Buzz
Đất nước là biểu tượng sâu sắc, làm sống động cảm xúc trong lòng của nhiều thế hệ nhà thơ Việt Nam. Mỗi khi đối mặt với thách thức, hình ảnh của Đất Nước lại tỏa sáng trong văn học với những phát hiện mới độc đáo. Trích đoạn Mặt Đường Khát Vọng là minh chứng cho điều này, khi nhìn nhận về Đất Nước, Nguyễn Khoa Điềm đã đạt tới một tầm vóc triết học sâu sắc.
Trước hết, Đất Nước hiện lên qua thời gian. Thời gian trong trích đoạn Đất Nước đậm chất huyền thoại, từ truyền thuyết đến phong tục dân gian. Nhờ vào thời gian này, Đất Nước hiện lên trong chiều sâu của thời gian nguồn cội, trang nghiêm và thiêng liêng.
Bên cạnh 'thời gian đằng đẵng' là 'không gian mênh mông'. Có không gian liên quan đến sự đoàn tụ của dân tộc: 'Đất Nước là nơi dân mình đoàn tụ'. Có không gian liên quan đến cuộc sống riêng tư của từng người; 'Đất là nơi anh đến trường - Nước là nơi em tắm'... Sự kết hợp giữa các không gian như vậy gợi lên hình ảnh của Đất Nước như một sự thống nhất giữa cái chung và cái riêng, cộng đồng và cá nhân. Đất Nước trở nên thiêng liêng và gần gũi.
Đất Nước còn hiện lên trong văn hóa - phong tục, lối sống, mang đậm bản sắc Việt Nam. Chiều sâu văn hóa luôn ẩn hiện trong toàn bộ trích đoạn. Từ phong tục đến nghi lễ của ngày giỗ Tổ. Mặc dù vậy, chiều sâu văn hóa hiện lên đẹp đẽ nhất với sự ngợi khen về vẻ đẹp tâm hồn, tính cách Việt Nam: yêu đời mà chung thủy; trọng nghĩa tình nhưng kiên quyết, không từ bỏ trước kẻ thù.
Triết lý hướng tới khám phá, nhận biết cái thống nhất. Tầm vóc triết học trong cảm nhận về Đất Nước của Nguyễn Khoa Điềm là ở chỗ: từ ba khía cạnh không gian - thời gian - văn hóa, nhà thơ đã tìm ra hạt nhân kết nối tạo nên bản sắc của hình ảnh Đất Nước. Hạt nhân kết nối này, không gì khác, chính là quan niệm: Đất Nước của dân.
Tư tưởng về Đất Nước của dân đã phát triển qua nhiều thế hệ trong lịch sử văn học dân tộc (Nguyễn Trãi, Nguyễn Đình Chiểu...). Trong văn học cách mạng, tư tưởng về Đất Nước của dân đã được nhiều nhà thơ đề cập (Bài thơ Hác Hải, Đất nước của Nguyễn Đình Thi, Tre Việt Nam của Nguyễn Duy). Tuy nhiên, để tư tưởng này trở thành nguồn cảm hứng chính, thấm nhuần vào mọi biểu hiện nhỏ nhặt nhất của hình ảnh Đất Nước, đó là đóng góp đặc biệt của Nguyễn Khoa Điềm. Điều này thể hiện sự kế thừa và tiếp nối tầng lớp mới của tư tưởng về Đất Nước của dân trong văn học.
Tư tưởng về Đất Nước của dân đã có một quá trình phát triển lâu dài trong lịch sử văn học dân tộc (Nguyễn Trãi, Nguyễn Đình Chiểu...). Trong văn học cách mạng, tư tưởng về Đất Nước của dân đã được nhiều nhà thơ đề cập (Bài thơ Hác Hải, Đất nước của Nguyễn Đình Thi, Tre Việt Nam của Nguyễn Duy). Tuy nhiên, để tư tưởng này trở thành nguồn cảm hứng chính, thấm nhuần vào mọi biểu hiện nhỏ nhặt nhất của hình ảnh Đất Nước, đó là đóng góp đặc biệt của Nguyễn Khoa Điềm. Điều này thể hiện sự kế thừa và tiếp nối tầng lớp mới của tư tưởng về Đất Nước của dân trong văn học.
Đoạn thơ mở đầu trích đoạn là một minh chứng sống động cho những đặc sắc trong cảm nhận về đất nước của Nguyễn Khoa Điềm.
Hiện lên qua đoạn thơ là hình ảnh đất nước phong phú trong thời gian. Đặc biệt là sự chi li sâu sắc của thời gian được khơi dậy từ 'ngày xửa ngày xưa' trong kể chuyện của mẹ. Đó không chỉ là lịch sử chính xác với các niên đại cụ thể mà còn là một thời gian mơ mộng, ảo diệu trong trí tưởng tượng của trẻ thơ. Mặc dù không cố định rõ ràng, nhưng nó giúp chúng ta hiểu sâu sắc về sự sống còn của đất nước.
Gương mặt của đất nước được mô tả từ những điều gần gũi và bình dị trong cuộc sống hàng ngày. Sự chi li và tường tận trong cảm nhận về đất nước của Nguyễn Khoa Điềm rất rõ ràng. Từ việc búi tóc, câu ca dao cho đến những sự vật giản dị như cái kèo, cái cột. Ngay cả với những vật nhỏ nhặt như 'hạt gạo', tác giả vẫn cảm nhận rất sâu sắc từ những khoảnh khắc cụ thể: 'một nắng hai sương' - 'xay' - 'giã' - 'giần' - 'sàng'. Với cách cảm nhận này, đất nước trở thành một bầu không khí bao trùm cuộc sống của mỗi người dân. Ở mọi nơi, trong mọi biểu hiện, đất nước đều hiện diện. Đất nước gần gũi, thân thiện và gắn bó với con người.
Góp phần quan trọng tạo nên vẻ đẹp của hình ảnh đất nước trong đoạn thơ là một ngôn ngữ đậm đà văn hóa dân gian. Ngôn ngữ không chỉ là lời nói. Đằng sau ngôn ngữ là một quan niệm. Ngôn ngữ mang đậm hương vị văn hóa dân gian, trong đó là sự hiểu biết sâu sắc về đất nước của nhân dân. Nói cách khác, quan điểm về đất nước của nhân dân không chỉ là suy nghĩ sâu xa mà còn được thể hiện thông qua ngôn từ và hình thức thơ.
Giọng điệu thơ trầm lắng, đậm chất suy tư. Vừa trình bày, vừa tự đào sâu vào tâm trí. Một giọng điệu như thế làm cho hình ảnh đất nước hiện lên vừa trang nghiêm, vừa thân thiện, gần gũi.
