Buzz
Bạn có kỷ niệm gì về một dòng sông mà bạn đã từng biết? Hãy chia sẻ những ấn tượng của bạn về hình ảnh của một dòng sông được thể hiện trong văn học hoặc trong các thể loại nghệ thuật khác như âm nhạc, hội họa, điện ảnh…
Nội dung chính
| Đoạn trích bài bút kí Ai đã đặt tên cho dòng sông? là đoạn văn xuôi súc tích và đầy chất thơ về sông Hương. |
Trước khi đọc 1
Câu 1 (trang 35, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):
Bạn có kỷ niệm gì về dòng sông mà bạn đã từng biết?
Phương pháp giải:
Dựa vào kiến thức cá nhân để trả lời câu hỏi này.
Lời giải chi tiết:
Cách 1
Em đã từng có nhiều kỷ niệm với dòng sông quê nhà - nơi em sinh ra và lớn lên. Đó là những kỷ niệm vô cùng đẹp và vui vẻ trong những ngày hè, khi em cùng bạn bè đi tắm sông hoặc câu cá. Đó là những khoảnh khắc đáng nhớ trong tuổi thơ của em.
Trước khi đọc 2
Câu 2 (trang 35, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):
Hãy chia sẻ ấn tượng của bạn về hình ảnh của một dòng sông được mô tả trong văn học hoặc các loại hình nghệ thuật khác như âm nhạc, hội họa, điện ảnh…
Phương pháp giải:
Dựa vào kiến thức cá nhân để trả lời câu hỏi này.
Lời giải chi tiết:
Cách 1
Em rất ấn tượng với hình ảnh của sông Đà được miêu tả trong tác phẩm Người lái đò sông Đà. Đó là một con sông vô cùng hùng vĩ và dữ dội, thể hiện sự hoang dã và huyền bí của vẻ đẹp thiên nhiên tại Tây Bắc. Đồng thời, hình ảnh con người hiện lên trước vẻ đẹp của thiên nhiên, thể hiện sự kiên cường và khao khát khám phá của con người.
Trong khi đọc 1
Câu 1 (trang 35, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):
Ấn tượng về sông Hương ở thượng nguồn.
Phương pháp giải:
Tập trung vào phần mở đầu của bài văn.
Lời giải chi tiết:
Cách 1
Hình ảnh của sông Hương ở phía trên nguồn:
- Sông Hương mang vẻ đẹp tự do và hoang dã, thể hiện sự mạnh mẽ và bản lĩnh
- Sông Hương còn mang nét đẹp dịu dàng và lãng mạn
Trong quá trình đọc 2
Câu 2 (trang 35, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):
Nhấn mạnh vào tính độc đáo của việc sử dụng ví von và so sánh.
Phương pháp giải:
Chú ý đến các kỹ thuật mà tác giả đã áp dụng.
Lời giải chi tiết:
Cách 1
Tác giả sử dụng một cách tinh tế việc so sánh và ví von, với những hình ảnh đặc biệt và sáng tạo như sự tương phản giữa sông Hương và “một cô gái Di-gan tự do và dữ dội”, hoặc vẻ hoang dã của nó như “cơn gió lao vào những hẻm núi bí ẩn”…
→ Bằng cách này, tác giả đã làm nổi bật sự hoang dã, năng động và tính cách của dòng sông Hương ở Huế.
Trong quá trình đọc 3
Câu 3 (trang 36, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):
Phác thảo về hình ảnh của sông Hương khi đi vào vùng đồng bằng ở ngoại ô Huế.
Phương pháp giải:
Tập trung vào đoạn tiếp theo
Lời giải chi tiết:
Cách 1
Hình ảnh của sông Hương tại đây mang một nét dịu dàng, duyên dáng hơn:
- “người con gái nằm êm đềm giữa cánh đồng Châu Hóa”
- “nghiêng mình theo những đường cong mềm mại”
- sự chuyển động liên tục của dòng sông tạo ra hình ảnh mềm mại, dịu dàng của một cô gái
- “ôm trọn chân đồi Thiên Mụ”
- …
Trong quá trình đọc 4
Câu 4 (trang 36, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):
Đề bài: Hình ảnh của sông Hương khi chảy qua trung tâm thành phố Huế.
Phương pháp giải:
Tập trung vào phần mô tả về hình ảnh của sông Hương trong lòng thành phố Huế.
Lời giải chi tiết:
Cách 1
Từ vẻ đẹp mềm mại, thướt tha của một cô gái, sông Hương trở nên vui tươi khi tiếp xúc với thành phố:
- “sông Hương tỏa sáng giữa những cánh đồng xanh biếc của vùng…”
- “những dòng sông đào lan tỏa từ sông Hương trải dài khắp phố xá…”
- “… khi chảy qua thành phố, sông Hương trở nên chậm lại, thậm chí cứng nhắc, hình như chỉ là một mặt hồ yên bình”.
- …
Trong quá trình đọc 5
Câu 5 (trang 37, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):
Đề bài: Cách tác giả sử dụng so sánh để làm nổi bật nhịp điệu đặc biệt của sông Hương.
Phương pháp giải:
Tập trung vào kỹ thuật nghệ thuật mà tác giả đã dùng
Lời giải chi tiết:
Cách 1
Tác giả sử dụng so sánh để nổi bật nhịp điệu lặng lẽ của sông Hương như một trạng thái cảm xúc.
Đặc biệt là hình ảnh một dòng nước lưng chừng, êm đềm, chảy rất chậm khiến người đọc cảm thấy như dòng sông đang mang theo một cảm xúc nào đó, có thể là sự hồi hộp, nỗi buồn, hoặc nhớ nhung. Tất cả nhấn mạnh vào một nhịp điệu chậm rãi của dòng sông.
Trong quá trình đọc 6
Câu 6 (trang 38, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):
Đề bài: Mối liên kết giữa sông Hương và âm nhạc cổ điển Huế.
Phương pháp giải:
Chú ý vào phần tiếp theo của đoạn văn
Lời giải chi tiết:
Cách 1
- “tất cả những giai điệu của âm nhạc cổ điển Huế đều được tạo ra trên bề mặt của dòng sông này, trong những chuyến thuyền, giữa tiếng nước chảy râm rắp dưới bóng chiều khuya…”
→ tất cả đều để khẳng định rằng tinh thần của âm nhạc cổ điển Huế từ khi ra đời đã liên kết chặt chẽ với dòng sông Hương thơ mộng. Việc thưởng thức nhã nhạc Huế và ngắm nhìn dòng sông Hương từ lâu đã trở thành một trải nghiệm không thể thiếu, khiến mỗi du khách khi đến đây đều phải dừng lại và lắng nghe.
Khi đọc đoạn 7
Câu 7 (trang 39, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):
Trải qua những biến cố lịch sử của dân tộc, sông Hương vẫn tiếp tục chảy.
Phương pháp giải:
Chú ý vào phần văn từ “Rõ ràng, sông Hương… đích thực của sông…”
Lời giải chi tiết:
Cách 1
- Sông Hương đã trải qua hàng thế kỷ lịch sử với nhiệm vụ vang dội của nó
- Từ khi là một con sông hùng vĩ và xa xôi trong thời kỳ của các vị vua Hùng.
- Trong tác phẩm địa dư của Nguyễn Trãi, nó được gọi là Linh Giang, dòng sông xa xôi…
- Trong thế kỷ thứ mười tám, nó tỏa sáng bên cạnh kinh thành Phú Xuân của người anh hùng Nguyễn Huệ… và từ đó, sông Hương đã tiếp tục chứng kiến cuộc cách mạng tháng Tám với những chiến công quả cảm
- … con sông của thời gian vẫn tiếp tục vang lên, của những sử thi được viết giữa bóng cây xanh mướt…”
- …
→ sông Hương – như một nhân chứng sống của lịch sử dân tộc, luôn đi kèm với chúng ta trong việc xây dựng và bảo vệ đất nước của mình.
Khi đọc đoạn 8
Câu 8 (trang 39, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):
Sông Hương trong tác phẩm thơ của các nhà văn.
Phương pháp giải:
Chú ý vào đoạn văn tiếp theo.
Lời giải chi tiết:
Cách 1
Do vẻ đẹp lãng mạn, cuốn hút của nó, sông Hương đã từ lâu trở thành nguồn cảm hứng vô tận cho mỗi nhà thơ khi họ đặt chân đến đây từ Cao Bá Quát, Bà Huyện Thanh Quan đến trí tưởng tượng mới mẻ của Tố Hữu… Sông Hương đã khiến cho bao tâm hồn thơ để lại vẻ đẹp dịu dàng, yêu kiều nhưng cũng có thể là mạnh mẽ, quyết liệt và trở thành một nguồn cảm hứng rực rỡ trong thơ ca Việt Nam.
Sau khi đọc 1
Câu 1 (trang 40, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):
Những đặc điểm tự nhiên đặc biệt của sông Hương đã được tác giả nhấn mạnh trong văn bản? Hãy chỉ ra các đoạn văn nổi bật nói về từng đặc điểm của sông Hương.
Phương pháp giải:
Chú ý vào trạng thái của sông khi thay đổi địa hình
Lời giải chi tiết:
Cách 1
- Ở nguồn: sông Hương được mô tả với vẻ đẹp hoang dã, mạnh mẽ và mãnh liệt.
+ cuộn xoáy như cơn lốc vào những hẻm núi bí ẩn
+ như một cô gái Di-gan tự do và mạnh mẽ
+ Tuy nhiên, chính khu rừng già ở đây, với cấu trúc độc đáo có thể được giải thích khoa học, đã khống chế được sức mạnh bản năng của cô gái này để khi ra khỏi rừng…
- Ngoại ô thành phố, giữa các cánh đồng phẳng: sông Hương mang vẻ đẹp yêu kiều, lôi cuốn của một cô gái nằm ngủ bên cánh đồng Châu Hóa
+ “người con gái nằm ngủ mơ màng giữa cánh đồng Châu Hóa”
+ “uốn mình theo những đường cong thật mềm”
+ dòng sông liên tục thay hình đổi dạng, tạo ra vẻ thướt tha, yểu điệu của một cô gái
+ “ôm lấy chân đồi Thiên Mụ”
- Trong lòng thành phố: sông Hương mang vẻ nhẹ nhàng, lững lờ khi trôi
+ như đã tìm ra lối về, sông Hương tươi cười sảng khoái giữa những cánh đồng xanh của Kim Long
+ nó đã nhìn thấy chiếc cầu trắng của thành phố được phản chiếu trên bề mặt nước, nhỏ nhắn như những vầng trăng trẻ thơ.
+ con sông Hương của tôi, giờ đây như thấy quý phái trong sự trôi chảy nhẹ nhàng của nó qua thành phố… như lời cao hứng của một trái tim.
Sau khi đọc 2
Câu 2 (trang 40, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):
Trong tác phẩm, sông Hương được tác giả mô tả như một con người với tính cách và cảm xúc riêng biệt. Hãy tìm trong đoạn văn một số chi tiết để thấy điều này và phân tích về nghệ thuật so sánh và nhân hóa độc đáo đã được sử dụng.
Phương pháp giải:
Chú ý vào các hình ảnh tình trạng của sông Hương.
Lời giải chi tiết:
Cách 1
- sông Hương đã sống nửa cuộc đời mình như một cô gái Di-gan phóng khoáng và man dại
→ Sự hoang dã, mạnh mẽ của dòng sông được tác giả khéo léo so sánh với hình ảnh cô gái Di-gan xinh đẹp mà man dại. Nàng đẹp nhưng đó là vẻ đẹp thuần túy của thiên nhiên, sự thuần khiết của tự nhiên, bởi vậy mà vẻ đẹp đó mang theo chút gì đó rất huyền bí, tự nhiên của một vẻ đẹp chưa được thuần hóa, vẫn mang theo hết sự hoang dại, huyền bí của thiên nhiên, cảnh vật nơi thượng nguồn. Đó là một vẻ đẹp thuần nguyên, vẻ đẹp không pha lẫn tạp chất.
- người tình mong đợi mới đến đánh thức người gái đẹp nằm ngủ mơ màng giữa cánh đồng Châu Hóa đầy hoa dại.
→ Sông Hương khoác lên mình vẻ đẹp của một người thiếu nữ đang nằm ngủ yên với dáng vẻ yểu điệu, thục nữ, dịu dàng. Cái sự hoang dã, man dại khi nãy dường như biến mất, cảnh vật thơ mộng xung quanh đã bào mòn đi vẻ đẹp nguyên thủy của sông Hương mà thay vào đó là dáng vẻ yểu điệu của một người thiếu nữ. Một dòng sông tuyệt đẹp, uốn khúc lượn quanh nhẹ nhàng.
- sông Hương vui tươi hẳn lên giữa những biền bãi xanh biếc của vùng ngoại ô Kim Long
→ Đó là cảm xúc của một người lâu ngày xa quê, được gặp lại bạn bè, cảnh vật quen thuộc khiến nó vui vẻ, phấn khởi hẳn lên. Để rồi khi vào trong lòng thành phố, sông Hương mang dáng vẻ tĩnh lặng, lững lờ trôi qua từng ngóc ngách, nhánh nhỏ của thành phố. Đó là vẻ đẹp yên bình, nơi được coi là bến đỗ của sông Hương khiến nó thả mình theo dòng chảy, lững lờ tận hưởng “nhà” của mình một cách bình yên, say sưa…
Đó đều là những cung bậc cảm xúc, dáng vẻ của dòng sông Hương nhưng đã được nhân cách hóa. Qua cái nhìn đầy trữ tình và con mắt đầy lãng mạn của nhà văn, sông Hương hiện lên như một con người hoàn chỉnh, có những cung bậc cảm xúc khác nhau, mới mẻ và độc đáo khiến người đọc không khỏi thích thú, đắm theo.
Sau khi đọc 3
Câu 3 (trang 41, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):
Trong góc nhìn của tác giả, mối liên kết giữa sông Hương và thành phố Huế là như thế nào? Hãy phân tích một số hình ảnh, chi tiết để làm rõ mối quan hệ đặc biệt này.
Phương pháp giải:
Chú ý vào những hình ảnh gắn dòng sông với thành phố Huế.
Lời giải chi tiết:
Cách 1
Trước hết phải kể đến đó là hình ảnh dòng sông gặp thành phố. Như một người con tìm được đường về nhà, sông Hương gặp được thành phố như gặp được bến đỗ của đời mình, nó mừng rỡ, vui vẻ đón nhận. Đó là cảm xúc khi tìm được chốn bình yên cho mình, không còn phải gồng mình lên để thích nghi nữa mà thay vào đó là thả mình cùng thiên nhiên, cảnh vật của thành phố, từ từ cảm nhận sự bình yên của nó.
Không chỉ vậy, sông Hương cũng gắn liền với nhã nhạc cung đình Huế - một nghệ thuật âm nhạc nổi tiếng nơi xứ Huế. Cả hai như hòa quyện làm một khiến người tham gia thưởng ngoạn phải chìm đắm, hòa mình vào sự yên bình đến lạ thường ấy. Đó chính là vẻ đẹp gắn với âm nhạc cổ điển Huế của sông Hương
Cuối cùng, đó là sự gắn bó hàng nghìn năm như máu thịt của sông Hương với thành phố, là sự keo sơn bền chặt, vui buồn có nhau. Nó đã trải qua biết bao thăng trầm của lịch sử dân tộc cùng các triều đại nhà Nguyễn rồi tham gia Cách mạng của dân tộc. Cùng với nhân dân thành phố Huế, sông Hương trở thành người đồng chí thực thụ, sát cánh bên cạnh người dân, cùng họ đi qua những khoảng thời gian đau thương nhất của dân tộc. Đó là điều đáng quý, đáng trân trọng, là đỉnh cao của sự gắn bó giữa sông Hương và thành phố Huế.
Sau khi đọc 4
Câu 4 (trang 41, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):
Trong văn bản, có hai phương diện đáng chú ý; những thông tin khách quan về sông Hương và cảm xúc về con sông này. Theo bạn, nội dung nào nổi trội hơn? Cơ sở nào giúp bạn xác định như vậy?
Phương pháp giải:
Chú ý vào 2 phương diện đáng chú ý đó
Lời giải chi tiết:
Cách 1
Theo em, phương diện nổi trội hơn đó là cảm xúc về con sông. Bởi trong suốt tác phẩm, bên cạnh những thông tin khách quan về con sông mà tác giả có được như về địa lý, dòng chảy, hướng chảy… thì ông luôn đem đến những sự so sánh, lý von, liên tưởng mới mẻ về sông Hương, từ thượng nguồn cho đến hạ lưu của sông.
Hơn nữa, những sự ví von, nhân hóa mà tác giả sử dụng đều hết sức mới mẻ và đúng hoàn cảnh nên nó đã tạo nên điểm nhấn của tác phẩm. Để qua đó, người đọc không chỉ thấy có một con sông về mặt địa lý mà nó giống như một sinh vật đang tồn tại, gắn bó với con người – một vẻ đẹp ẩn dấu được tác giả khám phá ra.
Sau khi đọc 5
Câu 5 (trang 41, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):
Tác giả đã khéo léo sử dụng kiến thức văn hóa tổng hợp để viết về sông Hương. Mục đích của việc này là để tạo ra một hình ảnh độc đáo và đẹp đẽ về con sông, kết hợp giữa thông tin về khoa học và cảm xúc của tác giả.
Sau khi đọc 6
Câu 6 (trang 41, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):
Nhan đề bài tùy bút là một câu hỏi kỳ lạ nhưng cũng là một khẳng định quyết liệt. Cách đặt tên này giúp tạo ra sự tò mò và trí tưởng tượng cho người đọc trước khi họ bắt đầu khám phá về sông Hương.
Sau khi đọc 7
Câu 7 (trang 41, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):
Trong đoạn trích 'Ai đã đặt tên cho dòng sông?', tác giả đã sử dụng linh hoạt các biện pháp nghệ thuật để tạo ra một hình ảnh sâu sắc và trữ tình về sông Hương. Sự kết hợp giữa miêu tả khách quan và cảm xúc cá nhân đã tạo ra một tác phẩm đặc biệt và ấn tượng.
Kết nối đọc - viết
Câu 1 (trang 41, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):
Một trong những hình ảnh đặc biệt trong văn bản là so sánh dòng sông với cô gái Di-gan, tượng trưng cho sự phóng khoáng và man dại. Điều này thể hiện sự hoang dã và vẻ đẹp tự nhiên của sông Hương tại thượng nguồn.
