Buzz
| Từ điển tiếng Việt | |
|---|---|
Bìa quyển Từ điển tiếng Việt (tái bản năm 2010) | |
| Thông tin sách | |
| Tác giả | Viện Ngôn ngữ học |
| Quốc gia | Việt Nam |
| Ngôn ngữ | Tiếng Việt |
| Thể loại | Từ điển |
| Nhà xuất bản | Nhà xuất bản Từ điển Bách khoa |
| Kiểu sách | Bìa cứng |
Từ điển Việt Nam, còn được biết đến với tên gọi Từ điển Hoàng Phê
Quá trình biên soạn
Việc biên soạn từ điển bắt đầu vào năm 1963, với việc thu thập ba triệu phiếu tư liệu và 100.000 phiếu biên soạn nhằm lựa chọn khoảng 40.000 mục từ.
Đề cương của Từ điển Việt Nam được soạn thảo ngay sau khi Viện Ngôn ngữ học được thành lập vào năm 1968. Dựa trên gần ba triệu phiếu ngữ cảnh từ nhiều nguồn tài liệu khác nhau, bao gồm ca dao, tục ngữ, thành ngữ Việt Nam, các tác phẩm văn học và các nghiên cứu khoa học, từ điển lần đầu tiên được phát hành vào năm 1988. Nhiều nhà văn hóa và nhà khoa học nổi tiếng ở Việt Nam đã tham gia đóng góp vào tác phẩm, cả về mặt trí thức lẫn công phu, đặc biệt là trong việc thảo luận đề cương và biên soạn các thuật ngữ.
Chất lượng nội dung
Dựng lên từ một khối lượng ngữ liệu khổng lồ và kinh nghiệm dày dạn trong lĩnh vực từ điển học, công trình này được biên soạn với sự chính xác và khoa học, từ ngữ được giải thích rõ ràng và hợp lý. Nhóm biên soạn đã xử lý các vấn đề về từ đồng âm và đa nghĩa một cách đầy đủ và chính xác, cung cấp nhiều ví dụ phong phú và điển hình, kết hợp sự hàn lâm và tính phổ thông trong một công trình thống nhất.
| “ | "Quyển từ điển đã được biên soạn trên cơ sở gần ba triệu phiếu tư liệu của Viện Ngôn ngữ học. Về thực chất nó là quyển từ điển đã được xuất bản tập I (A-C) trước đây dưới tên gọi Từ điển tiếng Việt phổ thông (Nhà xuất bản Khoa học xã hội, Hà Nội, 1975), nhưng có phần nào đơn giản hơn, đặc biệt về mặt các thí dụ (không có thí dụ trích dẫn nguyên văn ở các tác phẩm văn học, những thí dụ loại này thật ra chỉ thích hợp với loại từ điển cỡ lớn nhiều tập). Mặt khác nó cố gắng phản ánh đầy đủ hơn tình hình phát triển của tiếng Việt hiện đại với một số biến đổi đã hoặc đang diễn ra trong chuẩn từ vựng và chuẩn chính tả". - Trích Lời nói đầu (bản in lần thứ nhất). | ” |
| — Ban Biên tập Từ điển Tiếng Việt | ||
| “ | "Hiện nay chưa có chuẩn chính tả thống nhất đối với nhiều từ mượn gần đây của tiếng nước ngoài, phần lớn là thuật ngữ khoa học-kỹ thuật. Đối với những từ ngữ có dạng chính tả bằng chữ cái Latin có tính quốc tế, có hai chủ trương: 1. viết "nguyên dạng"; 2. viết phiên âm bằng vần của quốc ngữ. Chúng tôi nghĩ rằng cách viết nguyên dạng đối với từ ngữ có tính quốc tế là hợp lý, đáp ứng yêu cầu giao lưu văn hoá với các nước ngày càng mở rộng, dễ có chính tả thống nhất và tạo ra được sự thống nhất với quốc tế. Thực tế là mấy năm gần đây, lối viết gọi là nguyên dạng tên riêng nước ngoài và từ ngữ có tính quốc tế có xu hướng ngày càng phổ biến. Một số từ ngữ có tính quốc tế dùng gần đây trong tiếng Việt được viết hoàn toàn nguyên dạng: festival, stress, video, telex, FOB,... Tuy vậy cách viết phiên âm vẫn đang là phổ biến. |
” |
| — Ban Biên tập Từ điển Tiếng Việt | ||
Phát hành
Kể từ khi lần đầu xuất bản vào năm 1988, sách đã được sửa đổi, bổ sung và tái bản nhiều lần. Được đông đảo độc giả đón nhận ngay từ những ngày đầu, Từ điển Việt Nam đã nhận được nhiều đánh giá tích cực và sự khen ngợi từ nhiều bài viết. Đây là nguồn tra cứu đáng tin cậy cho các bài viết, sách chuyên khảo, luận án và các tác phẩm văn học, đồng thời là công cụ không thể thiếu của những người làm nghề viết lách, giảng dạy tiếng Việt và nhiều người khác.
Từ điển Việt Nam dày 1.208 trang, cung cấp giải thích cho khoảng 36.000 từ ngữ thường dùng trong giao tiếp hàng ngày, xuất hiện trên sách báo, các từ ngữ địa phương và thuật ngữ khoa học - kỹ thuật phổ biến.
Công trình đã trải qua hai lần chỉnh sửa:
- Vào năm 1992: điều chỉnh 2.770 định nghĩa, thêm vào 2.090 mục từ mới, cập nhật hoặc thay thế 10 ví dụ;
- Vào năm 2000: sửa 2.903 định nghĩa, bổ sung 1.670 từ hoặc nghĩa mới, loại bỏ 41 từ hoặc nghĩa cũ, thay đổi hoặc sửa chữa 387 ví dụ.
Tổng cộng có 39.924 mục từ được thu thập và giải thích. Sách được bổ sung thêm sáu phần phụ lục, bao gồm thông tin về các dân tộc Việt Nam, các tỉnh, thành phố, huyện, thị xã trong nước; tên viết tắt của các tổ chức quốc tế; đơn vị tiền tệ của các quốc gia và các đơn vị đo lường quốc tế.
Từ điển Việt Nam nổi bật với số lần tái bản và lượng phát hành lớn nhất: từ năm 1998 đến 2005, sách đã được tái bản 10 lần, với tổng số bản in lên đến 150.000 bản.
Ấn bản mới nhất được phát hành vào năm 2010, do Nhà xuất bản Từ điển Bách khoa phát hành.
Đánh giá
| “ | "Quyển Từ điển tiếng Việt này là quyển từ điển đầu tiên ở nước ta do một tập thể cán bộ ngôn ngữ học biên soạn trên cơ sở tư liệu tương đối đầy đủ. Nó có tác dụng thiết thực đối với việc chuẩn hoá và giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt. Đây là quyển sách cần thiết cho những người muốn tìm hiểu, học tập, trau dồi tiếng Việt." | ” |
| — Phạm Văn Đồng | ||
Vào năm 2005, công trình đã được vinh danh với Giải thưởng Nhà nước về Khoa học và Công nghệ.
Vấn đề mạo danh
Gần đây, một số nhà xuất bản ở Việt Nam đã phát hành các quyển từ điển tiếng Việt chất lượng kém, thuộc các tác giả như Vũ Chất, Bùi Minh Quốc, Hùng Thắng, Thanh Hương, Bằng Cẩm, Bùi Quang Tịnh, Bùi Thị Tuyết Thanh, v.v. Các từ điển này chứa nhiều định nghĩa sai lệch và không chính xác. Ví dụ: từ điển của Bùi Quang Tịnh và Bùi Thị Tuyết Thanh, xuất bản năm 2000, định nghĩa 'tâm lý học' là 'ngành y học nghiên cứu bệnh tim'; từ điển của Vũ Chất (Nhà xuất bản Thanh Niên - 2001) sai định nghĩa 'khai quật' là 'đào mồ lên' thay vì 'quật mồ' và 'đề án' là 'nghị án đưa ra để bàn luận'.
Đáng lưu ý là nhiều quyển từ điển giả danh là của 'Ngôn ngữ học Việt Nam'. Một số quyển khác như Từ điển Việt Nam của Mạnh Tường do Nhà xuất bản Văn hóa Thông tin phát hành năm 2009 và Từ điển Việt Nam của 'Nhiều tác giả' do Nhà xuất bản Hồng Đức phát hành năm 2008 còn ghi tên tổ chức biên soạn là 'Viện Ngôn ngữ' dưới dòng chữ mơ hồ 'Khoa học - Xã hội - Nhân văn', gây tổn hại đến uy tín của Viện Ngôn ngữ học và chất lượng của công trình.
- Bách khoa toàn thư Việt Nam
