Buzz
... Bỗng quý cô Kiều như biểu tượng của dân tộc,
Chữ kiên định vượt qua hàng trăm sóng Tiền Đường.
Chàng Kim đã đến, lau khô những giọt lệ
Và trong đêm huyền bí ấy, hương thơm lan tỏa...
(Trích từ Kiều - Chế Lan Viên)
Những dòng thơ trên đã khơi dậy sự hoài niệm trong lòng chúng ta về cuộc đời bi thảm của Thúy Kiều, và chúng ta cảm kích trước lòng nhân từ rộng lớn của Nguyễn Du, một nhà thơ vĩ đại của dân tộc.
'Buồn trông cửa bể chiều hôm...' đoạn thơ 8 câu như một lời thú thật đầy lệ làm cho lòng ta xao xuyến 'Chạnh thương cô Kiều như biểu tượng của dân tộc - tài năng vẫn luôn chịu nhiều thử thách'.
Kiều tại lầu Ngưng Bích là một trong những phần cảm động nhất trong tác phẩm Kiều, kiệt tác của thi sĩ dân tộc Nguyễn Du. Cơn bi kịch tâm hồn của Kiều trên hành trình lưu lạc những ngày đầu đã được bút tài của nhà thơ tài năng miêu tả qua ngôn ngữ nghệ thuật, tạo nên những cảnh tượng ngụ tình đặc sắc. Những dòng thơ buồn buồn đã làm cho lòng người đọc rơi vào nỗi đau sâu thẳm về những số phận đau khổ của quá khứ...
Sau khi bị lừa, bị 'dây dưa' với Mã Giám Sinh, sau đó bị Tú Bà làm nhục, Kiều cầm dao tự tử. Cô đã được cứu sống. Tú Bà vạch mưu mới, dụ dỗ Kiều sống ở lầu Ngưng Bích.
Con gái mất đi ở nơi xa xôi, cảm thấy lạc lõng, cô đơn. Những ngày giông bão, đầy nỗi sợ hãi vừa qua. Tương lai phía trước mịt mờ, đầy bẫy rình rập. Kiều cảm thấy đắng cay và đau đớn không tả được. Bây giờ, cô sống một mình trong lầu Ngưng Bích với tâm trạng 'buồn rầu, chán ngán' không lối thoát. Không biết tìm ai để chia sẻ, nỗi nhớ nhung tràn về trong lòng. Kiều nhớ cha mẹ già yếu, không ai đỡ đắn 'những ai ấy giờ vẫn đâu, vẫn đâu'. Cô nhớ chàng Kim 'ở nơi bên kia bể vắng vẻ...”
Sau nỗi nhớ là cảm giác đau buồn trăn trở, sự hoang mang và lo sợ không ngớt... Nỗi đau buồn như xé nát tâm hồn, cứ quấn quýt lấy cô. Đoạn thơ 8 câu đậm chất tình cảm. Nhà thơ đã sử dụng cảnh thiên nhiên để phản ánh sâu sắc tâm trạng của nhân vật. Cảnh vật quen thuộc ở vườn Thúy đã trở nên xa lạ và hoang sơ: 'cửa bể chiều hôm', con thuyền và 'những cánh buồm xa xa', 'dòng nước mới đổ', một cánh 'hoa trôi êm đềm', 'bên trong cỏ dại dại', màu xanh của mặt đất, chân mây, gió cuốn và tiếng sóng vỗ đều đều... Chính những cảnh vật ấy, âm thanh ấy đã giúp định hình tâm trạng của Kiều; một bi kịch đang làm tan nát trái tim cô suốt ngày đêm.
Mỗi hình ảnh, mỗi từ ngữ lại đánh thức trong tâm hồn của người đọc một dòng liên tưởng đau đớn về số phận đau buồn và 'bạc mệnh' của cô gái đầu lòng Vương Viên ngoại. Mỗi hình ảnh ẩn dụ mang ý nghĩa biểu tượng cho nỗi lo sợ và hoang mang của Kiều. 'Cánh buồm xa xa' nhấp nhô trên 'cửa bể chiều hôm' như một hành trình xa xôi, u ám:
Buồn trông cửa bể chiều hôm,
Ai điều khiển chiếc thuyền, cánh buồm xa xa?
Hoa nổi lên và chìm xuống giữa dòng nước mới, biểu hiện cho tâm trạng lo âu của cuộc sống nhỏ bé trôi dạt trên dòng đời biến đổi không ngừng:
Buồn trông dòng nước mới sa,
Hoa biết rằng sẽ đi về đâu?
'Cỏ dại vàng úa' xuất hiện giữa màu xanh của 'chân mây mặt đất' trong cái mờ mịt xa xôi, có phải là biểu tượng cho cuộc sống tàn úa của nàng?
Buồn nhìn cỏ dại úa màu,
Chân mây kề mặt đất xanh ngắt.
Và biển trời dữ dội vẫn vỗ, vẫn kêu, vẫn bao phủ, như nói lên sự lo lắng, sợ hãi, nỗi kinh hoàng của Kiều:
Buồn nhìn gió thổi phồng mặt dòng,
Tiếng sóng ầm ầm vang vọng quanh ghế ngồi.
Mỗi dòng thơ, mỗi hình ảnh, cách diễn đạt về thiên nhiên, về cảnh vật ngoại vi mang ý nghĩa sâu sắc và giá trị như một biểu tượng, một tượng trưng về nỗi đau khổ và số phận u ám của một cuộc đời trong vòng luân hồi.
Một chuỗi từ láy: thấp thoáng, xa xôi, man mác, dầu dầu, xanh xanh, ầm ầm tạo nên giai điệu u ám, đau buồn, kinh hoàng, xuất hiện ở vị trí hàng đầu của bài thơ, điều này làm tăng cường thông điệp 'buồn trông' được nhấn mạnh bốn lần như một lời kêu gào, một âm thanh bi thương, diễn đạt tâm trạng chính của Thúy Kiều khiến người đọc xúc động không tả:
'... Buồn trông cửa bể chiều hôm,
... Buồn nhìn ngọn nước mới sa
... Buồn nhìn nội cỏ dầu dầu,
... Buồn nhìn gió cuốn mặt duềnh... '
Tóm lại, Kiều sống tại lầu Ngưng Bích là một phần thơ kỳ lạ về cuộc 'hành trình'. Một bức tranh phong phú, đa dạng về cảnh vật và tâm trạng đã mô tả nỗi đau buồn, sợ hãi mà Kiều phải đối mặt, dự báo những thăng trầm mà nàng phải trải qua trong 15 năm đi lang thang 'qua lâu hai lần, qua y hai lần', có niềm vui, có nỗi buồn, cười giữa tiếng khóc, khóc nên trận cười...
Nghệ thuật miêu tả cảnh ngụ tình của Nguyễn Du vô cùng tinh tế, cảnh vật như sống động. Cảnh với tình hoà hợp, sống động, hình ảnh, biểu cảm. Tả cảnh để thể hiện tình cảm, trong cảnh có tình cảm, lấy cảnh để thể hiện tâm trạng 'người buồn không có niềm vui nào cả. Mỗi cảnh vật là một nỗi đau, một nỗi lo, một nỗi buồn thấm đẫm người con gái đi lang thang.
Đoạn thơ có giá trị nhân văn sâu sắc. Nó đề cập đến trong lòng mỗi người chúng ta sự thương tiếc về số phận đau khổ của con người tài năng bị định mệnh đánh bại. Sự yêu thương, lòng nhân ái, sự đồng cảm, chia sẻ của nhà thơ đối với nỗi đau của Thúy Kiều đã để lại dấu ấn sâu sắc trong tâm trí của người đọc qua nhiều thế kỷ:
Tố Như ơi! Lệ chảy dọc thân Kiều.
(Tố Hữu)
