Buzz
Tri Thức Do Thái kể về ba bạn: Eran Katz, một chuyên gia về kỹ thuật nhớ, quan tâm đến truyền thống và trí tuệ của người Do Thái. Jerome Zomer, một sinh viên năng động, là chủ cửa hàng quần áo và đang tìm cách thành công trong học vấn và kinh doanh. Itamar Forman, một giáo sư trẻ, bạn thân của Jerome. Một cuộc thách thức đã nảy sinh, một thí nghiệm mới mẻ để giúp Jerome phát triển, không theo cách thông thường mà là theo cách mà người Do Thái thường làm.
Theo nghiên cứu, người Do Thái có khả năng giao tiếp và suy luận vượt trội so với các cộng đồng khác. Dù chỉ chiếm 2% dân số Mỹ, người Do Thái có tới 27% nhà khoa học Mỹ đoạt giải Nobel vào thế kỷ 20. Chỉ số IQ trung bình của họ là 110 so với 100 của trung bình toàn cầu, nhưng tỷ lệ thiên tài giữa họ với toàn dân là 120-150 lần. Phương pháp và kỹ thuật của họ rất đáng học hỏi và ứng dụng trong cuộc sống.
Đoạn trích này là một ví dụ từ cuốn sách. Mặc dù trình bày dưới dạng cuộc trò chuyện giữa bạn bè, nhưng sau khi đọc, ta sẽ nhận ra nhiều điều học hỏi về giao tiếp và kinh nghiệm của người Do Thái.
Trí tuệ con người như ánh sáng của đức Chúa Trời, thấu sâu vào đáy lòng mọi thứ. - Thành ngữ Ả Rập
'Có cảm giác như đang đặt chân lên một lớp khoai tây chiên,” Jerome nói.
Tôi rút ra một chiếc phong bì trắng từ túi khoác và đưa cho hắn.
Jerome mỉm cười và ngay lập tức xé chiếc phong bì ra.
'Điều bất ngờ này dành cho bạn,' tôi nói khi đưa chiếc phong bì cho Jerome.
'Trời ơi, không thể tin được!' Jerome kêu lên khi nhìn thấy hai chiếc vé trên tay, 'Paris Saint-Germain và Marseille.' Hắn vỗ vai tôi mạnh mẽ. 'Cảm ơn nhé. Đi xem bóng đá ở Paris thay vì ở sân vận động Teddy Kollek ở Jerusalem. Cậu mang lại cho tớ một ngày tuyệt vời.'
Khi đêm buông xuống và thành phố chìm trong bóng tối, chúng tôi đã đến Đại lộ San Michelle. Đám đông khách du lịch đông đúc trên phố. Chúng tôi vượt qua đám đông và mười phút sau, thấy mình bước vào một con hẻm yên bình.
'Café Terrace,' quán cà phê duy nhất trong con hẻm, giống như một bức tranh của Van Gogh vậy.
Samuel đang ngồi ở một chiếc bàn trước quán chờ chúng tôi. Tôi nhìn vào đồng hồ, mỉm cười và bắt tay chào Samuel.
'Tôi đến trước đây được năm phút rồi,' Samuel giải thích và đưa tay về phía Jerome. 'Tôi tên là Samuel. Rất vui được gặp bạn.'
'Tôi là Jerome,' hắn bắt tay với Samuel. 'Cậu đi bộ khắp nơi với chiếc mũ Do Thái này mà không sợ à?' Jerome hỏi, vẫn thiếu tế nhị như thường lệ.
Samuel phá lên cười. Rõ ràng câu hỏi này không làm ông lúng túng.
'Vậy cậu đi bộ khắp nơi với chiếc áo in hình Jacque Chirac này mà không sợ à?'
'Tôi nghĩ người Pháp sẽ thích nó.' Jerome chỉ vào Samuel khi hắn quay lại phía tôi. 'Anh bạn này được đấy.' Jerome ngồi xuống.
'Cậu hay nói vậy với người mới quen hả?' tôi hỏi.
'Tất nhiên là không rồi. Thường tớ hỏi xem họ có biết cô nàng dễ thương nào đó có thể hứng thú với tớ không... thế ông có biết cô nào không?'
Jerome không thể kiềm chế được. Giờ tôi mới nhớ ra.
'Thế chính xác là cậu tìm người như thế nào?' Samuel tủm tỉm cười.
Jerome ngồi thẳng lưng và đặt tay lên bàn. 'Ồ, tôi muốn tìm một cô gái xinh đẹp, thông minh, hài hước, có phần cổ phần của Microsoft và Yahoo! từ năm 1987. Và cuối cùng, theo ý kiến của tôi, cần phải đóng góp quan trọng cho một mối quan hệ tốt đẹp.'
“Anh ta cũng được đấy,' Samuel nói với tôi.
“Vậy là buổi hẹn đầu tiên đã thành công,' tôi thừa nhận với vui mừng.
Tôi không biết liệu Samuel đã sẵn sàng tiếp tục cuộc trò chuyện từng diễn ra giữa chúng tôi hôm trước hay không, hay chỉ là sự tình cờ, nhưng chúng tôi đã chuyển sang một chủ đề khác liên quan đến trí thông minh của người Do Thái.
Samuel khen ngợi quyết định của Jerome, cho hắn một số lời khuyên và sau đó hỏi, 'Cậu có biết tại sao người Do Thái luôn trả lời một câu hỏi bằng một câu hỏi khác không?'
'Tại sao họ lại không phải làm như vậy chứ?' Jerome mỉm cười.
'Dĩ nhiên, ai cũng biết điều đó, nhưng thật sự, có một triết lý đằng sau việc này.
Hôm qua Eran đã chia sẻ với tôi về dự án của các bạn, và trên đường về khách sạn, tôi suy nghĩ rằng một trong những nguyên tắc cơ bản của trí tuệ Do Thái là quan tâm đến việc học hành và giáo dục. Mọi người đều có mong muốn được biết nhưng không phải mọi xã hội đều đặt giáo dục lên hàng đầu. Có nhiều lý do để hỗ trợ quan điểm này: họ không có tiền, và nếu họ có, thì dường như đầu tư số tiền đó vào phát triển kinh tế sẽ mang lại hiệu quả hơn nhiều so với đầu tư vào sách vở, trường học hoặc những thứ khác phức tạp hơn.
'Một người Do Thái có thể tồn tại mà không có tài sản, nhưng không thể sống trong sự ngu dốt,' tôi nói.
Suốt lịch sử, người Do Thái luôn sống trong những hoàn cảnh khó khăn. Ngay cả ngày nay, khi nhìn vào những khu phố Do Thái truyền thống - như ở Jerusalem hoặc Bnei Barak - bạn sẽ thấy rằng hầu hết họ đều sống trong cảnh nghèo khổ. Một đứa trẻ có thể không có đủ thức ăn nhưng không thể không có sách vở. Bố mẹ của đứa trẻ có thể không kiếm đủ tiền với việc làm giáo viên bán thời gian, nhưng họ sẽ được tôn trọng và vinh dự. Việc đánh giá cao giáo dục là một giá trị cực kỳ quan trọng đối với người Do Thái.
'Vì vậy, các lãnh đạo Do Thái hiểu rằng tương lai của cộng đồng Do Thái phụ thuộc vào giáo dục. Giáo dục là một trong những mối quan tâm hàng đầu, đến mức một trong những người lãnh đạo tôn trọng nhất thậm chí thừa nhận rằng ông ấy thích học Kinh Thora hơn cả việc thực hiện nghĩa vụ hàng ngày. Tiếp theo, một triết lý Do Thái đã được phát triển: 'Ba điều chống đỡ thế giới: Thora, công việc và lòng từ thiện.' Hãy nhìn vào đó, giáo dục đứng đầu danh sách.
'Và đồ ăn ngon cũng như trận bóng đá,' Jerome thêm vào. 'Nếu bạn muốn thế giới ổn định hơn và được chống đỡ tốt hơn trên nền tảng năm nguyên tắc.'
'Điều có thể mà người Do Thái không biết hoặc ít nhất họ không nghĩ đến đó là họ đã xây dựng nền tảng cho sự phát triển trí tuệ cá nhân và cộng đồng. Họ tập trung vào việc sử dụng trí óc trước khi đến cơ thể. Điều này làm rõ tại sao hầu hết người Do Thái làm việc trong những ngành nghề ít yêu cầu vận động, chủ yếu là trí óc như y khoa, thương mại, luật, và nhiều hơn nữa... Điều này cũng giải thích tại sao ít có vận động viên nổi tiếng người Do Thái. Phát triển trí óc luôn ưu tiên trước phát triển thể chất.'
'Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc sử dụng não bộ, tức là suy nghĩ nhiều, sẽ giúp phát triển trí thông minh. Nếu bạn làm những công việc cơ bản như hái cà chua hoặc công việc ít đòi hỏi suy nghĩ và sáng tạo, có khả năng não bộ của bạn sẽ giảm sút.'
'Đúng vậy,' tôi đồng ý. 'Khi ở khu định cư, tôi đã nghĩ giống như vậy.'
'Cậu từng sống ở khu định cư à?' Samuel hỏi, hơi bất ngờ.
'Đúng vậy, cả Jerome cũng thế,' tôi tự hào trả lời.
'Tôi cũng đã từng làm tình nguyện viên ở một khu định cư,' Samuel nói, hài lòng. 'Nhưng... chờ một chút. Khi ở khu định cư, cậu nghĩ gì?'
'Ồ, không có gì cả. Chúng tôi chỉ làm những công việc nông nghiệp như hái cà chua, dưa hấu, hành và mười loại rau củ khác. Tôi nhớ sau hai năm nhặt nhạnh đó, tôi chỉ muốn nhặt những thứ như hoa tai, bóng đèn, bóng bay... Nói chung - không phải là tôi muốn xúc phạm người nông dân đâu, Chúa ơi, nhưng rõ ràng là nhặt cà chua không đòi hỏi nhiều suy nghĩ lắm.'
'Ngay cả việc vắt sữa bò, mặc dù được coi là thú vị hơn nhiều, nhưng công đoạn cần đến bộ não nhất cũng chỉ là nhớ đặt ống hút vào vú con bò chứ không phải chỗ khác. Tất nhiên, để hoàn thành việc đó, trước tiên bạn phải túm vú con bò đã. Và, ngoài ra, phải nhớ đưa mỗi con trở lại chuồng đúng và cài then cửa - điều này thỉnh thoảng tôi vẫn hay quên. Nhưng dù sao, thời gian ở khu định cư là một trong những thời kỳ đẹp nhất trong cuộc đời tôi vì tôi không cần phải suy nghĩ nhiều...'
'Điều cậu nói là đúng đấy,' Samuel mỉm cười. 'Có lúc, không nghĩ gì cũng tốt, nếu đã chọn cách đó. Nhưng ta có quyền quyết định liệu muốn cả ngày làm công việc nhặt nhạnh nhàm chán hay dành thời gian cho sự phát triển tinh thần và đấu tranh với sự đơn điệu, buồn tẻ.'
'Khi nào bước sang tuổi bảy mươi thì chẳng còn gì để làm nữa,' Jerome lẩm bẩm.
'Hừ. Tuổi tác không liên quan gì cả.'
'Không liên quan sao?' Lông mày tôi nhăn lại đầy thắc mắc.
'Hoàn toàn đúng.' Samuel gật đầu chậm rãi. 'Con người có thể học và phát triển trí não ở mọi độ tuổi. Ví dụ như đại tá Sanders, người sáng lập KFC, một trong những chuỗi cửa hàng thức ăn nhanh phát triển nhất thế giới, đã thành lập công ty ấy khi đã ngoài sáu mươi.'
Jerome đặt tay lên trán. 'Tôi nghĩ rằng tôi sẽ nghỉ hưu ở tuổi năm mươi.'
'Còn một phương pháp kích thích trí não rất thú vị,' Samuel tiếp tục, 'đó là phương pháp hỏi và đáp.'
'Hỏi và đáp,' tôi nói đầy năng động.
Samuel quay lại Jerome. 'Bởi vì họ đã được dạy như vậy và đó là thói quen được truyền lại qua nhiều thế hệ.'
'Nguyên tắc của đạo Do Thái là không bao giờ coi điều gì là đương nhiên, kể cả những mệnh lệnh nghiêm ngặt nhất. Người Do Thái luôn muốn hiểu tại sao họ phải làm như vậy và lý do logic đằng sau mỗi hành động. Họ không phải là những con robot mù quáng chấp nhận mọi thứ mà không cần giải thích. Họ được khuyến khích tranh luận và đặt câu hỏi nếu họ nghĩ rằng hành động của họ không đúng. Một giáo viên may mắn sẽ được dạy bởi những sinh viên thông minh, những người giúp mở mang hiểu biết bằng cách đặt câu hỏi và trả lời chúng. Đây cũng là lý do sách Talmud quan trọng đến vậy đối với người Do Thái. Đó không chỉ là một tập hợp kiến thức mà còn là một sự khuyến khích thảo luận về tương lai.'
'Không nên coi điều gì là hiển nhiên,' Jerome tóm lại.
'Đúng vậy,' Samuel chắc chắn. 'Chúng ta cần kiểm tra tất cả, nghiên cứu và đặt ra câu hỏi. Thường chúng ta chấp nhận mọi thứ mà không suy nghĩ sâu hơn về chúng, dẫn đến nhiều quan điểm sai lầm. Hãy để tôi giải thích bằng một ví dụ.' Ông dừng lại và suy ngẫm một lát.
'Cậu biết câu chuyện Adam và Eva bị trục xuất khỏi vườn địa đàng vì Eva dụ dỗ Adam ăn một trái táo cấm không?'
'Có,' tôi đáp.
'Hãy kể lại câu chuyện đó cho một học sinh trường đạo và tôi chắc chắn rằng học sinh đó sẽ tỏ ra ngạc nhiên... Ai bảo đó là trái táo chứ?'
'Ừ, đúng vậy,' Jerome mỉm cười. 'Trái ấy thực ra là 'một trái từ cây tri thức.''
'Chính xác, và các triết gia tin rằng 'trái' đó có thể là nho hoặc sung vì sau đó Adam và Eva che phủ cơ thể họ bằng lá sung.' Samuel mỉm cười.
'Giống như hộp đen vậy,' Jerome nói to suy nghĩ của mình.
“Tớ thấy không liên quan lắm,' tôi nói.
'Cái hộp không phải là màu đen đâu. Nó màu da cam, để dễ tìm,' Jerome cho một ví dụ về điều chúng tôi tưởng biết nhưng thực ra không.
'Tóm lại, tôi muốn giải thích rằng việc học của người Do Thái dựa trên việc đặt câu hỏi, nghiên cứu, tranh luận và suy xét sâu rộng về mọi vấn đề. Phương pháp này đóng góp rất nhiều vào trí tuệ và khả năng rút ra kết luận chính xác của họ.' Ông quay sang Jerome. 'Trước khi bước vào một sự kiện mới, đàm phán công việc hoặc đơn giản là khám phá một nơi mới, hãy đặt ra câu hỏi. Điều này giúp biến một tình huống khó khăn thành một điều quen thuộc, mang lại cảm giác kiểm soát.'
'Tư duy và sự tự tin có mối liên kết sâu sắc,'
Điện thoại của Jerome đổ chuông. Hắn tìm kiếm khắp nơi để tìm chiếc điện thoại. Chuông ngừng khi hắn vừa tìm thấy. Hắn nhìn màn hình.
'Số này đã bị chặn. Tuyệt thật, phải nghĩ xem ai có thể gọi.' Hắn tắt điện thoại.
'Hãy lạc quan lên,' tôi khuyên.
'Có thể bạn không biết đó là ai, nhưng cố gắng suy nghĩ sẽ làm tinh thần bạn sắc bén hơn,'
'Điều này làm tôi nhớ đến câu chuyện về một cậu bé và cha liên quan đến việc học hành và việc đặt câu hỏi,' Jerome giải thích. 'Ai muốn nghe không?'
'Chắc chắn là chưa đâu... Cậu kể đi.'
Jerome mỉm cười và ngồi thẳng dậy. 'Một cậu bé hỏi bố, 'Tại sao bầu trời lại màu xanh?' Bố trả lời rằng ông không biết. Sau vài phút, cậu bé hỏi, 'Đường kính của trái đất là bao nhiêu?' Ông bố gãi đầu và nói, 'Đó là một câu hỏi khó, con hãy tra sách xem.' Một vài phút sau, cậu bé lại hỏi, 'Tại sao con voi lại có cái vòi dài thế?' 'Con ơi, bố không biết.’ Cuối cùng, cậu bé quay sang bố và nói, 'Thế bố có tức giận vì con hỏi nhiều không?' 'Không chứ, con. Nếu con không hỏi, làm sao con học được?''
Samuel cười và tự nói với mình, 'Phải nhớ câu chuyện này.'
Jerome nằm ngửa trên ghế, chân bắt chéo và nhìn chăm chú vào một cặp vợ chồng lớn tuổi đi trên phố. 'Có ví dụ nào kiểu Talmud không?'
Samuel suy nghĩ một lúc. 'Hai tên trộm đột nhập vào ngôi nhà qua ống khói. Một tên có mặt bị đen sì, tay cầm túi đựng cắp, còn tên kia mặt sáng, tay trắng. Cậu nghĩ tên nào đi rửa mặt?'
Samuel nhún vai. 'Tôi chắc chắn là tên mặt đen.'
Samuel lắc đầu. 'Cậu quá vội vàng đưa ra kết luận. Tên mặt đen nhìn thấy tên mặt sáng, nghĩ rằng mình cũng sạch sẽ. Tên sáng nhìn thấy tên mặt đen, nghĩ rằng mình cũng bẩn. Chỉ có tên thứ hai mới biết mình cần phải rửa mặt.'
'Đúng vậy,' Jerome mỉm cười. Ông nhìn ra phố và suy nghĩ một lúc. 'Nhưng... sao hai tên cùng đi xuống ống khói mà một tên lại ra với mặt sạch?'
Samuel giơ ngón cái và nháy mắt với Jerome. 'Câu hỏi của cậu cho thấy cậu có khả năng học Talmud đấy.'
Tôi kiểm tra túi áo và phát hiện một mảnh giấy nhỏ. Tôi mượn bút của Jerome, một cây bút đắt tiền luôn ở trong túi áo trái của hắn, và viết:
Để luôn học hỏi, hãy luôn đặt ra những câu hỏi và không bao giờ coi điều gì là hiển nhiên.
'Eran chịu trách nhiệm tổng hợp thông tin cho cuốn sách,' Jerome giải thích. 'Còn tôi, tôi chỉ cần thực hiện mọi thứ thôi.' Hắn nhếch môi mỉm cười ngượng ngùng.
'Ngoài ra,' Samuel tiếp tục suy ngẫm, 'khi bạn đặt ra những câu hỏi, bạn sẽ nhận ra những thay đổi cần thiết trong thực tế, giống như cái băng dính ở tay bạn. Khi đó, bạn thực sự có khả năng thay đổi tương lai của mình.'
Jerome nhìn cái băng tay một lúc. 'Có vấn đề gì với cái băng tay của tôi không?'
Hình ảnh: Minh Hồng
