Truyền Thuyết Ngưu Lang Chức Nữ

Truyền Thuyết Ngưu Lang Chức Nữ (chữ Hán: 牛郎織女), còn được biết đến với tên gọi Ông Ngâu Bà Ngâu trong tiếng Việt, là một câu chuyện cổ tích nổi tiếng xuất phát từ Trung Quốc.

Câu chuyện bắt nguồn từ thời kỳ nhà Hán và liên quan đến lễ hội Thất Tịch. Qua thời gian, nó đã lan rộng đến Hàn Quốc, Nhật Bản và Việt Nam. Với sự phổ biến và ảnh hưởng văn hóa sâu rộng, câu chuyện này trở thành một trong Tứ đại truyền thuyết dân gian của Trung Hoa, bên cạnh các tác phẩm nổi bật như Bạch Xà truyện, Mạnh Khương Nữ và Lương Sơn Bá – Chúc Anh Đài.

Câu chuyện liên kết với các ngôi sao Chức Nữ và Ngưu Lang, dải Ngân Hà và hiện tượng mưa ngâu xảy ra vào đầu tháng 7 âm lịch ở Việt Nam, còn Trung Quốc gọi là lễ Thất Tịch.

Đôi nét về nội dung

Phiên bản tiếng Việt

Ngưu Lang, thần chăn trâu của Ngọc Hoàng, đã lơ là công việc khi yêu một tiên nữ tên Chức Nữ, người chuyên dệt vải. Vì vậy, trâu của Ngưu Lang thường đi lang thang vào cung Ngọc Hư. Chức Nữ cũng bị mê hoặc bởi tiếng sáo của Ngưu Lang, nên công việc dệt vải bị trì hoãn. Ngọc Hoàng nổi giận và ra lệnh họ phải xa nhau, với Ngưu Lang ở đầu sông Ngân và Chức Nữ ở cuối sông.

Sau đó, Ngọc Hoàng thương xót và cho phép họ được gặp nhau mỗi năm vào ngày Thất Tịch, 7 tháng 7 âm lịch. Theo truyền thuyết, một ngày trên trời bằng một năm dưới trần gian, nên thực ra Ngưu Lang và Chức Nữ luôn được gặp nhau. Khi chia tay, họ thường khóc nức nở, và nước mắt của họ rơi xuống tạo thành cơn mưa, được gọi là mưa ngâu.

Thời đó, sông Ngân không có cầu, nên Ngọc Hoàng đã ra lệnh xây cầu để Ngưu Lang và Chức Nữ có thể gặp nhau. Các thợ mộc từ trần gian được triệu tập lên trời để xây cầu. Nhưng vì không hợp tác, họ cãi nhau không ngớt, nên cầu không hoàn thành đúng hạn. Ngọc Hoàng tức giận và biến họ thành quạ, yêu cầu họ làm lại cầu cho Ngưu Lang và Chức Nữ. Vì vậy, mỗi tháng 7, quạ phải họp lại để làm cầu và trong lúc đó, chúng thường cắn nhau. Ngưu Lang và Chức Nữ khi nhìn xuống thấy quạ xơ xác, đã yêu cầu loài chim ô thước phải làm cầu mà không để lại lông. Từ đó, quạ có lông xơ xác và đầu trọc. Sau một thời gian, Ngọc Hoàng cảm động trước sự chia ly của cặp tình nhân và trả lại hình dạng cho các thợ mộc, ra lệnh làm cầu vững chắc cho Ngưu Lang và Chức Nữ được gặp nhau. Kể từ đó, họ được sống bên nhau.

Có lẽ vì tích này mà vùng Bình Định (miền Trung Việt Nam) có câu nói 'quạ làm xâu', dùng để chỉ những con quạ sau một thời gian vắng mặt rồi trở về với cái đầu trọc lóc trong tình huống rất hài hước. Một dị bản khác cho rằng tên gọi của Ô kiều là cầu Ô Thước, do sự kết hợp của chim Ô (quạ) và chim Thước (chim Khách) tạo ra.

Phiên bản Trung Quốc

Chàng chăn bò trẻ tuổi Ngưu Lang (牛郎) nhìn thấy bảy cô tiên xinh đẹp đang tắm trong hồ và vui đùa. Với sự cổ vũ của người bạn đồng hành tinh quái là một con bò đực, chàng đã đánh cắp váy áo của các nàng tiên và chờ xem điều gì sẽ xảy ra. Các nàng tiên đã cử cô em út và xinh đẹp nhất, tên là Chức Nữ (織女), ra để lấy lại váy áo. Dù không muốn, nàng đã phải làm theo, nhưng vì Ngưu Lang đã nhìn thấy thân thể trần tục của nàng, nên nàng đồng ý chấp nhận lời cầu hôn của chàng.

Chức Nữ đã chứng tỏ mình là một người vợ lý tưởng, còn Ngưu Lang là một người chồng mẫu mực và họ sống hạnh phúc bên nhau. Tuy nhiên, Thiên Hậu – trong một số phiên bản là mẹ của Chức Nữ – không thể chấp nhận việc một người phàm như Ngưu Lang lại có thể cưới được một nàng tiên xinh đẹp. Bà đã nổi giận (hoặc trong các phiên bản khác, Thiên Hậu bắt Chức Nữ trở lại công việc dệt mây ngũ sắc trên trời vì nàng đã ngừng làm công việc đó kể từ khi lấy chồng). Bằng cách rút cái kẹp tóc của Chức Nữ, Thiên Hậu đã vạch ra một con sông rộng trên bầu trời, chia cách đôi tình nhân mãi mãi (tạo nên sông Ngân và cũng giải thích tại sao sao Ngưu Lang và Chức Nữ nằm ở hai bên của dải Ngân Hà).

Chức Nữ phải vĩnh viễn ngồi một bên bờ sông, buồn bã dệt vải, trong khi Ngưu Lang chỉ có thể nhìn thấy vợ từ xa và phải chăm sóc hai con (tức hai ngôi sao gần đó là Aquila -β và -γ).

Một ngày nọ, tất cả các con quạ cảm thấy thương xót cho họ và bay lên trời tạo thành cầu (烏鵲橋, 'Ô thước kiều') trên sao Thiên Tân trong chòm sao Thiên Nga, để đôi vợ chồng có thể gặp nhau vào đêm thứ bảy của tháng 7 âm lịch. Thương cho đôi tình nhân, Ngọc Hoàng đã đặc xá cho Ngưu Lang và Chức Nữ, cho phép họ gặp nhau một lần mỗi năm. Đồng thời, Ngưu Lang cũng tìm được quả 'Hoa Tiên' (quả mà Hằng Nga đã từng ăn), vì vậy Ngọc Hoàng và Vương Mẫu đã cho phép Ngưu Lang và Chức Nữ được ở bên nhau và nuôi con mãi mãi không bao giờ chia lìa.

Dị bản

• Dị bản này cho rằng chính Ngọc Hoàng, hay cha của Chức Nữ, là người đã chia cách đôi tình nhân để họ tập trung vào công việc thay vì yêu đương.
• Mặc dù bị chia cắt, Ngọc Hoàng thương xót cho đôi tình nhân và đã đặc xá cho Ngưu Lang và Chức Nữ mỗi năm được gặp nhau một lần. Nếu Ngưu Lang có thể tu thành tiên, Ngọc Hoàng và Vương Mẫu sẽ cho phép họ sống bên nhau và nuôi con mãi mãi không bao giờ chia lìa.

Tác động

Cầu Ô Thước ở Bắc Tô Châu hiện nay được xây dựng từ thời Xuân Thu.

Trong thơ ca

Huyền thoại Ngưu Lang Chức Nữ đã trở thành một chủ đề nổi bật trong thơ ca và nghệ thuật. Một số tác phẩm tiêu biểu bao gồm:

Trung Quốc

Trong Cổ thi thập cửu thủ (古诗十九首, Mười chín bài thơ cổ, tác giả vô danh), có một bài thơ liên quan đến chủ đề này:

Nguyên bản chữ Hán

迢迢牽牛星 皎皎河漢女

繊繊擢素手 扎扎弄機杼

終日不成章 泣涕零如雨

河漢清且浅 相去復幾許

盈盈一水間 脈脈不

Phiên âm

Điều điều Khiên Ngưu tinh, kiểu kiểu Hà Hán nữ.

Tiêm tiêm trạc tổ thủ, trát trát lộng ky trữ.

Chung nhật bất thành chương, khấp thế linh như vũ.

Hà Hán thanh thả thiển, tương khứ phục ki hứa?

Doanh doanh nhất thủy gian, mạch mạch bất đắc ngữ.

Phiên bản dịch thơ

Nhìn xa thấy Ngưu tinh, sáng rực Hà Tinh nữ.

Đôi tay trắng muốt, âm thầm khung cửi dệt.

Suốt ngày không viết nên thơ, lệ rơi như mưa nhỏ.

Ngân Hà trong xanh, nông cạn, cách xa bao nhiêu?

Chỉ một dòng nước, khoảng cách không thể giao tiếp.

Ngữ Việt

Âm nhạc

• Tình yêu Ngưu Lang Chức Nữ, Mạc Phong Linh.
• Mưa thu, Đặng Thế Phong.
• Cuộc hẹn, Phạm Duy.
• Ký ức buồn, Hoài An.
• Sầu Ô Thước, Văn Giảng.
• Người tình Ngâu, Thẩm Oánh.
• Mưa Ngâu, Thanh Tùng.
• Nỗi buồn mùa thu, Lam Phương.
• Khóa biệt ly, Đông Thiên Đức

Bài thơ

• Thu khuê hành, Tản Đà.
• Những nỗi thương, Hồ Xuân Hương.