[Trích Sách] “Bí Mật của Nụ Cười”: Tình Huống và Ý Nghĩa

Có một câu tục ngữ cho biết: phụ nữ cười với những người đàn ông hấp dẫn họ, còn đàn ông lại bị cuốn hút bởi nụ cười của phụ nữ. Mỗi nụ cười đều ẩn chứa một thông điệp riêng, và đôi khi nó có thể là một cách để che giấu nỗi buồn trong lòng. Nụ cười là một trong những phương tiện giao tiếp mạnh mẽ nhất của chúng ta, vượt qua mọi ranh giới ngôn ngữ. Tuy nhiên, đôi khi, nụ cười không phản ánh chân thành như chúng ta tưởng.

Cuốn sách đặc biệt này về ngôn ngữ cơ thể giúp bạn hiểu rõ hơn về cách giao tiếp và nhận biết người khác. Nó phân tích một cách khoa học và dễ hiểu các yếu tố khác nhau của ngôn ngữ cơ thể, trong đó có cả nụ cười. Việc hiểu biết sâu sắc hơn về nụ cười và tác động của nó sẽ giúp bạn trở thành một người giao tiếp tốt hơn, làm cho cuộc sống trở nên thú vị hơn.

1. Sức Mạnh Kỳ Diệu của Nụ Cười và Tiếng Cười

Bob quan sát khắp căn phòng và chợt nhận ra ánh mắt của một phụ nữ đang hướng về anh với một nụ cười thoáng qua môi. Anh ta bắt đầu tiếp cận và thảo luận với cô ta, dù cô ấy trả lời ít. Mặc dù người bạn gái của Bob cảnh báo anh về nụ cười của người phụ nữ kia, Bob vẫn không hiểu rõ ý nghĩa tiêu cực đằng sau nụ cười của cô ta.

Theo lời khuyên của bà tôi, khi gặp người mới, hãy tỏ ra vui vẻ, nở nụ cười rạng rỡ và để lộ hàm răng trắng sáng, bởi bà tin rằng nụ cười có thể tạo ra ấn tượng tốt với người khác.

Vào đầu thế kỷ 19, nhà khoa học Pháp Guillaume Duchenne de Boulogne đã tiến hành các nghiên cứu đầu tiên về nụ cười bằng cách sử dụng điện cực và chẩn đoán điện để phân biệt nụ cười chân thành với các kiểu cười khác. Ông phân tích các cơ mặt của những người tham gia nghiên cứu bằng máy chém để hiểu cơ chế hoạt động của các cơ mặt. Guillaume đã phát hiện ra rằng có hai bộ cơ quan trọng điều khiển nụ cười: cơ mặt ở xương gò má và cơ mắt. Các cơ mặt ở xương gò má giúp mắt híp lại và làm má nở rộng, trong khi cơ mắt giúp bộc lộ cảm xúc thật.

Nụ cười tự nhiên thường tạo ra các nếp nhăn quanh mắt - điều mà những nụ cười giả tạo không thể làm được.

Trong nụ cười vui thích, không chỉ khóe môi mà cả các cơ quanh mắt cũng co lại, trong khi ở nụ cười giả tạo thì chỉ có khóe miệng được nâng lên.

Các nhà nghiên cứu có thể phân biệt nụ cười chân thật và nụ cười giả tạo bằng cách sử dụng Hệ thống Ghi mã Hoạt động của Gương mặt (FACS) phát triển bởi Giáo sư Paul Ekman và Tiến sĩ Wallace V Friesen. Những nụ cười chân thật thường trông rất tự nhiên do chúng được tạo ra vô thức, mang đến các biểu hiện đáng yêu trên gương mặt.

Khi chụp ảnh, người nhiếp ảnh thường yêu cầu bạn nói 'Cheese' vì việc phát âm từ này giúp kéo các cơ mặt ra sau. Nhưng nhớ rằng điều này có thể tạo ra nụ cười giả tạo và làm cho bức ảnh trông không tự nhiên.

“Vết chân chim” cũng có thể xuất hiện trong những nụ cười giả tạo tinh vi. Lúc này, hai gò má chụm lại khiến cho đôi mắt hơi khép lại và nụ cười trông như thật. Tuy nhiên, vẫn có những dấu hiệu giúp phân biệt nụ cười này với nụ cười chân thật. Trong một nụ cười chân thật, phần da giữa lông mày và mí mắt - nơi có nếp gấp mắt - di chuyển xuống và xổ sống mày hơi hạ thấp.

2. Mỉm cười là dấu hiệu sẵn lòng tuân theo

Mỉm cười và cười lớn thường được coi là biểu hiện của niềm vui. Khi sinh ra, chúng ta khóc, sau đó bắt đầu mỉm cười vào khoảng 5 tuần tuổi và biết cười lớn vào giữa tháng thứ 4 và thứ 5. Trẻ em nhanh chóng nhận ra rằng, khóc thu hút sự chú ý của người lớn và cười khiến họ ở lại với chúng. Một nghiên cứu gần đây trên tinh tinh - loài động vật linh trưởng gần nhất với con người - cho thấy rằng, nụ cười còn có một mục đích sâu xa hơn.

Để thể hiện thái độ hung hăng, tinh tinh thường nheo mắt và giơ răng nanh dưới lên, cảnh báo về việc có thể cắn. Ngay cả con người cũng thực hiện điệu bộ này khi họ trở nên hung hăng bằng cách hạ thấp hoặc đưa môi dưới ra phía trước, vì chức năng chính của môi dưới là làm vỏ bọc giấu hàm răng dưới. Tinh tinh có hai loại cười: một là gương mặt nhượng bộ để thể hiện sự phục tùng đối với kẻ thống trị. Trong loại cười này - được gọi là “gương mặt sợ hãi” - miệng của tinh tinh mở ra, để lộ răng hàm dưới, các khóe miệng bị kéo ra sau và hạ xuống giống như cách con người cười.

Kiểu cười này được gọi là “gương mặt hài hước”. Răng hàm được lộ ra, miệng mở rộng, khóe miệng và khóe mắt bị kéo lên, phát ra âm thanh giống như tiếng cười của con người. Cả hai kiểu cười đều được sử dụng để thể hiện sự tuân theo. Kiểu cười đầu tiên cho thấy: “Tôi không phải là mối đe dọa vì như bạn thấy, tôi cũng sợ bạn”, trong khi kiểu cười thứ hai biểu hiện: “Tôi không phải là mối đe dọa vì như bạn thấy, tôi chỉ là một đứa trẻ tinh nghịch”. Ánh sáng chiếu vào bên trái là khuôn mặt của một con tinh tinh lo lắng hoặc sợ bị tấn công hoặc gây thương tích. Lúc này, các cơ ở xương gò má kéo khóe miệng ra sau theo hướng ngang hoặc hướng xuống và các cơ ở mắt không chuyển động. Một người gần như bị xe buýt đâm trên đường cũng có nụ cười lo lắng tương tự. Vì họ đang phản ứng kinh hoàng, họ cười giả mạo và nói: “Phew... tôi suýt chết rồi!”.

Nụ cười của con người mang cùng một mục đích như của các loài động vật khác. Nụ cười là dấu hiệu cho người khác biết rằng bạn không đáng sợ và yêu cầu họ chấp nhận bạn với bản chất cá nhân của bạn. Sự thiếu vắng của nụ cười giải thích tại sao nhiều nhân vật mạnh mẽ như Vladimir Putin, James Cagney, Clint Eastwood, Margaret Thatcher, Charles Bronson luôn trông như đang cáu kỉnh hoặc hung dữ - đơn giản là bởi vì họ muốn trông mạnh mẽ.

Các nghiên cứu trong lĩnh vực tư pháp đã chỉ ra rằng khi người nói xin lỗi kèm theo một nụ cười, họ thường nhận được mức độ phạt nhẹ hơn so với khi không cười. Vậy, những lời khuyên của bà rất chính xác!

3. Tại sao nụ cười lây lan dễ dàng?

Một điều đáng chú ý về nụ cười là khi bạn mỉm cười với ai đó, họ thường mỉm cười trả lời bạn, thậm chí khi cả hai đều cười giả mạo.

Nghiên cứu của giáo sư Ulf Dimberg từ Đại học Uppsala, Thụy Điển đã chỉ ra rằng suy nghĩ tiềm thức của con người trực tiếp điều khiển các cơ trên mặt. Bằng cách thu thập tín hiệu điện từ các sợi cơ, ông phân tích hoạt động của cơ mặt ở 120 người tình nguyện khi họ nhìn những bức ảnh gương mặt vui vẻ và giận dữ. Những người này được yêu cầu phản ứng bằng cách tạo ra gương mặt khó chịu, mỉm cười hoặc bình thản. Kết quả cho thấy họ không kiểm soát hoàn toàn các cơ trên mặt, với bức ảnh của một người giận dữ, họ dễ cau mày nhưng khó cười. Dù họ cố gắng kiểm soát, các cơ trên mặt đã lộ ra những biểu hiện giống hệt những gì họ nhìn thấy.

Giáo sư Ruth Campbell từ Đại học College London cho rằng có một “nơ-ron phản chiếu” trong não kích hoạt bộ phận nhận biết gương mặt, biểu hiện và tạo ra hiệu ứng phản chiếu tức thì. Điều này có nghĩa là, dù có nhận ra hay không, chúng ta tự động sao chép những biểu hiện trên gương mặt mà chúng ta nhìn thấy.

Mỉm cười thường xuyên là yếu tố quan trọng trong ngôn ngữ cơ thể của bạn, ngay cả khi bạn không muốn. Mỉm cười của bạn ảnh hưởng trực tiếp đến thái độ của người khác và cách họ phản ứng.

Khoa học đã chứng minh rằng bạn cười càng nhiều, người khác càng có phản ứng tích cực hơn với bạn.

Trong hơn 30 năm nghiên cứu về quy trình mua bán và thương lượng, chúng tôi đã phát hiện ra rằng mỉm cười đúng lúc, như trong giai đoạn thăm dò ban đầu của cuộc thương lượng, sẽ tạo ra phản ứng tích cực từ cả hai phía. Điều này sẽ dẫn đến kết quả mỹ mãn và giúp tăng doanh số bán hàng.

Nụ cười làm cho bộ não chúng ta bị lừa như thế nào?

Khi nhìn bức ảnh trên trang 98, có thể bạn sẽ nhận ra nam diễn viên Hugh Grant. Khi được yêu cầu mô tả cảm xúc của anh ta, hầu hết mọi người cho rằng anh ta đang thoải mái và vui vẻ vì gương mặt trong ảnh đang mỉm cười. Nhưng khi quay lại bức ảnh theo đúng hướng, hình ảnh lại hoàn toàn khác.

Chúng tôi đã cắt và dán mắt cũng như nụ cười của Grant để tạo ra khuôn mặt lố bịch này. Nhưng như bạn thấy, bộ não của bạn không chỉ nhận biết được nụ cười ngay cả khi gương mặt bị lật ngược mà còn phân biệt được nó với các bộ phận khác trên gương mặt. Điều này chứng tỏ nụ cười có ảnh hưởng mạnh mẽ đến chúng ta.

Tập cười giả tạo

Như chúng tôi đã nói, đa số mọi người không thể nhận ra một cách có ý thức nụ cười giả tạo và nụ cười chân thật. Hầu hết mọi người đều thích được một ai đó mỉm cười với họ, dù đó là chân thật hay giả tạo. Vì nụ cười làm tan biến mọi sự ngờ vực, nên nhiều người lầm tưởng rằng đó là điều thích hợp của người nói dối. Cuộc nghiên cứu của Paul Ekman chỉ ra rằng khi người ta cố ý nói dối, hầu hết mọi người, đặc biệt là đàn ông, sẽ mỉm cười ít hơn, do họ nhận ra rằng việc mỉm cười thường được liên kết với lời nói dối. Nụ cười của người nói dối xuất hiện nhanh hơn và duy trì lâu hơn, giống như họ đang đeo mặt nạ.

Trong nụ cười giả tạo, một bên gương mặt thường có vẻ cử động mạnh hơn bên kia, vì cả hai bên não đều cố gắng làm cho nụ cười trông thật. Nửa vỏ não điều khiển các biểu hiện trên gương mặt nằm ở bán cầu não phải và gửi tín hiệu đến nửa trái của cơ thể. Kết quả, các cảm xúc giả tạo trên gương mặt thường xuất hiện ở phía bên trái nhiều hơn bên phải. Trong khi nụ cười chân thật, do cả hai bán cầu não đều điều khiển cả hai bên của gương mặt, nên chúng hoạt động đồng bộ.

Những kẻ buôn lậu ít mỉm cười hơn

Vào năm 1986, Cục Hải quan Úc đã yêu cầu chúng tôi thiết lập một chương trình nhằm tăng cường việc bắt giữ hàng lậu và ma túy nhập lậu vào Úc. Cho đến lúc đó, nhân viên thực thi pháp luật vẫn tin rằng những người nói dối hoặc đang gặp áp lực sẽ mỉm cười nhiều hơn. Tuy nhiên, sau khi phân tích một bộ phim về những người được yêu cầu nói dối, chúng tôi nhận thấy điều ngược lại. Khi họ nói dối, họ ít mỉm cười hơn hoặc gần như không mỉm cười, bất kể họ thuộc nền văn hóa nào. Ngược lại, những người vô tội và nói thật thường mỉm cười nhiều hơn khi họ trung thực. Bởi vì nụ cười là biểu hiện của sự phục tùng, nên những người vô tội thường cố gắng làm dịu những người buộc tội họ, trong khi những người nói dối chuyên nghiệp ít cười và ít bộc lộ các dấu hiệu cơ thể khác. Tương tự, khi một chiếc xe cảnh sát dừng kế bên xe bạn tại giao lộ, dù bạn không phạm luật nhưng sự hiện diện của cảnh sát đủ khiến bạn cảm thấy như đã phạm luật và bắt đầu mỉm cười. Điều này cho thấy việc mỉm cười giả tạo là một biểu hiện có ý thức, vì vậy cần phải xem xét trong ngữ cảnh.

Như bạn đã thấy, có những điều dường như rất đơn giản nhưng lại tiết lộ rất nhiều phức tạp đúng không? Thực tế là nụ cười mang lại sức mạnh vô cùng kỳ diệu: nó giúp bạn sống lâu hơn, tăng cường hệ thống miễn dịch và giảm đau,... Nhiều người coi nụ cười chỉ là một phản ứng tự nhiên đối với niềm vui hoặc đôi khi để tương tác xã hội. Điều này đúng, nụ cười có thể được coi là một lựa chọn có ý thức, có chủ đích, bạn có thể quyết định liệu có nên cười hay không, nhưng hầu hết không thể quyết định được sự chân thật của nụ cười trong mắt của người khác. Tất cả mỗi nụ cười đều mang một ý nghĩa và tác động riêng. Bài viết này đơn thuần mong muốn chia sẻ cái nhìn đa chiều hơn về nụ cười, rằng nó mang một ý nghĩa riêng biệt. Có thể điều này sẽ làm cho cuộc sống của bạn trở nên vui vẻ hơn, tích cực hơn.

Hình ảnh: Kiều Oanh