Buzz
Trích đoạn Bài học đầu đời từ chương I của truyện Dế Mèn phiêu lưu ký của Tô Hoài.
Mytour muốn giới thiệu về nhà văn Tô Hoài và nội dung của đoạn trích 'Bài học đầu đời'. Hãy cùng theo dõi để hiểu thêm về tác phẩm này.
Bài học đầu đời
Nghe đoạn trích Bài học đầu đời:
Nhờ ăn uống điều độ và làm việc có chừng mực mà tôi nhanh lớn. Chẳng bao lâu, tôi đã trở thành một chàng trai trẻ mạnh mẽ. Đôi càng tôi trở nên mạnh mẽ và sắc bén hơn. Thỉnh thoảng, tôi thử sức của những chiếc vuốt bằng cách đạp vào các cỏ xung quanh. Những cỏ gãy như dao vừa cắt. Đôi cánh tôi, trước đây ngắn, bây giờ mở ra và dài xuống tận chân. Mỗi khi tôi vũ lên, có tiếng phành phạch rất vui tai. Khi đi bộ, tôi thấy mình quyến rũ và hấp dẫn. Đầu tôi lớn ra và có những cạnh nổi lên, rất hùng dũng. Răng tôi to và mạnh mẽ như lưỡi liềm. Sợi râu dài và cong vút tạo nên vẻ hùng tráng. Tôi tự hào với cặp râu đó. Thỉnh thoảng, tôi nghiêm túc và khoan thai đưa cả hai chân lên vuốt râu.
Tôi đi bộ oai vệ. Mỗi bước đi, tôi làm đẹp đôi càng, vung lên và vuốt râu. Tôi tỏ ra mạnh mẽ và quyến rũ như con người võ sĩ. Tôi tự tin và kiêu hãnh. Tôi dám trêu chọc mọi người trong làng. Khi tôi nói, ai cũng im lặng, không ai đáp trả. Có lẽ họ nể phục tôi hơn là sợ. Nhưng tôi hiểu nhầm rằng họ sợ và tránh xa tôi. Tôi tự tin rằng mình giỏi. Những người tỏ ra kiêu căng thường bị hiểu lầm là tài giỏi. Tôi đã gọi mấy chị Cào Cào ngồi ngoài đường, khiến họ phải trốn xa và chỉ dám nhìn trộm. Thỉnh thoảng, tôi nhạo bày đá, đùa chơi với anh Gọng Vó đang lặn lội dưới nước. Tôi tự tin mình mạnh mẽ, có thể đứng đầu thế giới.
Không nói, họ có thể nể phục hơn là sợ. Nhưng tôi hiểu nhầm rằng họ sợ và tránh xa tôi. Tôi tự tin rằng mình giỏi. Những người tỏ ra kiêu căng thường bị hiểu lầm là tài giỏi. Tôi đã gọi mấy chị Cào Cào ngồi ngoài đường, khiến họ phải trốn xa và chỉ dám nhìn trộm. Thỉnh thoảng, tôi nhạo bày đá, đùa chơi với anh Gọng Vó đang lặn lội dưới nước. Tôi tự tin mình mạnh mẽ, có thể đứng đầu thế giới.
Hỡi, có biết không, hung hăng, hống hách chỉ là cách để trả nợ cho những cử chỉ ngu dại của chính mình. Tôi đã phải trải qua điều đó. Thoát khỏi rồi, nhưng vẫn cảm thấy ân hận quá, mãi mãi ân hận. Đó mới là bài học rằng, nếu không suy tính kỹ, mắc phải những việc dại dột, sau này dù có hối hận cũng không thể quay lại được.
Câu chuyện về sự ân hận đầu tiên tôi luôn nhớ suốt đời.
Ở bên hàng xóm, tôi có cái hang của Dế Choắt. Tôi đặt tên Choắt đó để châm chọc và thể hiện sự trịch thượng của mình. Choắt có lẽ cũng cùng tuổi với tôi. Nhưng vì Choắt yếu đuối từ lúc sinh ra nên tôi coi thường và hắn cũng sợ tôi lắm.
Chàng Dế Choắt đó, mảnh khảnh và dài lêu nghêu như một gã nghiện. Đã trưởng thành nhưng cánh ngắn, hở cả bụng như người trần truồng. Đôi càng bè bè, nặng nề, trông rất xấu. Râu ria chỉ có một mẩu và mặt mũi lúc nào cũng ngơ ngơ. Tính tình cũng lười biếng, chỉ ở trong hang bới bãi, không biết xây dựng như hang của tôi.
Một ngày, khi tôi sang chơi, thấy nhà hắn bẩn bựa, tôi bảo:
Chú mày sống cẩu thả quá đấy! Nhà cửa lộn xộn như thế. Nếu có ai phá vào thì chú chết chắc chắn! Chẳng những thế, khi chú vào tổ, lưng chú phải chạm sát mặt đất, ai nhìn từ trên cỏ cũng biết chú đang ở đâu trong tổ. Nếu có thằng chim Cắt nhòm thấy, nghĩ chú là mồi và mổ vào lưng chú, chú chắc chết ngay đó! Chú mày phải tỉnh táo một chút!
Tôi chỉ nói vui vẻ thôi, không để ý đến lời than thở của Dế Choắt. Hồi đó, tôi tự cao tự đại, nói mà không nghe ai, thậm chí không để ý có ai nghe mình không.
Dế Choắt trả lời tôi với giọng buồn rầu:
- Anh ơi, em cũng muốn thông minh nhưng không được. Đụng đến việc là em hết sức rồi, không còn sức đào bới nữa. Em đã suy nghĩ mãi nhưng không biết làm gì. Có lẽ em nghèo sức quá. Nhưng anh cho phép em nói thì em xin...
Sau đó, Dế Choắt suy nghĩ và băn khoăn. Tôi phải nói:
- Được, cứ nói thẳng ra nhé.
Dế Choắt nhìn tôi và nói:
- Anh nghĩ thương em như vậy, anh có thể đào cho em một ngách sang bên nhà anh, để khi có ai đến bắt nạt em, em có thể chạy sang...
Chưa nghe hết, tôi đã lên tiếng mắng:
- Thật ngạc nhiên! Thông ngách sang nhà ta à? Chú mày thơm như cú mèo thế này, ta không chịu được. Im điệu hát mưa gió kia đi! Đào tổ ở đây thì chỉ có chết!
Tôi trở về nhà mà không quan tâm gì cả.
Một chiều nắng, tôi đứng ở cửa hàng như thường lệ, nhìn hoàng hôn buông xuống.
Những ngày gần đây, trời mưa lớn, các hồ ao xung quanh bãi trước nhà đều đầy nước trắng phau. Cá và cua bơi lội tấp nập trên nước dâng cao, mọi loài chim như cò, sếu, vạc, cốc, le, sâm cầm, vịt trời, bồ nông, mòng, két đều di chuyển đến vùng nước mới để tìm kiếm thức ăn. Hàng ngày, họ tranh giành mồi nhau, có khi chỉ vì một tép nhỏ mà cãi vã, có những con Cò gầy vêu vao, lội bùn ngày ngày mà vẫn không có miếng nào. Khổ quá, những con yếu đuối, không có khả năng chiến đấu mạnh mẽ, chúng chẳng thể sống sót được. Tôi đứng nhìn nước trong ánh nắng chiều rơi xuống cửa hàng, suy nghĩ về cuộc sống như thế nào.
Đột nhiên thấy chị Cốc bay lên từ dưới nước, đến đậu gần cửa hàng tôi, cách đó vài bước. Khi nào kiếm được mồi, chị ta lên ăn xong rồi lại đến chỗ mát để làm sạch lông, rửa cánh và chải lông mỏ.
Tôi thích chọc ghẹo người khác. Cho dù không cần thiết, tôi cũng nghĩ đến cách đùa giỡn với chị Cốc. Tôi gọi Dế Choắt đến. Nghe tiếng gọi, tôi hỏi:
- Bạn có muốn cùng tôi chơi trò vui không?
- Chơi trò gì vậy? Tôi sắp bị hen đây! Hừ hừ...
- Chơi một trò nhỏ thôi.
- Hừ… hừ... Đùa gì đây?
- Đó, nhìn kia, chị Cốc đó.
Dế Choắt ra cửa, nhìn chị Cốc và hỏi tôi:
- Chị Cốc đang đứng trước cửa nhà ta đấy à?
- Ừ.
- Được rồi, không trêu nữa... Hừ hừ... Tôi xin lỗi chân thành. Đừng đùa vào chuyện đó... Anh phải sợ...
Tôi nhăn mắt nghiêm túc:
- Sợ gì vậy? Anh nói tôi sợ cái gì? Anh nói tôi biết sợ ai hơn tôi nữa!
- Vâng, anh ạ, thế thì... hừ hừ... em xin sợ. Anh cứ đùa một mình đi.
Tôi lại la mắng Dế Choắt và nói:
- Mở to mắt ra, xem tôi đùa chị Cốc này.
Tôi chờ đến khi chị Cốc rỉa cánh xong, rồi cất giọng nhẹ nhàng:
Cái Cò, cái Vạc, cái Nông
Ba cái đều béo, nhưng vặt lông cái nào?
Vặt lông cái Cốc cho tao
Tao nấu, tao nướng, tao xào, tao ăn.
Chị Cốc nghe thấy tiếng hát từ dưới đất vọng về, bỗng giật mình hai đầu cánh, muốn bay đi. Khi đã tỉnh táo lại, chị nhìn quanh, giơ cánh sẵn sàng như chuẩn bị đánh nhau. Chị ngó về hướng cửa hang tôi và hỏi:
- Ai đang bên cạnh tổ tôi thế? Ai đang bên cạnh tổ tôi thế?
Tôi lẻn người vào trong hang, lên giường nằm cong chân ngũ. Trí óc đang thú vị: “Nếu mày tức, thì tức đi, mày giận đến đâu thì cũng không thể vào được tổ tao đâu!”.
Một sự cố đến và tên ích kỷ thì không biết trước được. Đó là: không nhìn thấy tôi, nhưng chị Cốc đã thấy Dế Choắt bên trong cửa hang. Chị Cốc la to:
- Em nói gì vậy?
- Chị, em không nói gì cả!
Sau đó, Dế Choắt lẻn vào.
- Em phủ nhận à? Không phủ nhận được đâu! Không phủ nhận được đâu!
Mỗi lời “Không phủ nhận được đâu” thì chị Cốc lại tung một cú mỏ xuống. Mỏ của Cốc như cái dùi sắt, đâm xuyên cả đất. Dế Choắt trốn trong hang nhưng bị hai cú mỏ trúng, gã quẹo xương sống, lăn ra kêu lên. Tôi cũng kinh sợ, nằm im bên dưới đất. Nhưng khi cơn tức giận qua, chị Cốc lại đứng rỉa lông cánh một lúc, sau đó lại bay xuống đầm nước, không để ý đến sự đau đớn mà cô gây ra.
Khi chị Cốc đã đi, tôi mới bò lên bằng cảm giác mất mát. Nhìn thấy tôi, Dế Choắt rơi vào trạng thái khóc thút thít.
Tôi hỏi một câu không ý nghĩa:
- Sao vậy? Sao vậy?
Choắt không thể đứng dậy nữa, nằm yên không động. Thấy thế, tôi hoảng sợ quỳ xuống, nâng đầu Choắt lên và thốt lên rằng:
- Tôi không ngờ sự việc lại trở nên tồi tệ như thế này! Tôi hối lỗi nhiều lắm! Tôi hối hận nhiều lắm! Nếu anh chết, chỉ vì tôi quá ngông cuồng và dại dột. Tôi không biết phải làm sao bây giờ?
Không ngờ Dế Choắt nói với tôi như thế này:
- Thôi, tôi yếu đuối quá, chết cũng được. Nhưng trước khi nhắm mắt, tôi khuyên anh: sống trên đời mà hung hăng bậy bạ, thiếu óc suy nghĩ, sớm muộn cũng gặp hậu quả.
Sau đó, Dế Choắt ngừng thở. Tôi thương anh ấy và cũng hối hận về lỗi của mình. Nếu tôi không trêu chọc chị Cốc, thì không có chuyện Choắt xảy ra. Tôi cũng có thể chết nếu không kịp chạy vào hang.
Tôi đưa xác Dế Choắt đến chôn ở một vùng cỏ bao phủ. Tôi đắp thành một nấm mộ lớn. Đứng đó lâu, suy ngẫm về bài học cuộc đời đầu tiên.
I. Giới thiệu về tác giả Tô Hoài
- Tô Hoài (1920 - 2014) có tên thật là Nguyễn Sen.
- Ông sinh ra ở quê nhà ở thị trấn Kim Bài, huyện Thanh Oai, tỉnh Hà Đông cũ. Tuy nhiên, ông lớn lên ở quê ngoại là làng Nghĩa Đô, huyện Từ Liêm, phủ Hoài Đức, tỉnh Hà Đông (nay thuộc phường Nghĩa Đô, quận Cầu Giấy, Hà Nội).
- Ông am hiểu về phong tục, tập quán của nhiều vùng miền trong nước.
- Tác phẩm của ông tập trung vào việc mô tả cuộc sống hàng ngày.
- Ông viết được nhiều thể loại khác nhau như truyện ngắn, truyện dài, hồi ký, kịch bản phim, tiểu luận…
- Trong năm 1996, ông đã được vinh danh với Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật.
- Một số tác phẩm nổi bật của ông là:
- Dế Mèn phiêu lưu ký (truyện dài, 1941)
- O chuột (tập truyện ngắn, 1942)
- Cỏ dại (hồi ký, 1944)
- Truyện Tây Bắc (tập truyện, 1953)
- Tự truyện (1978)
- Quê nhà (tiểu thuyết, 1981)
- Cát bụi chân ai (hồi ký, 1992)
- Chiều chiều (tiểu thuyết, 1999)
- Chuyện cũ Hà Nội (ký sự, 2010)...
II. Giới thiệu về Bài học đường đời đầu tiên
1. Khởi nguồn
- Trong truyện Dế Mèn phiêu lưu kí, Bài học đường đời đầu tiên được trích từ chương I.
- Tên đoạn trích này là do người biên soạn sách giáo khoa đặt.
- Dế Mèn phiêu lưu kí xuất bản lần đầu vào năm 1941, là tác phẩm xuất sắc và nổi tiếng nhất của tác giả Tô Hoài dành cho độc giả trẻ. Truyện có mười chương, mô tả cuộc hành trình phiêu lưu của chú Dế Mèn.
2. Cấu trúc
Gồm 4 phần chính:
- Phần 1. Từ khởi đầu đến “cũng không thể làm lại được”: Dế Mèn tự giới thiệu.
- Phần 2. Tiếp tục đến “Tôi về, không màng đến điều gì”: Chuyện về Dế Choắt, người bạn hàng xóm.
- Phần 3. Tiếp tục đến “cảnh đau khổ vừa gây ra”: Dế Mèn trêu chọc chị Cốc, khiến Dế Choắt bị buộc tội oan.
- Phần 4. Phần còn lại: Bài học đầu tiên trong cuộc đời của Dế Mèn.
3. Tóm tắt
Mẫu 1
Dế Mèn là một chú dế mạnh mẽ với chế độ ăn uống điều độ. Tuy nhiên, cậu ta có tính tự phụ, luôn tin rằng mình có thể đứng đầu mọi thứ. Dế Mèn thường xem thường người khác, đặc biệt là Dế Choắt - người bạn hàng xóm yếu đuối và gầy gò. Một lần, Dế Mèn chọc phá chị Cốc, đẩy Dế Choắt vào tình thế khó khăn. Choắt bị chị Cốc đánh đến kiệt sức. Trước khi qua đời, Choắt khuyên Dế Mèn bỏ tính tự phụ. Dế Mèn cảm thấy hối hận và hiểu được bài học quan trọng từ cuộc sống đầu đời của mình.
Mẫu 2
Dế Mèn rất tự hào về sức mạnh của mình. Anh ta thường coi thường Dế Choắt, người bạn hàng xóm. Một ngày, Dế Mèn chọc chị Cốc khiến chị nổi giận. Nhưng anh ta chỉ biết trốn trong hang, để chị Cốc trút giận lên Dế Choắt đáng thương. Cuối cùng, Dế Choắt cũng kiệt sức và qua đời. Điều đó khiến Dế Mèn hối hận không kịp. Lời khuyên của Choắt trước khi qua đời giúp Mèn nhận ra sai lầm. Sau khi chôn cất bạn, Dế Mèn đứng trước mộ bạn suy ngẫm về bài học đầu đời.
4. Nội dung
Bài học đầu đời: Nếu có tâm hồn hung bạo, không biết sử dụng đầu óc, sớm muộn cũng sẽ gặp những hậu quả khó khăn.
5. Nghệ thuật
Miêu tả nhân vật, các đoạn đối thoại đặc sắc, ngôn từ tự nhiên, các kỹ thuật văn chương như nhân hóa, so sánh...
6. Bắt đầu và Kết thúc
- Bắt đầu: Tô Hoài được biết đến là nhà văn của trẻ em. Với lối viết sống động, hấp dẫn qua nhiều thập kỷ, tác phẩm của ông đã trở thành nguồn cảm hứng của trẻ nhỏ. Đặc biệt, mọi người đều biết đến “Dế Mèn phiêu lưu kí” - một tác phẩm nổi tiếng của Tô Hoài. Đoạn trích “Bài học đường đời đầu tiên” mở đầu cho những biến cố trong cuộc sống của Dế Mèn.
- Kết thúc: Đoạn trích “Bài học đường đời đầu tiên” đã mô tả rõ những nét đẹp về ngoại hình của Dế Mèn, kèm theo đó là câu chuyện về bài học đầu tiên mà Dế Mèn nhận được, từ đó đặt ra một bài học ý nghĩa cho con người. Truyện phản ánh rõ phong cách sáng tác của nhà văn Tô Hoài.
III. Phân tích cấu trúc Bài học đường đời đầu tiên
(1) Bắt đầu
Giới thiệu về Tác giả Tô Hoài và đoạn trích từ Bài học đường đời đầu tiên.
(2) Phần thân bài
a. Dế Mèn giới thiệu về bản thân
- Ngoại hình
- Đôi càng mềm mại bóng loáng.
- Những chiếc vuốt ở chân và ở khoeo trở nên cứng dần và nhọn hoắt.
- Người nổi bật với làn da màu nâu bóng mỡ, sáng bóng và rất dễ nhìn.
- Đầu to ra, nổi bật từng tảng rất bướng.
- Hai chiếc răng đen nhánh luôn nhai ngoàm ngoạp.
- Cử chỉ và hành động:
- Ăn uống điều độ, làm việc có chừng mực.
- Bước đi bách bộ, cả người rung rinh một màu nâu bóng mỡ, sáng bóng và rất dễ nhìn.
- Thỉnh thoảng lại trịnh trọng và tôn trọng đưa cả hai chân lên vuốt râu.
- Đi đứng oai vệ, mỗi bước đi làm điệu dựng các khoeo chân, rung lên rung xuống hai chiếc râu.
- Dám cà khịa với tất cả mọi bà con trong xóm: quát mất chị Cào Cào, đá ghẹo anh Gọng Vó…
=> Một chú dế thanh niên cường tráng.
b. Câu chuyện về người bạn hàng xóm là Dế Choắt
- Dự đoán về sự việc sắp được kể: Dế Mèn kiêu ngạo, hung hăng sẽ trêu trọc và coi thường Dế Choắt.
- Cuộc đối thoại giữa Dế Mèn và Dế Choắt:
- Một lần sang nhà Choắt chơi, Dế Mèn nói: “Sao chú mày sống cẩu thả như thế. Nhà cửa đâu mà lộng lẫy… Ôi thôi, chú mày ơi! Chú mày lớn lên mà không khôn ngoan..”.
- Khi Choắt muốn Dế Mèn đào một lối ngách sang nhà Mèn để giúp đỡ nhau, Dế Mèn lại nói: “Hức! Đào ngách sang nhà ta? Dễ nghe nhỉ? Chú mày hôi như cú mèo thế này, ta không chịu được. Thôi, im điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi. Đào tổ nông thì cho chết!”. Sau đó, Dế Mèn về mà không suy nghĩ gì.
=> Thái độ của Dế Mèn thể hiện sự kiêu căng, ích kỷ.
- Khi Dế Mèn rủ Dế Choắt không nghĩ đến hậu quả, chị Cốc tức giận. Dế Mèn trốn vào hang để Dế Choắt đối diện với chị Cốc. Dế Choắt phải chịu oan ức, bị chị Cốc mổ cho đến khi kiệt sức. Dế Mèn không giúp bạn, nhận lỗi và chịu trách nhiệm. Cuối cùng, Dế Choắt kiệt sức và chết.
- Khi Dế Choắt chết: Dế Mèn hối hận về cách đối xử. Nó tự trách mình vì đã gây ra cái chết của Dế Choắt. Nó nhận ra mình chỉ biết trốn tránh mà không giúp đỡ. Chôn cất Dế Choắt xong, nó cảm thấy hụt hẫng và bất lực. Dế Mèn đứng lặng để suy nghĩ về cách sống của mình.
=> Việc Dế Choắt qua đời đã mở ra cho Dế Mèn một bài học quý giá về cuộc sống.
(3) Tổng kết
Xác nhận giá trị về nội dung và nghệ thuật của đoạn trích Bài học đường đời đầu tiên.
