Trích từ câu 473 đến câu 504 của tác phẩm Lục Vân Tiên - Lẽ ghét thương

2. Bối cảnh sáng tác

- “Truyện Lục Vân Tiên” ra đời vào đầu thập niên đầu của thế kỷ XIX.

- Tác phẩm được phổ biến rộng rãi qua các hoạt động văn hóa dân gian như “kể thơ”, “nói thơ Vân Tiên”, “hát Vân Tiên” ở miền Nam Kỳ và miền Trung Kỳ.

3. Loại văn học

- Là một tác phẩm thơ bằng chữ Nôm.

- Mặc dù có nhiều bản thảo khác nhau, nhưng bản phổ biến hiện nay có 2082 câu thơ.

4. Cấu trúc của đoạn trích

Bao gồm 3 phần:

• Phần 1: Từ đầu đến “ Chẳng hay thương ghét, ghét thương lẽ nào ?”. Cuộc trò chuyện giữa ông Quán và Vân Tiên.
• Phần 2: Tiếp theo đến “ Sớm đầu tối đánh, lằng nhằng rối dân ”. Ông Quán thảo luận về “ghét”.
• Phần 3: Còn lại. Ông Quán thảo luận về “thương”.

4. Nội dung

Đoạn trích Lẽ ghét thương phản ánh tình yêu và sự ghét bằng cách rất sâu sắc và mãnh liệt của Nguyễn Đình Chiểu.

5. Nghệ thuật sáng tạo

Thi ca mộc mạc, chân thành; sử dụng các kỹ thuật tu từ…

III. Phân tích cấu trúc Lẽ ghét thương

(1) Khởi đầu

Hướng dẫn, giới thiệu về tác giả Nguyễn Đình Chiểu, tác phẩm Lục Vân Tiên và đoạn trích Lẽ ghét thương.

(2) Phần chính

a. Trò chuyện giữa ông Quán và Vân Tiên

- Ông Quán: sâu sắc với lịch sử, biết yêu ghét rõ ràng và đau lòng với sự tàn phá xã hội, nỗi đau của người dân bình thường.

- “Vì vốn ghét là vì biết yêu: Ghét để thương. Ghét những kẻ hại dân là vì yêu thương dân.”

- Lục Vân Tiên: “Trong chưa rõ ràng/Ghét hay thương, thương ghét lẽ nào”: Mong muốn hiểu rõ hơn về sự phân biệt giữa yêu và ghét.

b. Ông Quán phân tích về “ghét”

- Ghét sự bạo tàn của quyền lực:

• Thời Kiệt, Trụ làm dân đau khổ trong bùn đất
• Thời U, Lệ khiến dân lầm lỡ
• Thời Ngũ bá gây khó khăn cho dân
• Thời Thúc quý làm dân bối rối.

=> Thể hiện sự căm ghét với các vị vua tàn bạo, tham lam, và áp bức, những người gây ra chiến tranh, hỗn loạn, đồng thời biểu lộ lòng thương cảm sâu sắc đối với những người dân vô tội phải chịu đựng mọi gian khổ.

c. Ông Quán thảo luận về “thương”

Khi nói về tình thương, ông nhắm mắt vào những con người cụ thể:

• Khổng Tử: gặp nhiều sóng gió trong đời.
• Gia Cát: có tài năng nhưng gặp nhiều trắc trở.
• Nhan Tử: thông minh nhưng thời cơ không ủng hộ.
• Đồng Tử: có kiến thức sâu rộng nhưng không được công nhận.
• Nguyên Lượng: đam mê văn chương, kiến thức phong phú, sống giản dị.
• Hàn Dũ: chân thành nhưng gặp nhiều khó khăn.
• Liêm, Trạc: triết gia bị lãng quên, rút về dạy học.

=> Họ là những người có tài năng và lòng nhiệt thành, nhưng không thể thể hiện hết khả năng vì thời đại không ủng hộ.

Tấm lòng của nhà thơ: “Xem qua sách vở mấy lần thi cử/Nửa phần thấy ghét, nửa phần thấy thương”.

(3) Kết thúc

Khẳng định lại giá trị về ý nghĩa và nghệ thuật của đoạn trích Lẽ ghét thương.