Có ý kiến cho rằng Nếu không có tác phẩm “Chí Phèo”, Nam Cao sẽ để lại cho Văn học Việt Nam một khoảng trống lớn. Chí Phèo là tác phẩm đầu tiên mà Nam Cao giới thiệu với độc giả, và ngay từ khi xuất hiện, nó đã trở thành một vấn đề, một kiệt tác của trào lưu văn học hiện thực. Đây là một tác phẩm tiêu biểu viết về người nông dân, bởi đến với đây, người đọc mới thấu hiểu được cảnh khổ cực của người nông dân Việt Nam trong xã hội phong kiến. Nếu trong những tác phẩm của các nhà văn hiện thực khác như Ngô Tất Tố, Nguyễn Công Hoan,... hình ảnh người nông dân chỉ hiện lên với những áp bức bất công, bị đẩy vào bước đường cùng, nhưng họ vẫn còn giữ được con người mình, nhưng đến với Nam Cao thì đã có những khám phá phát hiện mới mẻ, ông không chỉ phát hiện ra bi kịch bần cùng hóa mà còn khám phá phát hiện ra bi kịch bị lưu manh tha hóa, bị cự tuyệt quyền làm người của người nông dân.
Mở đầu trang văn, Nam Cao đã cho Chí Phèo xuất hiện bằng một hình ảnh sống động độc đáo, Chí Phèo đi và chửi; tiếng chửi của Chí Phèo khiến người đọc nghĩ về một tình huống bất thường. Tại sao một con người lại phải nói những lời chửi như vậy? Tại sao những lời chửi đó lại không được đáp trả..? Nhưng chúng ta sẽ thấy tiếng chửi này không đơn giản là tất tả, nó rất logic, có ý nghĩa. Ban đầu, Chí chửi từ trời đến đất, rồi chửi cả người trong làng Vũ Đại, nhưng đối tượng của những lời chửi này không rõ ràng cho đến khi anh ta chửi mọi người, vì hắn không biết ai là người gây ra nỗi khổ này cho mình, khiến anh ta phải chịu đựng như vậy. Chí Phèo chửi để nhận thức nguyên nhân của bi kịch cá nhân. Nhưng ngay sau đó, anh nhận ra rằng lời chửi của mình là vô ích, anh thấu hiểu khốn khổ của số phận, anh phải nói những lời chửi để mong muốn có ai đó trả lời lại, để anh có thể giao tiếp với đời, với con người. Nhưng không ai chịu trả lời lại, có nghĩa là mọi người đều từ chối nhìn nhận anh ta là một con người. Chửi lại anh ta có nghĩa là mọi người vẫn coi anh ta là con người, vẫn sẵn lòng giao tiếp và trò chuyện với anh ta. Chí chửi cả làng Vũ Đại với hy vọng sẽ có người đáp trả. Nhưng anh chỉ nhận được sự im lặng đáng sợ, và Chí vẫn cô đơn: anh chửi và chờ đợi, chỉ có ba con chó dữ cùng một kẻ say rượu...
Bằng cách mở đầu chuyện một cách độc đáo như vậy, tác giả không chỉ giới thiệu mà còn hé mở cho người đọc thấy tình trạng bi đát của một số phận, đó là số phận của người nông dân bị xã hội tàn phá về tâm hồn, hủy diệt cả nhân tính, và do đó bị phủ nhận giá trị, tư cách làm người. Nỗi thống khố của Chí Phèo ban đầu chỉ là một dãy số không: không nhà, không cửa, không bậc thang, không người thân, không đất đai... nhưng đó chỉ là phần đầu của câu chuyện. Nỗi đau đớn nhất của Chí Phèo là bị xã hội quay lưng, mất đi bản ngã con người, bị loại bỏ khỏi cộng đồng loài người, và phải sống trong bóng tối của cuộc sống động vật.
https://Mytour/chi-pheo-nam-cao-e173.html
Dường như số phận của Chí Phèo đã được định sẵn rơi vào con đường của tội lỗi và lưu manh tha hóa mãi mãi. Tuy nhiên, sự xuất hiện của Thị Nở đã thay đổi mọi thứ, từ vực sâu của cuộc sống lưu manh tha hóa, Chí Phèo đã trở về bên bờ của cuộc sống lương thiện. Điều này có thể coi là một sự kiện quan trọng, một biến cố mở ra một hướng mới cho cuộc đời Chí Phèo, đưa anh ta trở lại với cuộc sống con người. Sự xuất hiện của Thị Nở, cùng với bát cháo hành, là biểu hiện của tình cảm và lòng nhân ái. Một người phụ nữ xấu xí và ác ma như Thị Nở lại là người duy nhất ở làng Vũ Đại có thể hiện thực hóa tình cảm nhân ái đến như vậy. Hơi ấm từ bát cháo hành chính là lửa tình nhân ái đã làm cho sự hiện diện của người lương thiện bấy lâu bị che đậy dưới hình ảnh của một con quỷ, một tên lưu manh đã phục sinh, và bây giờ, sức sống tinh thần đã tỉnh dậy trong Chí Phèo.
Sau khi tinh thần lương thiện được phục sinh, tâm hồn của Chí Phèo đã tỉnh dậy, lắng nghe những âm thanh bình dị, mộc mạc hàng ngày mà anh đã bỏ quên từ lâu. Chí bỗng nhớ về những kỷ niệm êm đẹp của quá khứ: ước mơ có một gia đình nhỏ, chồng cày mướn cày, vợ dệt vải, họ lại bỏ ra một con lợn để làm vốn liếng, khá giả thì mua vài mẫu ruộng... Anh cũng sẽ có một cuộc sống bình thường như bao người khác, nhưng khi anh tỉnh dậy, anh mới nhận ra rằng anh đã già mà vẫn cô đơn, anh vẫn sống ngoài cuộc sống chính thống, anh cảm thấy buồn bã, anh cảm thấy xấu hổ. Hơn bao giờ hết, lúc này anh mong muốn được làm người, được giao tiếp...
Nhưng những khoảnh khắc hạnh phúc của cuộc sống cùng Thị Nở chỉ kéo dài ngắn ngủi, và hạnh phúc vừa mới chớm nở đã tan biến. Chí Phèo và Thị Nở dẫn nhau tới ngưỡng cửa của cuộc sống lương thiện. Nhưng khi đối mặt với hiện thực, Chí Phèo đã thức tỉnh và nhận ra một cách sâu sắc hơn rằng anh đã bị từ chối bởi cộng đồng và không còn có thể trở lại làm người lương thiện trong mắt mọi người nữa.
Sau khi tinh thần lương thiện trong Chí Phèo được phục sinh, anh ta càng khao khát trở thành người hơn bao giờ hết. Tuy nhiên, khao khát đó chỉ là hư vô. Giống như ánh cầu vồng biến mất sau cơn mưa, như ngọn lửa nhỏ tắt khi mới sáng lên, khao khát làm người của anh đã bị hoàn toàn từ chối. Chí lại quay trở lại với sự cô đơn và đau đớn khi nhận ra rằng không còn lối thoát: Không! Ai cho tôi lương thiện? Làm thế nào để xóa bỏ những vết mảnh chai trên khuôn mặt này? Đó là ý thức sâu sắc của Chí Phèo về bi kịch của mình. Những vết mảnh chai trên khuôn mặt là dấu vết của những tội lỗi. Hình ảnh này đã ghi sâu vào tâm trí của người dân làng Vũ Đại và trở thành nỗi ám ảnh kinh hoàng. Trong mắt mọi người, Chí Phèo là một con quỷ, một tên lưu manh, và hình ảnh đó không thể xóa bỏ. Định kiến của xã hội đã ngăn cản Chí Phèo trở lại cuộc sống lương thiện.
Thị Nở là người mang lại sự đồng cảm và lòng nhân ái cho Chí Phèo, nhưng cũng là người đẩy anh ta vào bờ vực của cái chết. Thị Nở vừa là phương tiện, vừa là nạn nhân của định kiến.
Đối mặt với sự lựa chọn giữa sự sống và nhân cách, Chí Phèo rơi vào bi kịch. Cuối cùng, anh ta đã chọn cái chết để khẳng định nhân cách của mình. Chí Phèo đâm chết Bá Kiến, kẻ thù lớn nhất của mình, rồi tự sát. Đó là một lựa chọn đau đớn, nhưng đó là cách duy nhất để sống như một con người lương thiện, để tồn tại với nhân cách của mình.
Hành động tự sát của Chí Phèo là cuộc chiến mạnh mẽ, dữ dội nhất, và cũng là cuộc chiến cuối cùng giữa cái thiện và cái ác. Trong trận đấu này, Chí Phèo đã hy sinh, nhưng nhân cách lương thiện đã trỗi dậy và tỏa sáng. Đó cũng là chiến thắng tất yếu của cái thiện, là biểu hiện rõ ràng nhất cho tư tưởng nhân đạo và tinh thần nhân văn của Nam Cao.