Buzz
Vợ nhặt là một câu chuyện ngắn tuyệt vời của nhà văn Kim Lân, truyền đạt những thông điệp ý nghĩa
Mytour mang đến tài liệu giới thiệu về tác giả Kim Lân và nội dung truyện ngắn Vợ nhặt. Học sinh có thể tham khảo để tìm hiểu thêm kiến thức hữu ích
Chuyện ngắn Vợ nhặt
Vợ nhặt
Nghe chuyện ngắn Vợ nhặt:
Ngày xưa, mỗi chiều khi ánh mặt trời đã lún xuống, Tràng lại trở về sau một ngày làm việc. Anh đi bộ qua con đường nhỏ của làng, nơi mà hàng xóm sinh sống.
Hắn bước đi với nụ cười tủm tỉm trên môi, hai bên má hắn đỏ hoe, những con mắt nhìn về phía trước với những ý nghĩ vừa buồn vừa hài hước. Hắn có thói quen lẩm bẩm khi đi, thỉnh thoảng than thở về những suy nghĩ của mình.
Những đứa trẻ trong làng, thấy hắn từ dốc chợ đi xuống với hình dáng to lớn, vỗ tay reo hò:
- Anh Tràng đã về rồi!
- Anh Tràng ơi, ôm em một cái đi!
- Anh Tràng à, anh đã uống rượu chưa vậy?
- Anh Tràng ơi!...
Một đám trẻ xô đẩy nhau, kéo lôi nhau, nhưng Tràng chỉ cười nhẹ nhàng.
Mỗi chiều, cái xóm nghèo đó lại sôi động lên một chút.
Nhưng giờ đây, không còn đứa trẻ nào vui mừng chạy ra đón Tràng nữa, họ chỉ ngồi yên dưới bóng chiều u uất. Tràng đi với vẻ mệt mỏi, áo nâu vắt chật vào cánh tay, đầu trọc gúi về phía trước. Có vẻ như những lo âu của một ngày đã làm cho đôi vai rộng lưng gấu của hắn nặng trĩu.
Đói đã lan tỏa khắp xóm từ lâu. Các gia đình từ các vùng Nam Định, Thái Bình, di cư đến với xóm, đeo đuổi nhau, nằm dài trên lều chợ. Người chết đầy đường. Mỗi sáng, đi chợ, làm ruộng, người dân không thể không bước qua những xác người nằm sát bên đường. Không khí đầy mùi hôi thối từ rác và mùi chết chóc từ xác người.
Trong bóng tối khắc nghiệt của đói khát, một chiều, người dân trong làng bất ngờ thấy Tràng đi về cùng một người phụ nữ. Khuôn mặt của hắn tỏ ra rạng rỡ khác thường. Hắn mỉm cười tươi vui và ánh mắt lấp lánh. Người phụ nữ đi sau hắn và cầm thúng con, đầu hơi cúi và nón rách nghiêng che một nửa gương mặt. Cô phụ nữ trông nhút nhát và e thẹn. Những đứa trẻ kỳ lạ chạy ra đón họ. Lo sợ chúng nghịch ngợm, Tràng nhanh chóng làm dáng nghiêm túc và lắc đầu biểu hiện sự không hài lòng.
Những đứa trẻ dừng lại, nhìn Tràng, bất ngờ một đứa hét lên:
- Anh Tràng ơi! - Tràng quay đầu lại. Đứa bé cúi cổ và hét to: - Cặp vợ chồng hài.
Tràng cười to:
- Bố ngốc!
Người phụ nữ trông khá khó chịu. Cô nhăn nhó lông mày, vỗ váy tà áo. Ngã tư đường về xóm chợ càng trở nên cằn cỗi, vắng vẻ. Gió từ cánh đồng thổi vào, lạnh lẽo. Hai bên đường phố, tối tăm, không một nhà nào sáng đèn. Dưới bóng đa, bóng gạo, những người đói đi lại im lặng như bóng ma. Tiếng quạ trên cây gạo gào lên khắp bãi chợ.
Nhìn theo hai bóng Tràng và phụ nữ bước về phía bến, người dân xóm lạ lẫm. Họ đứng nhìn nhau và bàn tán. Họ có vẻ hiểu được phần nào. Khuôn mặt u tối của họ bỗng trở nên sáng sủa hơn. Có điều gì đó mới mẻ và tươi mới lan tỏa trong cuộc sống u ám, đói khát của họ. Một người thở dài. Một người khác thì thầm nói:
- Họ là ai vậy nhỉ? ... Hay là người từ quê dưới lên đây?
- Không phải, từ khi ông cụ Tứ mất chưa từng thấy họ ghé thăm lần nào cả.
- Thật kỳ lạ nhỉ?
Một khoảnh khắc im lặng, một người bất ngờ cười rạng rỡ:
- Chắc là vợ anh Tràng đây! Vợ anh Tràng thật là lắm chuyện, nhìn cô ấy thần thái hay đáng yêu thế này.
- Ôi trời ơi! Còn có ai lại mang cả nỗi buồn của cuộc đời về nhà. Có lẽ họ cũng không biết sống qua những gian khó như thế này được.
Họ im lặng cùng nhau.
Người phụ nữ dường như nhận ra rằng mọi ánh nhìn đều hướng về phía cô, cô càng cảm thấy ngượng ngùng hơn, dường như đầu óc cô đang bị xao lãng. Trong khi đó, hắn thì thích thú với sự chú ý, mặt hắn tỏ ra tự hào. Người phụ nữ càu nhàu một vài từ. Hắn quay lại và hỏi:
- Sao vậy?
- Không có gì.
Hắn cũng nói tức tối:
- Họ sao mà trông khoẻ mạnh thế nhỉ? - Hắn bất ngờ dừng lại, quay đầu nhìn quanh.
- Ông Tràng ơi! Ông Tràng! ...
Sau một khung cửa tối om, một đầu trọc nhô ra gọi to lên.
Tràng quay lại vội vã.
- Trễ vậy à? Mời vào chơi chút đi.
Tràng dừng lại, phát biểu một cách nhẹ nhàng:
- Không, ông để hôm khác nhé.
Đầu trọc ló ra với ánh mắt sáng lên, nhìn người phụ nữ với vẻ đùa cợt:
- Có chuyện gì vậy?
- À, không gì cả... người quen thôi. Để hôm khác nha.
Hắn quay đi nhanh chóng, chạy theo người phụ nữ như người đang trốn tránh sự xấu hổ. Người phụ nữ đã đến trước miếu cũ. Tràng gọi lại:
- Đây này, rẽ vào đường này ấy.
- Chỗ này à?
- Ừ.
Hai người im lặng đi xuống một con đường nhỏ. Con đường dẫn vào giữa hai bờ tre cao. Nơi đây yên bình và thoải mái. Hắn muốn nói những lời tình tứ với thị nhưng không biết phải bắt đầu từ đâu. Hắn cảm thấy bối rối, một tay vuốt nhẹ vai của thị. Thị chỉ nhìn về phía trước mà không nói gì. Tiếng gió thổi qua bờ tre và tiếng lá khô rơi rụng dưới chân tạo nên âm nhạc riêng.
Trong khoảnh khắc ấy, Tràng quên hết mọi khó khăn, mọi nghịch cảnh của cuộc sống, quên cả cảm giác đói khát đang ám ảnh. Trong tim hắn chỉ còn tình cảm dành cho người phụ nữ bên cạnh. Có điều gì đó mới lạ, không gì giống như trong người đàn ông nghèo khó này, nó ấm áp, đắm chìm trong từng phần của Tràng, như một bàn tay nhẹ nhàng vuốt nhẹ trên lưng.
- Gần đến chưa? - Người phụ nữ đột nhiên hỏi.
- Gần rồi!
- Trong nhà có ai không vậy?
- Chỉ có một mình tôi thôi.
Thị tươi cười vui vẻ:
- Đúng là chỉ một mình thôi mà còn nhiều u cơ à. Này này, bé lắm đấy!
Hắn nở một nụ cười:
- À, đúng vậy.
Câu chuyện trở nên gần gũi hơn. Hắn đi sát bên cạnh thị hơn, suy tư một chút, đột nhiên hắn giơ lên chai dầu hỏa con hắn vẫn cầm trong tay một cách tự hào:
- Dầu này sẽ chiếu sáng đường cho chúng ta đấy.
- Thật là tuyệt vời.
- Được rồi. Đắt quá, không cần thiết đâu.
- Chắc cũng đủ dùng.
Hắn nhún vai:
- Vợ mới cưới cũng cần ánh sáng một chút, không thể để tối tăm luôn được, phải không?
- Thôi điều không thể hiểu.
Thị bất ngờ đấm vào lưng hắn, nhăn mặt lại.
Hắn vui vẻ cười toạc cười tít.
Mấy con chó giật mình bỏ chạy vào hang mồ thò mõm ra sủa inh ỏi. Tràng nhặt một viên gạch, vung tay ném mạnh một cái:
- Bọn mày đang sủa cái gì thế kia!
- Sắp đến chưa?
- Còn buồn.
- Trời ơi.
Thị gượng mặt lên, nhấc đầu lên. Hắn bật cười, cúi xuống nhấc cánh cổng mở ra rộn rã:
- Đây rồi!...
Thị đi theo hắn vào nhà, căn nhà trống trơn đứng yên trên mảnh vườn mọc lên những búi cỏ dại. Thị quay đầu nhìn xung quanh, ngực gầy lép nhô lên, thở dài một cái. Tràng bước vào trong, dọn dẹp mọi thứ, xắn áo, vứt bừa bộn trên giường, dưới sàn. Hắn quay lại nhìn Thị với nụ cười:
- Không có ai ở nhà, sao cửa nhà lại mở đấy!
Thị nhún vai cười hờ hững. Tràng vỗ vỗ xuống giường đơn độn:
- Ngồi đây!... Ngồi xuống đây, tự nhiên...
Người đàn bà nghe theo lời hắn ngồi lơ thơ xuống mép giường. Cả hai đều ngượng nghịu. Tràng đứng lóng ngóng ra giữa nhà một lúc, bỗng thấy lo sợ. Chính hắn cũng không hiểu tại sao hắn sợ, lảm nhảm đi ra sân gầm lên:
- Sao hôm nay bà lại về muộn thế kia không biết!
Hắn quấn quýt chạy ra ngõ, lại lao vào sân nhìn trộm vào trong nhà. Thị vẫn ngồi một mình ở mép giường, hai tay ôm khư khư cái thúng, mặt buồn bã.
Hắn nghĩ trong lòng: “Tại sao nó lại buồn thế nhỉ?... Hay là sao nó lại buồn thế nhỉ?...”. Hắn nhổ một bãi nước bọt, tự cười một mình. Nhìn thị ngồi ở giữa nhà, đến bây giờ hắn vẫn còn ngờ ngợ như không phải thế. Thật không ngờ hắn lại có vợ rồi đấy ư? Hà! Việc xảy ra thật không ngờ, hắn chỉ tưởng tượng đùa đâu có nghĩ sâu đến việc đó…
Gần đây hắn đi xe thóc Liên đoàn lên tỉnh. Mỗi khi qua cửa nhà kho, hắn thấy mấy cô gái ngồi vêu ra đó. Hắn đoán họ ngồi đấy nhặt hạt rơi vãi hoặc có việc gì gọi đến làm. Một lần hắn đang gò lưng kéo xe bò thóc lên dốc tỉnh, hắn hò một câu để giảm mệt mỏi. Hắn hò rằng:
“Muốn ăn cơm trắng mấy bữa này!
Đến đây mà đẩy xe bò cùng anh, nào!”
Chủ tâm hắn không có ý đùa giỡn cô nào, nhưng mấy cô gái lại đẩy vai cô ấy ra với hắn, cười toe toét:
- Anh ấy kia gọi đấy! Muốn ăn cơm trắng mấy bữa thì ra đẩy xe bò với anh ấy!
Thị nheo mắt nhìn:
- Có cả khối cơm trắng ấy! Ôi, nhà tôi ơi, nói thật hay nói dối đấy?
Tràng quay đầu lại vuốt mồ hôi trên trán mỉm cười:
- Thật đấy, có đẩy thì ra ngay lên!
Thị nhanh chóng đứng dậy, vội vã chạy lại đẩy xe cho Tràng.
- Nếu là thật thì đẩy đi, sợ gì chứ! - Thị nhếch mép, mỉm cười.
Tràng rất vui. Từ khi sinh ra đến giờ, chưa có cô gái nào cười với Tràng một cách ân cần như vậy.
Lần thứ hai, Tràng vừa xong việc trả hàng, ngồi nghỉ uống nước bên ngoài cổng chợ tỉnh thì Thị đột nhiên chạy đến. Thị đứng trước mặt Tràng, đôi má sưng sỉa nói:
- Làm gì mà người đẹp thế lại điêu!
Hắn nhìn thị bằng ánh mắt ngạc nhiên. Lúc ấy, hắn chưa nhận ra thị là ai. Hôm nay thị quá rách, áo quần lung lay như lưới nhện, thị ốm sơi đi nhiều, trên gương mặt xám xịt chỉ thấy hai đôi mắt.
- Hôm đó hẹn hò lên miệng, nhưng lại không thấy mặt. Ồ, hắn nhớ ra rồi, hắn cười lớn:
- Hôm nọ giống hôm nay quá. Đến đây ngồi xuống và thưởng thức miếng ăn đi.
- Ăn gì cũng được, chẳng cần phải đắn đo lắm.
Thị vẫn đứng trước mặt hắn, cõng vác.
- Đây, chọn món nào cũng được.
Hắn vỗ vào túi xách:
- Cầm đi mà xài, ông à!
Hai đôi mắt nhăn nhó tức thì tỏa sáng, thị nói với vẻ hăng hái:
- Ăn đi, đừng ngần ngại! Ăn thôi, không có gì phải sợ.
Thế là thị ngồi xuống ăn một cách nghiêm túc. Thị hấp tấp ăn bốn bát bánh đúc mà không nói chuyện gì. Ăn xong, thị cầm đôi đũa vuốt ngang miệng, thở dài:
- Hà, ngon quá! Nếu chị ấy thấy tiền ít thì bỏ anh.
Hắn cười vang:
- Làm gì có vợ đâu. Thôi, đùa thôi chứ nếu về với anh thì chúng ta cùng về.
Ban đầu Tràng cũng tưởng đùa, nhưng không ngờ thị về thật. Ban đầu chàng cũng sững sờ, nghĩ: cơm gạo này cho cơ thể mình ăn cũng không biết có nuôi sống được không, lại còn phải đèo bòng nữa. Nhưng sau đó, hắn chặc lưỡi một cái:
- Thôi kệ đi!
Hôm đó, hắn dẫn thị đến chợ tỉnh, chi tiền mua cho thị một cái thúng nhỏ để đựng những thứ nhỏ nhặt và sau đó ghé vào hàng cơm để ăn no nê rồi cùng đẩy xe bò về...
Bỗng Tràng dừng lại, lắng nghe. Ngoài ngõ, tiếng người la lối vang lên, một bà lão từ rặng tre bước vào ngõ. Bà vừa đi vừa thì thầm gì đó trong miệng.
Nhìn thấy mẹ, Tràng reo lên như một đứa trẻ và gọi vào nhà:
- Mẹ đã về rồi đấy!
Hắn nhanh chóng chạy ra đón:
- Hôm nay về muộn thế! Để tôi đợi nóng cả ruột.
Bà cụ Tứ nhấp nháy hai con mắt nhìn Tràng, từ từ hỏi:
- Có chuyện gì vậy?
- Thì vào nhà rồi biết.
Bà cụ Tứ phấp phỏng bước theo con vào nhà. Giữa sân, bà cụ Tứ đứng như bị đóng băng, càng ngạc nhiên hơn. Quái, làm sao lại có người phụ nữ nào ở trong nhà thế nhỉ? Người phụ nữ nào lại đứng ngay bên đầu giường của thằng con mình như vậy chứ? Sao lại chào mình bằng 'u' thế kia? Không phải con của Đục đâu mà. Ai thế nhỉ? Bà cụ Tứ nhìn chăm chú vào người phụ nữ một lúc, nhưng vẫn không nhận ra ai. Bà cụ Tứ quay lại nhìn con, biểu lộ sự không hiểu.
Tràng tươi cười:
- Thì vào đi, lên giường và ngồi lên đã.
Bà cụ Tứ bước vào với vẻ lạc quan. Người phụ nữ, tưởng bà cụ Tứ già cả và điếc lạc, cất tiếng chào một lần nữa:
- U, đã về ạ!
Ôi trời ơi, thế này thì sao nhỉ? Bà lão ngồi xuống giường với vẻ băn khoăn.
Tràng nhắc nhở mẹ:
- Kìa, nhà tôi cũng chào u ấy.
Thấy mẹ vẫn chưa hiểu, hắn lại bước lại gần và nói tiếp:
- Nhà tôi vừa mới về làm bạn với tôi ấy ạ! Chúng tôi gặp nhau cũng là do duyên số...
Bà lão gật đầu im lặng. Bà lão đã hiểu rồi. Trong tâm trí người mẹ bị khốn khổ đó, hiểu biết được bao nhiêu vấn đề, cảm thấy đồng cảm và xót xa cho số phận của đứa con mình. Ôi, người ta xây dựng hôn nhân cho con cái là để bảo đảm cuộc sống, hy vọng cho tương lai của chúng. Nhưng mình thì... Trên góc mắt nhỏ của bà, những dòng nước mắt rơi nhè nhẹ... Liệu chúng nó có thể vượt qua cơn khốn khó này không?
Bà lão nhẹ nhàng thở dài, đứng lên, dõi mắt nhìn người phụ nữ. Thị cúi đầu, vỗ về tà áo rách. Bà lão nhìn thị và nghĩ: Khi gặp khó khăn, đói khát, người ta mới nhận ra giá trị của gia đình, con cái. Và chỉ khi đó, con cái mới có thể có được hạnh phúc gia đình... Mà bản thân bà, bà không thể bảo vệ được con cái... Nếu vượt qua được khó khăn này, con bà cũng sẽ có hạnh phúc của riêng mình, bà cũng chỉ là một người mẹ, bà không thể lo được cho con trai hết... Có thể khi đó, con trai bà cũng đã có người vợ, và sẽ tự lập cho riêng mình...
Bà lão nhẹ nhàng gật đầu, nhìn về phía 'nàng dâu mới':
- Ừ, thôi thì các con đã gặp nhau với số phận này, bà cũng vui lòng...
Tràng thở nhẹ nhõm, cảm thấy lòng thanh thản. Hắn nhẹ nhàng thở dài một cái, từng bước bước ra sân. Bà cụ Tứ tiếp tục nói:
- Nhà mình thì nghèo lắm, con ạ. Vợ chồng mình chỉ cố gắng làm ăn thôi. Còn việc còn tuỳ vào ông trời, có thể may mắn sẽ khá lên... Ai cũng có số phận khác nhau, có người giàu ba đời, có người nghèo cả đời. Cứ để con cái sau này tự làm thôi, chúng nó sẽ biết cách vượt qua khó khăn.
Bà lão nhìn ra cửa sổ, đôi mắt mờ mịt dưới bóng đêm. Ánh sáng từ dòng sông xa xa uốn khúc trong bóng tối. Mùi khói từ những ngôi nhà nơi có người qua đời thoảng lên trong không khí. Bà lão thở dài. Ông lão, con gái út, cuộc đời của mình... Liệu cuộc sống của đứa con trẻ có tốt hơn cuộc đời của bà không?...
- Con ngồi xuống đây đi. Ngồi chỗ này cho đỡ mệt chân.
Bà lão nhìn người phụ nữ trước mặt, lòng tràn đầy lòng thương xót. Bây giờ đây, người trước kia là con dâu, là người con trong nhà. Người phụ nữ nhẹ nhàng di chuyển, còn thị vẫn đứng ở đó. Bà lão nói nhỏ nhẹ:
- Có thể làm được vài bữa ăn, nhưng nhà mình nghèo, không có gì dư dả cho lúc này cả. Quan trọng nhất là cả hai hòa thuận với nhau, đó là điều quan trọng nhất. Năm nay chắc chắn sẽ có những tháng ngày khó khăn. Việc chúng mày kết hôn lúc này, thật lòng mình rất xót xa...
Bà cụ không thể nói gì nữa, nước mắt tuôn trào. Tràng từ bên ngoài bước vào, tức giận, bật đèn lên. Khi thấy ánh sáng, bà lão lau nước mắt và nói:
- Có đèn ở đây à? Hãy bật sáng lên một chút... Dầu giờ đây càng ngày càng đắt lên kìa.
Bà lão đi ra giường khác và nằm xuống. Tràng lẩm bẩm: 'Chán quá, không hiểu sao lại khóc giữa trời quạnh!'
Tiếng bà cụ Tứ từ phòng bên kia vang lên:
- Hôm nào nghỉ ở nhà, hãy kiếm ít nứa về để đan cái phên mà sử dụng, mày nhé.
- Dạ.
Tràng ngoan ngoãn đáp mẹ. Anh ta quay lại và bảo thị cởi áo đi nằm, nhưng khi thấy thị ngồi bần thần dưới chân giường, anh ta lại không dám nói gì. Anh ta ngồi lặng lẽ xuống ghế bên cạnh, cả hai im lặng không biết nói gì. Ánh đèn vàng ấm áp trong góc nhà chiếu ra hai bóng dài trên vách. Ngoài trời, tiếng gió từ mặt sông rì rào như tiếng người thầm thì nói. Trong sự yên lặng của cặp vợ chồng mới, tiếng khóc nhỏ từ xóm láng vào âm ỉ. Người phụ nữ thở dài. Tràng quay lại hỏi nhẹ:
- Buồn à?
- Không.
- Ở thời điểm này cứ im lặng đi, chờ cho sự đau đớn dịu đi.
Thị lườm hắn mà không đáp trả. Hắn lại cười cười:
- Đã khuya rồi, đi ngủ đi.
Thị giơ tay chặn vào trán hắn:
- Có điều tốt là mặt nhanh đấy. Ghê quá!
Hắn cười nhẹ nhàng, vươn cổ thổi tắt ngọn đèn. Trong đêm tối, tiếng hò hét văng vẳng càng rõ...
Sáng mai, mặt trời mọc như viên đèn lên cao, Tràng mới từ giấc mơ bừng tỉnh. Trong cơ thể nhẹ nhàng như đang dạo chơi trong giấc mơ. Dù đã có vợ nhưng hôm nay, hắn vẫn cảm thấy như chưa từng có điều đó.
Hắn đặt hai tay sau lưng, bước ra sân. Ánh nắng sáng của mùa hè chiếu rọi vào đôi mắt cay xè của hắn. Hắn nháy mắt liên tục, và bỗng nhận ra rằng xung quanh đã thay đổi, mới lạ. Nhà cửa, sân vườn được quét dọn gọn gàng. Những chiếc quần áo rách giữa lụa bỗng dưng được phơi khô. Hai cái chậu nước đã đầy đặn dưới gốc ổi. Đống rác đã được dọn sạch sẽ.
Ngoài vườn, người mẹ đang giẫy cỏ. Vợ hắn quét sân, tiếng chổi kêu trên mặt đất. Hình ảnh bình thường nhưng đầy ý nghĩa với hắn. Hắn cảm thấy thương yêu căn nhà của mình. Hắn có một gia đình. Hắn sẽ cùng vợ chăm sóc cho tổ ấm của mình. Cảm giác hạnh phúc bất ngờ tràn ngập hắn. Bây giờ, hắn nhận ra rằng mình có trách nhiệm lo lắng cho tương lai của vợ con. Hắn chạy ra sân, muốn thực hiện một điều gì đó để cải thiện ngôi nhà.
Bà cụ Tứ nhận ra rằng con rể đã thức dậy, bà nhẹ nhàng bảo nàng dâu:
- Anh ấy đã thức rồi đấy. Nàng đi chuẩn bị cơm sáng, chẳng muộn.
- Dạ.
Người phụ nữ đi vào bếp một cách yên bình. Tràng nhận ra ngay sự thay đổi lớn trong thái độ của thị. Đúng là người phụ nữ hiền lành và chín chắn, không còn vẻ bề ngoài phô trương như lần gặp ngoài kia. Có lẽ là do mới làm dâu mà thị thay đổi như vậy? Mẹ của Tràng cũng tỏ ra nhẹ nhàng, rạng rỡ hơn bình thường, gương mặt ấm áp của bà tỏa sáng. Bà lão tự giác dọn dẹp, quét tước trong nhà. Dường như mọi người đều tin rằng việc sắp xếp nhà cửa sẽ mang lại may mắn, cơ hội thành công hơn.
Bữa cơm dường như khá đơn giản. Trong cái mẹt rách, có một ít rau chuối thái sợi và một đĩa muối ăn với cháo, nhưng mọi người đều thấy ngon lành. Bà cụ kể chuyện vui về cuộc sống, về tương lai với con dâu. Bà lão nói về những điều vui vẻ, hạnh phúc sắp đến:
- Tràng ơi. Khi có tiền, ta sẽ mua một đôi gà. Ta nghĩ rằng việc xây chuồng gà ở góc bếp đó sẽ rất thuận tiện. Chỉ cần nhìn qua một lần là có ngay đàn gà để nuôi...
Tràng chỉ cười. Tràng trả lời rất ngoan ngoãn. Trong nhà này, chưa bao giờ mẹ con lại ấm cúng, hạnh phúc như vậy. Cuộc trò chuyện trong bữa ăn đang vui vẻ bỗng dưng bị gián đoạn. Niêu cháo trống trơn, mỗi người chỉ còn một lần thưởng thức.
Bà lão đặt đũa bát xuống, nhìn hai đứa vui vẻ:
- Đợi chúng mày chút đi. Bà có một điều thú vị lắm đây.
Bà nhanh chóng chạy xuống bếp, lễ mễ mang ra một cái nồi khói bốc lên nghi ngút. Bà lão đặt nồi xuống gần bát cơm, khuấy khuấy cười vui:
- Chè đây. - Bà lão múc ra một bát - Chè này cơm vừa đủ, ngon lắm đấy.
Con dâu nhận lấy bát, nhìn kỹ, mắt thâm lại. Thị nhẹ nhàng ăn, không màng. Tràng cầm lấy bát thứ hai mẹ trao, mẹ vẫn tươi cười, ân cần:
- Cám này cơm vừa đủ, hì. Thử ăn xem, ngon lắm đấy. Xóm ta nhà nhà đều có cám mà ăn đấy.
Tràng cầm đôi đũa, gợt một miếng bỏ vội vào miệng. Mặt hắn co lại, miếng cám đắng chát và nghẹn trong cổ. Bữa cơm từ đấy không ai nói lời gì, họ cắm đầu ăn cho xong, tránh nhìn mặt nhau. Một nỗi tủi hờn len vào tâm trí mọi người.
Ngoài đình bỗng vang lên tiếng trống, dồn dập, vội vã. Đàn quạ trên những cây gạo cao chót vót ngoài bãi chợ hoảng loạn bay vù lên, lượn thành từng đám bay vần trên bầu trời như những đám mây đen.
Người con dâu nhẹ nhàng thở dài, thị nói lí nhí trong miệng:
- Trống kia đang rộn ràng, u nhỉ?
- Trống thuế không tha đâu. Một bên bắt gông đay, một bên bắt đóng thuế. Cuộc sống này không dễ dàng chút nào các con ạ... - Bà lão vội quay ra ngoài. Bà không muốn con dâu thấy bà khóc.
Người con dâu có vẻ bất bình, thị lầm bầm:
- Ở đây vẫn phải nộp thuế à?
Im lặng một lát, thị tiếp tục:
- Ở mạn Thái Nguyên, Bắc Giang người ta đã không đồng ý nộp thuế nữa đâu. Họ còn phá hết kho thóc của Nhật, chia cho người đói nữa kia.
Tràng suy tư sâu xa. Khuôn mặt lớn lớn buồn bã, khó khăn. Miếng cám trong miệng đã đắng chát... Hắn nghĩ đến những người phá kho thóc của Nhật.
Tràng vội vàng hỏi giữa bữa ăn:
- Có phải là Việt Minh không?
- Ừ, làm sao mày biết?
Tràng không trả lời. Trong tâm trí, hình ảnh những người nghèo đói vẫy gọi hằng hà kéo nhau đi trên đê Sộp hiện lên, đầu đoàn là lá cờ đỏ rực.
Ngày ấy, Tràng vội vã nghe người ta nói họ là Việt Minh. Họ đi phá kho thóc. Tràng hoang mang, nhanh chóng kéo xe thóc của Liên đoàn lẩn đi lối khác. Đó hóa ra là họ đi phá kho thóc để chia cho người đói. Bỗng Tràng cảm thấy hối tiếc, tiếc nuối không rõ ràng, khó hiểu.
Ngoài sân, tiếng trống thúc thuế vẫn vang lên dồn dập. Mẹ và vợ Tràng bỏ đũa, đứng dậy.
Trong tâm trí Tràng vẫn hiện lên hình ảnh đám người đói và lá cờ đỏ bay phấp phới...
I. Giới thiệu về tác giả Kim Lân
- Kim Lân (1920 - 2007), tên thật là Nguyễn Văn Tài.
- Quê ở huyện Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh.
- Ông là một tác giả chuyên viết truyện ngắn và đã có tác phẩm được đăng trước cách mạng.
- Với sự gắn bó sâu sắc với cuộc sống nông thôn, các tác phẩm của ông tập trung vào cuộc sống ở làng quê và tình cảm của người nông dân.
- Ngoài công việc viết sách, Kim Lân còn được biết đến với vai trò là một diễn viên (vai Lão Hạc trong Làng Vũ Đại ngày ấy, Lý Cựu trong Chị Dậu…)
- Năm 2001, ông được trao tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học nghệ thuật.
- Các tác phẩm đáng chú ý: Nên vợ nên chồng (tập truyện ngắn, 1955), Con chó xấu xí (tập truyện ngắn, 1962)...
II. Giới thiệu về truyện ngắn Vợ nhặt
1. Nguyên gốc
- Truyện ngắn “Vợ nhặt” được coi là tác phẩm nổi bật nhất của Kim Lân trong tập “Con chó xấu xí” (1962).
- Ban đầu, truyện có nguồn gốc từ tiểu thuyết “Xóm ngụ cư”, viết ngay sau tháng 8 cách mạng, nhưng bản thảo bị mất và không hoàn thiện.
- Sau khi hòa bình được thiết lập lại (1954), ông sử dụng một phần cốt truyện cũ để tái hiện lại truyện ngắn này.
2. Kết cấu
Bao gồm 4 phần:
- Phần 1. Từ đầu đến “hai tay ôm khư khư cái thúng, mặt bần thần”: Tràng dẫn người nhợ nhặt về nhà.
- Phần 2. Tiếp theo đến “đánh một bữa thật no nê rồi cùng đẩy xe bò về”: Tràng nhớ lại việc mình có được vợ.
- Phần 3. Tiếp theo đến “nước mắt cứ chảy xuống ròng ròng”: Cuộc gặp gỡ của bà cụ Tứ và nàng dâu mới.
- Phần 4. Còn lại: Cuộc sống của nàng dâu mới ở nhà Tràng trong buổi sáng hôm sau.
3. Thể loại
Tác phẩm Vợ nhặt của nhà văn Kim Lân thuộc thể loại truyện ngắn.
4. Tóm tắt
Tràng, một người dân xóm ngụ cư, sống cùng với mẹ già, làm nghề kéo xe bò thuê. Một ngày nọ, trên đường kéo xe bò thóc, anh gặp thị. Chỉ với bốn bát bánh đúc, thị đã đồng ý làm vợ Tràng. Khi Tràng kể chuyện cho mẹ, bà cụ Tứ về nhà và chấp nhận nàng dâu mới. Sáng hôm sau, Tràng thức dậy và nhận ra sự thay đổi trong cuộc sống. Bữa ăn đầu tiên của nàng dâu mới chỉ có ít thức ăn nhưng họ vẫn vui vẻ và đầy hứng khởi về tương lai. Khi bà cụ Tứ bê nồi cháo cám lên, người vợ nhặt vẫn điềm nhiên ăn cháo. Tràng nhớ lại cảnh người ta phá kho thóc chia cho người đói và hình ảnh lá cờ đỏ thắm.
5. Ý nghĩa nhan đề
- Từ “vợ” là một danh từ thiêng liêng, dùng để chỉ người phụ nữ trong mối quan hệ được pháp luật công nhận với “chồng”. Còn “nhặt” là hành động cầm vật bị đánh rơi lên.
- Kim Lân đã đặt ra một nhan đề độc đáo, thể hiện cảnh ngộ thê thảm của con người lúc bấy giờ.
- Tên truyện “Vợ nhặt” khái quát tình huống của câu chuyện và phê phán chế độ thực dân cưỡng bức nông dân vào hoàn cảnh khốn khổ.
- Nhan đề “Vợ nhặt” mang tính khái quát cao, thể hiện sự đồng cảm xót xa với người nông dân trong nạn đói năm 1945.
6. Nội dung
Trong truyện, Kim Lân miêu tả tình cảnh thê thảm của người nông dân trong nạn đói năm 1945 và vẻ đẹp của tâm hồn họ.
7. Nghệ thuật
- Tình huống truyện sáng tạo, cách kể chuyện hấp dẫn.
- Mô tả khung cảnh chân thực: cảnh người chết đói, cảnh bữa cơm ngày đói…
- Nhiều chi tiết sinh động: giọt nước mắt của bà cụ Tứ, nồi cháo cám…
- Miêu tả tâm trạng nhân vật tinh tế, ngôn từ phù hợp…
III. Dàn ý phân tích Vợ nhặt
(1). Mở bài
Giới thiệu về nhà văn Kim Lân và tác phẩm Vợ nhặt.
(2) Phần chính
a. Tràng dẫn người vợ nhặt về nhà
- Tràng:
- Vẻ mặt “có cái gì hớn hở khác thường”, “tủm tỉm cười một mình”, “cảm thấy vênh vênh tự đắc”..
- Mua dầu về thắp để khi thị về nhà mình căn nhà trở nên sáng sủa.
- Người vợ nhặt:
- “e thẹn, rón rén”, đầu cúi xuống, cái nón tà nghiêng nghiêng che nửa đi khuôn mặt đang ngại ngùng
- Gặp phải cảnh trêu chọc của đám trẻ con, ánh nhìn ái ngại của những người làng, thị thấy khó chịu, tủi cho phận mình là một người vợ theo không.
b. Tràng nhớ lại việc mình có được vợ
- Lần gặp 1: Câu hỏi Tràng chỉ là lời hát vu vơ, không chủ tâm trêu ghẹo tình với cô gái nào.
- Lần gặp 2:
- Khi bị thị mắng, Tràng chỉ cười toét miệng và mời cô ta ăn một chặp bát bánh đúc dù không dư dả gì.
- Khi người đàn bà quyết định theo mình về: Tràng trợn nghĩ về việc đèo bòng thêm miệng ăn, nhưng rồi tặc lưỡi “chậc, kệ”.
- Đưa người đàn bà lên chợ tỉnh mua đồ.
c. Khi Tràng và người vợ nhặt về nhà, cuộc gặp gỡ với bà cụ Tứ
- Tràng:
- Xăm xăm bước vào dọn dẹp sơ qua, thanh minh về sự bừa bộn vì thiếu bàn tay của đàn bà.
- Khi bà cụ Tứ chưa về, Tràng có cảm giác “sờ sợ” vì lo rằng người vợ sẽ bỏ đi vì gia cảnh quá khó khăn, sợ hạnh phúc sẽ tuột khỏi tay.
- Sốt ruột mong bà cụ Tứ về để thưa chuyện vì trong cảnh đói khổ vẫn phải nghĩ đến quyết định của mẹ.
- Khi mẹ về: liền thưa chuyện một cách trịnh trọng, biện minh lý do lấy vợ là “phải duyên”, căng thẳng mong mẹ vun đắp. Khi bà cụ Tứ tỏ ý mừng lòng Tràng thở phào, ngực nhẹ hẳn đi.
- Người vợ nhặt:
- Khi vừa về đến nhà, Tràng đon đả mời ngồi, chị ta cũng chỉ dám ngồi mớm ở mép giường, hai tay ôm khư khư cái thúng.
- Khi gặp mẹ chồng, ngoài câu chào thị chỉ cúi đầu, “hai tay vân vê tà áo đã rách bợt”.
- Bà cụ Tứ:
- Bà ngạc nhiên khi nhìn thấy con trai bối rối, và ngạc nhiên hơn khi nhìn thấy người phụ nữ lạ lùng xuất hiện.
- Bà hiểu được những khó khăn, cảm xúc của con trai khi phải lấy vợ trong hoàn cảnh khốn khổ, và cảm thấy đau lòng về sự phải lòng con trai và người phụ nữ ấy.
- Bà đối xử với con dâu mới với lòng hiểu biết và sự lạc quan về tương lai, khích lệ các con trai cố gắng làm ăn...
d. Sáng hôm sau khi tỉnh dậy
- Tràng:
- Tràng nhận ra những thay đổi kỳ lạ trong ngôi nhà (sân vườn, ang nước, quần áo…).
- Anh nhận ra vai trò và tầm quan trọng của người vợ trong gia đình, và cảm thấy mình trưởng thành hơn.
- Khi ăn sáng, Tràng nghĩ đến hình ảnh những người đói và lá cờ đỏ bay phấp phới trong tâm trí.
- Thị:
- Sáng sớm hôm sau, Thị tỉnh giấc và làm việc nhà một cách cẩn thận, không còn vẻ bừa bộn mà trở nên hiền hậu, chỉn chu.
- Khi ăn cháo cám, thị nhìn mắt tối lại, nhưng vẫn điềm nhiên và lịch thiệp khi đối diện với mẹ chồng, thể hiện sự tôn trọng và ý tứ trước bà, không làm bà buồn.
- Bà cụ Tứ: Khích lệ, chăm sóc cho các con…
(3) Kết bài
Xác nhận giá trị của nội dung và nghệ thuật trong tác phẩm.
