Buzz
'Đất nước' là một trong những tác phẩm thơ xuất sắc của Nguyễn Đình Thi. Mytour sẽ cung cấp tài liệu Soạn văn 12: Đất nước cho bạn.
Tài liệu này được thiết kế dành riêng cho các bạn học sinh lớp 12. Hãy cùng khám phá nội dung chi tiết trong phần tiếp theo.
Bài viết về 'Đất nước' - Mẫu 1
I. Tác phẩm và tác giả
- Sinh vào năm 1924 và qua đời vào năm 2003, Nguyễn Đình Thi sinh sống tại Luông Pha-bang (Lào).
- Quê hương của ông nằm ở làng Vũ Thạch (hiện là phố Bà Triệu, Hà Nội).
- Trong thời thơ ấu, Nguyễn Đình Thi sống cùng gia đình ở Lào.
- Năm 1931, ông trở về Việt Nam cùng gia đình và bắt đầu tham gia hoạt động cách mạng từ năm 1941.
- Sau Cách mạng tháng Tám năm 1945, Nguyễn Đình Thi tham gia Hội Văn hóa cứu quốc và Hội Văn nghệ Việt Nam.
- Từ năm 1958 đến 1989, Nguyễn Đình Thi đảm nhận vị trí Chủ tịch Ủy ban Toàn quốc Liên hiệp các Hội Văn học - Nghệ thuật Việt Nam.
- Nguyễn Đình Thi là một nghệ sĩ đa năng và nhà văn hóa: viết văn, sáng tác thơ, nhạc, kịch, lý luận văn nghệ, triết học...
- Năm 1996, ông được trao Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật.
- Một số tác phẩm nổi bật của ông bao gồm các tiểu thuyết như 'Xung kích' (1951), 'Vào lửa' (1966); các tập thơ như 'Người chiến sĩ' (1956), 'Bài thơ Hắc Hải' (1958); các vở kịch như 'Con nai đen' (1961), 'Rừng trúc' (1978); và các tập tiểu luận như 'Mấy vấn đề về văn học' (1956)...
II. Tác phẩm của Nguyễn Đình Thi
1. Bối cảnh sáng tác
- Bài thơ được sáng tác dựa trên hai tác phẩm thơ “Sáng mát trong như sáng năm xưa” (1948) và ' Đêm mít tinh” (1949).
- Hoàn thành vào năm 1955 và xuất hiện trong tập Người chiến sĩ (1956).
2. Cấu trúc
Gồm 3 phần:
- Phần 1. Từ đầu đến “Sau lưng thềm nắng lá rơi đầy”: Ký ức về mùa thu trong quá khứ.
- Phần 2. Tiếp theo đến “Những buổi ngày xưa vọng nói về”: Mùa thu trong hiện tại.
- Phần 3. Phần còn lại: Suy tư về đất nước.
III. Hiểu - đọc văn bản
1. Kỷ niệm về mùa thu
- Các đặc điểm của mùa thu ở Hà Nội: “sáng mát trong và gió mùa thu mang hương cốm mới”. Đây là những đặc trưng quen thuộc của mùa thu ở Bắc Bộ và đặc biệt là mùa thu ở Hà Nội.
- Bức tranh tự nhiên của mùa thu vừa lạnh vừa đậm đà, mang đặc điểm riêng của mùa thu Hà Nội: sự mát mẻ của buổi sáng, hương cốm mới trên làn gió, cái se lạnh của buổi sáng, những con phố lấp lánh với lá vàng rơi...
- Hình ảnh về con người: sự ra đi đầy tiếc nuối, đầy nghẹn ngào nhưng cũng đầy quyết tâm “Người ra đi không quay đầu/Sau lưng thềm nắng lá rơi đầy”.
=> Mùa thu ở Hà Nội tuy đẹp nhưng buồn bởi những người tràn đầy tình cảm phải rời xa Hà Nội để tìm kiếm con đường thoát khỏi sự đau khổ và sự nhục nhã.
2. Mùa thu hiện tại
- Tiếng cười vang vọng trong mùa thu hiện tại đầy độc lập và hạnh phúc: “Tôi đứng cười vui giữa những ngọn núi đồi”
- Mùa thu cách mạng tươi đẹp, sôi động: không gian nghệ thuật dịch chuyển từ các con phố buồn bã sang những vùng đất mới xanh tươi, tràn ngập sức sống (rừng tre rủ mướt, trời thu đổi mới trang phục) với những âm thanh êm dịu, vang vọng; tâm trạng của nhân vật trữ tình đầy vui sướng, hạnh phúc hòa mình vào niềm phấn khích của tự nhiên (rộn rã, dịu dàng).
- Mùa thu của sự tự do, tự chủ: “Bầu trời xanh này là của chúng ta… Những dòng sông đỏ vẫn nặng nề cát bụi”.
=> Phần thơ thể hiện tình yêu sâu đậm, lòng tự hào về quê hương đã giành được độc lập, với truyền thống anh hùng, kiên cường.
3. Suy tư về đất nước
a. Đất nước trong cảnh chiến tranh:
- Quê hương chìm trong biển máu và nước mắt: “Những cánh đồng quê đổ máu/Dây thép gai cắm vào bầu trời chiều”, “Bát cơm đầy nước mắt/Rơi đầy trong miệng ta”.
- Từ những năm tháng đau buồn của chiến tranh nảy nở nỗi căm hận: “Từ những năm tháng chiến tranh đau khổ/Quê hương đã lưu giữ trong khuôn mặt/Những dòng sông nước trong lành bên bờ tre yên bình/Ðã đưa ra tiếng than khóc”
b. Đất nước nổi lên chiến thắng với vinh quang rực rỡ, lấp lánh:
- Vượt qua khó khăn, lao động và chiến đấu, đối mặt với kẻ thù: Những đêm dài dưới bóng dương nắng/Xiềng xích chúng không thể cầm cự…/Tình yêu nước sâu sắc trong lòng dân tộc.”
- Hình ảnh của quê hương to lớn, lấp lánh, bừng tỉnh giữa thực tế rung chuyển: “Người dân mặc áo vải/Vươn lên trở thành anh hùng, Đất nước Việt Nam từ máu và lửa/Đẩy lùi bùn đất, vươn lên sáng chói.”
- Sử dụng nghệ thuật tinh tế trong đoạn thơ: Hình ảnh sáng tạo, đầy tính hình dung và thể hiện sự đối lập, với hơi thở của sử thi và nguồn cảm hứng lãng mạn đậm đà.
=> Bức tranh về đất nước được tạo nên từ hiện thực (những đường nét đối lập sắc nét). Hình tượng giàu tính sử thi, là điểm cao trào của cảm xúc, thể hiện được tư duy của toàn bài.
IV. Trả lời các câu hỏi
Câu 1. Theo bạn, nên phân chia bài thơ thành mấy phần? Đề cập ý nghĩa của từng phần và giải thích mối quan hệ giữa chúng.
- Bài thơ có thể được chia thành ba phần.
- Ý nghĩa của mỗi phần:
- Phần 1. Từ đầu đến “Sau lưng thềm nắng lá rơi đầy”: Ký ức về mùa thu trong quá khứ.
- Phần 2. Tiếp theo đến “Những buổi ngày xưa vọng nói về”: Mùa thu của hiện tại.
- Phần 3. Phần còn lại: Suy tư về đất nước.
- Mối liên kết giữa các phần: Hình ảnh mùa thu từ quá khứ đến hiện tại, đẩy người đọc suy tư về đất nước.
Câu 2. Hình ảnh mùa thu ở Hà Nội trong ký ức của nhà thơ được thể hiện bằng những điểm nổi bật nào?
- Tín hiệu của mùa thu ở Hà Nội: “Buổi sáng mát mẻ và gió thổi mang hương cốm mới”. Đây là những đặc điểm tiêu biểu của mùa thu ở vùng Bắc Bộ, đặc biệt là ở Hà Nội.
- Bức tranh thiên nhiên mùa thu phong phú, đậm chất mùa thu Hà Nội nhưng vẫn mang một nét buồn: những buổi sáng se lạnh, gió mang theo hương cốm mới, thời tiết buổi sáng se lạnh, những con phố rợp lá vàng…
- Hình ảnh của con người: rời đi với nỗi buồn, tiếc nuối nhưng cũng đầy kiên quyết “Người ra đi không quay lại/Phía sau lưng, ánh nắng và lá rơi đầy”.
=> Mùa thu ở Hà Nội đẹp nhưng ẩn chứa nỗi buồn sâu thẳm khi nhân vật đầy trách nhiệm phải rời xa Hà Nội để tìm con đường giải thoát khỏi cuộc sống đau khổ, bất hạnh.
Câu 3. Phân tích đoạn thơ từ “Mùa thu này đã khác rồi” đến “Những buổi ngày xưa vọng nói về”.
- Tiếng vui vang trước mùa thu hiện tại, với niềm tự hào độc lập, hạnh phúc: “Tôi đứng reo hò giữa núi non”
- Mùa thu cách mạng rực rỡ, phấn khích: không gian nghệ thuật dịch chuyển từ những con phố dài u ám sang những ngọn núi tươi mới, tràn đầy sức sống (rừng tre xanh mướt, bầu trời thu thay đổi ánh sáng) với âm thanh vang vọng, ngân nga; tâm trạng của nhân vật trữ tình hòa mình vào niềm vui, hạnh phúc của sự sáng tạo (xanh tươi, sảng khoái).
- Mùa thu của sự độc lập, tự chủ: “Bầu trời xanh này là của chúng ta… Các dòng sông đỏ nặng phù sa”.
=> Đoạn thơ thể hiện lòng yêu nước mãnh liệt, niềm tự hào về quê hương đã giành được độc lập, với truyền thống anh hùng, kiên cường.
Câu 4. Những suy tư và cảm nhận của Nguyễn Đình Thi về quê hương, đất nước Việt Nam trong phần cuối của bài thơ (Từ “Ôi những cánh đồng quê chảy máu” đến hết bài)?
* Đất nước đau thương trong chiến tranh:
- Đất nước chìm trong máu và nước mắt: “Ôi những cánh đồng quê chảy máu/Dây thép gai đâm nát trời chiều”, “Bát cơm chan đầy nước mắt/Bay còn giằng khỏi miệng ta”.
- Đất nước từ những năm tháng đau khổ nảy nở nỗi căm hận: “Từ những năm tháng chiến tranh cay đắng/Ánh mặt trời đã chiếu sáng lên quê hương/Từ những cánh đồng lúa, bờ tre thanh bình/Hoà vào tiếng kêu gọi phản kháng”
* Đất nước nổi lên giành chiến thắng vinh quang, tỏa sáng:
- Vượt qua những khó khăn để lao động và chiến đấu, đối đầu với kẻ thù: Những đêm dài vượt qua cảnh giới/Xiềng xích chúng không thể giam cầm…./Trái tim dân tộc yêu nước, thương gia đình”.
- Hình ảnh của quê hương kiêu hãnh, tỏa sáng, bừng tỉnh giữa cơn sóng gió hiện thực: “Ôm quê hương những con người bình dị/Đã trở thành những anh hùng, Nước Việt Nam từ biển lửa/Loại bỏ bùn đất để sáng lòa”.
- Nghệ thuật xuất sắc trong đoạn thơ: Hình ảnh sáng tạo, đầy sức mạnh hình ảnh, kỹ thuật so sánh, khuynh hướng thiên sử và bản năng lãng mạn sâu sắc.
=> Bức tranh về đất nước được vẽ nên từ hiện thực đối lập (đường nét tương phản). Hình tượng giàu truyền thống sử thi, là điểm cao trào của tình cảm, thể hiện được ý nghĩa của toàn bài thơ.
Câu 5. Anh chị đánh giá thế nào về sự ngắn gọn của các câu thơ, sự lựa chọn hình ảnh và nhịp điệu trong bài thơ? Tác dụng của cách viết như thế nào?
- Bài thơ linh hoạt sử dụng các câu thơ ngắn và dài.
- Hình ảnh thơ sâu sắc, đa dạng, gợi lên nhiều cảm xúc.
- Nhịp điệu của bài thơ thay đổi đa dạng: từ trầm lắng đến hùng hồn, từ tĩnh lặng đến sôi động.
=> Cách viết như vậy giúp thể hiện rõ tâm trạng của nhà thơ, tạo ra một bức tranh sống động, chân thực về đất nước.
Soạn bài Đất nước - Mẫu 2
Câu 1. Theo anh/chị, nên chia bài thơ thành bao nhiêu phần? Ý nghĩa của từng phần và mối quan hệ giữa chúng là gì?
- Bài thơ được phân thành 3 phần. Ý nghĩa của mỗi phần là:
- Phần 1. Từ đầu đến “Sau lưng thềm nắng lá rơi đầy”: Kỷ niệm về mùa thu trong quá khứ.
- Phần 2. Tiếp theo đến “Những buổi ngày xưa vọng nói về”: Mùa thu hiện tại.
- Phần 3. Còn lại: Suy tư về đất nước.
- Các phần có mối liên kết chặt chẽ: Hình ảnh mùa thu từ quá khứ đến hiện tại, khơi gợi những suy tư về đất nước.
Câu 2. Hình ảnh mùa thu Hà Nội trong ký ức của nhà thơ được thể hiện qua những điểm nổi bật nào?
- Tín hiệu của mùa thu Hà Nội: “sáng mát trong”, “gió thu”, “hương cốm mới”, “lá vàng xao xác”: Đặc điểm tiêu biểu của mùa thu Bắc Bộ, mùa thu Hà Nội.
- Hình ảnh của người dân “Người ra đi đầu không quay lại/Sau lưng thềm nắng lá rơi đầy”: Đặt trong bối cảnh sáng tác, có thể hiểu là người lính từ biệt quê hương, bước đi để bảo vệ đất nước. Khung cảnh chia ly đầy xúc động, lưu luyến nhưng cũng quyết định, kiên định.
=> Mùa thu Hà Nội đẹp nhưng u buồn bởi nhân vật trữ tình phải xa Hà Nội để tìm lối thoát khỏi sự đau khổ, nhục nhã của cuộc sống.
Câu 3. Phân tích đoạn thơ từ “Mùa thu nay khác rồi” đến “Những buổi ngày xưa vọng nói về”.
- Tiếng hò vui mừng trước mùa thu hiện tại độc lập, hạnh phúc: “Tôi đứng hò vang giữa núi đồi”
- Mùa thu cách mạng tươi đẹp, sôi nổi: không gian nghệ thuật di chuyển từ những con phố dài u ám buồn bã sang không gian núi rừng tươi mới, tràn đầy sức sống (rừng tre xanh um, trời thu đổi áo mới) với những âm thanh lả lơi, vang vọng; tâm trạng của nhân vật trữ tình vui vẻ, hạnh phúc hòa mình trong sự hân hoan của thiên nhiên (xanh xao, rạng ngời).
- Mùa thu của độc lập, tự chủ: “Bầu trời này thuộc về chúng ta… Những con sông ửng đỏ bởi lớp phù sa”.
=> Đoạn thơ thể hiện lòng yêu nước sâu sắc, tự hào về quê hương đã giành được độc lập, có truyền thống anh hùng, kiên cường.
Câu 4. Suy tư và cảm nhận của Nguyễn Đình Thi về quê hương, đất nước Việt Nam trong phần cuối của bài thơ (Từ “Ôi những cánh đồng quê chảy máu” đến hết bài)?
Suy tư và cảm nhận của Nguyễn Đình Thi về quê hương, đất nước Việt Nam trong phần cuối của bài thơ:
a. Đất nước đau thương:
- Đất nước chìm trong biển máu và nước mắt trước tội ác của kẻ thù: “Những cánh đồng quê đỏ máu/Dây thép gai đâm nát bầu trời chiều”, “Bát cơm chan đầy nước mắt/Bay còn giằng giụa trong miệng ta”.
- Đất nước đau thương biến thành nỗi căm hờn: “Từ những năm tháng đau thương chiến đấu/Ðã hiện lên nét mặt kiêu hãnh của quê hương/Từ gốc lúa bờ tre hồn hậu/Ðã phát ra những tiếng gầm gừ của tức giận”
b. Đất nước anh hùng:
- Vượt lên đau thương để lao động và chiến đấu, đối mặt với kẻ thù: Những đêm dài hành quân nung nấu/Xiềng xích chúng bay không thể giam cầm…/Con tim yêu nước thắm thiết, nhớ nhà.”
- Hình ảnh đất nước kì vĩ, lộng lẫy, vươn lên giữa hiện thực chuyển động: “Bao quanh đất nước là những người áo vải/Đã trỗi dậy, trở thành anh hùng, Nước Việt Nam từ dòng máu lửa/Dẫn dắt chúng ta lên ánh sáng rực rỡ”.
=> Bức tranh về đất nước được tạo ra từ hiện thực (với các đường nét tương phản và đối lập). Hình ảnh giàu tính sử thi, là điểm cao trào của cảm xúc, tóm gọn được tư tưởng của cả bài thơ.
Câu 5. Anh chị nhận xét thế nào về độ ngắn của các câu thơ, cách chọn lựa hình ảnh và nhịp điệu trong bài thơ? Việc viết như vậy có hiệu quả gì không?
- Các câu thơ ngắn dài rất linh hoạt.
- Hình ảnh đơn giản nhưng gần gũi và giàu biểu cảm.
- Nhịp điệu từ trầm lắng đến vui tươi.
Soạn bài Đất nước - Mẫu 3
(1) Bắt đầu bài thơ
Dẫn dắt và giới thiệu về bài thơ Đất nước của tác giả Nguyễn Đình Thi.
(2) Phần mở đầu
a. Kỷ niệm mùa thu
- Mùa thu tại Hà Nội hiện lên qua những dấu vết rõ ràng: “ánh sáng và hơi lạnh của mùa thu, gió thổi mang theo mùi cốm mới”. Điều này là biểu tượng cho mùa thu Bắc Bộ, mùa thu Hà Nội.
- Hình ảnh của mùa thu được mô tả sắc nét, với đặc điểm của mùa thu Hà Nội nhưng cũng mang một chút nỗi buồn: những buổi sáng se lạnh, gió mang theo hương vị của cốm mới, không khí mát mẻ buổi sáng, những con phố đầy lá vàng rụng...
- Hình ảnh của con người: việc ra đi đầy tiếc nuối, nhưng cũng tràn đầy quyết tâm “Người ra đi không quay lại/Nắng lá rơi trên con đường đó”.
=> Mùa thu tại Hà Nội, dù đẹp nhưng cũng mang nỗi buồn khi nhân vật trung thành phải rời xa Hà Nội để tìm kiếm con đường giải thoát khỏi cuộc sống đau khổ, đầy ẩn chứa sự nhục nhã.
b. Mùa thu hiện tại
- Tiếng cười hòa mình trong mùa thu hiện tại với sự độc lập và hạnh phúc: “Tôi vui vẻ đứng giữa những ngọn đồi”.
- Mùa thu cách mạng tươi sáng, tràn đầy sức sống: không gian nghệ thuật di chuyển từ những con đường xao xác buồn bã sang những cảnh đẹp mới lạ của núi rừng, đầy sức sống (rừng tre xanh mướt, trời thu thay bộ áo mới) với âm thanh vang lên, phát ra những tiếng vang vọng; tâm trạng của nhân vật trung thành đầy vui vẻ, hạnh phúc được lan tỏa trong sự phấn chấn của tự nhiên (xanh mướt, yên bình).
- Mùa thu tự do, tự lập: “Bầu trời này thuộc về chúng ta… Cái sông đỏ nặng chìm trong phù sa”.
=> Đoạn thơ thể hiện lòng yêu nước sâu sắc, niềm tự hào về đất nước đã độc lập, có truyền thống anh hùng và kiên cường.
c. Suy tư về quê hương
* Quê hương đau đớn trong chiến tranh:
- Đất nước chìm trong biển máu và nước mắt: “Những cánh đồng quê đỏ lửa/Dây thép gai đâm sầm vào bầu trời”, “Bát cơm ướt nước mắt/Dù cố gắng nuốt nhẹ nhàng vẫn chẳng được”.
- Đất nước từ những tháng ngày đau khổ mà phát sinh nỗi thù hận: “Từ những tháng ngày đau khổ của cuộc chiến/Đã tạo nên vẻ đẹp của quê hương/Từ những cây lúa, bờ tre thanh bình/Đã phát ra những tiếng than thở của sự căm hờn”
* Đất nước nổi lên chiến thắng rực rỡ, lấp lánh:
- Vượt qua nỗi đau để lao động và chiến đấu, đối mặt với kẻ thù: Những đêm dài chinh chiến, trái tim cháy bỏng/ Xiềng xích chúng ta đã đập vỡ…/Trái tim dân tộc ta yêu nước và quý trọng gia đình”
- Hình ảnh hoành tráng, lấp lánh của đất nước, bừng tỉnh giữa thực tại rung lên: “Om sát cả nước những người lao động/Đã trở thành những anh hùng, Nước Việt Nam từ máu và lửa/ Đã đẩy lùi bùn đất, sáng lên đầy mạnh mẽ”.
- Nghệ thuật đặc biệt trong đoạn thơ: Hình ảnh tinh tế, sáng tạo đầy sức hấp dẫn, sử dụng kỹ thuật tương phản, hướng sử thi và lãng mạn cùng lúc.
=> Bức tranh về đất nước được vẽ bằng hiện thực (sự đối lập của đường nét). Hình tượng đậm chất sử thi, là đỉnh cao của cảm xúc, tóm tắt được tư tưởng chính của toàn bài thơ.
(3) Phần kết
Khẳng định giá trị văn học và nghệ thuật của bài thơ Đất nước của Nguyễn Đình Thi.
