Totto-chan bên cửa sổ lớp học

Totto-chan: Cô bé bên cửa sổ lớp học (Nhật: 窓際 (まどぎわ)のとっとちゃん, Hepburn: Madogiwa no Totto-chan) là một cuốn sách nổi tiếng của tác giả Nhật Bản Kuroyanagi Tetsuko, xuất bản năm 1981.

Nhà văn

Kuroyanagi Tetsuko, sinh ngày 9 tháng 8 năm 1933 tại Tokyo, là một trong những diễn viên nổi tiếng nhất Nhật Bản trong nhiều năm. Bà học opera tại Trường Âm nhạc Tokyo nhưng lại trở thành diễn viên và giành giải thưởng về truyền thanh và truyền hình. Năm 1972, bà học biểu diễn tại New York và viết cuốn sách 'Từ New York trở về mang theo tình yêu'. Từ năm 1975, bà phụ trách chương trình phỏng vấn truyền hình đầu tiên của Nhật Bản và nhận nhiều giải thưởng truyền hình cao quý. Bà cũng đã mời Nhà hát các diễn viên câm điếc quốc gia Mỹ sang Nhật Bản để biểu diễn bằng ngôn ngữ tín hiệu và thành lập Quỹ Totto từ tiền nhuận bút sách để đào tạo diễn viên câm điếc. Ngoài ra, bà còn là tác giả của 'Gấu Panda và tôi' và là giám đốc Quỹ quốc tế bảo vệ thiên nhiên Nhật Bản. Năm 1984, bà được bổ nhiệm làm Sứ giả thiện chí của UNICEF và đã thăm Việt Nam vào cuối năm 1988. Năm 2006, Donald Richie đã ca ngợi bà trong cuốn sách 'Chân dung Nhật Bản' như một người phụ nữ nổi tiếng và được ngưỡng mộ nhất tại Nhật Bản.

Cốt truyện

Totto-chan có nghĩa là 'bé Totto', là tên gọi thân mật của tác giả Kuroyanagi Tetsuko khi còn nhỏ. Totto-chan lớn lên trong một gia đình hạnh phúc, với cha là nghệ sĩ vĩ cầm và mẹ là vận động viên bóng rổ, cùng một chú chó lớn tên Rocky. Trước khi em ra đời, cha mẹ dự đoán em sẽ là con trai và đã đặt tên là 'Toru', có nghĩa là vang xa, thâm nhập. Tuy nhiên, khi biết em là con gái, gia đình đã đổi tên thành Tetsuko. Cha em thường gọi em một cách trìu mến là 'Totsky' (Totto-Suke trong tiếng Nhật gốc).

Khi mới sáu tuổi, Totto-chan bị đuổi học vì sự năng động và khác lạ so với các bạn. Mẹ em biết rằng môi trường trường học truyền thống không phù hợp với con gái mình, nên đã xin cho em vào học tại Tomoe Gakuen (Trường Tomoe) của thầy hiệu trưởng Kobayashi Sosaku. Trường Tomoe nổi bật với các lớp học trong những toa tàu cũ, chỉ có hơn năm mươi học sinh, mỗi em đều đặc biệt như Totto-chan, thậm chí có cả những em bị khuyết tật. Dù có nhiều trở ngại và khác biệt, các học sinh tại Tomoe vẫn hòa hợp như anh em. Thầy Kobayashi luôn tôn trọng cá tính của học sinh, để chúng tự do phát huy khả năng của mình. Tại Tomoe, không có thời khóa biểu cố định; học sinh tự chọn môn học yêu thích và học trước, môn không thích có thể học sau. Các thầy cô chỉ hướng dẫn khi cần thiết và giao bài tập. Nhà trường còn tổ chức các hoạt động như cắm trại và du lịch để mở rộng tầm mắt và gần gũi với thiên nhiên.

Nhờ phương pháp giáo dục của thầy Kobayashi, học sinh Tomoe đều trở thành những người thành đạt và tốt đẹp trong xã hội. Mặc dù trường Tomoe chỉ tồn tại trong thời gian ngắn (1937-1945) và bị phá hủy trong cuộc chiến tranh thế giới thứ hai, các học sinh luôn nhớ về ngôi trường với lòng kính trọng, đặc biệt là Totto-chan. Cô bé vẫn nhớ mãi câu nói của thầy Kobayashi: 'Em thật là một cô bé ngoan'. 'Nếu không học tại Tomoe...' - tác giả viết - 'nếu không gặp thầy Kobayashi, có lẽ tôi đã trở thành một người mang mặc cảm tự ti với cái mác ‘đứa bé hư’ mà mọi người gán cho'. Tetsuko dành những trang cuối của tác phẩm để viết về các bạn cùng lớp và cuộc sống sau này của họ. Có người trở thành nhà khoa học, người trồng hoa lan, người trở thành nhà giáo dục và nghệ sĩ, còn có người đã qua đời vì bệnh tật.

Đoạn trích

Đánh giá chung

Cuốn sách đã được dịch ra nhiều ngôn ngữ trên toàn thế giới, bao gồm tiếng Anh, tiếng Trung, tiếng Hàn, tiếng Malaysia, tiếng Việt, tiếng Indonesia, tiếng Thái, tiếng Nga, cùng một số ngôn ngữ Ấn Độ như Hindi, Telugu, Marathi, Malayalam, Oriya, cũng như tiếng Sinhala và tiếng Lào. Trên toàn cầu, Totto-chan bên cửa sổ được yêu thích như một câu chuyện cho trẻ em, là sách tham khảo hữu ích cho phụ huynh và tài liệu giảng dạy quý giá cho giáo viên. Tại Nhật Bản, một số chương của cuốn sách còn được đưa vào sách giáo khoa.

'Totto-chan bên cửa sổ' bằng tiếng Việt được dịch từ bản tiếng Anh 'Totto-chan, the Little Girl at the Window' (bản dịch của Dorothy Britton từ tiếng Nhật sang tiếng Anh năm 1982). Cuốn sách có 207 trang (bao gồm phần phụ lục), được chia thành nhiều chương nhỏ, trong đó có nhiều đoạn rất ngắn.

Năm 2011, cuốn sách lần đầu tiên được xuất bản tại Việt Nam với bản dịch trực tiếp từ nguyên bản tiếng Nhật do dịch giả Trương Thùy Lan thực hiện. Ấn bản này gồm 355 trang và đi kèm nhiều tranh minh họa của Iwasaki Chihiro.

Các đánh giá khác:

• EVăn

Totto-chan bên cửa sổ mang thông điệp sâu sắc, nhưng trong suốt 30 năm qua, cuốn sách chưa thể làm thay đổi xã hội hoặc hành vi của đa số người dân Nhật Bản. Dù vậy, ông Yoshikawa Takeshi nhận xét: 'Cuốn sách bán rất chạy và là một trong những cuốn sách được đọc nhiều nhất trong lịch sử xuất bản Nhật Bản, điều đó chứng tỏ nhiều người đã tiếp nhận và hiểu thông điệp của cuốn sách. Trong xã hội, có những quy ước không thể thay đổi, nhưng dù phải chấp nhận chúng, sâu thẳm trong trái tim mỗi người vẫn khao khát được tự do và theo đuổi đam mê của mình.'

• The New York Times

'Totto-chan' là một lời chỉ trích ngầm đối với hệ thống giáo dục không hiệu quả.

• Diễn đàn Tin tức Quốc tế

Totto-chan đã làm dấy lên nhận thức trong hàng triệu người Nhật về một hệ thống giáo dục mà trẻ em thực sự ao ước.

• Nguyễn Khắc Viện

Chắc chắn rằng mỗi học sinh đều mơ ước được như Totto-chan, có cơ hội học tập tại một ngôi trường đặc biệt như Tomoe với một hiệu trưởng như ông Kobayashi. Riêng tôi hy vọng rằng nhiều giáo viên, cán bộ quản lý giáo dục và các bậc phụ huynh sẽ đọc cuốn sách này để thoát khỏi các phương pháp cũ, từ đó tạo ra 'cách tiếp cận mới' trong việc nuôi dạy con cái.

Chú thích