

Sikorsky H-34


Một trong những nhiệm vụ đáng chú ý của H-34: Khi cửa Liberty Bell 7 mở sớm, nước biển đổ vào tàu. Một chiếc trực thăng Huss đã cố gắng hút nước, nhưng sau đó phải thả tàu vũ trụ vì quá nặng, và tàu chìm. May mắn, phi hành gia sống sót. Ảnh: Wikipedia.
Có hơn mười biến thể của H-34, dẫn đến số in trên thân trực thăng khác nhau. Sikorsky thường điều chỉnh nó vào những năm 1960 để phù hợp với nhiều nhiệm vụ. Rất khó để tìm thấy một ví dụ về phiên bản gốc. Hầu hết trực thăng được trưng bày trong bảo tàng hoặc sử dụng dân sự. Bảo tàng Hàng không Palm Springs thường trưng bày một chiếc H-34 nguyên bản.

Chiếc H-34 nguyên bản đang được trưng bày tại Bảo tàng Hàng không Palm Springs, California, Hoa Kỳ. Nó vẫn hoạt động dưới một số điều kiện hạn chế. Ảnh: PS Air Museum.
Sikorsky SH-3 Sea King và S-61

Một chiếc SH-3 Sea King (phiên bản quân sự) màu trắng. Ảnh: Pearl Harbour Aviation.
Sikorsky SH-3 Sea King và biến thể dân sự của nó, chiếc S-61, đã ra đời từ năm 1961. SH-3 Sea King là một trong những trực thăng đầu tiên sử dụng động cơ trục tua-bin trong thiết kế của mình. Phiên bản quân sự của nó cũng là một trong những phiên bản đầu tiên thiết kế để đồng thời săn lùng và tấn công tàu ngầm. Nó đã được ngưng sử dụng trong quân đội nhưng vẫn được sử dụng trong dân sự đến ngày nay.

Một chiếc S-61 của Tây Ban Nha. Biến thể này có thân dài hơn để chứa nhiều người hơn. Ảnh: Wikipedia.
Biến thể dân sự S-61 vẫn hoạt động đến ngày nay. Air Greenland đã sử dụng những chiếc S-61 của họ trong hơn 50 năm. Lực lượng Tuần duyên Ireland đã sử dụng chúng cho hoạt động tìm kiếm và cứu nạn. Hầu hết các trực thăng S-61 còn lại vẫn đang được sử dụng cho các mục đích dân sự.

Trực thăng cứu hộ S-61 Sea King của Hải quân Đức thuộc Phi đội MFG-5, với biểu tượng của phi đội (hình con đại bàng trên tấm khiên) dán gần đầu máy bay, được trưng bày tại Triển lãm Hàng không ILA Berlin năm 2018. Ảnh: BigStock.
S-61 có thể sẽ còn bay trong một thời gian khá dài. Hãng Sikorsky đã thiết kế một phiên bản hiện đại hóa, được đặt tên là S-61T, vào năm 2013. 110 chiếc trong số đó đã được Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ mua nhưng hiếm khi được sử dụng. Bộ Ngoại giao bắt đầu bán đấu giá chúng cho người dân vào năm 2019. Do vậy trực thăng di sản S-61 sẽ tiếp tục bay lượn ít nhất một thời gian nữa.

Phiên bản hiện đại S-61T có khung máy bay được tân trang lại, các bộ phận động cơ được đại tu và các cánh quạt chính làm bằng hợp kim. Buồng lái bằng kính hiện đại và toàn bộ hệ thống dây điện cũng dược thay mới vào năm 2012. Dù vậy kiểu dáng chung của nó không đẹp hơn các bản cũ là bao. Ảnh: Aerospace Tech.
Bell UH-1 Iroquois

Một phiên bản mới của UH-1, gọi là TH-1H, của Phi đội huấn luyện bay số 23 thuộc Không quân Hoa Kỳ (US Air Force) trong chuyến bay tưởng nhớ một cựu chiến binh gần Samson, Alabama vào ngày 21 tháng 11 năm 2022. Nó còn có tên gọi phổ biến là 'Huey'. Ảnh: Outono.
Bell UH-1 Iroquois là một trong những loại trực thăng nổi tiếng nhất trên thế giới. Nó được đưa vào sử dụng năm 1962 với vai trò trực thăng cứu thương và đóng một vai trò to lớn trong Chiến tranh Việt Nam, cuộc chiến mà trực thăng đóng vai trò quan trọng trong việc sơ tán hơn 900,000 binh sĩ bị thương. Nó cũng thực hiện công tác vận chuyển hàng hóa và binh lính. Chiếc UH-1 cuối cùng chính thức ‘nghỉ hưu’ khỏi hoạt động quân sự của Hoa Kỳ vào năm 2016. Tuy nhiên, có báo cáo về việc Lực lượng Không quân Hoa Kỳ vẫn sử dụng các phiên bản trực thăng mới hơn cho tới ngày nay.

Một chiếc TH-1H tại Căn cứ Không quân Keesler, Mississippi vào ngày 7 tháng 4 năm 2018. Ảnh: Outono.
Điều làm cho Huey trở nên độc đáo là những cái tên khác nhau mà nó được đặt. Tên gọi chính thức của nó là UH-1 Iroquois nhưng có tên Huey từ cách đọc trại tên gọi ban đầu của nó, HU-1. Nó cũng là một chiếc trực thăng thuộc dòng Bell 204. Các biến thể trong tương lai là một phần của những dòng sản phẩm khác, chẳng hạn như TH-1H Huey II bắt nguồn từ dòng Bell 212. Cuối cùng thì chiếc trực thăng này đã trở thành biểu tượng cho sự tham gia của quân đội Hoa Kỳ tại Việt Nam và được giới thiệu trên rất nhiều phương tiện truyền thông trong khoảng thời gian đó. Ngay cả âm thanh nó tạo ra cũng là một trong những thứ âm thanh dễ nhận biết nhất của bất kỳ máy bay trực thăng nào. Thời kỳ Chiến tranh Việt Nam chứng kiến nhiều loại trực thăng mang tính biểu tượng, nhưng ít loại nổi tiếng như Huey.

Trực thăng Agusta-Bell 212 Twin Huey, một phiên bản cải tiến của UH-1, thuộc Không quân Ý đang bay từ Căn cứ Không quân Mont-de-Marsan, Pháp ngày 17/5/2019. Ảnh: Shutterstock.
Nhờ vào sự phổ biến của mình, Huey có thể sẽ không sớm biến mất. Có rất nhiều loại của chúng ở nhiều nơi đến mức có thể phải mất vài thập kỷ nữa thì loại trực thăng này mới biến mất hoàn toàn. Chúng ta thậm chí có thể tìm thấy hướng dẫn sửa chữa trên internet nếu đã từng dùng qua một chiếc.
Boeing CH-47 Chinook

Đang đứng trên đỉnh núi, lính thuộc Sư đoàn Dù 101 nhìn thấy hai chiếc trực thăng Chinook tiến đến để đưa họ trở lại Sân bay Bagram, Afghanistan, ngày 4 tháng 11 năm 2008. Trước đó, họ đã thăm dò một ngôi làng nhỏ trong thung lũng dưới đáy. Ảnh: Wikipedia.
Chinook ra mắt vào năm 1962 và vẫn được quân đội Hoa Kỳ sử dụng cho đến ngày nay, là một trong những máy bay quân sự lâu đời nhất còn hoạt động trong các lực lượng vũ trang. Đây là một loại trực thăng vận tải phục vụ chuyên chở người và hàng hóa từ điểm này đến điểm khác. Với thiết kế hai cánh quạt, nó có thể hoạt động ở vòng quay thấp hơn so với các trực thăng thông thường, tạo ra âm thanh dễ nhận biết hơn so với các loại khác.

Chiếc trực thăng Chinook mang tên 234LR của hãng British Airways tại Sân bay Aberdeen, Scotland năm 1985. Các phiên bản dành cho dân sự thường được sơn màu sáng hơn so với phiên bản quân sự. Ảnh: Wikipedia.
Chinook là một chiếc trực thăng xuất sắc về mặt tổng thể, có lẽ đó là lý do tại sao nó vẫn còn hoạt động sau một thời gian dài. Nó lớn, nhanh và cực kỳ bền bỉ. Các phiên bản hiện đại của Chinook có thể đạt tốc độ khoảng 186 dặm/giờ trong khoảng 200 hải lý đầu tiên và có khả năng chở hơn bốn chục người hoặc kéo được khoảng 20,000 lbs (khoảng 9,000 kg).

Trực thăng vận tải CH-47 Chinook của Không quân Hoàng gia Anh đóng tại căn cứ RAF Odiham thực hiện huấn luyện bay định kỳ tại Khu vực Huấn luyện bay trên Núi (MFTA) ở Bắc xứ Wales. Ảnh: Militaryleak.
Nó cũng được sử dụng trong hoạt động tìm kiếm và cứu hộ cũng như vận chuyển hàng hóa đến các cộng đồng dân cư sau các thảm họa thiên nhiên. Một trong những chiếc Chinook nổi tiếng nhất là Bravo November, đã vận chuyển 2,150 binh sĩ, 95 người bị thương, 550 tù nhân và 550 tấn hàng hóa cho Không Lực Hoàng gia Anh trong đợt triển khai quân Chiến tranh Falklands kéo dài 18 ngày (1982).

Một chiếc Chinook, có tên ZA718 Bravo November, cùng loại với chiếc trong Chiến tranh Falklands, đang thả pháo sáng khi bay trên sa mạc để hỗ trợ quân đội Anh tại tỉnh Helmand, phía nam Afghanistan năm 2006. Ảnh: Wikipedia.
Hãng Boeing vẫn tiếp tục sản xuất Chinooks. Công ty tuyên bố họ đã chế tạo và giao hàng hơn 1,200 chiếc kể từ khi mẫu trực thăng này được giới thiệu nhiều thập kỷ trước. Có nhiều ví dụ về sự sử dụng tiếp tục của loại trực thăng này, cho thấy Chinook sẽ không sớm biến mất ở bất kỳ nơi nào.
Hughes OH-6 Cayuse

Một chiếc OH-6D (biến thể) của Lực lượng Phòng vệ Mặt đất Nhật bản (JGSDF). Ảnh: Wikipedia.
Hughes OH-6 Cayuse được đưa vào sử dụng từ năm 1966. Nó ra đời nhằm đáp ứng nhu cầu của Quân đội Hoa Kỳ về một trực thăng nhỏ gọn, nhẹ nhàng để thực hiện nhiệm vụ quan sát trong Chiến tranh Việt Nam. Với danh hiệu Trực thăng quan sát nhỏ hạng nhẹ (Light Observation Helicopter, LOH), OH-6 Cayuse được binh lính gọi là Loach. Trong chiến tranh, nó được sử dụng cho nhiều mục đích và được tin rằng CIA cũng đã sử dụng nó cho các nhiệm vụ bí mật. Thiết kế này đã lập 23 kỷ lục thế giới về máy bay trực thăng khi xuất hiện lần đầu. Chúng ta thường thấy OH-6 Cayuse trong các bộ phim và chương trình truyền hình với thiết kế dễ nhận biết của nó.

Một trực thăng TH-6B Cayuse (biến thể) của Hải quân Hoa Kỳ, đang cất cánh cho chuyến bay huấn luyện từ Trạm Không-Hải quân Patuxent River, bang Maryland. Ảnh: Wikipedia.
OH-6 thực tế đã được sử dụng trong nhiều thập kỷ bởi quân đội Hoa Kỳ và một số quốc gia khác như Brazil, Nhật Bản và Tây Ban Nha. Thiết kế ban đầu của nó đã trải qua nhiều thay đổi trong các phiên bản sau này để tạo ra nhiều biến thể khác nhau. Tuy Nhật Bản đã bắt đầu loại bỏ chúng để thay thế bằng OH-1 do Kawasaki chế tạo từ năm 2013, nhưng vẫn còn một số chiếc đang hoạt động cho đến ngày nay. Các trực thăng này cũng được sử dụng rộng rãi trong lĩnh vực dân sự, phục vụ cho các phi công dân sự và nhiều cơ quan thực thi pháp luật.

Kawasaki đã thiết kế và phát triển mẫu OH-1 Ninja với đặc tính bản địa hơn để thay thế cho OH-6 Cayuse trong vai trò trực thăng trinh sát. Ảnh: Military Factory.
Có thể sẽ có nhiều trực thăng hơn trên bầu trời nếu Howard Hughes không làm mọi thứ rối tung lên. Chủ sở hữu của công ty, Howard Hughes, đã cố ý định giá thấp hơn so với ước tính chi phí thực tế cho Quân đội Hoa Kỳ. Quân đội đã nhận ra điều đó và bắt đầu một cuộc cạnh tranh hợp đồng mới để thay thế chúng.

Một chiếc OH-6 nguyên bản đang bay trên một vùng núi vào năm 1966, năm mà nó ra đời. Mặc dù gặp phải nhiều vấn đề từ phía nhà sản xuất, nhưng rõ ràng nó đã có một phong cách thiết kế rất hiện đại và tiên tiến ngay từ khi xuất hiện. Ảnh: Wikipedia.
Dòng trực thăng Bell 206

Một trực thăng OH-58D Kiowa Warrior từ Sư đoàn Dù 82, trở về Căn cứ Điều hành Tiền phương Mackenzie trong Cuộc chiến Iraq, sau khi hoàn thành nhiệm vụ trinh sát và tấn công cận chiến, tháng 10/2004. Ảnh: Wikipedia.
Dòng trực thăng Bell 206 lần đầu tiên xuất hiện vào năm 1967. Những chiếc trực thăng này có một lịch sử thú vị. Hãng Bell đã thua cuộc trong cuộc cạnh tranh hợp đồng quân sự với Hughes trước đó, dẫn đến việc ra đời chiếc OH-6. Tuy nhiên, sau đó Hughes đã phá vỡ hợp đồng, mở ra một cuộc cạnh tranh hợp đồng mới mà Bell đã chiến thắng với dòng trực thăng 206. Dòng sản phẩm này có nhiều biến thể khác nhau, bao gồm 206, 206A JetRanger, 206L LongRanger và Bell OH-58. Các biến thể bổ sung bao gồm dòng AB 206 và SeaRanger cho Hải quân Hoa Kỳ.

Một chiếc trực thăng Bell 206L-4 Long Ranger IV, thuộc đài truyền hình CTV British Columbia, rời sân bay trực thăng tại Cảng Vancouver, Canada. Ảnh: Wikipedia.
Bell đã sản xuất hơn 7,000 chiếc trực thăng loại này tính đến thời điểm chiếc cuối cùng ra xưởng vào năm 2017. Mặc dù có nhiều kiểu hình khác nhau, nhưng thiết kế của chúng đều khá tương đồng. Sự khác biệt lớn nhất giữa các kiểu hình là sức chứa và dung tích nhiên liệu. OH-58 đã được sử dụng như một trực thăng trinh sát của Hoa Kỳ trong Chiến tranh vùng Vịnh. Các quốc gia khác như Úc, Canada, Chile, Jamaica, Malta và Thụy Điển cũng đã sử dụng nó cho các hoạt động quân sự.

Một chiếc OH-58D đang đậu tại Sân bay Kandahar, phía đông nam Afghanistan vào năm 2011. Ảnh: Wikipedia.
Ngày nay, trực thăng này vẫn được sử dụng cho các hoạt động quân sự ở nhiều quốc gia khác nhau dưới nhiều hình thức khác nhau. Cư dân sống ở các khu đô thị lớn có thể thấy một chiếc JetRanger bay qua đầu họ từ thời gian này qua thời gian khác. Các phương tiện truyền thông thường sử dụng trực thăng Bell 206 để cập nhật tình hình giao thông và tin tức. Diễn viên Harrison Ford sở hữu một chiếc trực thăng dòng Bell 407GX, là phiên bản tiếp theo của 206L LongRanger. Những chiếc này, và phiên bản phát triển từ chúng, có mặt ở mọi nơi.

Chiếc Bell 407GX của Harrison Ford, chụp vào năm 2014. Ảnh: PAC.
Bell AH-1 Cobra
Dòng trực thăng Bell AH-1 được giới thiệu vào năm 1967, chỉ vài tháng sau khi dòng Bell 206 ra mắt, và ban đầu nó được sử dụng như một trực thăng tấn công trong Chiến tranh Việt Nam. Thiết kế của nó rất đặc biệt với tháp pháo gắn dưới cằm và vũ khí bổ sung gắn ở hai bên. AH-1 cũng chia sẻ một số bộ phận với trực thăng Huey đã được đề cập trước đó. Thực tế, AH-1 có nguồn gốc kỹ thuật từ Huey nhưng được tối ưu hóa hơn cho khả năng tấn công.

Một chiếc Bell AH-1S Cobra của Quân đội Hoa Kỳ tại Bảo tàng Biển, Hàng không và Vũ trụ Intrepid ở Manhattan, New York vào ngày 31 tháng 5 năm 2010. Ảnh: Shutterstock.
Trực thăng này là một phần của bộ vũ khí của Hoa Kỳ cho đến cuối những năm 1990 và đã được sử dụng rộng rãi trong hầu hết các cuộc xung đột từ khi ra đời đến khi nghỉ hoạt động. Sau khi không còn sử dụng nữa, Hoa Kỳ đã chuyển giao AH-1 cho các đồng minh trong khối NATO, nơi nó vẫn được sử dụng trong các quốc gia thành viên NATO cho đến ngày nay.

Một chiếc AH-1F Cobra của Israel. Ảnh: Wikipedia.
Bell đã tung ra nhiều phiên bản khác nhau của dòng trực thăng này trong suốt nhiều năm để không ngừng cải tiến. Ví dụ, AH-1J, hay còn được gọi là SuperCobra, ra đời vào năm 1968 và vẫn đang phục vụ cho quân đội Hoa Kỳ cho đến năm 2020. Khi không còn được sử dụng trong quân đội, nó lại trở nên phổ biến trong lĩnh vực dân sự. Một trong những ứng dụng hiện tại của AH-1 là trong lĩnh vực Lâm nghiệp Hoa Kỳ, nơi các phiên bản trực thăng được trang bị cảm biến nhận dạng ánh sáng yếu và camera hồng ngoại để giám sát cháy rừng.

Chiếc Bell 209 (AH-1G) của Sở lâm nghiệp trong một vụ cháy rừng tại bang California. Ảnh: Wikipedia.
Trong nhiều năm qua, AH-1 của Bell đã trở thành một trong những loại trực thăng phổ biến, mặc dù nó đã bị che lấp bởi dòng trực thăng Huey, mà chính AH-1 đã lấy ý tưởng thiết kế từ đó. Tuy vậy, AH-1 vẫn giữ vững vị thế của mình trong quân đội trong suốt nhiều thập kỷ và vẫn được sử dụng cho đến ngày nay.
Dòng trực thăng MD 500

Một chiếc trực thăng MD 500 của một tư nhân cất cánh từ sân bay Samedan, Thụy Sĩ, vào tháng 1 năm 2017. Ảnh: Fineartamerica.
Dòng trực thăng MD 500 được ra mắt vào năm 1967, cùng với nhiều dòng trực thăng khác trong thời kỳ Chiến tranh Việt Nam. Giống như các dòng khác, nó có nhiều phiên bản, bao gồm MD 500 Defender, MD 500E, MD 520N và MD530F. MD 500 Defender là phiên bản được sử dụng nhiều nhất trong quân đội và vẫn tiếp tục được sử dụng đến ngày nay.

Trực thăng MD 500 Defender của Không quân Afghanistan bắn súng máy trong một cuộc trình diễn truyền thông ngoài thủ đô Kabul, Afghanistan, vào ngày 9 tháng 4 năm 2015. Ảnh: Wikipedia.
Đây là một chiếc trực thăng tiện ích hạng nhẹ được sử dụng chủ yếu cho công việc trinh sát và các hoạt động tiện ích khác. Có phiên bản được trang bị vũ khí để thực hiện các nhiệm vụ tấn công và chống tàu ngầm. Sự linh hoạt và đa dạng của các phiên bản này giúp MD 500 luôn phù hợp với mọi nhu cầu trong suốt nhiều năm qua.

Trực thăng MD 500 (G-SMAC, sản xuất năm 1992) tại Sân bay Kemble, Gloucestershire, Anh quốc. Ảnh: Wikipedia.
Quân đội Hoa Kỳ là một trong những người sử dụng nhiều nhất dòng trực thăng MD 500, nhưng chúng cũng được sử dụng rộng rãi ở Nga, Trung Quốc, Ấn Độ, Hàn Quốc, Nhật Bản và một số quốc gia khác. Mặc dù số lượng trực thăng tham gia hoạt động quân sự đã giảm, nhưng một số quốc gia vẫn duy trì một số lượng nhỏ. Các phiên bản dân sự của MD 500 vẫn được sản xuất, tuy nhiên, số lượng ít hơn nhiều so với trước đây.

Một chiếc MD 500 369HS (G-ORRR, sản xuất năm 1975) tại Sân bay Kemble. Ảnh: Wikipedia.
Chúng ta chắc chắn đã thấy những chiếc trực thăng tuyệt đẹp này trước đó trong lĩnh vực dân sự. Chúng thường được sử dụng cho nhiều mục đích khác nhau, từ công tác cảnh sát đến phun thuốc trừ sâu trên ruộng nương, và thậm chí là để quay phim từ trên cao. Nó cũng được ưa chuộng trong việc giải trí. Chắc chắn chúng sẽ tiếp tục phục vụ trong thời gian dài với tính linh hoạt của mình.
Sikorsky UH-60 Black Hawk

Một chiếc UH-60 Blackhawk đang cất cánh sau khi đã vận chuyển vật tư và binh sĩ gần Najaf, cách thủ đô Baghdad của Iraq 160 km về phía tây nam, năm 2005. Ảnh: Wikipedia.
Sikorsky UH-60 Black Hawk là một trong những mẫu trực thăng quân sự dễ nhận biết nhất mọi thời đại. Nó ra mắt vào năm 1979, làm cho nó trở nên mới mẻ hơn một chút so với nhiều chiếc trực thăng khác trong danh sách. Tuy nhiên, nó sẽ vẫn tiếp tục phục vụ trong quân đội Hoa Kỳ ít nhất cho đến năm 2030, khi chương trình Máy bay Tấn công Tầm xa Tương lai (FLRAA) tìm ra một phương tiện thay thế thích hợp. Black Hawk ban đầu được thiết kế để thay thế chiếc Bell UH-1 Huey cũ kỹ để vận chuyển binh sĩ và hàng hóa trọng lượng nhẹ từ nơi này đến nơi khác.

Một chiếc S-70 UH-60 Black Hawk 6M-BB của Không quân Áo đang bay tại Căn cứ Không quân Zeltweg. Ảnh: Dreamstime.
Black Hawk đã trải qua nhiều cải tiến qua các năm để thực hiện nhiều nhiệm vụ khác nhau. Một ví dụ là UH-60V, với nhiều nâng cấp so với các mẫu trước đó. Những cải tiến này đã giúp Black Hawk vẫn phù hợp để sử dụng trong suốt các thập kỷ qua. Nó còn được trang bị vũ khí để sử dụng trong các cuộc tấn công. Không gì có thể ngăn cản Black Hawk trong việc thực hiện mọi nhiệm vụ, vì vậy FLRAA đã giúp nó trở nên thú vị hơn.

Bản nâng cấp UH-60V Black Hawk. Ảnh: Army.
Sau khi kết thúc hoạt động quân sự, Black Hawk vẫn có chỗ đứng trong lĩnh vực dân sự. Nó được sử dụng như một phương tiện cứu thương trên không hoặc cần trục trên không, và một số thậm chí còn được trang bị các thùng chứa nước lớn để dập tắt đám cháy rừng. Tốc độ tự nhiên của nó khiến chiếc trực thăng này trở nên xuất sắc trong các vai trò như vậy, vì vậy có thể Black Hawks sẽ tiếp tục bay cao trong thời gian dài.
Tổng hợp từ [1], [2], [3], [4], [5], [6], [7].