Buzz
Thật kỳ lạ, một font chữ có thể đánh thức đầy đủ cảm xúc từ một con người.
Lần đầu tiên được sử dụng vào năm 1931 trong tờ báo The Times của Anh, font chữ Times New Roman thay thế một kiểu chữ cũ lỗi thời và nhanh chóng lan rộng trên toàn cầu. Các đại diện nổi bật nhất của gia đình Times phải kể đến Times và Times New Roman.
Font chữ này đã xuất hiện trên mọi phiên bản Windows từ 3.1 trở đi và từng là font chữ mặc định trong Microsoft Word. Nó được sử dụng rộng rãi trong giáo dục và văn phòng và đã trở thành font chữ chính thức trong các tài liệu ngoại giao của chính phủ Mỹ vào năm 2004.
Tuy nhiên, thời thế luôn thay đổi, không ai có thể cai trị mãi mãi.
Thời của Times New Roman đã qua
Đầu năm 2023, Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ thông báo chính thức: thay thế Times New Roman bằng font Calibri cho các văn kiện. Theo tài liệu nội bộ, mục đích là để nhân viên dễ đọc trên màn hình.
Tuy nhiên, quyết định này gặp nhiều ý kiến trái chiều. Nhân viên chính phủ Mỹ đã quá quen với Times New Roman và không hài lòng với quyết định mới. Nhiều người còn cho rằng đây là sự 'bất công', và sớm muộn sẽ có người đứng lên đòi lại quyền sử dụng Times New Roman.
Thực tế, font Calibri không gây ra bất kỳ cuộc nổi loạn nào, và việc thay đổi từ Times New Roman sang Calibri có lý do riêng của nó. Gần đây, các nhà thiết kế chê bai những nét tinh tế của Times New Roman như 'cánh chữ' và 'chân chữ', cho rằng nó không phù hợp với xu hướng hiện đại. Điều này đã thúc đẩy một số nhãn hiệu thay đổi font chữ trong logo của họ từ Times New Roman sang những font như Helvetica, vốn gọn gàng hơn.
Tuy nhiên, khả năng đọc dễ dàng là lý do chính Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ chọn Calibri thay Times New Roman. Trên màn hình, những nét hoa mỹ của Times New Roman có thể trở nên rối rắm, làm khó cho người dùng.
Nhưng tại sao lại có sự căm ghét với font chữ?
Bạn có thể đổi 'Times New Roman' bằng bất kỳ font chữ nào khác và vẫn tìm thấy một cộng đồng từ ghét đến yêu thích. Thực tế, trên các diễn đàn dành cho những người đam mê typography, danh sách các font chữ bị ghét dài vô kể.
Trên mạng, những người ghét những font chữ nhất định tìm được những người có chung 'sở thích ghét', họ thành lập cộng đồng để thúc đẩy ý kiến chung. Có nhiều cộng đồng chẳng hạn như những người ghét Papyrus, những người không thích font Comic Sans, và những nhóm chống cự font chữ 'cơ bản' như Arial.
Mỗi cộng đồng có lý do riêng để 'ghét' một font chữ. Theo phân tích của Allan Haley, chuyên gia thiết kế kiểu chữ từ công ty Monotype Imaging, có 4 lý do khiến một font chữ bị ghét.
1. Thiết kế font chữ bị lạm dụng quá mức.
2. Font chữ là bản sao của một font chữ khác.
3. Chất lượng của font chữ không được đánh giá cao.
4. Chỉ đơn giản là ... quá chán ghét
Trong bài viết trên tạp chí Commarts, chuyên gia Haley đi sâu vào từng khía cạnh của 4 lý do trên.
1. Font bị lạm dụng đến mức ... quá đáng
Có lẽ Comic Sans nổi tiếng vì bị lạm dụng nhất trong số những font chữ. Ban đầu, khi xuất hiện trong ứng dụng Microsoft 3D Movie Maker và gói Microsoft Plus! của Windows 95, không ai căm ghét nó như ngày nay.
Tuy nhiên, khi nó xuất hiện quá nhiều trên Microsoft Publisher và Internet Explorer, nó bắt đầu thu hút sự chú ý tiêu cực từ cộng đồng. Comic Sans dễ dàng tiếp cận và trở nên quá phổ biến trên Internet, khiến mọi người quen thuộc và cuối cùng chán ghét nó.
Máy ATM tại Thành quốc Vatican sử dụng font Comic Sans - Ảnh: Internet.
Trong một cuộc khảo sát với các nhà thiết kế, câu trả lời phổ biến nhất về lý do họ ghét Comic Sans là vì nó quá phổ biến.
Cũng không phải vì Comic Sans là phông chữ nổi tiếng nhất. Frutiger, Franklin Gothic hay Trade Gothic là những phông chữ bán chạy nhất suốt nhiều năm, nhưng không phông chữ nào bị ghét nhiều như Comic Sans. Có lẽ, người ta ghét nó vì... thật là đáng ghét.
2. Lỗi lầm ăn cắp chất xám
Có một câu chuyện như thế này: một số người dùng Internet không thích Arial vì nó rất giống Helvetica một cách rõ rệt. Trong bài blog của nhà thiết kế phông chữ Mark Simonson, ông giải thích rằng Arial được thiết kế để tránh vi phạm bản quyền Helvetica, nhưng việc 'ăn cắp' này làm cho Arial vẫn có nhiều điểm tương đồng với Helvetica và bị cộng đồng chỉ trích nặng nề. Vì Helvetica nổi tiếng trong giới thiết kế, nên sự căm ghét đối với Arial cũng nhận được sự ủng hộ.
Tuy nhiên, trong bài viết của mình trên Commarts, Allan Haley phản bác quan điểm của Simonson là sai lầm.
Arial không phải là phông chữ phát triển từ Helvetica ban đầu; nó không có sự giống nhau trong chiều rộng của ký tự. Nó không được thiết kế dựa trên Helvetica.
So sánh font chữ Arial và Helvetica - Ảnh: Reddit.
Arial ban đầu được thiết kế cho các máy in laser-xerographic đầu tiên của Xerox và IBM. Đó là những cỗ máy khổng lồ vào đầu những năm 80, có kích thước tương đương xe tải hơn là những chiếc máy in nhỏ gọn ngày nay. Xerox và IBM muốn có thêm lựa chọn phông chữ 'typographic' cho dòng máy mới của họ.
Công ty sản xuất phông chữ đã chiến thắng trong việc cung cấp phông chữ cho Xerox và IBM là Linotype và Monotype. Lúc đó, Times New Roman và Helvetica là phông chữ phổ biến nhất ở Bắc Mỹ. Linotype và Monotype sở hữu quyền sử dụng Times New Roman, nhưng Monotype không được phép sử dụng Helvetica. Linotype đã kí hợp đồng với Xerox, trong khi Monotype thiết kế cho IBM. Để thành công, Monotype cần phải có một sản phẩm cạnh tranh với Helvetica.
Giải pháp của Monotype dựa trên Monotype Grotesque, một thiết kế phông chữ ra đời vào đầu thế kỷ trước. Mục tiêu là tạo ra một đối thủ cạnh tranh với Helvetica, không phải là sao chép thiết kế. Arial có hình dạng tròn hơn so với đối thủ của nó. Các đường cong mềm mại và khoảng trống bên trong các ký tự rộng hơn.
Arial là đối thủ trực tiếp với Helvetica, với ngoại hình tương đồng nhưng không phải là bản sao. Mặc dù sự thật đã được phơi bày, người ta vẫn có thể ghét Arial. Điều này giống như fan hâm mộ đội bóng có thể ghét đối thủ của đội bóng đó.
3. Phông chữ bị ghét vì … xấu
Phông chữ Rotis - Ảnh: Internet.
Ví dụ, phông chữ Rotis không được yêu thích không phải vì nó nổi tiếng hay bắt chước từ bất kỳ phông chữ nào. Nó bị ghét vì nhiều người cho rằng thiết kế của nó không đẹp, không xứng đáng được sử dụng rộng rãi. Theo Gerard Unger, cha đẻ của những phông chữ như Vesta, Swift, ITC Flora và Demos, vấn đề với Rotis nằm ở một số ký tự cụ thể.
“Ví dụ như chữ ‘e’ chẳng hạn, nó không khớp chút nào. Chữ này bị lệch về phía sau. Tôi không hiểu tại sao nhiều nhà thiết kế thích nó và ưa dùng nó”, Unger chia sẻ.
Lại một lần nữa, những lời nhận xét này là minh chứng cho câu danh ngôn cổ, rằng “vẻ đẹp nằm trong mắt người nhìn”.
4. Đơn giản là ghét. Thế thôi.
Sự căm ghét bắt nguồn từ cảm xúc của con người, một khía cạnh vẫn ít nhiều … phi logic. Trong bài viết “Tôi Ghét ITC Garamond”, nhà thiết kế Michael Bierut không đưa ra lý do rõ ràng. “Tôi ghét nó như tôi ghét cào móng tay lên bảng đen. Tôi ghét nó vì đơn giản là tôi ghét nó”, ông viết.
Trong một quan điểm khác, được Simon Garfield đề cập trong cuốn sách Just Your Type, sự ghét một font có thể có nguồn gốc từ những vết thương tâm lý còn lắm lại. “Font chữ có thể gợi lên ký ức, thậm chí còn nhiều hơn nước hoa”, ông viết. “Gill Sans có thể gợi nhớ lại những kỳ thi. Trajan có thể đưa ta nhớ lại một lựa chọn sai lầm tại rạp chiếu phim”.
Sự căm ghét Times New Roman hoặc Comic Sans đều có thể được giải thích bằng quan điểm này. Thật sự thuyết phục.
Phần kết
Có lẽ những cuộc tranh luận về font chữ và thiết kế sẽ không bao giờ chấm dứt, đặc biệt khi xu hướng thay đổi không có quy luật nào. Trong một tài liệu nội bộ của Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ, tác giả nhắc tới việc tài liệu trong tương lai sẽ sử dụng Calibri làm font mặc định vì nó đã được chọn làm font chữ chuẩn của Microsoft.
Tuy nhiên, vào năm 2021, Microsoft thông báo sẽ sớm ngừng sử dụng Calibri. Sau 17 năm dẫn đầu trong các ứng dụng Office, Calibri đã nhường chỗ cho Aptos, font chữ mặc định mới của Microsoft.
“Calibri đã là font chữ mặc định cho tất cả sản phẩm của Microsoft từ năm 2007, thay thế Times New Roman trên toàn bộ Office”, công ty công nghệ lớn tuyên bố. “Calibri đã phục vụ tốt, nhưng chúng tôi cho rằng đã đến lúc thay đổi”.
Thông tin chi tiết về font chữ Aptos - Ảnh: Internet.
Vì vậy, không cần phải phân tích tại sao một font chữ lại bị ghét, bị chê bai hay bị lãng quên. Một nhà thiết kế nổi tiếng đã từng nói: một font chữ tuyệt vời là font chữ mà người ta nhận ra ngay từ cái nhìn đầu tiên trước khi đọc được từ nào; điều này đúng cho cả những font chữ được yêu thích hay bị ghét bỏ.
Có những khi, người ta yêu hoặc ghét một font chữ chỉ vì sự đáng yêu hoặc đáng ghét của nó.
