó, từ trưa đến chiều tối, hắn đến nhà bá Kiến với tâm thế trả thù và đòi nợ. Mặc dù hắn chửi rủa, đấu đá với Lý Cường, nhưng cuối cùng lại được mời vào nhà, được chế biến thịt gà và uống rượu. Bá Kiến thông minh và ranh ma, biến Chí Phèo từ kẻ thù thành 'đồng minh', và hắn rời đi với những đồng bạc và đất đai.

Lần thứ hai, Chí Phèo đến để đòi nợ khi đã hết tiền. Với chiếc chai rượu, ba quả chuối xanh, và một ít muối, hắn lại một lần nữa đến nhà bá Kiến. Lần này, hắn đe dọa đâm chết một số người và đòi nợ mười bạc của đội Tảo. Thông minh nhưng còn ranh ma hơn, bá Kiến lại một lần nữa 'kéo dài cuộc sống' của Chí Phèo bằng cách giải quyết xung đột mà không cần đến máu. Chí Phèo được thưởng năm đồng và mảnh đất ven sông.

Lần thứ ba, khi Chí Phèo muốn làm lại cuộc đời sau thời gian sống với Thị Nở, bà cô không cho phép họ kết hôn. Tức giận, Chí Phèo đến nhà bá Kiến, tuy không đòi nợ nhưng muốn thay đổi cuộc sống. Tuy nhiên, nhận ra rằng mình không thể thay đổi, hắn quyết định tự sát. Chí Phèo đâm dao vào bụng mình và kêu gọi làng chứng kiến. Hắn mất mạng với ánh nhìn trống trải, lời nói bị nghẹt, và cảm giác muốn trở thành người lương thiện nhưng không thể. Hành động cuối cùng của Chí Phèo là một cú đau đớn, là sự chấp nhận rằng anh không thể thoát khỏi bóng tối cuộc đời mình.

Sau mỗi lần đến nhà bá Kiến, Chí Phèo thay đổi tính cách, bị cuốn vào vòng xoáy tội lỗi và lưu manh hóa. Những kết cục không hạnh phúc của hắn là biểu tượng cho sự mất mát của sự lương thiện trong xã hội. Nam Cao thông qua những câu chuyện về Chí Phèo đến nhà bá Kiến đã tạo nên một nhân vật phức tạp, là hình ảnh của người nông dân và là biểu tượng của sự đau thương và hy sinh.

Bài văn phân tích về Chí Phèo đến nhà Bá Kiến không chỉ là một đoạn kể trong tác phẩm của Nam Cao mà còn là hình ảnh sống động về sự phân động của con người, sự đối mặt với thử thách và quyết định sống. Cuộc đời của Chí Phèo là một câu chuyện mà người đọc không thể quên, một bức tranh về cuộc sống, tình cảm và sự phản ánh về xã hội.

Trong tác phẩm Chí Phèo, Nam Cao đã đưa Chí Phèo đến nhà bá Kiến ba lần, mỗi lần với mục đích và ý nghĩa riêng biệt.

Trong bức tranh Chí Phèo, hai nhân vật chính là bá Kiến và Chí Phèo, đại diện cho hai giai cấp đối địch: thống trị và tha hóa. Sự tha hóa của Chí không phải là bẩm sinh, mà phát sinh từ xã hội thối nát. Trước khi bị đẩy vào tù, Chí là người lành thiện, nhưng cuộc đời tù đày biến chất anh thành kẻ liều lĩnh, quỷ dữ của làng Vũ Đại. Ba lần đối đầu với bá Kiến diễn ra trong ba hoàn cảnh và với ba động cơ khác nhau.

Lần thứ nhất, sau khi ra tù, Chí tìm đến nhà bá Kiến trong trạng thái say rượu, nuôi trong lòng mối thù từ những năm tháng bị giam giữ. Hành động của Chí là một bộc phát, nhưng với bản chất thiện lương, anh thất bại trước sự khôn ngoan của bá Kiến.

Lần thứ hai, Chí đến nhà bá Kiến xin được vào tù, thể hiện sự phi lý của tình thế khi không có nơi nào chấp nhận anh. Tình cảnh bi đát của Chí phản ánh thực tế xã hội khắc nghiệt, nơi những người đã lạc lối khó lòng có cơ hội hòa nhập lại.

Lần thứ ba, với tâm trạng khác biệt, Chí đến gặp bá Kiến với ý định làm lành, muốn trở về con đường lương thiện. Tuy nhiên, xã hội vô nhân đạo đối xử tàn nhẫn với sự hối lỗi của Chí, khiến anh nhận ra chân lý cuộc sống.

Chí Phèo tỏ ra mạnh mẽ hơn trong lần cuối cùng, khiến bá Kiến bất ngờ và thất bại trước sự thay đổi đột ngột của đối thủ. Cuộc bi kịch kết thúc với sự đau đớn và nước mắt.

'Chí Phèo' của Nam Cao là một tác phẩm gợi lại suy nghĩ sâu sắc về đời sống nông thôn Việt Nam trước Cách mạng (1930 - 1945).

Nam Cao, một nhà văn hiện thực nổi tiếng, đã để lại dấu ấn sâu sắc trong văn học Việt Nam với tác phẩm ngắn tuyệt vời 'Chí Phèo'. Trong câu chuyện này, Chí Phèo đã đến nhà bá Kiến ba lần, mỗi lần mang theo những ý nghĩa mới và đặc biệt.

Từ khi còn làm công cho gia đình bá Kiến, Chí Phèo đã trải qua nhiều biến cố. Bá Kiến, người đã đẩy hắn vào tù, trở thành điểm đến quen thuộc và đồng thời là người hắn hận nhất. Chí Phèo tìm đến để trả thù, đấu tranh với số phận và người đứng đầu làng Vũ Đại. Cuộc trả thù đầy rủi ro của hắn diễn ra qua những lời chửi và hành động đầy liều lĩnh.

Nam Cao tinh tế thể hiện mâu thuẫn và xung đột trong xã hội phong kiến. Màn trình diễn của Chí Phèo trước bá Kiến không chỉ mang tính chất bất ngờ mà còn tạo nên sự độc đáo và ly kỳ cho cốt truyện. Bá Kiến, bằng sự khôn ngoan và mưu mẹo, đã ngược đảo tình thế và giải quyết xung đột một cách khôn ngoan.

Chí Phèo đến nhà bá Kiến không chỉ để trả thù, mà còn để tìm kiếm lương thiện trong một xã hội bất công. Cuộc đấu tranh của hắn điểm dừng ở lần thứ ba, khi hắn đòi hỏi lương thiện và đối đầu trực tiếp với bá Kiến. Sự chấm dứt của Chí Phèo và bá Kiến đồng thời là chiến thắng của tư tưởng nhân văn và sức mạnh của người nông dân.

Như vậy, ba lần Chí Phèo đến nhà bá Kiến không chỉ là những chi tiết trong truyện mà còn là những thông điệp sâu sắc về cuộc sống và con người.

Trong truyện 'Chí Phèo' của Nam Cao, ba lần Chí Phèo đến nhà bá Kiến đều mang đầy ý nghĩa sâu sắc. Lần đầu tiên, Chí tìm đến để trả thù, nhưng sự thay đổi bất ngờ của bá Kiến đã làm thay đổi số phận của Chí. Lần thứ hai, Chí đến để đòi tiền uống rượu, nhưng nay đã là một tay sai đắc lực của bá Kiến. Cuối cùng, lần thứ ba, Chí đến với mục đích hoàn toàn khác, đòi quyền làm người lương thiện, nhưng cuối cùng cũng không tránh khỏi bi kịch.

Ba lần gặp gỡ với những ý nghĩa riêng biệt, truyện đã lồng ghép nhiều giá trị nhân văn và sâu sắc về cuộc sống.

Nổi bật lên trong tác phẩm Chí Phèo là hai nhân vật đối địch nhau: Bá Kiến và Chí Phèo. Đó là sự đối đầu giữa một bên là Bá Kiến, đại diện cho giai cấp thống trị của xã hội đương thời và một bên là Chí Phèo, tiêu biểu cho tầng lớp nông dân bị tha hóa về mặt nhân cách một bên là Bá Kiến. Cũng cần nói thêm sự tha hóa của Chí không phải là bẩm sinh mà nó được phát sinh trong quá trình vận động và phát triển của nhân vật giữa xã hội thối tha vô nhân đạo. Trước kia Chí cũng là một người lương thiện từng làm canh điền cho nhà cụ Bá, sau đó bị Bá Kiên đẩy vào vòng tù tội. Cuộc đời tù đày đã làm thay đổi hẳn con người hiền lành chất phác, Chí trở thành một kẻ liều lĩnh, một con quỷ của làng Vũ Đại, kẻ bị biến chất., bị tha hóa về mặt nhân cách. Và ôm ấp trong lòng một mối thu không gì xóa được, nếu thời điểm Chí ra tù làm mốc thì có thế nói Chí đã ba lần đi tìm gặp kẻ thù là Bá Kiến. Ba lần diễn ra trong ba hoàn cảnh, ba động cơ khắc nhau.

Lần thứ nhất, là lúc Chí vừa ở tù về "Hắn về hôm trước, hôm sau đõ thấy ngồi ở chợ uống rượu" và trong cơn say khướt, đã xách vỏ chai đến cổng nhà Bá Kiến gọi tên tục ra mà chửi. Đó là lối hành động của một kẻ say rượu mà đã có trong tiềm thức của Chí Phèo. Cộng thêm những năm tháng tù đày mối thù ấy càng được hun đúc, nuôi dưỡng ngày càng sâu sắc và đậm hơn. Bao năm ngồi tù Chí đã có dịp nghiền ngẫm cân nhắc trước khi đi đến quyết định đúng đắn. Cho nên, hơn bao giờ hết, vừa rời khói nhà tù là Chí đã sôi sục một ý thức trả thù. Sự căm thù kẻ gây ra tội lỗi và đẩy mình vào con đường đau khổ đã dẫn đường Chí đến nhà cụ Bá dù là đang trong cơn say khướt. Hành vi của Chí hoàn toàn liều lĩnh và mang tính bột phát.

Hơn nữa dù gì trong sâu xa bản chất của Chí cũng chỉ là một nông dân thật thà đến mức gần như ngây thơ cho nên sự thất bại của Chị trong lần đối đầu đầu tiên này là một chuyện rất hiển nhiên. Làm sao qua được kẻ khôn róc đời như Bá Kiến. Bá Kiến là kẻ tinh ma xảo quyệt, lắm mưu nhiều kế nên đối phó với Chí chẳng lấy gì là khó khăn. Chỉ thoáng nhìn qua là Bá Kiến đã hiểu được ý đồ của đối phương. Nên Chí mới thất bại ê chề, cay đổng trước những lời vuốt ve, ngon ngọt cộng thêm vài đồng đã làm lóa mắt Chí. Từ một vị trí là kẻ đi hỏi tội kẻ thù chỉ thoắt một cái ván cờ đã lật ngược: kẻ có tội lại ung dung như một kẻ ra ơn còn người hỏi tội lại thành tay sai phục dịch cho kè thù mà không hay biết.

Lần thứ hai cũng trong dáng điệu say mềm Chí ngật ngưỡng đến nhà Bá Kiến gặp hắn để xin được đi tù. Thật là một chuyện ngược đời. Thuở nay chưa thấy ai làm một chuyện phi lí đến mức vậy chắc chỉ có Chí Phèo. Tuy là nghịch li đây nhưng lại phản ánh đúng thực tại của Chí. Không có cơm ăn, áo mặc, một mảnh đất cắm dùi cũng không. Cảnh ngộ bi đát của Chí cũng phần nào phản ánh đúng hiện trạng xã hội lúc bấy giờ đó là những người lầm đường lạc lối, trót sa chân vào vũng bùn của tội lỗi thì không sao rút chân ra được. Chí bị tù đến khi được trả về cuộc sống đời thường thì lại không tìm được kế sinh nhai hay nói đúng hơn là không được tiếp nhận và vì thế lại tiếp tục bị đẩy vào bước đường cùng. Nghe Chí nói với Bá Kiến mà thấy xót xa trong dạ: "Bẩm quả đi tù sướng quá đi, ở tù có cơm ăn, bây giờ về làng về nước một thước cắm dùi không có...". Sự thật như thế ư? Nhà tù là chốn dung thân ư? Trên câu chữ thì ta không thể nghĩ khác được.

Nhưng nếu nghĩ sâu xa một chút ta mới thấy ngỡ ngàng và lương tâm chẳng được thanh thản. Nhà tù nuôi con người ư? Không, bảo nó nuôi dưỡng những con người bị tha hóa, những con quỷ như Chí Phèo thì đúng hơn. Nếu như ý nghĩa của nhà tù là để cảnh tỉnh, cải tạo con người, trả con người về với cuộc sống hoàn lương thì nhà tù ở đây lại thực hiện ngược lại. Nó biến những kẻ lương thiện trở thành một loại người lưu manh khốn nạn. Nhà văn Huy-gô rất đúng khi nói: "Khi chưa vào tù anh là một cành cây tươi, khi ra tù anh là một cây củi khô". Cũng như lần trước, Chí lại thất bại trước cái khôn róc đời của cụ Bá: bị gạt mà không hề nhận ra. Âm mưu của Bá Kiến mới thâm độc làm sao. "Dùng độc trị độc", dùng Chí Phèo để trị đội Tảo. Cả Chí và đội

Tất cả đều là kẻ thù của hắn, nên và chẳng có xảy ra xô xát, ai được, ai mất cụ đều có lợi, vừa thỏa mãn được ý định trả thù vừa không phải mang tiếng là kẻ báo thù nhỏ nhen, đê tiện. Lần thứ ba cũng là lần chót Chí đến gặp Bá Kiến. Cũng với dáng dấp của thằng say rượu nhưng lần này Chí mang trong lòng một tâm trạng, một ý định khác hẳn với những lần trước. Bởi vì Chí Phèo sau khi bị Thị Nở cự tuyệt tình cảm của mình đã hoàn toàn rơi vào tuyệt vọng. Trong thâm tâm Chí đang ôm ấp ý định làm lành, muốn quay về con đường hoàn lương sống cuộc đời lương thiện như bao người khác. Nhưng xã hội vô nhân đạo đã quay lưng trước sự ăn năn sám hối của một tội đồ, tình thương đã khép lại, xã hội đã rút đường trở về của Chí cũng như cự tuyệt quyền làm người của một con người.

Vĩnh viễn Chí không tìm thấy hạnh phúc ở cuộc đời này. Bản chất người vừa trỗi dậy lại bị đè bẹp không thương tiếc. Có thể nói đây là những giờ phút tỉnh táo nhất trong cả cuộc đời say sưa của Chí, những phút mà ý thức phản kháng trỗi dậy mãnh liệt nhất. Đi gần hết cuộc đời, cho đến lúc này Chí mới phát hiện mới nhận ra chân lí cuộc sống. Dù là muộn màng nhưng với Chí sự khám phá ấy quý giá biết bao và Chí quyết giữ chặt lấy nó không để nó tuột khỏi tầm tay dù lả phải trả một giá rất đắt. Chí như vừa thức dậy sau một giấc ngủ dài, một sự chuyển biến rất lớn đang diễn ra trong tâm hồn của Chí. Ấy là sự trỗi dậy của tính người, tính lương thiện. Chí đã nhận ra chân tướng của kẻ thù, kẻ ấy là Bá Kiến chứ không ai khác cho nên lẽ ra phải đến nhà Thị Nở thì tiềm thức sâu xa đã dẫn Chí đến nhà Bá Kiến.

Trong lần đối đầu sau cuối này, Chí hoàn toàn được lột xác, sự thay đổi đột ngột và nhanh chóng đến mức Bá Kiến không ngờ được. Chính vì không nắm bắt được đối phương, lại chủ quan khinh địch nên Bá Kiến thất bại một cách thảm hại. Hắn đã phải trả giá đắt cho hành vi tội lỗi của chính hắn. Với dáng dấp hiên ngang, ngạo mạn, Chí chỉ tay vào mặt Bá Kiên mà ra lời dõng dạc: "Tao muốn làm người lương thiện". Tư thế ấy ta chưa từng bắt gặp ở Chí. Trước đây hắn chỉ biết cúi đầu lễ phép, một điều bẩm cụ hai điều lạy cụ. Đó là sự chuyển biến và tự khẳng định mình của Chí. Ngôn ngữ của Chí càng lúc càng đậm màu triết lí: "Ai cho tao lương thiện? Tao không thể là người lương thiện". Lời cuối cùng được thốt lên với tất cả niềm cay đắng xót xa. Chí đã bị đẩy đên bước đường cùng. Không còn lối thoát, không còn cách lựa chọn nào khác chỉ còn chấm dứt cuộc đời của kẻ thù rồi sau đó tự chấm dứt cuộc đời mình. Màn bi kịch kết thúc đẫm máu và nước mắt.

Tác phẩm Chí Phèo đã để lại trong lòng người trăn trở, bao suy tư ray rứt. Truyện đã phác họa thành công bức tranh về đời sống ở nông thôn Việt Nam thời kì 1930-1945. Nó đã trình bày sự mâu thuẫn và xung đột gay gắt giữa bọn cường hào ác bá và những người nông dân nghèo hèn rách rưới bị đẩy vào con đường tội lỗi, mà tiêu biểu là Bá Kiến và Chí Phèo. Những mâu thuẫn nội tại ấy đã cho thấy sự xấu xa thối nát của xã hội đương thời. Hơn bao giờ hết bức tranh nông thôn Việt Nam hiện ra mới xơ xác tiêu điều làm sao. Nó đầy rẫy những hạng người hèn hạ, đốn mạt (Bá Kiến, đội Tảo, bà Ba..) cũng như những tệ nạn xã hội, rượu chè, cờ bạc, trộm cướp có thời cơ phát triển.

Một xã hội không chỉ có sự bần cùng hóa mà còn có cả sự lưu manh hóa, về điểm này tác giả đã gây dựng rất thành công chân dung của một người nông dân mới: Chí Phèo. Hình ảnh Chí trở thành một điển hình văn học, một kiểu mẫu của loại người bị tha hóa về mặt nhân cách, vừa sống động vừa độc đáo, mới mẻ. Cũng qua đó bật lên tấm lòng nhân đạo cao cả, một sự cảm thông, một thái độ tôn trọng sâu sắc đối với số phận của những kẻ thấp cổ bé họng. Bị xã hội chà đạp. ruồng rẫy, chối bỏ thậm chí tước bỏ cả quyền làm người của một con người. Những kẻ mà xã hội cho là cực kì xấu xa ấy, dưới con mắt yêu thương của tác giả vẫn còn một chút gì là tình người và sự phản kháng muốn chống lại xã hội, muốn bứt ra khỏi xã hội vô nhân đạo không có một chút tình thương người ấy. Toát lên từ tác phẩm là niềm khát khao hạnh phúc, khát khao quyền làm người và khát khao tình người.

Đặc biệt là tiếng kêu trước lúc giãy chết của Chí Phèo. Nó chứa đựng một tư tưởng vô cùng cao đẹp. Đó là tiếng kêu cứu của một con người, một số phận bị vùi dập: "Ai cho tao lương thiện? Tao muốn làm ngươi lương thiện". Tiếng kêu mới đau đớn và tha thiết làm sao. Nó cứ xoáy vào lòng người, nó làm ta phải băn khoăn ray rứt, nó kêu gọi, hay nói đúng hơn nó đặt ra một vấn đề có tính chất nan giải, một vấn đề chung không của riêng ai, ấy là: "Số phận con người". Nó kêu gọi tình người, kêu gọi sự quan tâm đến số phận của những kẻ bất hạnh. Kêu cứu vấn đề nhân phẩm con người đang trên đường hủy hoại. Nó đặt ra một nhiệm vụ nóng bỏng là hãy cứu lấy nhân phẩm, hãy bảo vệ quyền làm người của một con người, kêu gọi thực hiện chân lý: "Người với người sống để yêu nhau''.

Tác phẩm đã gián tiếp tố cáo xã hội nhớp nhúa bẩn thỉu không có tính người. Xã hội ấy là nơi sản sinh và nuôi dưỡng những người như Chí Phèo. Con người sống trong xã hội ấy khác nào sống trong vòng cùng quẫn bế tắc. Chí Phèo này chết đi thì có Chí Phèo khác ra đời thay thế. Chi tiết cuối cùng của tác phẩm miêu tả Thị Nở (sau khi Chí Phèo chết), thoáng thấy hiện ra một cải lò gạch bỏ không, vắng người qua lại... Phải chăng tác giả kín đáo báo hiệu mộ; Chí Phèo con sắp ra đời.

Có người cho rằng đó là kết thúc bi quan. Tại sao lại không nghĩ rằng Nam Cao đang kêu gọi chúng ta hãy cứu lấy những đứa con Chí Phèo, hãy đập nát những lò gạch cũ để cho con người sống với nhau trong sáng hơn, cao đẹp hơn?

Chí Phèo, một hình ảnh đậm chất nông dân, trở thành biểu tượng của sự đấu tranh và mâu thuẫn trong xã hội thời kỳ trước Cách mạng. Tác phẩm của Nam Cao không chỉ là câu chuyện về sự đối đầu giữa Chí Phèo và bá Kiến mà còn là tác phẩm sắc nét về cuộc sống, đau thương, và niềm tin của những người nông dân.

Mối xung đột giữa Chí Phèo và bá Kiến được Nam Cao tinh tế xây dựng, từ mâu thuẫn giai cấp đến những tình huống đầy kịch tính. Chí Phèo, dù ban đầu là người tôi tớ, lại trở thành nhân vật chính trong cuộc đối đầu này. Cuộc sống khó khăn, những nỗi đau từ bị tha hoá, lưu manh hoá, tất cả được tái hiện sinh động qua bút pháp của Nam Cao.

Lần thứ ba Chí Phèo đến nhà bá Kiến là bước ngoặt quyết định cho cả hai nhân vật. Sự tìm đến để đòi lương thiện đồng thời chấm dứt chuỗi đau khổ, cái chết của Chí Phèo và bá Kiến đánh dấu sự chiến thắng của tư tưởng nhân văn và niềm tin vào con người.

Nam Cao đã kết thúc tác phẩm bằng hai cái chết, một là ác phải đền tội, một là sự kết thúc bi kịch cho người nông dân. Nhưng qua đó, ông cũng truyền đạt thông điệp về sức mạnh của lòng nhân ái và khả năng vượt lên trên số phận.