Buzz
Lê Minh Khuê là một nhà văn nữ chuyên sáng tác truyện ngắn, với cách viết tinh tế và sắc sảo về tâm lý nhân vật. Trong số những tác phẩm nổi bật của cô, không thể không nhắc đến truyện ngắn Những ngôi sao xa xôi, một câu chuyện tươi sáng về cuộc sống của các cô gái thanh niên trên đường Trường Sơn trong thời kỳ chiến tranh. Đó là một hình ảnh rất đẹp và tiêu biểu về tinh thần lạc quan của thế hệ trẻ Việt Nam trong cuộc chiến chống lại Mĩ.
Hôm nay, Mytour sẽ giới thiệu về nhà văn Lê Minh Khuê và nội dung của truyện ngắn Những ngôi sao xa xôi. Đây là tài liệu tham khảo hữu ích cho các bạn học sinh muốn hiểu sâu hơn về tác phẩm.
Trong truyện ngắn Những ngôi sao xa xôi
- Những ngôi sao xa xôi
- I. Thông tin về Lê Minh Khuê
- II. Giới thiệu về truyện Ngôi sao xa xôi
- III. Kế hoạch phân tích Những ngôi sao xa xôi
Những ngôi sao xa xôi
Lắng nghe truyện Ngôi sao xa xôi
Chúng tôi là ba người. Ba cô gái. Ở trong một hang dưới chân núi cao. Con đường trước hang, dẫn lên đỉnh đồi, đi xa xa! Đường đất bị nứt nẻ, màu sắc đỏ, trắng xen kẽ.
Hai bên đường không mọc lá xanh. Chỉ có những cây khô khốc bị tước hết lá. Những cây cỏ dễ đổ vỡ nằm lăn lóc. Các tảng đá lớn. Một số thùng xăng hoặc xe ô tô bị biến dạng, han gỉ nằm dưới đất.
Công việc của chúng tôi là ngồi đây: Khi có bom nổ, chúng tôi chạy lên, đo lượng đất phải dùng để lấp vào hố bom, đếm số bom chưa nổ và nếu cần, thì phá bom. Chúng tôi được gọi là tổ trinh sát mặt đường. Tên đó gợi nhớ về những câu chuyện anh hùng. Vì thế, công việc không hề đơn giản. Chúng tôi bị bom vùi lấp. Đôi khi, khi bò lên từ đỉnh đồi, chỉ nhìn thấy hai con mắt lấp lánh. Khi cười, hàm răng trắng sáng trên khuôn mặt mệt mỏi. Lúc đó, chúng tôi gọi nhau là “những con quỷ mắt đen”.
Đơn vị chúng tôi thường trêu chọc. Họ thường nói “Để cho bọn trinh sát ấy, họ ở trên cao, cô đơn”.
Điều đó dễ hiểu. Đơn vị thường ra đường khi mặt trời lặn. Và làm việc thường kéo dài suốt đêm. Còn chúng tôi, thì chạy trên cao điểm cả ngày. Nhưng việc chạy trên cao điểm ban ngày không phải là chuyện đùa. Thần chết ẩn trong ruột bom. Tôi vẫn còn một vết thương chưa lành ở đùi. Tất nhiên, tôi không vào bệnh viện quân y. Mọi công việc đều có ý nghĩa riêng. Đâu có nơi nào như thế này: Đất bốc khói, không khí đầy sợ hãi, máy bay vẫn ầm ĩ xa xa. Tâm trạng căng thẳng, tim đập không đều, chân chạy nhưng vẫn biết khắp nơi có nhiều quả bom chưa nổ. Nó có thể nổ ngay bây giờ, có thể chỉ trong một thoáng. Nhưng chắc chắn sẽ nổ... Sau khi hoàn thành công việc, quay lại nhìn lại đoạn đường một lần nữa, thở phào, chạy về hang. Bên ngoài nhiệt độ trên 30 độ, nhưng khi vào hang, lại là một thế giới khác. Cảm giác mát lạnh làm cơ thể run lên đột ngột. Sau đó, uống nước, ngồi dài trên nền ẩm, lười biếng nheo mắt nghe nhạc từ chiếc đài bán dẫn nhỏ, mà luôn luôn có pin đầy.
Có vẻ như chúng tôi sẽ bắt đầu một chiến dịch lớn. Mỗi đêm, xe luôn lưu thông ồn ào bên ngoài đường. Ban đêm, chúng tôi được nghỉ ngơi. Nhưng mấy đêm nay, không phải như thế. Mọi người đều leo lên điểm cao, cầm xẻng xúc, nói vài câu vui vẻ với một tài xế nào đó. Chỉ có những người phải ở trong hang, trực máy điện thoại, là những người khổ. Bây giờ là buổi trưa. Mọi thứ yên bình. Tôi ngồi dựa vào tảng đá, hát nhẹ nhàng. Tôi thích hát. Thường là tôi chỉ hát theo bản nhạc nào đó và nghĩ ra lời. Lời tôi nghĩ ra thường vô lý và ngớ ngẩn đến nỗi tôi cũng phải ngạc nhiên, đôi khi nói ra và cười một mình.
Tôi là một cô gái Hà Nội. Nói một cách khiêm nhường, tôi là một cô gái khá xinh đẹp. Dáng tóc dày, mềm mại, và cổ áo cao, tự hào như cây hoa loa kèn. Còn đôi mắt của tôi, các anh lái xe thường nói: “Cô có ánh mắt xa xăm!”. Dù xa đến đâu, nhưng tôi vẫn thích ngắm bản thân mình trong gương. Đôi mắt dài, màu nâu, và sáng tỏ như ánh nắng mặt trời.
Không hiểu sao các anh pháo thủ và lái xe lại hay quan tâm đến tôi. Hỏi han hoặc viết những bức thư dài gửi, tạo cảm giác như chúng ta cách xa hàng nghìn cây số, mặc dù chúng ta gặp nhau mỗi ngày. Tôi không quá chăm sóc hay quan tâm. Khi bạn bè tôi trò chuyện với một anh lính nói giỏi nào đó, tôi thường tỏ ra lạnh lùng, đứng xa và quay mặt đi, miệng mỉm cười. Nhưng thực sự, trong tâm trí của tôi, những người đẹp nhất, thông minh nhất, dũng cảm nhất và cao thượng nhất là những người mặc quân phục, với ngôi sao trên mũ.
Tôi không nói với ai điều này. Nhưng các anh qua đường thường hỏi thăm tôi một cách lịch sự và ân cần.
- Mày hát hay, ngoại hình cũng tạm, lại phá bom như thần! - Bạn bè tôi giải thích. Tất nhiên, điều đó không hoàn toàn đúng.
Bên ngoài vẫn im lìm. Từ sáng đến giờ, không có máy bay bay qua cao điểm. Bom chỉ bỏ ở xa xôi, vang lên âm thanh nhẹ nhàng. Cái âm thanh ấy đến, sự yên bình ở đây trở nên căng thẳng hơn, như một dấu hiệu của điều gì đó gần kề. Nắng chói chang. Gió khô. Nhưng trong hang, mọi thứ êm đềm.
Nho đang thêu gối. Mỗi người có một sở thích riêng. Nho đang thêu, còn chị Thao thì viết bài hát vào quyển sổ nhỏ đặt trên đùi. Hai người đang trò chuyện bình thường, tôi không nghe từ đầu. Tôi đột nhiên chú ý nghe lời:
- Khi nào mới xong đấy nhỉ? - Nho hỏi.
- Xong việc gì thế? - Chị Thao không nhìn lên, nhưng giọng điệu tỏ ra ngạc nhiên.
Nho ngáp. Sau đó im lặng. Tôi biết nói gì tiếp theo rồi. Nó sẽ nói: Khi chiến tranh kết thúc, sẽ xin vào làm việc ở một nhà máy thủy điện lớn. Nó làm thợ hàn, dự định trở thành cầu thủ bóng chuyền của nhà máy. Nó sẽ đánh rất giỏi. Và có thể sẽ được chọn vào đội bóng chuyền miền bắc. Còn chị Thao thì muốn trở thành bác sĩ. Chồng chị sẽ là một anh lính đeo quân hàm đại úy, đi xa và có râu đuôi. Chị không muốn sống gần chồng hàng ngày, vì như thế, tình yêu sẽ mất đi.
Tôi cũng thường kể về những kế hoạch của mình. Mong ước nhiều. Nhưng tôi cũng biết mình sẽ chọn lựa điều gì là quan trọng nhất. Trở thành kiến trúc sư? Tuyệt vời! Diễn thuyết trong rạp chiếu phim cho thiếu nhi, lái xe tải ở cảng, hay hát trong đội hợp xướng trên một công trường xây dựng...! Tất cả, đều là niềm vui. Tôi sẽ cống hiến và sáng tạo, như những ngày này, trên cao điểm của chúng tôi, nơi mơ ước và khát vọng được sinh ra.
Tuy nhiên, những điều đó sẽ dành cho tương lai. Sau chiến tranh. Khi con đường chúng tôi bảo vệ sẽ được lát nhựa mịn. Điện sẽ được dẫn vào rừng sâu và những nhà máy gỗ sẽ hoạt động không ngừng. Ba chúng tôi đều hiểu như vậy. Hiểu với lòng tin mãnh liệt.
Cái gối trên tay Nho nhỏ nhắn, màu trắng. Nho thêu những bông hoa cầu thả và rực rỡ. Những đường viền to như sợi dây thừng. Nếu có ai chê, Nho phớt lờ, chỉ cần tiếp tục thêu như không có gì xảy ra. Khi bị chê nhiều, Nho chỉ mỉm cười, nhấc hai hàm răng đều đặn, giọng cao vang lên:
- Được, để nó nổi!
Nho có cái đặc biệt. Vừa dễ gần, vui vẻ, lại có phần nghịch ngợm. Hai tính cách ấy không xung đột mà bổ sung cho nhau, khiến Nho trở nên đặc biệt. Tôi đã sống cùng Nho từ khi mới đến cao điểm này. Mọi thứ đều vui vẻ. Tôi ngạc nhiên khi bị bảo đi gánh đất.
- Thanh niên xung phong như này à? Gánh đất? (tôi không ngờ vậy. Thanh niên xung phong nên mang súng kia, đi náo nhiệt dưới những rặng cây không một chút ánh sáng. Lời nói phải mạnh mẽ và súc tích như những khẩu hiệu). Nhưng cuối cùng cũng đi gánh đất. Dần dần tôi cũng quen với việc đó.
Nhiều buổi ăn không có canh, những cô gái phải lấy nước uống hòa vào cơm.
Hòa mình trong cảnh khốn khổ, bọn con trai phải kêu lên vì lòng thương xót. Nghe tiếng bom đầu tiên, có đứa chết giấc, nằm sát đất. Nhưng giờ đây đã quen rồi.
Tôi đến đơn vị sau Nho. Hôm đó, tôi cất cái ba lô lên khúc cây phía sau doanh trại, đang ngơ ngác. Nho ở dưới suối lên, tóc ướt. Nước nhỏ từng giọt trên trán và sống mũi. Có lẽ nước suối đầy lắm. Có thể tôi nghĩ sẽ bơi. Nho dừng lại, một thoáng, rồi từ từ lại gần tôi, tay lau cái khăn mặt ướt. Nó hất đầu một cái rồi nhìn tôi từ đầu đến chân, ánh mắt đầy khinh bỉ, nhìn đôi giày bùn tôi đang cọ xát vào nhau.
- Đơn vị nào bổ sung đến? Từ đâu? Tên là gì?
Không cọ xát giày nữa, tôi đứng thẳng. Tôi đã học võ trong những buổi tập quân sự ở trường. Tôi đặt tay vào sườn, sẵn sàng: có nên đánh không? Đánh vào đâu trước? Nếu nó đánh lại, tôi sẽ bấm huyệt một cái nhẹ. Huyệt tay.
Tuy nhiên, Nho đã quay người, đưa tay vào túi quần, nhẫn nại nói:
- Đi vào phòng chỉ huy! - Và bước đi trước tôi.
Chúng tôi bắt đầu để ý nhiều đến nhau kể từ đó. Dần dần, chúng tôi trở nên quen và thân thiết mà không biết từ khi nào. Cả hai chúng tôi đều tròn 17 tuổi. Sự hiểu biết giữa người cũ và người mới nhưng không có gì đáng gì để lo lắng. Tôi bắt đầu có tình cảm với Nho. Tính cách của nó thật đặc biệt. Những chàng trai khác rất là lì nhưng cũng rất dễ trêu chọc.
Giống như tôi, Nho cũng thích tự do. Hai chúng tôi thề với nhau: “Từ giờ đến già chỉ yêu thôi chứ không muốn kết hôn. Lấy chồng cực kỳ khó khăn. Đi mua tã lót, chăn màn, mùn cưa, nước mắm thì giờ đâu mà đi chui nữa. Yêu anh ta sẽ đưa đi xem phim, dỗ dành một chút khi giận dỗi, đọc sách thoải mái…”
Nho có một anh kỹ sư làm việc ở nhà máy cơ khí. Anh ta thường viết thư và hay viết những lá thư dài, đọc cho mỏi mắt. “Ở Hà Nội, dù sao cũng khá hơn ở phía đây…”. Anh ta giải thích. Nho giữ một bức ảnh của mình lúc hai tuổi. Anh ta gửi cho Nho. Nho mặc chiếc quần yếm đen, đội một chiếc mũ vải rộng vành, cầm một bó hoa dại, đứng dưới mấy cây cải già. Nhiều thứ anh ta đã gửi cho Nho, tôi đã được xem. Anh ta viết: “Anh bây giờ khỏe mạnh. Thích đá bóng và có hai cái cánh tay cực kỳ vạm vỡ. Anh nhìn vào bức ảnh của em khi em lên hai tuổi và không thể hình dung được em lúc này. Anh chỉ có thể nghĩ: em đây, bé nhỏ, cầm bó hoa trong tay. Anh sẽ ôm em đi chơi, mua kẹo cho em và hỏi: “Cháu muốn đi đâu nữa, chú sẽ ôm đi…”. Ý tưởng của anh kỹ sư thật hài hước. Nhưng chúng tôi không cười khi đọc thư. Chúng tôi đứng nghiêm trang, nhìn về phía bắc. Đó là Hà Nội. Chúng tôi đã xa lắm rồi. Chúng tôi nhớ thành phố xanh. Chúng tôi trân trọng sự yên bình như một kỷ niệm. Đó là nơi mà tuổi trẻ chúng tôi đang lớn lên, nhưng không bao giờ chúng tôi quên Hà Nội.
Ở Hà Nội, tôi có một căn phòng nhỏ, gác hai. Ngôi nhà cổ của tôi sâu trong ngõ, bên ngoài có nhiều cây xanh. Những cây ấy đã trải qua bao năm tháng, dây leo phủ kín. Ban đêm, tôi thường ngồi trên thành cửa sổ nhìn ra những mái nhà nhỏ nhấp nhô, màu đen và hát. Tôi hát say sưa, ầm ĩ. Ở gần đó có một ông bác sĩ, một người khó ngủ, thường phải bật đèn và lịch sự gõ vào bức tường. Mỗi tháng có đến hai mươi đêm như vậy. Tôi ngồi đợi giấc ngủ trở lại với ông bác sĩ và tự nhủ rằng: “Chỉ có mình mới biết được cái ý nghĩa và sự trong lành của đêm ở thành phố. Ông bác sĩ có thể tìm thấy điều này trong những giấc mơ khó khăn kia?...”. Và cũng vì hát say sưa nên có lần tôi gần như té từ cửa sổ xuống đất. Khi lập cập nắm chặt cánh cửa, tôi mới choáng váng nhìn xuống cái khoảng sâu dưới đất. Ở đó có một vòi nước nhỏ chảy suốt đêm vào bể. Tiếng nước xoay vào nhau tạo ra cảm giác nước sắp tràn tới cửa sổ. Tôi nhích lên, đặt hai chân vào trong một cách cẩn thận; tôi tiếp tục hát, nhưng nhỏ giọng hơn và lắng nghe tiếng gõ ở bức tường.
Cả bàn nhỏ đặt ở góc phòng, mẹ tôi thuê làm nơi tôi làm việc trong hai buổi trưa. Mỗi lần làm việc liên quan đến giấy mực, tôi lại kéo ra tất cả sách vở từ ngăn kéo, từ cặp da, bày đủ lên bàn, lên giường, mặc dù những thứ đó không cần thiết cho công việc của tôi. Tôi chỉ rối tung trong đống giấy tờ đó, mãi không làm được gì mà cũng không thể sắp xếp gọn gàng được. Bực mình đến phát khóc, tôi la to gọi mẹ. Mẹ bỏ máy khâu, chạy vào, vừa quát mắng, vừa sắp xếp cho tôi. Bà nguyền rủa, không cười cợt nhiều: “Con gái mày làm gì có cái của riêng. Lấy chồng rồi mà còn ngổ ngáo... Ngổ ngáo...!”. Vì vậy, ngay từ khi ở nhà, tôi đã thề là sẽ không lấy chồng.
- Chuẩn bị làm gì thế?
- Gì ạ? - Tôi giật mình. Từ khi nãy đến giờ, tôi vẫn đang hát. Hát và suy nghĩ linh tinh. Nho cuộn gối lại, cất nhanh vào túi. Chị Thao nhìn ra cửa hàng. Quả thật, có máy bay trinh sát. Cuộc sống ở đây đã dạy cho chúng tôi ý nghĩa của sự im lặng. Sự yên tĩnh từ sáng đến giờ không còn bình thường nữa. Điều không bình thường đó đang đến. Tiếng máy bay trinh sát rè rè. Phản lực gầm gào lao theo sau. Hai âm thanh đó trộn lẫn vào nhau, rót vào tai con người một cảm giác khó chịu và căng thẳng.
- Sắp rồi! - Nho quay lại chúng tôi, đội cái mũ sắt lên đầu. Chị Thao lấy bánh bích quy trong túi, nhai thong thả. Khi biết rằng sắp có chuyện không hay sẽ xảy ra, chị tỏ ra bình tĩnh đến mức gần như là phát cáu. Nhưng khi thấy máu, khi thấy căng thẳng, chị nhắm mắt lại, khuôn mặt u sầu, áo lót của chị màu đen. Chị thường tỉa đôi lông mày của mình, tỉa nhỏ như cái lụa. Nhưng trong công việc, ai cũng kính trọng chị: quyết đoán, dũng cảm.
Những sự kiện hàng ngày: ít máy bay, bom nổ. Nổ ở trên cao điểm, cách cái hang này khoảng 300 mét. Đất dưới chân chúng tôi rung. Mấy cái khăn mặt ở đây cũng rung. Tất cả, như đang trải qua một cơn sốt. Khói bốc lên, và cửa hang bị che khuất. Không còn thấy mây và bầu trời nữa.
Chị Thao cầm cái thước trên tay tôi, ăn miếng bánh bích quy ngon lành:
- Ở nhà đi. Lần này nó rải ít bom, hai đứa đi cũng đủ.
Kéo tay áo Nho, vác xẻng lên vai và ra cửa.
Tôi không cãi chị. Quyền phân công là ở chị. Thời gian bắt đầu căng thẳng. Trí não tôi cũng không thua kém. Những gì đã qua, những gì sắp tới không còn quan trọng nữa. Có gì thú vị đâu, nếu các bạn tôi không quay về?
Điện thoại reo. Đại đội trưởng hỏi tình hình. Tôi nói như thét vào máy: - Trinh sát chưa về!
Không biết tại sao lại thét to như vậy. Lại một đợt bom. Khói tràn vào hang. Tôi ho sặc sụa và căng trời. Cao điểm bây giờ thật vắng vẻ. Chỉ có Nho và chị Thao. Và bom. Và tôi đứng dậy. Và cao xạ đặt bên kia đồi. Cao xạ đang bắn. Tiếng súng ở dưới đất lên rất hiệu quả. Không gì cô đơn và kinh hoàng hơn khi bom vang lên mà không thấy một tiếng đáp trả nào từ dưới đất. Dù chỉ có một tiếng súng trường, con người cũng cảm thấy an tâm bởi sự ủng hộ đồng lòng. Cảm giác đó cũng giống như có một khả năng tự bảo vệ mạnh mẽ. Lo lắng, tôi bước ra ngoài một chút. Không thấy gì ngoài khói bom. Tôi lo sợ. Bất ngờ, từ cao điểm bên cạnh vọng lên tiếng 12 ly 7 dồn dập. Tuyệt vời, đó là tiểu đoàn công binh. Họ chỉ hỗ trợ cho các anh cao xạ, cho chúng tôi. Bỗng dưng tôi thấy mình háo hức vì thích thú. Xung quanh cao điểm vắng vẻ này có bao nhiêu người. Các anh cao xạ, thông tin và công binh đều rất ưa chuộng chúng tôi. Chỉ cần chúng tôi bắn một phát súng báo hiệu cần giúp đỡ là họ sẽ đến ngay.
Nửa giờ sau, chị Thao bước vào hang. Bình thản, mệt mỏi và cáu kỉnh, chị không nhìn tôi:
- Hơn nghìn khối!
Rồi ngồi xuống, uống nước trong bi đông. Nước nhỏ từ cằm xuống ao, liên tiếp như những giọt mưa. Tôi gọi về đơn vị. Đại đội trưởng hỏi?
- Cảm ơn các bạn nhiều!
Đại đội trưởng thường dùng những từ lịch sự như 'cảm ơn', 'xin lỗi', 'chúc may mắn'. Anh ấy trẻ, hình như hay bị đau khớp, thường làm ca dao cho báo tường. Nhà anh ấy không giống như ở cuối phố Lò Đúc.
Nho mới tắm xong ở suối. Khúc suối đó thường hay có bom nổ chậm. Từ quần áo ướt, Nho ngồi xuống, muốn ăn kẹo. Tôi móc túi, chỉ còn hai cái kẹo chanh, dính đầy cát, chảy nước:
- Chỉ còn bốn quả nổ chậm thôi.
Nho chống tay vào sau lưng, ngả người ra. Cái cổ của nó tròn trĩnh và chiếc cúc áo nhỏ xíu. Tôi muốn bế nó lên tay. Nhìn nó nhẹ nhàng, mát mẻ như một que kem trắng. Đại đội trưởng hỏi chúng tôi có cần người giúp không. Tôi trả lời không. Như mọi lần, chúng tôi tự giải quyết hết.
- Xuất sắc, cảm ơn các bạn! - Lời cảm ơn từ Đại đội trưởng vẫn ngọt ngào - Toàn đơn vị đang cống hiến cho việc xây dựng đường cho một trung đoàn tên lửa vượt qua khu rừng. Điều này đòi hỏi chúng tôi phải thức trắng đêm. Bây giờ là lúc tôi cũng sẽ tham gia. Hãy cố gắng các bạn nhé. Vậy là tôi lại ra đường. Như thường lệ...
Tôi, một quả bom trên đồi. Nho hai quả dưới lòng đường. Chị Thao, một quả dưới chân cái hầm Barie cũ.
Vắng lặng đến đáng sợ. Cây cỏ héo úa. Đất nóng bỏng. Khói đen cuộn tròn từng đám trong không khí, che khuất mọi thứ xa xôi. Liệu các anh cao xạ có thấy chúng tôi không? Chắc chắn, họ có những ống nhòm có thể nhìn thấy cả trái đất. Tôi tiến gần quả bom. Cảm thấy ánh mắt của những người lính theo dõi, tôi không còn sợ hãi. Tôi sẽ không cúi đầu. Các anh ấy không thích sự lom khom, họ thích sự mạnh mẽ. Quả bom nằm yên bên một cành cây khô, một phần chìm sâu vào đất. Phần này có vẻ như hai vòng tròn màu vàng.
Tôi dùng xẻng nhỏ đào đất dưới quả bom. Đất cứng nhắc. Những hòn sỏi bên dưới bay ra hai bên khi tôi xẻng. Đôi khi lưỡi xẻng va vào quả bom. Âm thanh sắc nhọn, cắt vào da thịt tôi. Tôi giật mình và hiểu rằng mình làm quá chậm. Hãy nhanh lên chút nữa! Vỏ quả bom nóng rực. Một dấu hiệu không tốt.
Có thể là nhiệt từ bên trong quả bom. Hoặc là ánh nắng mặt trời khiến nó nóng lên.
Chị Thao báo hiệu. Đã hai mươi phút trôi qua. Tôi cẩn thận đặt gói thuốc nổ vào lỗ đã đào, rồi châm ngòi. Dây thuốc nổ uốn cong, mềm mại. Sau khi hoàn thành, tôi nhanh chóng chạy lại nơi trú ẩn.
Còi của chị Thảo vang lên lần thứ hai. Tôi lún sát vào bức tường.
Tôi trượt chân và ngã. Ánh đèn pin sáng tỏ. Kẻ thù liên tục truy đuổi cho đến khi đèn chỉ điều hướng khác: đạn ngừng rơi. Trung đòi nghỉ, khát nước. Tôi quyết định kéo Trung đi tiếp. Khi đi vài bước, tôi quay lại nhưng không thấy Trung đâu. Giận dữ vì phải quay lại, nhưng khi nghe tiếng Trung kêu gọi: “Về đây, Phương ơi!”, tôi đã hiểu. Tôi tìm thấy Trung đang tìm nước. Trung uống nước đắng.
Tôi không trách Trung nữa. Nhưng tôi thúc giục phải ra khỏi núi sớm, càng sớm càng tốt. Trung quá chăm chỉ! Tôi cùng Trung lặn lội qua các vùng đất lầy lội. Đêm đến, chỉ còn tiếng nước rì rào theo bước chân. Gà gáy từng gợi nhớ làng... Thật kinh khủng! Ánh sáng đã chết. Chân tôi muốn chạy nhưng không thể. Đói lả người...
Như chúng tôi đã học từ kinh nghiệm trước đó, dù mới bước ra khỏi nơi trú ẩn, bọn Việt Minh đã đeo sát chân chúng tôi: “Các lãnh đạo Việt gian biết hết rồi. Ồ! Đó! Chúng ra đi, những người quyền lực sẽ biết ngay. Nếu chúng ra, hãy giết chết họ”.
Đứng ngoài cửa hang, chúng tôi nghe tiếng sủa từ bên trong như thể mình đã bị phát hiện. Chỉ có thời gian là chờ đợi. Ai dám mạo hiểm ra ngoài là sống không lâu. Nhưng chúng tôi, đội của “Lê Lợi”, chúng tôi đã đặt vết dấu trong lòng chúng. Tôi nghĩ trong lòng: “Chúng mày cứ đứng sủa ngoài hang, còn chúng tao, đã vượt qua và ngồi chếch bên cổ chúng mày!”.
Ngồi bình chân trên gốc cây si dày đặc, cao hơn đỉnh vách hàng chục thước. Tôi tự do, trải rộng thắt lưng, cởi giày, quấn quần, và phủ kín mình bằng cành cây. Chỉ im lặng mà ngồi. Chỉ có điều cấm nói. Khi chó đen, chó vàng sủa, chúng tôi cảm thấy không an toàn... Tôi và Trung đồng ý không thực hiện hành động. Chúng tôi đợi cho đến khi ra ngoài, lúc đó chúng tôi sẽ có cơ hội gặp lại nhau. Phải kiên nhẫn cho đến khi thời gian đến!
Dưới đáy, chúng nó vẫn sủa và bắn đạn liên tục vào hang. Tiếng súng vang lên khiến chúng tôi phải lẹ bước ra ngoài.
Chúng rời đi. Chúng tôi chẳng còn trò gì để nói. Trong khoảnh khắc thoải mái, cảm giác khát nước lại trở nên dữ dội. Tại sao phải khát khao như thế này: “Giá như có nước, ao, hoặc dòng nước nào đó”.
Nhưng chúng tôi chịu đựng như thế nào? Để cho cụ Trung phải lèo nhèo, điều đó khiến chúng tôi cảm thấy rất lo lắng. Phải đưa ông ấy đi tìm nước mới được.
- Trung ơi! Nếu đi cùng bà cụ ra bến ô tô, sẽ có ngay một đôi giày da sang trọng. Nhưng không biết có phải là cốc kem hai (xu) không. Nhưng mình không thích đi. Chỉ muốn có được một đôi guốc mộc. Cậu biết tại sao không? Để có thể vào được
- Cho nhiều đường vào. Pha đậm! - Chị Thao nói.
Sau khi uống sữa xong, Nho ngủ. Máy bay trinh sát vẫn làm phiền sự yên bình của khu rừng. Chị Thao tựa vào tường, hai tay vòng sau gáy, không hề nhìn tôi.
- Hát đi, Phương Định, mày thích bài gì nhất, hát đi!
Tôi thích nhiều bài hát. Những bài hành khúc của quân đội hay hát trên con đường chiến trận. Tôi thích dân ca quan họ mềm mại, dịu dàng. Thích “ca chiu sa” của Hồng Quân Liên Xô. Thích ngồi bó gối mơ màng: “Về đây khi mái tóc còn xanh xanh…”. Đó là dân ca ý trữ tình, giàu có, phải lấy giọng thật trầm. Thích nhiều. Nhưng tôi không muốn hát lúc này. Tôi tức giận với chị Thao, dù tôi hiểu, những cảm xúc đang quấy rối trong chị. Chị luôn nhìn Nho, chỉnh sửa áo, ve áo và tóc của nó. Chị không khóc, chị không bao giờ thể hiện nước mắt. Trên cao điểm này, chúng tôi không chịu đựng nước mắt. Nước mắt của bất kỳ ai chảy khi chúng ta cần phải mạnh mẽ với nhau sẽ được coi là biểu hiện của sự xấu hổ tự do.
Dù không ai nói ra lời, nhưng nhìn nhau, chúng tôi hiểu được ý nghĩa ẩn sau đôi mắt kia.
Chị Thao hát: “Đây Thăng Long, đây Đông Đô... Hà Nội…”. Âm nhạc hơi loang và giọng hát không hoàn hảo, chị không thể trình diễn một cách trôi chảy bất kỳ bài hát nào, nhưng chị luôn có ba quyển sổ dày, ghi chép các bài hát. Rảnh rỗi là chị ngồi ghi chép. Thậm chí, chị còn say mê ghi chép cả những lời tôi tự sáng tạo nữa.
Một đám mây bắt đầu trôi ra khỏi cửa hang. Rồi một đám khác. Sau đó là một đám mây khác bay qua với tốc độ ngày càng nhanh. Bầu trời trước cửa hang trở nên tối đen. Cơn giông đến. Cát bắn tung tóe. Gió thổi mạnh, quật ngã những cành cây khô cháy. Lá rụng rời khắp nơi. Tất cả đột ngột như một biến cố bất thường trong tâm trí con người. Trên núi rừng mùa này thường thế. Mưa. Nhưng là mưa đá. Ban đầu tôi không nhận ra. Nhưng sau đó, tiếng lạch cạch đập vào mái hang. Một cái gì đó cắt lẻo không khí thành từng mảnh. Gió, và tôi cảm thấy đau đớn, má ướt nước.
- Mưa đá! Cha mẹ ơi! Mưa đá!
Tôi chạy vào đưa Nho vài viên đá nhỏ đặt trên bàn tay của nó. Rồi lại chạy ra ngoài, hứng khởi.
Khi tôi còn đi học, có một đêm, khiến cho cả lớp mười bật dậy vì cơn mưa đá. Âm thanh của đá đập vào tường làm cả lớp reo hò. Tôi mở cửa ra ngoài, chạy vào hành lang, rồi chạy qua từng phòng, hét lớn như một người điên:
- Trời ơi, thức dậy ngay! Đang mưa đá!
Và tôi cũng than vãn một mình:
- Chỉ có những kẻ ngốc mới nằm yên trên giường lúc này thôi.
Ông bác sĩ không phải là người ngốc, nhưng ông ấy nghiêm túc tuyên bố:
- Nếu cô tiếp tục làm ồn, chúng tôi sẽ phải có biện pháp...
Còn người giáo viên bên cạnh thì thở dài, thở dài đến tận tâm can.
- Mẹ ơi, tại sao không để con ngủ nữa..?
Chỉ có anh công nhân lái xe dưới nhà là thức cùng tôi suốt đêm kỳ diệu đó. Sau này anh gia nhập quân đội, trở thành dũng sĩ diệt xe cơ giới. Anh ấy viết thư cho tôi, nhắc đến những giọt mưa đã qua và gọi đó là 'những kỷ niệm đã trôi qua...'
Ở đây, trên đỉnh đồi đầy bom này cũng có mưa đá. Nhưng niềm vui trẻ thơ của tôi lại bùng nổ, say sưa, tràn đầy. Không ai lúc này có thể làm tôi khó chịu. Chị Thao đang khẩn trương gì dưới lòng đất. Có lẽ là đá. Còn Nho thì ngáp dậy, môi mở rộng:
- Nào; mày cho tao thêm mấy viên.
Nhưng tạnh đi rồi. Tạnh đi rất nhanh như khi mưa đến. Sao lại nhanh đến thế? Tôi bỗng thẫn thờ, tiếc không thốt lên được lời. Rõ ràng tôi không tiếc những viên đá. Mưa qua rồi thì tạnh thôi. Nhưng tôi nhớ về một cái gì đó, có thể là mẹ tôi, cái cửa sổ, hoặc những vì sao lớn trên bầu trời của thành phố. Phải, có thể là những điều đó hoặc là cây cỏ, hoặc là bầu trời tròn của nhà hát, hoặc bà bán kem đẩy xe chở thùng kem đầy, trẻ con háo hức bao quanh. Con đường nhựa vắng vẻ ban đêm, sau cơn mưa phùn dày dặn, rộng lớn, lung linh ánh đèn điện trên quảng trường như những ngôi sao trong truyện cổ tích kể về những vùng đất thần tiên. Hoa trong công viên, những quả bóng bắt vô tội của trẻ con ở góc phố. Tiếng rao của bà bán xôi sáng cáo cải mủng đội trên đầu.
Chao ôi, có thể là tất cả những điều đó. Những điều đó ở rất xa. Rồi đột nhiên, sau cơn mưa đá, chúng xoáy mạnh như sóng trong tâm trí tôi. Người ta nói rằng chúng tôi là con gái Hà Nội, liệu có xa nhà được ba ngày không? Nhưng chúng tôi đã ở đây, trên cao điểm này ba năm rồi. Các anh lái xe và pháo thủ gọi từng cái tên trong đơn vị của tôi, không một lần nhầm lẫn. Còn chúng tôi, chúng tôi biết anh nào can đảm, anh nào nổi loạn. Vào ban đêm, chúng tôi sửa đường, các anh ta ném xuống cho chúng tôi thuốc đánh răng Ngọc Lan, giấy thơm và kẹo chanh. Thường chúng tôi không biết ai ném xuống vì xe phải chạy qua nhanh lắm. Nhưng chúng tôi truyền nhau:
- Có đoàn xe ở Hà Nội đến! Ở Hà Nội mới có những thứ đó.
Những thứ đó, ở Hà Nội, chúng tôi không quan tâm. Ở đây, chúng tôi cảm thấy hạnh phúc khi cầm một tờ giấy mỏng mịn, bỏ vào phong bì và gửi đi cho những người còn ở phía trước chúng tôi.
- Nằm xuống! - Chị Thao la hét.
Như bị một quả tống bất ngờ vào bụng, tôi co rúm lại trước khi nằm dài ra. Bom! Nghe như nó rơi nhẹ nhàng trước khi nổ tung. Mặt đất giống như một con khổng lồ đang run rẩy.
Cứ như có hàng ngàn chiếc máy bay quay tung trên đầu. Tôi bò vào hang. Chị Thao bò vào hang. 'Mẹ kiếp, không để cho người ta thở nữa chắc...' - Chị lên tiếng. Mảnh dẻ, cân đối, tóc buông trên vai, vết sẹo ẩn chứa trong bóng tối, chị đứng, một tay nắm chặt dây phơi khăn mặt. Nếu chị diễn kịch thì còn tốt hơn. Dáng vẻ chị trên sân khấu cũng khá ổn. Nhưng giọng chị thì đắng cay đến tai người. Chị tự cho là như vậy.
- Đặt cái điện thoại lại gần dây! - Nho ra lệnh.
Tôi đưa máy lại cho Nho, cầm thước và cùng chị Thao đi ra ngoài.
Chạy nhiều nên vết thương ở đùi tôi bắt đầu đau. Chị Thao rất kiên quyết. Tất nhiên chị không ngần ngại lên cao điểm một mình.
Rất nhiều hố bom. Chúng tôi đổ đất vào và hố lên, cộng nhau đếm. Chị Thao ghi vào sổ trực. Không có bom nổ chậm, nhưng có khá nhiều đất. Tổng cộng hơn hai nghìn khối. Bỗng, như có cái gì thúc mạnh vào lưng, chị Thao xô tôi ra và đè xuống đất. Chớp mắt, một núi đất khổng lồ đổ xuống chúng tôi. Những tảng đất ẩm ướt kết hợp với đất vụn khô từ đáy hố bom. Nóng. Có cái gì đè đầu tôi xuống. Tôi bò ra, chân đạp để đứng lên, ngoi... Hít thở, cát vào mũi. Lắc đầu. Đất rơi đầy. Xung quanh tôi một màu xám như chì, nặng nề, khói bốc lên.
Không thấy chị Thao đâu. “Chị Thao!” - Tôi cố gào lên. Nhưng họng tôi bị nghẹt. Đất đầy cả miệng. Mẹ kiếp! Tôi đào ra một mảnh đất. Tay tôi chạm vào tóc chị Thao. Tôi xoay người lại, rút tay và sử dụng hai tay để đào đất lên. Chị Thao mềm mại, không thở ra hơi. Chị nắm chặt cổ tôi, đứng lên, lảo đảo.
Nho nhăn mặt như em bé:
- Lại thế sao?
Chị Thao mỉm cười một cách kỳ lạ và từ từ bình tĩnh nói:
- Đùa tí đi. Nhưng chẳng có gì đâu.
Đùa gì. Trên cơ thể chị có chín vết thương, to nhỏ khác nhau. Nho chịu năm vết. Tôi thì ít hơn, chỉ bốn vết. Có một vết ở bụng khá nặng, phải điều trị ba tháng trong bệnh viện. Còn bị thương như vậy là thường thôi.
Tôi nhìn đám bạn. Chị Thao trông rất mệt. Chị đã quá mệt mỏi. Nho mang cho chị một cái chén nước, dùng ngón tay út nhỏ gãy những tảng đất trong tóc chị và đột nhiên phát biểu triết lý:
- Đời, cao điểm mà sao đâu!
Chị Thao cười phì phệ, gật đầu về phía tôi:
- Lấy số ghi kỹ, tránh quên mất.
Tôi bấm số trên điện thoại. Chị Thao vội vã quay trở lại bên cạnh tôi!
- Nói hết mọi thứ, nhưng nhớ rằng ở đây vẫn chắc chắn.
Không phải là đội trưởng ở đầu dây mà là liên lạc với đội trưởng. Một chàng trai lịch thiệp, không hút thuốc và không thích con gái.
- Đại đội trưởng đâu rồi?
- Đang chỉ huy ngoài trận, tên lửa gần đây lắm. Nhưng dường như sắp chiều rồi. Mọi người đều không ngủ được. Còn các bạn thì sao?
- Cũng hơi mệt. Phải xử lý hơn hai nghìn khối đất. Và còn một nửa ngày nữa. Nhưng chúng ta vẫn mạnh mẽ...
- Nếu có vấn đề, bắn cấp cứu ngay đấy, hiểu chưa? Đơn vị luôn quan tâm đến sự an toàn của các bạn ở trên kia. Lực lượng tiến công sẽ đến sớm.
Buổi chiều, chị Thao và tôi phải lên cao điểm ba lần nữa. Phá bỏ tám quả bom. Số lượng đất lên đến ba nghìn hai trăm khối. Mỗi lần tôi đều cố gắng thuyết phục chị Thao ở lại nhà. Nhưng chị quả thực rất nhanh nhẹn, khó lừa dối. Chị chạy nhanh, hơi thở gấp gáp. Gân cơ xanh mướt, chạy trên cánh đồng và đôi bàn tay của chị. Tôi lo sợ chị sẽ mệt phờ. Còn Nho, mỗi khi chúng tôi trở về hang, lại bước ra ngoài, miệng lặp đi lặp lại:
- Chị Thao, chị Thao!
Lần cuối tôi tỉnh dậy và đi như con bò về hang. Chị Thao giúp tôi nằm xuống. Tôi cố mở mắt đã nhắm chặt, dính như keo và không biết mình muốn gì bây giờ.
- Em buồn ngủ! - Tôi nghe tiếng của mình thoảng qua. Rồi cái mát của hang đá tràn ngập trong giấc ngủ của tôi rất nhanh.
Đồi xung kích của đơn vị ở nơi làm đường trong rừng ra, chắc chưa kịp ăn cơm đã chạy lên cao điểm. Tiếng ho như từ đâu đưa lại. Họ hỏi cái gì đó, chị Thao trả lời. Họ trêu Nho. Nho cáu, cười. Ai đó hát nhỏ nhẹ. Có vài sợi tóc nằm trên má tôi. Những tiếng thở từ trên, ấm áp, bao trùm lấy tôi. Tôi cảm thấy như nằm trong vòng tay của mẹ. - Đàn ông Hà Nội đấy!
Tôi nhận ra tiếng liên lạc đại đội và tỉnh giấc hoàn toàn. Người đó cũng là người Hà Nội. Bố anh ta là công nhân điện. Mẹ anh ta là công nhân may. Ở nhà, anh ta thường trốn học và bị điểm hai. Có lần anh ta lăn quả bom xuống vực, bắt chúng nổ dưới đó để không làm hỏng đường. Anh ta lịch sự, không hút thuốc lá, và không ưa bọn con gái chúng tôi. Còn chúng tôi, chẳng để anh yên đâu.
- Này, nếu đi chơi với người yêu, thì cậu cũng sẽ bắt cô ấy cắt tóc, mặc com-lê và đi ủng đen chứ gì?
Cậu ta lúng túng, gãi đầu, mặt đỏ bừng:
- Mọi thứ đều có trường hợp ngoại lệ, các bà ạ! Vả lại, tớ chưa từng yêu ai đâu!
Tôi mở mắt, trong hang đã tối. Ngọn đèn nhỏ sáng trên nắp hòm đạn. Bức ảnh Bác Hồ treo giữa một tờ giấy trắng khổ rộng. Dưới ảnh Bác Hồ là một chiếc vỏ đạn cắm hoa tươi, luôn có hoa. Những cánh hoa dưới ánh đèn không rõ màu, chắc ai vừa mang lên cho chúng tôi. Ưu tiên mà, liên lạc đại đội đang nấu nước. Lưng cậu ta quay lại phía tôi, vạm vỡ như một tấm phản. Nhưng khi cậu đứng lên, chỗ thắt lưng thon lại, như một cầu thủ bóng bàn, linh lợi, nhanh nhẹn và dễ mến. Có tiếng rì rầm từ ngoài đường đưa vào. Đã đến lúc vui rồi đấy. Phải ra mới được. Tôi đặt hai bàn chân vào tường, đạp mạnh một cái. Hai tay chống đằng sau. Tôi bật dậy, đau ở đùi, nhói lên. Đau đầu và các khớp xương. Nhưng cũng dậy được. Liên lạc đại đội đỡ tôi:
- Điên hả, mệt thì ngủ đi.
- Ra đường này.
- Ra đường! - Cậu cười, môi mỏng, răng rất đều và hai cái lông mày to - Không đi đâu hết. Trước hết là ngủ.
- Vớ vẩn, ngủ ngay đây!
Tôi lầu bầu và đi ra cửa hang, sờ soạng như một người mù. Không phải chỉ có tôi 'điên' mà Nho cũng đã biến đi đâu mất. Chị Thao còn 'điên' hơn, tôi nghe tiếng chị cười rất to trên cao điểm.
Tôi thấy Nho trong một tốp bộ đội công binh. Nho cho tôi biết là đã sắp nửa đêm, xe gần chạy. Trong khi tôi ngủ, bom nổ trên cao điểm mấy lần nữa. Nhưng ổn hết, vì có đội xung kích.
Cao điểm vang lên tiếng máy ủi đất, tiếng cuốc và tiếng nói cười. Đôi khi có tiếng mìn nổ. Nổ lớn hơn cả tiếng bom. Những ngôi sao trên bầu trời rung động, xa xôi, trong những giọt nước xanh biếc, rải khắp trời. Bầu trời mênh mông lắm! Tôi nhớ đến bài thơ của một thủ pháo binh. Bài thơ đó anh ta ném xuống đường khi đoàn pháo đi qua. Anh ấy gọi chúng tôi là những ngôi sao xa xôi trên cao điểm. Những ngôi sao rực rỡ, nhưng sao lại 'xa xôi' vậy? Chúng tôi tranh luận và đoán! Chắc anh ấy muốn làm văn làm vẻ tí thôi, chứ sao lại xa đến vậy. Tôi muốn gặp anh thủ pháo binh đó quá. Nhưng đoàn pháo đã đi xa rồi. Xe chạy lúc 12 giờ đêm. Máy vang vọng. Đường trở mình ồn ào. Anh lái xe trong ca bin thứ năm nhìn thấy chúng tôi:
- Này, các cô gái Hà Nội ơi! Nhớ mẹ quá hà!
- Hình như anh Thăng ở đoàn Quang Trung.
Nho thì thầm. Băng ở cánh tay nó trăng. Im lặng, mặt tròn, sống mũi thẳng, nó đứng sát bên tôi, lại nhẹ nhàng và mát mẻ như một que kem trắng.
- Chúng nó bảo tao phải vào quân y. Tưởng sao. Tiêm hàng ngày này, thuốc viên này, cháo thịt nữa, phải ăn cho nhiều nhé. Ơi chao! Cứ như một cô tiểu thư nhõng nhẽo trên giường ấy. Tưởng sao mà bắt tao đi đấy. Đến phát sợ lên được! - Nó “xì” một tiếng, làm như là tôi đang chuẩn bị lôi nó lên xe quân y không bằng. Nó quay sang nói chuyện với một anh công binh về hiện tượng sao băng khi thấy ở đầu cánh rừng có một giọt tinh tú rơi dài xuống, mất đi nửa chừng.
Tôi bắt tay trước ngực, đi lùi một chút, không nhìn vào quân nhân mà quan sát một chiếc xe đang tiến tới. Tôi lại điệu đứng một chút. Nhưng ai bảo tôi không điệu được? Liệu có phải, ngay bây giờ, tôi lại chạy tới, nắm tay tất cả các chiến sĩ ở cao điểm này mà khóc vì niềm vui, hạnh phúc trẻ trung đang trào dâng. Tôi yêu tất cả, một tình yêu đậm đà, khó diễn đạt mà chỉ những ai đứng trên cao điểm giữa những khoảnh khắc này như tôi mới thấu hiểu.
Xe chạy hàng, tạo thành một khối trên đường, không có ánh sáng. Lớp ngụy trang khiến mỗi chiếc xe trở nên lớn gấp đôi. Với tôi, những đoàn xe đó luôn vô hạn, không thể đếm được. Dài dằng, vô số. To lớn.
- Chắc chắn đêm nay những người ở Hà Nội sẽ đến!
Nho vẫn thì thầm. Nó cũng trong tâm trạng giống tôi. Yêu thương tất cả. Tình yêu của những con người trong cuộc chiến. Tình yêu rộng lượng, sâu sắc, vô tư mà chỉ những người lính nắm trong lòng là những người có. Tôi đặt tay lên vai Nho. Chúng tôi không cần nói gì. Tôi ôm chặt lấy vai bé nhỏ và mềm mại của Nho dưới cánh tay mình. Nó ở đây, dũng cảm, hiền lành, cùng thành phố với tôi và đồng hành với tôi đêm nay, trên cao điểm gần chiến tuyến.
Chúng tôi hiểu nhau và cảm thấy hạnh phúc.
I. Giới thiệu về Lê Minh Khuê
- Sinh năm 1949 tại Thanh Hóa.
- Là một nhà văn nữ chuyên viết truyện ngắn, với cách diễn đạt tinh tế và sắc sảo về tâm lí nhân vật.
- Bắt đầu sáng tác từ những năm đầu của thập kỷ 1970.
- Các đề tài chính mà bà thường chạm đến:
- Trước năm 1975: Cuộc sống của giới trẻ trên đường Trường Sơn.
- Sau năm 1975: Theo sát những biến động trong cuộc sống con người.
- Một số tác phẩm:
- Những tia sáng xa xôi (tập truyện, 1973)
- Đỉnh điểm mùa hè (tập truyện, 1978)
- Hồi kết (tập truyện, 1982)
- Một buổi chiều ở xa thành phố (tập truyện, 1986)
- Tôi không quên được (truyện ngắn, 1991)
- Bi kịch nhỏ bé (tập truyện, 1993)
- Lê Minh Khuê truyện ngắn (tập truyện, 1994)....
II. Giới thiệu về Tia sáng xa xôi
1. Bối cảnh sáng tác
- Đây là tác phẩm đầu tiên của Lê Minh Khuê.
- Truyện được viết vào năm 1971, trong những năm cuộc chiến chống Mỹ diễn ra khốc liệt nhất.
- Trích từ tập truyện cùng tên (Những tia sáng xa xôi, NXB Kim Đồng).
2. Sơ đồ
Bao gồm 3 phần:
- Phần 1. Từ đầu đến “là những người mặc quân phục, có ngôi sao trên mũ”: Hoàn cảnh sống và làm việc của các cô gái trong tổ trinh sát.
- Phần 2. Tiếp theo đến “Chị Thao bảo”: Một trận phá bom của tổ trinh sát.
- Phần 3. Còn lại: Trận mưa đá diễn ra trên cao điểm
3. Tóm tắt
Bản 1
Truyện kể về cuộc sống của ba cô gái thanh niên xung phong trong tổ trinh sát tại một trọng điểm trên tuyến đường Trường Sơn. Nhiệm vụ hàng ngày của họ là theo dõi kẻ địch ném bom, đo lượng đất đá cần san lấp, đánh dấu bom chưa nổ và tiến hành phá bom. Mặc dù công việc nguy hiểm nhưng ba cô gái vẫn giữ được niềm vui và sự mơ mộng của tuổi trẻ. Trong một lần phá bom, Nho bị thương và được chị Thao và Phương Định chăm sóc. Một trận mưa đá bất ngờ trên cao điểm khiến các cô gái suy tư và khao khát.
Bản 2
Nho, Thao và Phương Định là ba cô gái thanh niên xung phong thuộc tổ trinh sát mặt đường tại một điểm trọng yếu trên tuyến đường Trường Sơn. Nhiệm vụ hàng ngày của họ là theo dõi kẻ địch ném bom, đo lượng đất đá cần san lấp, đánh dấu bom chưa nổ và tiến hành phá bom. Công việc này nguy hiểm nhưng ba cô gái vẫn giữ tinh thần lạc quan, cùng với sự hồn nhiên, mơ mộng của tuổi trẻ. Trong một lần phá bom, Nho bị thương. Chị Thao và Phương Định lo lắng, chăm sóc cô rất tận tình. Một trận mưa đá đột ngột xuất hiện trên cao điểm, khiến ba cô gái suy tư nhiều hơn.
4. Ý nghĩa của tiêu đề
Mẫu 1
Những ngôi sao xa xôi trong tiêu đề thực chất chỉ những ngôi sao trên mũ của các cô gái thanh niên xung phong. Tuy nhiên, tác giả muốn truyền đạt ý nghĩa sâu xa hơn về quê hương luôn hiện diện trong tâm trí của họ. Tiêu đề cũng mang tính biểu tượng, như những ngôi sao trên bầu trời xa xôi, phát ra ánh sáng dịu dàng, quyến rũ lòng người. Đó là biểu tượng cho phẩm chất cách mạng của các cô gái thanh niên xung phong Trường Sơn, với sự mạnh mẽ, dũng cảm nhưng cũng đầy mơ mộng, yêu đời.
=> Một tiêu đề ngắn gọn nhưng ẩn chứa nhiều thông điệp sâu sắc và ý nghĩa.
Mẫu 2
Hình ảnh về “Những ngôi sao xa xôi:
- Mô tả thực tế: Những ngôi sao trên mũ của các cô gái thanh niên xung phong.
- Biểu tượng: Những ngôi sao trên bầu trời xa xôi, tỏa ra ánh sáng dịu dàng, quyến rũ lòng người.
=> Các cô gái thanh niên xung phong giống như “những ngôi sao xa xôi” ở cuối rừng Trường Sơn, chiếu sáng khu rừng bằng vẻ đẹp của nhiệt huyết cách mạng, sự dũng cảm và kiên cường cùng với mơ mộng và niềm đam mê cuộc sống.
5. Câu chuyện kể
Truyện được kể từ góc nhìn cá nhân - nhân vật chính là Phương Định. Bằng cách này, tác giả có thể hiện được thế giới tâm hồn, cảm xúc của nhân vật, từ đó làm cho câu chuyện trở nên sống động, sinh động hơn.
6. Nội dung
Trong truyện ngắn Những ngôi sao xa xôi, tâm hồn trong sáng, mơ mộng; tinh thần dũng cảm đối diện với nguy hiểm và lạc quan đối mặt với khó khăn trên đường Trường Sơn được làm nổi bật.
7. Nghệ thuật
Ngôn ngữ kể chuyện hồn nhiên, trẻ trung và phong phú nữ tính. Nhịp kể của câu chuyện thay đổi linh hoạt: từ sự căng thẳng đến sự chậm rãi, sâu lắng. Nghệ thuật miêu tả tâm lý nhân vật đặc sắc…
8. Mở đầu và kết luận
- Mở đầu: Lê Minh Khuê được biết đến là một nhà văn nữ chuyên viết truyện ngắn, với phong cách miêu tả tâm lý nhân vật sắc sảo và tinh tế. Trong số những tác phẩm nổi bật của chị, có truyện ngắn Những ngôi sao xa xôi. Truyện được sáng tác vào năm 1971, thời điểm mà cuộc kháng chiến chống Mỹ đang diễn ra khốc liệt và căng thẳng nhất. Từ câu chuyện về ba cô gái thanh niên xung phong thuộc tổ trinh sát mặt đường trên tuyến đường Trường Sơn, nhà văn đã truyền đạt được nhiều thông điệp sâu sắc.
- Kết luận: Khi kết thúc truyện ngắn Những ngôi sao xa xôi, Lê Minh Khuê đã làm nổi bật tâm hồn trong sáng, mơ mộng; tinh thần dũng cảm đối diện với nguy hiểm, và tinh thần lạc quan khi đối mặt với cuộc sống khó khăn trên tuyến đường Trường Sơn. Tác phẩm đã để lại trong lòng độc giả những ấn tượng sâu sắc về thế hệ trẻ Việt Nam trong những năm tháng đầy biến động của chiến tranh.
III. Phân tích chi tiết Những ngôi sao xa xôi
(1) Mở đầu
Giới thiệu về tác giả Lê Minh Khuê và truyện ngắn Những ngôi sao xa xôi.
(2) Thân bài
a. Hoàn cảnh sống và làm việc của các cô gái trong tổ trinh sát
- Ba cô gái sinh sống trong một hang dưới chân cao điểm, giữa vùng trọng điểm trên tuyến đường Trường Sơn, nơi tập trung nhiều bom đạn và nguy hiểm. Hàng ngày, họ phải đối mặt với bom rơi, đạn nổ. Cảnh vật xung quanh chứng kiến nhiều thương tích và tàn phá: “Đường sụp đổ, mảng đất đỏ trắng xen kẽ, cây cỏ héo úa. Thân cây bị thiêu cháy, rễ cây lộ ra, những tảng đá to lớn. Xe tăng hỏng hoặc ô tô gãy méo, hoen gỉ chìm trong đất”.
- Công việc của họ vô cùng nguy hiểm: “Họ phải vượt qua cao điểm vào ban ngày, tiếp xúc trực tiếp với vùng trọng điểm bị tấn công bởi máy bay địch để thực hiện đo lường và san lấp hố bom, đếm bom chưa nổ và thậm chí phải phá bom. Nhiệm vụ của họ không chỉ quan trọng mà còn đầy nguy hiểm, đòi hỏi sự hy sinh và dũng cảm, luôn phải sẵn sàng đối mặt với nguy cơ tử thần, căng thẳng và bình tĩnh.”
b. Vẻ đẹp của các cô gái
b.1. Điểm chung
- Họ có phẩm chất đặc trưng của thanh niên xung phong: gan dạ, dũng cảm và lạc quan, yêu đời.
- Họ nuôi dưỡng lý tưởng sống cao đẹp: sẵn lòng hy sinh tuổi trẻ và hạnh phúc cá nhân để đáp ứng tiếng gọi cao cả của Tổ quốc.
- Sự kiên cường, dũng cảm trong mặt đối diện với mưa bom, bão đạn:
- Nơi các cô làm việc là một thử thách, nhưng họ không sợ hy sinh
- Dù bị thương, họ vẫn sẵn lòng bám trụ chia sẻ gánh nặng cùng đồng đội
- Tinh thần trách nhiệm cao với công việc: Mặc dù khối lượng công việc lớn, nhưng các cô luôn cố gắng hoàn thành tốt mà không cần sự giúp đỡ
- Họ còn có tình đồng chí, đồng đội gắn bó đầy tình thương: Khi Nho bị thương, chị Thao lo lắng cho Nho, Phương Định rửa sạch vết thương cho Nho bằng nước đun sôi, tiêm cho Nho, và chăm sóc Nho như một y tá thành thạo
=> Các cô gái đều mang những nét tính cách đẹp và đáng yêu, là những con người sống động từ cuộc sống thực tế bước vào tác phẩm một cách tự nhiên.
b.2. Điểm riêng
* Nhân vật Nho: Là em út, tính trẻ con, thích ăn kẹo, có dáng vẻ nhỏ nhắn. Mỗi khi trở về sau nhiệm vụ, Nho thường tắm rửa, khiến Phương Định nghĩ về hình ảnh Nho như một que kem mát mẻ. Nhưng khi gặp chuyện, Nho lại luôn tỏ ra rắn rỏi và bản lĩnh.
* Nhân vật Thao:
- Chị Thao, chị cả nhưng lại thích làm duyên: Lông mày tỉa nhỏ như cái tăm, áo lót mỗi cái đều thêu chỉ màu. Chị rất chăm chép bài hát, dù không hát mượt mà bất kỳ bài nào.
- Trong công việc luôn dũng cảm quyết đoán, nhưng lại rất sợ máu và sợ vắt.
=> Trong cô ấy, sự kết hợp giữa cái nhút nhát, mềm yếu và cái bản lĩnh quyết đoán đến cùng cực.
* Nhân vật Phương Định:
- Một cô gái có tâm hồn trong sáng:
- Người Hà Nội, từng trải qua thời học sinh vô tư, hồn nhiên.
- Hay nhớ về những kỷ niệm, những kỷ niệm luôn sống lại trong cô ngay giữa chiến trường ác liệt. Chỉ cần một cơn mưa đá vụt qua, những kỷ niệm lại tỉnh lại trong cô...
- Nhạy cảm, luôn quan tâm đến vẻ bề ngoài. Tự đánh giá mình là một cô gái khá... nhưng không tỏ ra kiêu căng, luôn kín đáo.
- Mơ mộng, tìm thấy sự thú vị trong cuộc sống và công việc đầy nguy hiểm. “Việc nào cũng có cái thú vị của nó. Có ở đâu như thế này hay không... ”.
- Yêu thích hát hò, thuộc rất nhiều bài hát và thậm chí tự bày ra lời để hát.
- Dưới cơn mưa đá, cô thích thú, hồn nhiên tận hưởng như chưa từng nghe thấy tiếng bom đạn.
- Phương Định là người có phẩm chất anh hùng:
- Tinh thần trách nhiệm cao với công việc.
- Dũng cảm, gan dạ.
- Bình tĩnh, tự tin và tự trọng.
=> Phương Định (cũng như Nho và Thao) là biểu tượng của thế hệ trẻ Việt Nam thời kỳ chống Mỹ cứu nước.
(3) Kết bài
Tổng kết lại giá trị nội dung và nghệ thuật của truyện ngắn Những ngôi sao xa xôi.
