Tranh Kim Hoàng

Tranh Kim Hoàng là một thể loại tranh dân gian nổi bật, phát triển mạnh mẽ từ thế kỷ 18 đến thế kỷ 19 tại làng Kim Hoàng, xã Vân Canh, huyện Hoài Đức, thuộc Hà Tây cũ, giờ là Hà Nội.

Theo truyền thuyết, dòng tranh đầu tiên được sáng tạo bởi dòng họ Nguyễn Sĩ từ Thanh Hoá, di cư đến Thăng Long và định cư tại làng Kim Hoàng. Vào thế kỷ 19, tranh Kim Hoàng rất phổ biến nhưng dần bị mai một sau trận lụt năm 1915, khi nhiều ván in tranh bị cuốn trôi. Đến năm 1945, tranh không còn được sản xuất nữa. Hiện chỉ còn một số ván in lưu giữ tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam.

Chủ đề

Tranh Kim Hoàng, tương tự như tranh Đông Hồ, thường phản ánh các chủ đề quen thuộc trong đời sống nông thôn như tranh gà, tranh lợn, ông Công ông Táo và cuộc sống đồng quê. Các tác phẩm tranh Kim Hoàng cũng bao gồm tranh Tết và tranh thờ, phục vụ nhu cầu trang trí ngày Tết, cầu phúc lộc, cũng như bảo vệ gia đình khỏi tà ma.

Chất liệu giấy làm tranh

Tranh Kim Hoàng chủ yếu được làm từ giấy hồng điều hoặc giấy vàng tàu, tạo nền tươi sáng cho tranh, do đó, tranh Kim Hoàng còn được gọi là “tranh đỏ”. Việc chọn và chuẩn bị giấy tốn nhiều công sức, và giấy đỏ trở thành đặc trưng nổi bật của tranh Kim Hoàng, tương tự như giấy điệp trong tranh Đông Hồ.

Đặc điểm khắc ván in

Ván in của tranh Kim Hoàng được khắc với các nét tinh xảo và thanh thoát hơn so với tranh Đông Hồ, nổi bật trên giấy hồng điều. Các đường nét trong tranh Kim Hoàng mang tính hình tượng hóa, cách điệu rõ rệt, ví dụ như trong bức tranh “Thần kê” (gà thần), gà được phác họa với bộ lông rực rỡ như phượng hoàng. Trong khi đó, con lợn trong tranh Kim Hoàng được thể hiện hình tượng hóa, với mũi giống như đám mây, khác biệt so với hình ảnh đầy đặn của lợn trong tranh Đông Hồ.

Kỹ thuật in tranh

Khác với tranh Đông Hồ, được in hoàn toàn bằng ván đen và màu sắc, hoặc tranh Hàng Trống chỉ in các nét đen rồi tô màu, tranh Kim Hoàng sử dụng kỹ thuật in hai lần. Đầu tiên, giấy được đặt lên ván in, ấn nhẹ để tạo lớp mực nhạt gọi là “in nhá”, sau đó nghệ nhân tô màu theo ý thích, và cuối cùng thực hiện “in đồ” để làm nổi bật các đường nét bằng xơ mướp khô.

Màu sắc của tranh

Tranh Kim Hoàng sử dụng mực tàu và màu sắc từ nguyên liệu tự nhiên, kết hợp với keo da trâu, trái ngược với hồ nếp trong tranh Đông Hồ. Màu sắc bao gồm trắng từ thạch cao, xanh chàm từ mực tàu hòa nước chàm, đỏ từ son, đen từ tro rơm rạ, xanh từ gỉ đồng, và vàng từ nước ép cây dành dành. Màu sắc tươi sáng, rực rỡ và bền lâu, đặc biệt phù hợp với tranh Tết.

Kỹ thuật tô màu

Tranh Kim Hoàng khác với tranh Hàng Trống, vốn hòa quyện màu và nước để tạo hiệu ứng đậm nhạt, bằng cách sử dụng màu sắc đậm đặc và mạnh mẽ. Các nét vẽ cũng thể hiện sự mạnh mẽ và phóng khoáng, vì các nghệ nhân thường phải làm việc nhanh chóng và linh hoạt để hoàn thành tranh đúng hạn. Điều này phản ánh thẩm mỹ của làng quê, coi trọng sự chắc khỏe, đơn giản và tinh tế.

Bên cạnh nền giấy hồng điều và màu sắc rực rỡ, tranh Kim Hoàng còn nổi bật với đặc điểm là có thơ đề ở góc tranh và bùa trấn tà, tạo thêm phần phong phú và ý nghĩa.

• Tranh Đông Hồ
• Tranh Hàng Trống
• Tranh làng Sình

Tài nguyên liên kết

• Tạp chí Quê Hương Khám Phá Tranh Kim Hoàng