Trống đồng Ngọc Lũ I

Ngọc Lũ I là một trong những chiếc trống đồng Đông Sơn nổi bật với kích thước lớn và kiểu dáng cổ xưa, chứa đựng hoa văn phong phú nhất. Hiện nay, nó được bảo quản tại Bảo tàng Lịch sử Việt Nam và có niên đại khoảng 2500 năm.

Nguồn gốc

Khoảng năm 1893, trong quá trình đắp đê Trần Thủy ở xã Như Trác, huyện Nam Xang (phủ Lý Nhân, Hà Nam), các ông Nguyễn Văn Y, Nguyễn Văn Túc và một số người khác đã phát hiện một chiếc trống đồng dưới lớp cát bồi sâu 2 mét. Chiếc trống được đưa về để cúng tế trong đình làng Ngọc Lũ.

Vào năm 1902, trong khuôn khổ triển lãm ở Hà Nội, trống được mang ra trưng bày. Viện Viễn Đông Bác cổ đã chi 550 đồng bạc Đông Dương để mua và bảo quản tại Hà Nội.

Tình trạng

Trống vẫn giữ được vẻ nguyên vẹn, với lớp patin màu xanh xám.

Hình dáng

Trống có thiết kế cân đối, với mặt trống hơi nhô ra ngoài tang trống. Đường kính của trống là 79 cm, chiều cao 63 cm, và trọng lượng đạt 86 kg.

Thân trống được chia thành ba phần:

• phần trên mở rộng gọi là tang, gắn liền với mặt trống
• phần giữa thân trống có hình trụ tròn đứng
• phần chân có dạng hình nón cụt, hơi loe ra.

Trống được trang bị bốn quai, chia thành hai cặp, gắn vào tang và phần giữa thân trống, được trang trí với họa tiết hình bện thừng.

Hoa văn

Trống đồng Ngọc Lũ sở hữu hai loại hoa văn chủ yếu: hoa văn hình học và hoa văn thể hiện hình người, động vật cùng các đồ vật.

Hoa văn trên bề mặt trống

Trung tâm mặt trống có hình ngôi sao 14 cánh nổi bật, với các họa tiết hình tam giác xen giữa các cánh sao.

Có tổng cộng 16 vành hoa văn đồng tâm từ trong ra ngoài. Các vành 1, 5, 11 và 16 là hàng chấm nhỏ. Các vành 2, 4, 7, 9, 13 và 14 là vòng tròn chấm với tiếp tuyến. Vành 3 là chữ gãy khúc nối tiếp. Vành 12 và 16 có họa tiết răng cưa. Các vành 6, 8 và 10 mô tả hình người, động vật xung quanh ngôi sao và theo hướng ngược chiều kim đồng hồ.

• Hình người: Có thể thấy người đang mặc váy dài, với hai vạt xòe ra hai bên, vừa đi vừa múa, một số người cầm rìu, thổi kèn, hoặc cầm giáo với cán trang trí lông chim. Cũng có thể là người quay mặt về phía nhà cầu mùa, xõa tóc, mặc váy, hoặc đôi trai gái cầm chày giã vào cối, đầu chày trang trí lông chim.
• Hình nhà: Hình nhà liên quan đến nghi lễ tôn giáo, có mái vòm, hai đầu có hai trụ đứng chắn phên. Một số hình nhà có nóc cong như thuyền, hai đầu có hình chim mắt to, hai bên có cột chống đỡ. Nóc nhà có hai con chim đậu, một con giống chim công, một con giống gà trống...

Vành 8 có hai nhóm hươu, mỗi nhóm gồm 10 con cách nhau bằng hai tốp chim bay, một tốp sáu con và một tốp tám con. Các con hươu đực và cái xen kẽ nhau.

Vành 10 chứa 36 con chim, chia đều giữa 18 con đậu và 18 con bay. Chim bay có mỏ dài, mào, đuôi và chân dài, thuộc loại cò, sếu hoặc vạc; chim đậu có nhiều loại, một số có mỏ ngắn vênh lên, một số có mỏ dài chúc xuống, chủ yếu là chim ngậm mồi. Chim đậu đều có đuôi ngắn.

Ngoài các hoa văn đã kể, rìa mặt trống còn xuất hiện một số vết lõm, là dấu vết còn lại của những con kê khi đúc trống.

Hoa văn ở thân trống

Phần trên cùng của tang trống, tiếp giáp với mặt trống, được trang trí bằng 6 vành hoa văn hình học. Trong đó, vành 1 và 6 gồm các đường chấm nhỏ thẳng hàng; vành 2 và 5 có hoa văn răng cưa với các đỉnh quay về hai phía và các chấm nhỏ xen kẽ; vành 3 và 4 là các vòng tròn đồng tâm có chấm giữa nối nhau bằng các tiếp tuyến song song.

Tiếp theo là hình ảnh của 6 chiếc thuyền di chuyển từ trái sang phải, xen kẽ là hình các chim đứng, từ 1 đến 3 con. Người chỉ huy cầm trống đứng giữa thuyền. Mũi thuyền có từ 1 đến 2 người cầm vũ khí như giáo hoặc rìu chiến, đại diện cho các thủy binh tấn công gần. Mỗi thuyền đều có một người cầm lái, đội mũ lông chim cao và tay lái trang trí bằng lông chim. Trên sàn thuyền có một người bắn cung, không đội mũ lông chim mà búi tóc, đại diện cho các thủy binh tấn công xa. Giữa hai thuyền có một con chó đứng, ngẩng mõm như chó săn.

Phần dưới tang trống được trang trí bằng ba vành hoa văn hình học.

Chân trống không có trang trí hoa văn.

Ghi chú

• Những chiếc trống đồng Đông Sơn đã được phát hiện tại Việt Nam. Được lưu giữ tại Viện bảo tàng lịch sử Việt Nam, năm 1975.

• Trống đồng
• Danh sách một số trống đồng Đông Sơn nổi bật

Liên kết bên ngoài

• Di tích khảo cổ học phát hiện tại Hà Nam Xem lưu trữ ngày 04 tháng 03 năm 2016 tại Wayback Machine