Trần Văn Thành - chuyên gia ánh sáng của các khách sạn hàng đầu: Thiết kế ánh sáng như làm đẹp cho công trình, nhận thù lao không chỉ là tiền bạc.

Tiến sĩ Kiến trúc sư Trần Văn Thành là người duy nhất từ Việt Nam được ghi trong danh sách các nhà tư vấn được đề xuất bởi các tập đoàn khách sạn hàng đầu như Accor, Marriott, Hilton, IHG và Hyatt...

“Các dự án của ASA Lighting Design Studios luôn gây ấn tượng và hài lòng khách hàng bởi thiết kế ánh sáng độc đáo và độc đáo... Nếu bạn đang tìm kiếm một cơ hội đầu tư vào một dự án đẳng cấp và tiềm năng, đây là sự lựa chọn xứng đáng.”

Đó là giới thiệu trên trang web chính thức của Park Hyatt - Phu Quoc Residences về một công ty thiết kế ánh sáng từ Việt Nam. Tiến sĩ Kiến trúc sư Trần Văn Thành là một trong hai nhà lãnh đạo của công ty này.

Ông đã đạt bằng Tiến sĩ về ánh sáng và môi trường xây dựng tại Trường Nghệ thuật, Kiến trúc và Thiết kế Cass (London, Anh) và Thạc sĩ về chiếu sáng kiến trúc tại Đức. Ông được coi là người đã nâng cao công việc tư vấn ánh sáng ở Việt Nam lên tầm nghệ thuật với nhiều công trình được công nhận trên thế giới.

- Thiết kế ánh sáng là một lĩnh vực mới mẻ ở Việt Nam, bạn đã làm quen với nó như thế nào?

Tôi là người học kiến trúc và có bằng cử nhân kiến trúc, trong quá trình học và nghiên cứu, tôi ngày càng hiểu sâu câu nói của kiến trúc sư vĩ đại Le Corbusier: “Kiến trúc là sự tổ chức của không gian và hình dạng với ánh sáng”. Vì vậy, tôi quyết định sang châu Âu học và nghiên cứu sâu hơn về ánh sáng, điều này cũng rất mới mẻ tại châu Âu vào thời điểm đó.

Khi tôi học ở Đức, chương trình về thiết kế ánh sáng mới mở cửa được 2 năm, và tôi là một trong những người Việt Nam đầu tiên tham gia.

Càng sâu sắc, tôi càng đam mê. Thiết kế ánh sáng đòi hỏi sự logic, hiểu biết về khoa học; đồng thời cần có trí tưởng tượng và sự sáng tạo cùng cảm xúc của nghệ thuật thị giác tuyệt vời.

Ánh sáng không thể nắm bắt được, nhưng cảm nhận được bằng lòng. Thiết kế ánh sáng cho các công trình nổi bật mang lại cho tôi cơ hội trải nghiệm những điều đặc biệt, thú vị ở mọi nơi... Càng làm nhiều, tôi càng nhận ra ánh sáng không chỉ là “trò chơi sắp đặt hình khối”, mà còn chứa đựng những triết lý và quan điểm về văn hóa, xã hội và tôn giáo của con người.

Nhà thiết kế ánh sáng cũng giống như “người tạo ra tâm trạng” - tôi thiết kế ánh sáng cho dự án như làm đẹp cho khuôn mặt của chủ đầu tư. Vì thế, họ sẽ trực tiếp gặp tôi để hiểu tôi đang làm gì với “khuôn mặt” của họ.

Nếu tôi ở trong ngành khác, có lẽ tôi không có cơ hội gặp những người lãnh đạo có tầm nhìn, khả năng tài chính và quyền lực như vậy.

- Với anh, thiết kế ánh sáng khác gì so với thiết kế kiến trúc?

“Không có ánh sáng, không có kiến trúc” - KTS danh tiếng Louis Kahn đã nói. Kiến trúc chỉ trở nên tồn tại, được cảm nhận khi có ánh sáng. Một công trình lớn vẫn tồn tại nhưng không thể nhìn thấy vẻ đẹp của nó nếu thiếu ánh sáng.

Kiến trúc là sự hiểu biết thông qua thị giác, ánh sáng là phương tiện thể hiện. Ánh sáng trong kiến trúc giống như âm nhạc trong âm thanh. Hai thứ này dường như là một. Nếu không có ánh sáng, một công trình kiến trúc sẽ không thể cảm nhận, không tồn tại.

- Làm việc ở nước ngoài, vì sao anh quyết định trở về Việt Nam và thành lập ASA Lighting Design Studios khi ngành chiếu sáng trong nước vẫn còn ở giai đoạn phát triển ban đầu?

Trước năm 2010, tôi sống và làm việc ở London, Anh. Một người bạn gợi ý tôi làm một số thiết kế chiếu sáng cho dự án Resort mang thương hiệu Marriott ở Việt Nam. Tôi đang tham gia dự án J.W.Marriott ở Almaty, thủ đô của Kazakhstan và một khách sạn Marriott khác ở Cairo - Ai Cập, vì vậy tôi hiểu rõ yêu cầu khắt khe của thương hiệu này.

Tôi thường bay về Việt Nam vào tối thứ sáu để làm việc và bay trở lại vào tối chủ nhật để kịp đến London vào sáng thứ hai để đi làm. 7 múi giờ chênh lệch giữa hai nước, khí hậu khác nhau, điều này khiến một số đồng nghiệp tại Anh thắc mắc, tại sao tôi có vẻ trắng trẻo vào thứ sáu nhưng lại “đen như than vì nắng” vào thứ hai (cười).

Những chuyến đi ngắn như vậy đã mang lại cho tôi nhiều trải nghiệm thú vị và làm tôi thêm yêu công việc của mình. Ở Việt Nam, tôi được làm việc trên những dự án mà mọi người đều biết. Đó có thể là những địa điểm tôi thường đến khi còn nhỏ, và bây giờ tôi được chạm vào và thiết kế ánh sáng cho chúng. Điều này khiến tôi cảm thấy những dự án này là của riêng mình và mang nhiều ý nghĩa hơn việc thiết kế dự án ở những nơi xa lạ mà tôi không hiểu rõ và không luôn có cơ hội trở lại sau khi hoàn thành.

Trở về làm việc tại Việt Nam, thực sự tôi có hai cảm xúc: vui vẻ và khó khăn. Vui vẻ vì tôi là người đầu tiên, vì vậy tôi có thể tự do làm những gì tôi muốn. Nhưng khó khăn vì không có ai giúp đỡ, không ai chỉ dẫn. Trong những ngày đầu, tôi phải giải thích, phải nói, phải đưa ra ví dụ và phân tích để mọi người hiểu về thiết kế ánh sáng.

- Là nhà thiết kế của nhiều công trình ở Việt Nam và Đông Nam Á, anh ấn tượng nhất với công trình nào?

Có một công trình công cộng mà tôi rất ấn tượng, đó là dự án Cầu Rồng ở Đà Nẵng từ năm 2012. Nó là một thách thức lớn, không chỉ về kỹ thuật mà còn về ý nghĩa biểu tượng và tâm linh, là một công trình ghi dấu sâu sắc về văn hóa Việt Nam.

Dự án này là niềm tự hào của tôi và đội ngũ thiết kế, đã nhận được Giải thưởng Biểu dương đặc biệt (Best Citation) từ Hiệp hội các nhà Thiết kế chiếu sáng chuyên nghiệp thế giới (IALD), năm 2014.

Khi được mời trình bày thiết kế đoạt giải của mình tại hội nghị toàn cầu của IALD tại Berlin, giám khảo Charles Stone đã nói với tôi: “Khi nhìn vào công trình của anh, tôi nhận thấy nó rất độc đáo và tin rằng nó xứng đáng nhận giải.” Ông Stone là một trong những nhà sáng lập của công ty thiết kế chiếu sáng Mỹ nổi tiếng Fisher Marantz Stone.

Sau đó, tôi đã tham gia nhiều dự án khác và nhận được nhiều giải thưởng như Darc Award, FX Award, Lighting Design Award. Mặc dù tôi đã tham gia nhiều dự án lớn và nhận được sự công nhận từ các đối tác cũng như báo chí ngành, nhưng để chọn ra một dự án thực sự ấn tượng, đánh dấu một cột mốc trong sự nghiệp hay chất lượng chiếu sáng, tôi vẫn chưa thực sự cảm thấy hài lòng để tham gia thi đua giải thưởng.

Thật sự, giải thưởng của IALD là một cột mốc quan trọng trong sự nghiệp, tương tự như Oscar trong điện ảnh hay Grammy trong âm nhạc. Tôi tiếp tục hướng tới những cột mốc tiếp theo, quan trọng và ý nghĩa như vậy. Tôi luôn hy vọng có một dự án đủ sức thuyết phục chính mình.

- Trong hồ sơ chuyên môn , ASA đã thực hiện nhiều dự án cho các tập đoàn hàng đầu ở Việt Nam, tuân thủ yêu cầu về thiết kế và thời gian một cách nghiêm ngặt. Anh có cảm thấy rằng mình đang đặt ra tiêu chuẩn quá cao không?

Tôi không chỉ tham gia vào nhiều dự án thiết kế ánh sáng cho các khách sạn, mà còn tham gia vào nhiều loại dự án khác như quy hoạch chiếu sáng cho một đô thị mới như Mandani Bay ở Cebu, và các tòa nhà trụ sở của các tập đoàn lớn như CP Group (Thái Lan), Kalpataru Group (Ấn Độ). Áp lực công việc và mức độ chuyên nghiệp đã trở thành điều mình thường xuyên làm và quen thuộc.

Để vượt ra khỏi những điều thông thường, cần rất nhiều yếu tố, từ tầm nhìn của nhà phát triển dự án, đến ý tưởng sáng tạo mới lạ và 'độ chịu chơi', muốn có một công trình tạo dấu ấn đặc biệt. Để có được một công trình hội tụ đủ yếu tố như thế, chúng ta có thể phải rất kiên nhẫn.

Cá nhân tôi, luôn muốn thử nghiệm những ý tưởng mới, làm điều gì khác biệt để tạo ra những công trình thực sự độc đáo và luôn đề xuất với các chủ đầu tư những ý tưởng như vậy. 'Khác biệt hay không, không có gì cả' là câu châm ngôn tôi vẫn luôn nắm trong lòng.

- Khi thiết kế ánh sáng, anh có những bí quyết 'chơi sáng' như thế nào?

Có thể bạn không tin, nhưng thực sự, tôi không có bí quyết nào cả. Mục tiêu quan trọng nhất khi gặp chủ đầu tư là phải đề xuất giải pháp 'thật' - thiết kế chân thành, mang lại tiện nghi và cảm xúc thật, phù hợp với người sử dụng. Và cũng phải thực sự phù hợp với điều kiện về chi phí và thời gian mà chúng ta có.

Ví dụ, tôi đang tham gia vào việc cải tạo một khách sạn 5 sao lâu đời tại Hà Nội. Khi quan sát thực tế và tìm hiểu về vị trí, lịch sử và bối cảnh của công trình, tôi nhận ra rằng khách sạn đó giống như một người phụ nữ ở độ tuổi 30-40, sinh sống trong một gia đình quý tộc, có phong cách riêng, sang trọng và duyên dáng.

Vì vậy, khi đưa ra ý tưởng về thiết kế đèn chiếu sáng, tôi tưởng tượng như đang trang điểm cho người phụ nữ đó với phong cách riêng, vừa dịu dàng, vừa hiện đại... Từ đó, 'bức tranh ánh sáng' đã dần hình thành và trở thành ý tưởng thiết kế để tôi thuyết phục chủ đầu tư.

Tuy nhiên, nếu phải nói về 'bí quyết', có lẽ điều quan trọng nhất là sự hiểu biết sâu sắc. Người thiết kế cần phải hiểu rõ về bối cảnh, tinh thần của dự án cũng như mong muốn và khả năng tài chính của chủ đầu tư để đưa ra những phương án phù hợp và linh hoạt, nhằm đạt hiệu quả mong muốn.

Trong thiết kế ánh sáng, không có khái niệm đúng hay sai, điều quan trọng nhất là sự phù hợp. Mỗi dự án, tôi luôn đến trực tiếp gặp chủ đầu tư, những người trực tiếp đặt tâm huyết vào dự án, để hiểu rõ hơn về mong muốn của họ và đề xuất phương án phù hợp nhất với bối cảnh cụ thể của dự án, đồng thời đạt được hiệu quả tốt nhất.

Tuy nhiên, chúng ta cũng cần nhận thức rõ rằng ánh sáng không thể biến một dự án trở thành biểu tượng. Để một dự án trở thành biểu tượng, cần phải có nhiều yếu tố, và sự phù hợp có thể là yếu tố quan trọng nhất.

Trong cuộc sống hàng ngày, một dự án trải qua 12 giờ ánh sáng mặt trời và 12 giờ ánh sáng nhân tạo. Nếu ánh sáng nhân tạo được thiết kế phù hợp và đẹp, dự án sẽ thêm phần quyến rũ vào ban đêm. Người thiết kế ánh sáng cần phải sáng tạo để dự án có 'gương mặt' được trang điểm phù hợp và hài hòa cả dưới ánh sáng tự nhiên và nhân tạo. Sự kết hợp hài hòa giữa ánh sáng và bối cảnh của dự án sẽ đưa thiết kế lên một tầm cao mới.

- Là công ty tư vấn chiếu sáng Việt Nam đạt tiêu chuẩn nằm trong danh sách tư vấn chiếu sáng cho nhiều tập đoàn nghỉ dưỡng lớn nhất trên toàn cầu như IHG, Hyatt, Hilton... Điều gì giúp ASA Lighting Design Studios khẳng định được vị thế của mình?

Tôi nghĩ có hai bí quyết, rất đơn giản nhưng cũng rất khó đạt được. Thứ nhất là tính chuyên nghiệp, phương pháp làm việc toàn cầu, điều này tôi đã quen thuộc trong quá trình làm việc tại Châu Âu.

Thứ hai là tính độc đáo, mặc dù có nhiều công ty thiết kế chiếu sáng tốt trong khu vực Đông Nam Á tham gia vào các dự án tại Việt Nam, để thuyết phục các khách hàng chọn bạn thay vì người khác, bạn cần thể hiện sự khác biệt. Và để có sự khác biệt độc đáo, trước hết bạn cần hiểu biết và sau đó là thấu hiểu.

Hiện nay, chúng tôi đang thực hiện nhiều dự án ở nước ngoài, bao gồm gần 10 dự án tại Ấn Độ, cùng một số dự án đặc biệt như bảo tàng quốc gia tại Battambang, Campuchia, một khách sạn tại Jeddah, Ả Rập Saudi, khu nghỉ dưỡng ở Krabi, Thái Lan và đang tham gia đấu thầu cho một khu nghỉ dưỡng xa xôi tại Zanzibar, Tanzania.

Dù các dự án này đa dạng về thể loại, địa lý và chủ đầu tư, nhưng tôi nhận thấy rằng 2 nguyên tắc này vẫn cực kỳ quan trọng và giúp chúng tôi thành công trong mọi dự án.

- Nói về sự nghiệp làm 'mood maker' của bạn, bạn nghĩ đến những yếu tố nào?

Đầu tiên là đam mê. Đam mê là yếu tố quan trọng nhất trong mọi công việc. Để đạt được thành công, bạn cần nuôi dưỡng đam mê, nâng nó lên một tầm cao mới.

Thứ hai là linh hoạt. Bạn cần linh hoạt để đối phó với mọi thách thức, sẵn sàng làm mọi việc. Linh hoạt cũng đồng nghĩa với sự sẵn lòng khám phá những điều mới mẻ. Tuy nhiên, vẫn cần phải tuân thủ những nguyên tắc cơ bản của nghề nghiệp.

Tuần trước, tôi từ chối một dự án lớn về quy mô và phí thiết kế vì cảm thấy bị hạn chế bởi các nguyên tắc, khiến tôi không cảm thấy thoải mái. Mặc dù về mặt tài chính, đó là một dự án lợi nhuận cho công ty.

Thứ ba là thấu hiểu. Nhà thiết kế phải hiểu rõ nhu cầu của chủ đầu tư và người sử dụng để đề xuất giải pháp phù hợp. Luôn làm điều đúng, sự thành công sẽ đến với bạn.

- Là một nhà thiết kế, nhà sáng lập và người quản lý, tôi làm thế nào để cân bằng giữa công việc chuyên môn và quản lý công ty để đạt được mục tiêu phát triển?

Tôi có một người đồng sáng lập tuyệt vời - anh Khoa Nguyễn, làm việc rất hiệu quả trong việc quản lý công ty để tôi có thể tập trung vào sáng tạo. Mỗi người đều có điểm mạnh và yếu khác nhau, vì vậy việc hợp tác là cần thiết để đạt được mục tiêu phát triển.

Xúc cảm có thể tốt trong thiết kế nhưng không thích hợp trong quản trị. Một nhà thiết kế khó có thể tập trung vào sáng tạo khi phải đối mặt với các vấn đề quản trị như quản lý khách hàng, tài chính doanh nghiệp.

- Theo ý kiến của anh, người làm nghề thiết kế ánh sáng có thể giàu có không?

Trong mọi ngành nghề, để kiếm sống không quá khó, nhưng để thực sự hạnh phúc và thỏa mãn trong công việc thì lại là một câu chuyện khác. Sự giàu có không chỉ đo lường bằng tiền bạc mà còn bằng niềm đam mê và hạnh phúc khi làm những điều mình yêu thích.

Công ty của chúng tôi từng nhận được đề nghị mua lại cổ phần. Chúng tôi đã cân nhắc và nhận ra rằng dù có được số tiền lớn, nhưng việc mất đi sự tự do quyết định trong công việc là không chấp nhận được.

Với tôi, thiết kế ánh sáng không chỉ là việc dùng tiền của người khác để xây dựng những điều mình yêu thích mà còn là cơ hội để được trả thù lao bằng niềm đam mê, hạnh phúc và sự thỏa mãn khi thực hiện công việc.

Xin chân thành cảm ơn anh đã chia sẻ!

Nguồn ảnh: NVCC (Nhóm Văn hóa và Cộng đồng)