Trong 'Lão Goriot', Balzac đã chỉ ra sự vô tâm của con người khi họ chỉ quan tâm đến tiền bạc và danh vọng, thậm chí khi mất đi người thân.
Nhân vật Rastignac trong 'Hạnh Phúc Của Một Tang Gia' đã thể hiện lòng nhân ái và sự đau buồn thực sự khi mất đi người thân.
Tác phẩm là một cái nhìn sâu sắc về xã hội, nơi mà tình thương thường bị lẫn lộn với sự giả dối và hiển vi.
Vũ Trọng Phụng đã để lại dấu ấn với văn học hiện thực của Việt Nam.
Cuộc đời đầy bi hài của Vũ Trọng Phụng đã làm nên một tác phẩm văn học đặc sắc, thể hiện cuộc sống của người dân dưới thời Pháp thuộc và sau đó.
Ông giống như một bác sĩ phẫu thuật với cây bút như một chiếc dao mổ sắc bén, khéo léo rạch sâu vào thực tại, khám phá và loại bỏ hoàn toàn những vết thương, những 'tế bào ung thư' đang lan rộng, ảnh hưởng đến tâm hồn con người.
Là một tác giả đại diện cho trào lưu văn học hiện thực tập trung vào việc mô tả thực tế, vì vậy quan điểm sáng tạo của Vũ Trọng Phụng luôn ưu tiên sự phản ánh chân thực, đáng tin cậy về cuộc sống.
“Mọi người muốn tiểu thuyết là tiểu thuyết. Tôi và các tác giả cùng trăn trở như tôi muốn tiểu thuyết là một phần của thực tại.' – Trích từ Báo Tương lai số 9, ngày 25.3.1937
Trong văn chương, Vũ Trọng Phụng thể hiện mình một cách mạnh mẽ, quyết định, dũng cảm đối diện với những sự thật tối tăm, những khía cạnh trần trụi của xã hội, dám nói lên suy nghĩ về 'vùng tăm tối' ấy.
Chính vì điều đó, trong lòng nhiều người khi nghĩ đến ông, không thể không thấy một con người khắt khe, quan sát cuộc sống qua “cặp kính màu đen”, “tâm trí màu đen” nên nguồn cảm hứng văn học cũng vậy.