[Trích Sách] “Phi Lý Trí”: Sự Thật Về Tính Tương Đối

Buzz

Nội dung bài viết

Tính tương đối khá dễ hiểu. Tuy nhiên, có một khía cạnh của tính tương đối khá phổ biến: Chúng ta không chỉ có khuynh hướng so sánh mọi thứ với nhau, mà còn tập trung vào so sánh những thứ có thể dễ dàng so sánh và luôn tránh những thứ không dễ so sánh. Dan Ariely trong cuốn sách Phi Lý Trí sẽ giải thích sự thật đằng sau tính tương đối này thông qua các ví dụ tiêu biểu và gần gũi với cuộc sống hàng ngày.

Xem thêm

Đọc tóm tắt

- Trong nghiên cứu về tính tương đối, chúng ta thường so sánh và ước lượng giá trị của các lựa chọn dựa trên những sự so sánh này.
- Điều này có thể dẫn đến những quyết định khác nhau, từ việc tiết kiệm một số tiền nhỏ đến sự lựa chọn không tối ưu về mặt kinh tế.
- Sự khác biệt này phản ánh rõ qua các ví dụ từ cuộc sống hàng ngày và những nghiên cứu khoa học.

Tính tương đối khá dễ hiểu. Tuy nhiên, có một khía cạnh của tính tương đối khá phổ biến: Chúng ta không chỉ có khuynh hướng so sánh mọi thứ với nhau, mà còn tập trung vào so sánh những thứ có thể dễ dàng so sánh và luôn tránh những thứ không dễ so sánh. Dan Ariely trong cuốn sách Phi Lý Trí sẽ giải thích sự thật đằng sau tính tương đối này thông qua các ví dụ tiêu biểu và gần gũi với cuộc sống hàng ngày.

Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng mối liên hệ giữa mức lương và hạnh phúc không gắn kết chặt chẽ như chúng ta nghĩ. Các quốc gia có những người “hạnh phúc nhất” lại không nằm trong số những quốc gia có thu nhập bình quân trên đầu người cao nhất. Tuy nhiên, chúng ta luôn phấn đấu để đạt mức lương cao hơn, phần lớn là do tâm lý đố kỵ. Theo nhận định của H. L. Mencken, một nhà báo, nhà văn châm biếm, nhà phê bình xã hội và là nhà tư tưởng tự do, thì sự hài lòng của một người đàn ông với mức lương của anh ta phụ thuộc vào việc anh ta có kiếm được nhiều tiền hơn so với em rể của mình hay không. Đây là một kiểu so sánh khá tiêu biểu.

Việc trả lương quá cao cho các CEO đã có tác động tiêu cực đối với xã hội. Sự bất bình về chế độ lương thưởng không khiến các CEO phải hổ thẹn, thậm chí, họ đòi hỏi nhiều hơn. Bài báo In the Web World (Trong thế giới mạng) của tờ New York Times đã viết: “Người giàu đang ghen tỵ với những người siêu giàu”.

Trong câu chuyện khác, một bác sĩ tốt nghiệp Đại học Harvard mơ ước một ngày nào đó sẽ nhận được giải Nobel trong lĩnh vực nghiên cứu bệnh ung thư. Nhưng vài năm sau, anh ta thấy bạn bè làm tư vấn đầu tư y tế cho các công ty ở Phố Wall kiếm được rất nhiều tiền. Anh ta quyết định rẽ sang một con đường khác – con đường Phố Wall. Cho đến khi dự buổi họp lớp lần thứ 20, anh ta đã kiếm được gấp 10 lần so với bạn bè cùng làm trong lĩnh vực y tế. Vì muốn có mức lương của một nhân viên Phố Wall, vì cơ hội để chấm dứt cảm giác “nghèo”, anh ta đã từ bỏ ước mơ lớn nhất của đời mình là giành được giải Nobel. Bạn có băn khoăn là chúng ta đang thiếu trầm trọng về bác sĩ gia đình – những người có thu nhập bình quân 160.000 đô-la một năm hay không?

Cách chúng ta xử lý những vấn đề này là gì đây?

Một điều tốt là chúng ta có khả năng kiểm soát những “vòng tròn” xung quanh bằng cách tiếp cận từ các góc nhìn nhỏ hơn, từ đó tạo ra sự hạnh phúc. Nếu bạn đang ở trong một buổi họp và có một người - một phần tử 'vòng tròn lớn' - đang chỉ trích về lương, hãy tránh xa và tìm người khác để trò chuyện. Nếu bạn đang suy nghĩ về việc mua nhà, hãy tập trung vào một số lựa chọn cụ thể. Hoặc nếu bạn muốn mua một chiếc xe hơi mới, hãy tìm hiểu về những loại xe trong phạm vi tài chính của bạn.

Chúng ta cũng có thể mở rộng tầm nhìn của mình. Ví dụ, hai nhà nghiên cứu lỗi lạc, Amos Tversky và Daniel Kahneman, đã làm điều này rõ ràng. Giả sử bạn cần phải mua một cây bút mới và một bộ com-lê để đi làm. Ở cửa hàng, bạn tìm thấy một cây bút đẹp với giá 25 đô-la. Nhưng sau khi chuẩn bị mua, bạn nhớ ra rằng nó chỉ có giá 18 đô-la ở cửa hàng khác cách đó khoảng 15 phút đi bộ. Bạn sẽ làm gì? Hầu hết mọi người khi đối mặt với tình huống khó khăn này đều quyết định đi bộ để tiết kiệm 7 đô-la.

Đối với việc thứ hai: mua một bộ com-lê. Bạn tìm thấy một bộ com-lê sọc màu xám nhỏ rất sang trọng với giá 455 đô-la và quyết định mua nó. Nhưng ngay sau đó, một khách hàng khác bảo bạn rằng cũng có một bộ com-lê như vậy với giá chỉ 448 đô-la ở một cửa hàng khác cách 15 phút đi bộ. Bạn sẽ đi bộ 15 phút để tiết kiệm 7 đô-la không? Trong trường hợp này, hầu hết mọi người đều quyết định không đi.

Vậy điều gì đang diễn ra? Đó là vấn đề của tính tương đối. Chúng ta đánh giá quyết định của mình thông qua mối quan hệ và so sánh với các phương án khác. Chúng ta so sánh lợi ích tương đối của việc mua một chiếc bút rẻ so với một chiếc bút đắt, và sự so sánh này thường dẫn đến việc chúng ta dành thêm thời gian để tiết kiệm tiền. Trong khi đó, lợi ích tương đối của việc mua một bộ com-lê giá rẻ so với một bộ com-lê đắt là rất nhỏ, nên chúng ta sẵn lòng chi thêm 7 đô-la để mua bộ com-lê đó.

Điều này giải thích tại sao một người có thể dễ dàng bỏ thêm 200 đô la vào hóa đơn sau khi ăn một tô soup 5.000 đô la, nhưng lại cân nhắc mỗi xu khi sử dụng phiếu giảm giá cho một hộp cháo 1 đô la. Tương tự, khi mua một chiếc xe mới 25.000 đô la, chúng ta không ngần ngại chi 3.000 đô la để nâng cấp ghế da, nhưng lại phải suy nghĩ kỹ khi bỏ số tiền đó vào việc mua một chiếc ghế sofa mới (mặc dù chúng ta thường sử dụng sofa ở nhà nhiều hơn sofa trong xe). Liệu chúng ta có thể sử dụng số tiền ấy để mua sách, quần áo hoặc đi du lịch không? Bạn có kiểm soát được điều này không? Tôi biết một người có thể.

James Hong, người sáng lập trang web kết bạn Hotornot.com, là một ví dụ. James kiếm được rất nhiều tiền nhưng bạn bè của anh kiếm được nhiều hơn. Người bạn thân của James, người cùng sáng lập Paypal, có hàng chục triệu đô la. Nhưng Hong biết cách làm cho sự so sánh không còn áp đặt lên mình. Anh bán chiếc Porsche Boxster của mình và mua một chiếc Toyota Prius.

Anh nói với tờ New York Times: “Tôi không muốn sống cuộc sống của một chiếc Boxster, vì khi có một chiếc Boxster, bạn sẽ muốn có một chiếc 911 và bạn biết rằng những người có 911 muốn gì không? Họ muốn có một chiếc Ferrari”.

Đây là một bài học cho chúng ta: Càng có nhiều, chúng ta càng muốn có nhiều hơn. Và cách duy nhất để ngừng so sánh đó là phá vỡ vòng lặp so sánh.

Nội dung được phát triển bởi đội ngũ Mytour với mục đích chăm sóc khách hàng và chỉ dành cho khích lệ tinh thần trải nghiệm du lịch, chúng tôi không chịu trách nhiệm và không đưa ra lời khuyên cho mục đích khác.

Nếu bạn thấy bài viết này không phù hợp hoặc sai sót xin vui lòng liên hệ với chúng tôi qua email [email protected]

Các câu hỏi thường gặp

Tại sao chúng ta luôn so sánh mọi thứ với nhau trong cuộc sống hàng ngày?

Chúng ta có xu hướng so sánh mọi thứ để đánh giá vị trí của mình, đặc biệt là những thứ dễ dàng so sánh. Điều này giúp chúng ta cảm nhận được sự khác biệt và có thể đưa ra quyết định dựa trên những sự so sánh này.

Mối liên hệ giữa mức lương và hạnh phúc có thực sự chặt chẽ như chúng ta nghĩ?

Không, nghiên cứu cho thấy mối liên hệ giữa mức lương và hạnh phúc không mạnh mẽ như chúng ta tưởng. Những quốc gia hạnh phúc nhất không nhất thiết có thu nhập cao nhất, điều này phản ánh thực tế rằng hạnh phúc không chỉ dựa vào tiền bạc.

Làm thế nào để tránh bị ảnh hưởng bởi tâm lý đố kỵ trong cuộc sống?

Một cách hiệu quả là tập trung vào các giá trị cá nhân và kiểm soát sự so sánh. Việc nhận thức rõ ràng về điều này giúp bạn tránh được cảm giác đố kỵ và tạo ra sự hài lòng trong cuộc sống.

Tại sao sự bất bình về chế độ lương thưởng không khiến các CEO phải hổ thẹn?

Sự bất bình về lương thưởng không làm các CEO xấu hổ vì họ thường ở trong 'vòng tròn lớn' và không cảm thấy áp lực từ xã hội. Họ tiếp tục yêu cầu lương thưởng cao hơn, bất chấp sự bất mãn của công chúng.

Tính tương đối ảnh hưởng như thế nào đến các quyết định mua sắm của chúng ta?

Tính tương đối khiến chúng ta so sánh lợi ích của các lựa chọn mua sắm. Ví dụ, khi mua một cây bút, chúng ta dễ dàng đi bộ để tiết kiệm vài đô-la, nhưng lại sẵn sàng chi thêm khi mua đồ đắt tiền hơn như bộ com-lê.

Liệu chúng ta có thể kiểm soát sự so sánh và cảm giác đố kỵ trong cuộc sống không?

Có, việc kiểm soát sự so sánh là có thể. Một ví dụ điển hình là James Hong, người đã từ bỏ cuộc sống xa hoa để sống đơn giản và tránh được vòng lặp so sánh, từ đó tìm được sự hài lòng trong cuộc sống.