Trí tuệ Bát-nhã

Bát-nhã (tiếng Phạn: Prajñā, tiếng Nam Phạn: paññā, chữ Hán: 般若) là một thuật ngữ trong Phật giáo, biểu thị ý nghĩa của trí tuệ, sự hiểu biết sâu sắc.

Bát-nhã là một khái niệm quan trọng trong Phật giáo Đại thừa, ám chỉ trí tuệ (huệ) không phải do lý luận hay kiến thức mang lại, mà là sự hiểu biết toàn diện (bao trùm mọi thứ, chẳng hạn: 'các định luật của Newton chỉ áp dụng trong điều kiện vận tốc thấp hơn nhiều so với tốc độ ánh sáng' hay 'các khái niệm này chỉ có hiệu lực trong môi trường nước'), không mâu thuẫn (ví dụ: 'mọi người đều chiến thắng'). Sự khó khăn của trí tuệ này là nó không đến từ kết quả của lý luận logic, nhưng có thể được hiểu khi đi đến tận cùng của lý luận (các khái niệm và sự phủ định của chúng). Đạt được trí Bát-nhã được coi là đạt đến giác ngộ và là yếu tố quan trọng của Phật quả. Bát-nhã là một trong những hạnh Ba-la-mật-đa (siêu việt) mà một Bồ Tát cần đạt được (Thập địa).

Bát-nhã là phương pháp để đạt được 'trí tuệ toàn diện' (Nhất thiết chủng trí) của bậc Phật. Phương pháp này tập trung vào việc làm rõ những hiểu biết hiện tại của trí não và yêu cầu loại bỏ chúng (rốt ráo ly), nhờ vào sự loại bỏ này, các 'thông tin' mới liên tục được cập nhật, giúp nhận thức ngày càng trở nên đầy đủ hơn (xóa bỏ các lớp vỏ che khuất do phân biệt trong nhận thức). Vì vậy, Bát-nhã cũng được gọi là 'sự hiểu biết vô tận'.

Bát-nhã còn được diễn đạt qua câu 'Vô sở đắc': 'không có chỗ nào để đạt được, vì đạt được này không có chỗ nào để đạt' - trích từ Kinh Đại Bát Nhã Ba la mật đa.