Buzz
Cây cam ngọt của tôi của José Mauro de Vasconcelos đã tái hiện chân thực cuộc sống khốn khó, khó khăn và nghèo khổ của một thị trấn nhỏ. Cuộc sống đói nghèo đó đã khiến những thành viên trong gia đình mất đi nhân tính của họ và, tệ hơn, đã hủy hoại thế giới trẻ thơ của cậu bé Zezé. Người đọc sẽ được bước vào thế giới ngây thơ và thú vị của cậu bé Zezé và, đồng thời, cũng cảm thấy xót xa cho số phận của cậu.
Thế giới trẻ thơ xót xa trong cuộc sống đói nghèo
“Anh đã biết em là người bạn như thế nào của anh rồi, phải không Zezé? Này, em sẽ không mất gì nếu nói cho anh biết em đã làm ‘chuyện đó’ như thế nào…”
“Totoca, em thề là em không biết. Em thực sự không biết.”
“Em nói dối. Ai đó đã hướng dẫn em.”
“Em không học từ ai cả. Không ai hướng dẫn em cả. Chỉ có thể là ma quỷ đã hướng dẫn em trong giấc mơ. Jandira nói ma quỷ là người cha thay thế của em.”
Totoca lúng túng. Anh đã thậm chí đánh tôi mấy cái, cố gắng buộc tôi phải nói cho anh biết. Nhưng tôi không biết làm thế nào mình đã thực hiện được việc đó.
“Không ai tự học được điều đó.”
Nhưng anh không biết phải nói gì vì không ai thực sự thấy được ai đã hướng dẫn tôi học gì cả. Đó là một bí ẩn.
Tôi đi vòng qua bàn và ôm bác thật chặt. Tôi cảm nhận đám tóc bạc của bác chạm vào trán mình. Tóc bác thật mềm mại.
“Đây không phải vì con ngựa đâu ạ. Cháu sẽ làm việc khác cho bác. Cháu sẽ đọc.”
“Gì vậy, Zezé? Cháu biết đọc à? Ai đã dạy cháu?”
“Chẳng ai cả.”
“Cháu nói dối.”
“Jandira, chị có thể nhấc em lên được không? Em sẽ đọc những chữ kia.”
“Nói phét đủ rồi đấy, Zezé. Chị đang bận.”
“Chỉ cần nhấc em lên một chút thôi, rồi em sẽ cho chị xem.”
“Này, Zezé, nếu định nghịch ngợm gì thì mày đã chịu.”
Chị nhấc tôi lên bên sau cánh cửa.
“Đọc nào, tôi muốn xem đây.”
Vậy là tôi đọc, đọc chăm chỉ. Tôi đọc câu cầu nguyện, mong Chúa phù hộ cho gia đình tôi và bảo vệ chúng tôi khỏi những linh hồn hiểm ác.
Jandira đặt tôi xuống. Miệng chị hỏi.
“Zezé, mày đã nhớ câu đó chưa? Mày lừa tôi phải không?”
“Jandira, em thề. Em nhớ rõ. Em có thể đọc mọi thứ.”
“Chẳng ai không học mà lại biết đọc cả. Là bác Edmundo dạy mày phải không? Hay là bà?”
“Chẳng ai cả.”
Chị chạy đi lấy một tờ báo và tôi đọc không sai chữ nào. Chị kêu to lên và gọi Glória. Glória trở nên lo lắng và đi gọi Alaíde. Trong vòng mười phút, hàng xóm của chúng tôi đã xúm lại để xem chuyện lạ.
“Khi lớn, anh sẽ mua một chiếc xe thật ngầu như xe của Manuel Valadares. Em nhớ không, ông người Bồ Đào Nha có lần đã đi qua chỗ chúng ta ở ga tàu khi chúng ta đang vẫy chào tàu Mangaratiba ấy. Chà, anh sẽ mua một chiếc xe đẹp như thế và chất đầy quà cho riêng em… Nhưng đừng khóc, vì vua thì đâu có khóc.”
Nỗi buồn bao trùm trong lòng tôi.
“Anh thề anh sẽ mua một cái. Kể cả khi anh phải giết người cướp của…”
Giọng đang cất lên không phải của chú chim bé nhỏ bên trong tôi. Đó chắc chắn phải là tiếng nói từ trái tim tôi.
Đó là cách duy nhất. Tại sao Chúa không yêu tôi? Đến cả con bò con lừa trong máng cỏ còn được Ngài yêu quý. Nhưng tôi lại không. Ngài đang trừng phạt tôi bởi vì tôi là con trai của quỷ. Ngài đang trừng phạt tôi bằng cách không tặng quà cho em trai tôi. Nhưng điều này không công bằng với Luís, nó là một thiên thần. Không một thiên thần nào trên thiên đường có thể tuyệt vời hơn nó…
Nước mắt bắt đầu rơi lã chã trên mặt tôi.
“Anh Zezé, anh đang khóc kìa…”
Ở quầy vé, mọi người đều làm người, tôi vui vẻ nắm tay bạn.
Ở quầy vé, tôi tự tin và đặc biệt, đặt tay vào túi quần và hỏi người phụ nữ ở quầy, “Miễn vé từ mấy tuổi nhỉ?”
“Năm tuổi.”
“Vậy tôi mua một vé người lớn.”
Tôi đưa hai chiếc lá cam làm vé và chúng tôi bước vào.
“Con trai, trước hết chúng ta sẽ đến xem những con chim đẹp như thế nào nhé. Nhìn kìa, những con vẹt thường, vẹt đuôi dài, vẹt Nam Mỹ với đủ màu sắc kìa. Những con lông sặc sỡ ở đằng kia là vẹt Nam Mỹ đỏ.”
Mắt tôi lồi ra vì thích thú.
Chúng tôi đi loanh quanh, ngắm nghía mọi thứ. Chúng tôi nhìn ngó nhiều đến nỗi tôi còn để ý thấy Glória và Lalá ở đằng sau mọi thứ khác, đang ngồi trên ghế băng bóc cam. Lalá đang nhìn tôi… Có khi nào các chị đã phát hiện ra chăng? Nếu vậy thật thì chuyến thăm vườn thú đó sẽ kết thúc kèm theo một cú phát ra trò vào mông ai đó. Và ai đó ấy chỉ có thể là tôi mà thôi.
“Tiếp theo là gì vậy, Zezé, giờ chúng ta sẽ xem gì hả anh?”
Tôi lại hắng giọng và lấy lại điệu bộ vừa rồi. “Ra đằng kia xem khỉ nào. Bác Edmundo gọi chúng là linh trưởng.”
Chúng tôi mang theo một số quả chuối và ném cho lũ khỉ. Chúng tôi biết mình không nên làm nhưng những người trông coi vườn thú đang bận rộn với quá nhiều khách tham quan.
“Em thích cây cam ngọt hơn cây xấu xí này.”
“Ở đâu thế?”
Tôi dẫn chị đi xem cây cam.
“Cây cam nhỏ xinh quá này! Nó không có một cái gai nào. Nó trông rất đặc trưng, đến mức nhìn từ xa ta cũng có thể nhận ra nó là một cây cam ngọt. Nếu chị bé như em, chị cũng chẳng muốn cây khác đâu.”
“Nhưng em muốn một cây to hơn này.”
“Nghĩ kỹ đi, Zezé. Cây này vẫn còn nhỏ. Nó sẽ lớn lên thành một cây to – em và nó sẽ cùng lớn lên. Em và nó sẽ hiểu nhau như anh em. Em có thấy cái cành kia không? Nó là cành duy nhất, đúng vậy, nhưng nó hơi giống một con ngựa được sinh ra chỉ để cho em vậy.”
“Ngồi lên cành của tớ đi.”
Tôi làm theo.
“Nào, lắc lư người và nhắm mắt lại.”
Tôi làm theo như cây cam nói.
“Cậu nghĩ sao? Cậu đã từng thấy con ngựa nào oách hơn chưa?”
“Chưa từng. Tuyệt quá. Tớ sẽ cho em tớ con ngựa Vua Bạc. Cậu sẽ thực sự thích thằng bé cho xem.”
Tôi trèo xuống và cảm thấy yêu cây cam nhỏ của mình.
“Này, tớ định thế này nhé. Bất cứ khi nào có thể, thậm chí trước khi chúng tớ chuyển tới đây, tớ sẽ đến trò chuyện với cậu. Bây giờ tớ phải đi đây. Mọi người đã ra cổng chuẩn bị về rồi.”
“Nhưng bạn bè không tạm biệt nhau kiểu đó đâu.”
“Suỵt! Chị tớ đến đây.”
Glória đến ngay khi tôi đang ôm cây.
“Tạm biệt nhé, bạn của tôi. Bạn là sinh vật đẹp nhất trên đời!”
Thế giới trẻ thơ dần biến mất.
“Hôm nay em đã bị đòn ba lần rồi, Gló ạ.”
“Chẳng lẽ em không đáng bị đánh à?”
“Không phải vậy. Chỉ là vì không ai yêu thương em hết, mọi người trút hết giận dữ lên em.”
Trái tim mười lăm tuổi của Glória bắt đầu tan chảy và tôi có thể cảm nhận được điều đó.
“Em nghĩ tốt nhất ngày mai một chiếc xe hơi trên đường quốc lộ cán chết em đi cho rồi.”
Tôi nhìn ông cảm kích.
“Cháu là cậu bé dũng cảm đấy, nhóc.”
Tôi mỉm cười trong đau đớn, nhưng đằng sau cơn đau ấy, tôi vừa mới phát hiện ra một điều quan trọng. Ông người Bồ giờ đây là người tôi yêu quý nhất trên đời.
Pinkie vẫn đang dỗi.
“Này, Pinkie, cậu không cần làm thế đâu. Ông ấy là bạn tốt nhất của tớ. Nhưng cậu là vị vua đích thực của cây cối trong vườn, cũng như Luís là vua đích thực của các anh em trai tớ ấy. Trái tim chúng ta cần phải đủ lớn để có chỗ cho tất cả mọi thứ chúng ta yêu thương, cậu biết đấy.”
“Vậy, như vậy có nghĩa là bây giờ chúng ta đã là bạn thực sự, phải không?” ông hỏi.
“Vâng.”
“Vậy tôi hỏi em một điều được không?”
“Được ạ, thưa ông.”
“Em không muốn lớn lên nhanh để có thể giết chết tôi nữa, phải không?”
“Không ạ. Cháu sẽ không bao giờ làm việc đó đâu.”
Tôi nhích lại gần ông và ngả đầu lên cánh tay ông.
“Ông Bồ ơi!”
“Sao?”
“Cháu chẳng muốn xa ông chút nào, ông biết không?”
“Tại sao?”
“Bởi vì ông là người tốt nhất trên đời. Không ai đối xử tệ với cháu khi cháu ở bên ông và cháu cảm thấy trong tim cháu có một mặt trời hạnh phúc.”
May cho tôi là Glória đã nghe thấy tiếng ồn ào. Chị ở bên hàng xóm, đang tán gẫu với cô Rosena thì nghe thấy tiếng kêu gào bèn chạy vội về. Chị xộc vào phòng khác như một cơn gió mạnh. Không ai động gì đến chị và khi nhìn thấy mặt tôi be bét máu, chị gạt Totoca sang một bên và cũng đẩy cả Jandira ra ngoài, không màng đến chuyện Jandira là chị cả. Tôi nằm sóng soài trên sàn gần như không mở nổi mắt, thở khò khè. Chị đưa tôi vào phòng ngủ. Tôi không khóc, nhưng Vua Luís đã trốn trong phòng mẹ và đang gào toáng lên, sợ hãi vì họ đánh tôi dữ quá.
Glória chửi rủa.
“Rồi sẽ có ngày các người giết chết đứa bé này mất và rồi sẽ thế nào nữa hả, đồ quái vật không tim?”
Tôi lẩm bẩm thốt ra câu nói có lẽ là lời buộc tội nặng nề nhất đối với cuộc đời mình.
“Mẹ ơi, đáng lẽ con không nên được sinh ra trên đời này. Đáng lẽ con nên giống như quả cầu của con…”
Nhưng chị không biết cuộc cách mạng đang diễn ra trong tôi. Không biết điều tôi đã quyết định. Tôi đã đổi những cuốn phim. Tôi không còn dính dáng gì đến những chàng cao bồi và người da đỏ nữa. Từ giờ trở đi tôi chỉ muốn xem phim tình cảm, với thật nhiều nụ hôn và những cái ôm, trong đó mọi người đều yêu quý nhau. Vì tôi chẳng được tích sự gì, sinh ra chỉ để bị đánh đập thôi, nên ít nhất tôi có thể xem những người khác yêu quý nhau.
“Cháu sẽ không nói dối ông. Cháu thực sự không chắc lắm. Cháu học bài đó bởi vì cháu học mọi thứ. Bởi vì nó là một bài hát hay. Cháu không để ý nó có nghĩa như thế nào. Nhưng cha đánh cháu thậm tệ ông Bồ ạ. Nhưng cũng chẳng sao.” tôi sụt sịt. “Cháu sẽ giết ông ấy.”
“Gì cơ, nhóc? Cháu sẽ giết cha cháu ư?”
“Đúng vậy. Cháu đã bắt đầu rồi. Không phải giết ông ấy có nghĩa là chộp lấy khẩu súng lục của Buck Jones và bắn bùm! Không cần phải thế. Ông có thế giới một người nào đó trong trái tim ông. Không yêu người đó nữa. Và thế là một ngày nào đó người đó sẽ chết.”
“Đó là lúc đầu thôi. Nhưng sau đó cháu đã giết ông theo cách ngược lại. Cháu đã làm ông chết đi và sau đó ông tái sinh trong tim cháu. Ông là người duy nhất cháu thích, ông Bồ ạ. Người bạn duy nhất cháu có. Không phải vì ông cho cháu thẻ bài, soda, kẹo và bi… Cháu xin thề đó là sự thật.”
“Nhưng mọi người đều yêu cháu. Mẹ cháu, thậm chí cha cháu. Chị cháu Glória, Vua Luís… Và cháu đã quên cây cam nhỏ của mình rồi ư? Pinkie… Cháu gọi nó là gì nhỉ?”
“Bạn Yêu ạ.”
“Vậy…”
“Giờ thì khác rồi, ông Bồ ạ. Thật ra, Bạn Yêu chỉ là một cây cam nhỏ thậm chí không có hoa… Nhưng không như ông. Ông là bạn cháu và đó là lý do tại sao cháu xin đi một vòng trên chiếc xe hơi của ‘chúng ta’, chiếc xe mà chẳng bao lâu nữa sẽ chỉ còn là của ông thôi. Cháu đến để từ biệt ông.”
Tôi vô thức đứng dậy. Tôi cảm thấy buồn nôn khủng khiếp và cả người đổ mồ hôi lạnh. Tôi rời khỏi bàn và đi ra cửa. Tôi thậm chí gần như không nhận ra khuôn mặt của cô Cecília Paim đang đi tới ngăn tôi lại. Có lẽ cô đã nhìn thấy sắc mặt tái nhợt của tôi.
“Có chuyện gì vậy, Zezé?”
Nhưng tôi không thể trả lời. Nước mắt tôi giàn giụa. Rồi như thể một cái chốt bật mở và tôi lao đi, thậm chí chẳng buồn nghĩ đến văn phòng cô hiệu trưởng. Tôi ra bên ngoài, quên cả đường quốc lộ, quên tất cả. Tôi chỉ muốn chạy và chạy cho đến khi tới được chỗ đó. Tim tôi còn đau hơn bụng tôi và tôi chạy một mạch dọc đường Casinhas.
“Tại sao người ta lại nói cho bọn trẻ biết nhiều chuyện như vậy trong khi chúng còn bé như thế?”
Ông Bồ yêu quý của cháu, sự thực là người ta đã cho cháu biết mọi chuyện quá sớm.
Lời kết
Qua Cây cam ngọt của tôi, mình cảm nhận được rằng chính sự nghèo khó ấy đã khiến con người mất đi nhân tính và đã khiến những em trẻ thơ không thể sống với cuộc sống thú vị, ngây thơ mà các em nên có. Mặc dù câu chuyện đã khép lại một cách buồn bã và tiếc nuối nhưng cái kết cũng muốn nói lên rằng, ở thời đó, những cậu bé, cô bé như Zezé khó có thể có một cuộc sống tốt đẹp và vui vẻ.
Hình ảnh: Thiện Thảo - MytourBook
