Tự Nhận Thức - Hành Trình Tìm Hiểu Về Bản Thân Và Cách Hướng Tới Một Cuộc Sống Ý Nghĩa

Tự Nhận Thức - Hành Trình Tìm Hiểu Về Bản Thân Và Cách Hướng Tới Một Cuộc Sống Ý Nghĩa

Để đạt được tính toàn vẹn và độc nhất vô nhị trong bản thân, cũng như sống một cuộc đời tương xứng với ý muốn của chính mình, mỗi cá nhân cần học cách tương tác với bản thân và sống thực sự với chính mình. Quá trình này giúp ta nhìn nhận bản thân và thế giới xung quanh từ nhiều góc độ sâu sắc hơn, đồng thời đề ra những quy tắc đạo đức riêng biệt, đóng góp cho tính độc lập, tự do và hạnh phúc của chúng ta.

Tự nhận thức là quá trình nhận thức và hiểu về chính mình, giúp cho bạn có thể nhận biết và giải quyết các vấn đề của mình một cách hiệu quả hơn. Nó cũng giúp bạn hiểu rõ hơn về cảm xúc, hành động và tư duy của mình. Bên cạnh đó, tự nhận thức còn có nhiều lợi ích khác, bao gồm cải thiện sức khỏe tâm thần, giảm stress, tăng khả năng tập trung và nâng cao sự tự tin.

Cơ chế của việc tự nhận thức bao gồm các quá trình tâm lý học và sinh lý học phức tạp, bao gồm:

- Quá trình chú ý: Đây là quá trình chọn lọc các thông tin quan trọng từ môi trường xung quanh và chú ý tới chúng. Nó đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển kỹ năng tự nhận thức, vì nếu bạn không chú ý đến cảm xúc, suy nghĩ và hành động của mình, bạn sẽ không thể nhận ra chúng.

- Quá Trình Nhận Thức: Sau khi chú ý tới thông tin, quá trình nhận thức giúp bạn hiểu thông tin đó bằng cách đánh giá và tạo nên một ý nghĩa cho nó. Quá trình này cho phép bạn nhận ra các suy nghĩ, cảm xúc và hành động của mình.

- Quá Trình Đánh Giá: Sau khi nhận thức được các thông tin quan trọng, quá trình đánh giá giúp bạn đánh giá chúng và đưa ra các quyết định và hành động phù hợp. Quá trình đánh giá này bao gồm đánh giá các giá trị, mục tiêu, kỹ năng, nhu cầu và mong muốn của bản thân.

- Quá Trình Phản Hồi: Quá trình phản hồi cho phép bạn đánh giá lại kết quả của hành động và thay đổi chúng nếu cần thiết. Nó cho phép bạn học hỏi và phát triển các kỹ năng tự nhận thức của mình.

Tự Nhận Thức cũng bao gồm quá trình tổng hợp nhiều yếu tố đã ảnh hưởng đến cuộc sống của chúng ta, bao gồm gia đình, trường học, bạn bè thời thơ ấu và cả những mối quan hệ lớn hơn trong đời. Những yếu tố này, cũng như môi trường làm việc và những người chúng ta gặp gỡ, đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành nhận thức của chúng ta về cuộc sống và nhân sinh. Tôi sẽ gọi chúng là yếu tố ngoại cảnh. Thông thường, chúng ta cố gắng tìm kiếm sự đánh giá từ những yếu tố ngoại cảnh này để xác định giá trị của bản thân.

Tuy nhiên những lời nhận xét đó có đúng thật nói lên được giá trị của một con người? Tôi muốn các bạn hiểu một vài thuyết như sau: thuyết nhất nguyên, thuyết nhị nguyên và thuyết bất nhị. Đây đều là những khái niệm triết học đề cập đến bản chất của thực tại và mối quan hệ của chúng ta với thực tại. Dưới đây là những mô tả ngắn gọn về từng quan điểm:

- Thuyết Nhất Nguyên: Thuyết nhất nguyên là quan điểm cho rằng mọi thứ tồn tại cuối cùng đều là một. Điều này có nghĩa là tất cả thực tại, bao gồm các đối tượng vật lý, sinh vật sống và các khái niệm trừu tượng, có thể được hiểu là các khía cạnh khác nhau của một tổng thể thống nhất, duy nhất. Chủ nghĩa nhất nguyên có thể được coi là đối lập với chủ nghĩa nhị nguyên, cho rằng thực tế bao gồm hai phần riêng biệt và khác biệt.

- Lý Thuyết Nhị Nguyên: Lý thuyết nhị nguyên là quan điểm cho rằng thực tại được hình thành từ hai phần riêng biệt và khác biệt, như tâm trí và cơ thể, thiện và ác, hoặc Chúa và thế giới. Quan điểm này thường cho rằng hai phần này đối lập và không thể hòa quyện được.

- Lý Thuyết Bất Nhị: Lý thuyết bất nhị, còn được gọi là Advaita trong triết học Ấn Độ, là quan điểm cho rằng không có sự phân biệt cơ bản giữa bản thân cá nhân và vũ trụ. Các quan điểm phi nhị nguyên phủ nhận ý tưởng về thực tế bao gồm hai hoặc nhiều phần riêng biệt và khác biệt, thay vào đó xem vũ trụ là một tổng thể duy nhất, không thể chia cắt. Trong quan điểm bất nhị, tính hai mặt rõ ràng của sự vật được xem là không thật, và bản chất thực sự của thực tại được xem là vượt ra ngoài mọi khái niệm.

Về bản chất, lý thuyết nhất nguyên coi mọi thứ là một, lý thuyết nhị nguyên coi mọi thứ là hai và lý thuyết bất nhị coi mọi thứ nằm ngoài sự hai mặt của hai (tuy một nhưng hai, tuy hai nhưng một). Những quan điểm khác nhau này có thể có ý nghĩa quan trọng đối với cách chúng ta hiểu vị trí của mình trong thế giới và mối quan hệ của chúng ta với người khác và với vũ trụ nói chung. Ví dụ như cái của ta và cái không phải của ta. Vậy liệu 'những lời nhận xét về ta' và 'ta' có phải là một? Hay là hai? Hay là tuy một nhưng hai?

Các nghiên cứu về bản chất của 'ta' và 'bên ngoài ta' đã trở thành một vấn đề quan trọng trong lĩnh vực triết học. Theo lý thuyết nhị nguyên, hai khái niệm này có thể so sánh được nhưng cũng có thể không, vì sự lựa chọn của hệ quy chiếu có thể dẫn đến kết quả không có ý nghĩa.

Tuy nhiên, trong thực tế, phần lớn mọi người thường đặt bản thân mình trong hệ quy chiếu của người khác và đưa ra những quyết định không phù hợp với bản thân mình. Điều này cho thấy rằng một cá thể có thể đại diện cho chính mình nhưng không thể tách biệt hoàn toàn khỏi môi trường xung quanh.

Tương tự như hai thái cực âm-dương, mỗi thái cực đại diện cho bản thân nhưng vẫn phải tồn tại trong một khối tổng thể để xác định hai thái cực đó. Tương tự, bản thân mỗi cá thể cũng là một 'thái cực' và bị ảnh hưởng bởi môi trường xung quanh, nhưng vẫn giữ được sự riêng biệt của mình.

Thậm chí, những suy tư và cảm xúc của mỗi người cũng là một dạng 'thái cực' riêng biệt không thể tách rời khỏi thân thể nhưng vẫn tồn tại song song.

Hơn thế nữa, tất cả chúng ta đều là một phần của 'thái cực' và cách chúng ta nhận thức về bản thân cũng là một khía cạnh của 'thái cực'. Vì vậy, quan điểm của người khác đối với một cá nhân có thể không có tác động trực tiếp nhưng vẫn tồn tại trong mỗi người và được thể hiện thông qua lời nói để ảnh hưởng đến cá nhân đó.

'Nhị nguyên' và 'nhất nguyên' là những khía cạnh của sự hiểu biết tiến thoái tự nhiên, như đã được đề cập trong Triết học Tinh hoa và Phong cách Triết học Tinh hoa. Chuyển từ khái niệm hai nguyên qua một nguyên là chuyển từ trạng thái mê mải sang sự giác ngộ: điều này đòi hỏi một cuộc cách mạng và phá vỡ.

[...]

Chuyển từ hai nguyên sang một nguyên đồng nghĩa với một sự đổi mới hoàn toàn. Quá trình học của hai nguyên là quá trình phân biệt nội và ngoại, hay nói cách khác, là quá trình phân chia 'tôi' và sau đó là việc tôn vinh cái 'Tôi' trở nên quan trọng hơn 'người' ở mọi khía cạnh về cả vật chất và tinh thần.

[...]

Dương luôn sử dụng biểu tượng cho cái Hay, cái Đẹp, cái Sáng chói, trong khi Âm thường được sử dụng để biểu thị những điều Dở, Xấu, Tối tăm. Đó là ý nghĩa cơ bản của chúng. Tuy nhiên, từ góc độ triết học nhất nguyên, Âm và Dương không bao giờ tồn tại với ý nghĩa tuyệt đối mà chỉ mang ý nghĩa tương đối. Do đó, người ta thường nói: nếu thấy lợi mà cho là lợi mà không nhận ra hại của nó, hoặc nếu thấy hại mà cho là hại mà không nhận ra lợi ích của nó, thì chưa chắc đã hiểu đúng lý trí.

– Thu Giang Nguyễn Duy Cần (trích từ bản dịch của Huyền giải).

Làm thế nào để chúng ta có thể vượt qua quan điểm nhị nguyên và chuyển sang quan điểm bất nhị hoặc nhất nguyên?

Bước đầu tiên để vượt qua quan điểm nhị nguyên là nhận ra rằng nó hiện diện trong chúng ta. Tư duy nhị nguyên đã thấm sâu vào văn hóa và cách nhìn của chúng ta, và việc nhận ra và vượt qua những hạn chế của nó có thể là một thách thức lớn.

Sau khi nhận ra quan điểm nhị nguyên, chúng ta có thể bắt đầu phát triển quan điểm bất nhị hoặc nhất nguyên hơn. Điều này liên quan đến việc học cách nhìn xa hơn hai mặt rõ ràng của sự vật và nhận ra sự kết nối cơ bản giữa tất cả mọi thứ.

Để làm điều này, chúng ta cần phát triển sự hiểu biết sâu sắc và trực giác của mình, đồng thời học cách nhìn xa hơn những giới hạn của lý trí. Chúng ta cần học cách đặt câu hỏi về những giả định và niềm tin của mình, đồng thời tiếp cận thế giới với một tâm hồn cởi mở và sẵn lòng học hỏi.

Tương tự như vậy, chúng ta cần tiếp tục mở rộng ý thức về bản thân và học cách quan sát những suy nghĩ và cảm xúc của chính mình một cách sâu sắc. Chúng ta cần phát triển khả năng nhận biết những cấu trúc tư duy hạn chế của chúng ta và cách chúng khiến chúng ta bị giới hạn trong hành vi và suy nghĩ quen thuộc.

Thông qua việc tự quan sát và nhận thức sâu hơn, chúng ta có thể bắt đầu vượt qua những hạn chế của quan điểm nhị nguyên và phát triển một góc nhìn không giới hạn hơn. Đây là một quá trình đầy thách thức và đôi khi không thoải mái, nhưng lại là điều cần thiết nếu chúng ta muốn thúc đẩy sự đổi mới và xây dựng một thế giới công bằng, bền vững và nhân ái hơn.

Làm thế nào để hiểu sự khác biệt giữa 'nhất nguyên luận', 'nhị nguyên luận' và 'bất nhị luận' để áp dụng vào việc tự nhìn nhận bản thân và phát triển một lối sống đúng đắn?

Để hiểu rõ hơn về bản chất của các khái niệm 'nhất nguyên luận', 'nhị nguyên luận' và 'bất nhị luận', cũng như áp dụng chúng vào việc tự phân tích và phát triển một cách đúng đắn, chúng ta không nên tiếp cận chúng theo cách truyền thống mà thay vào đó cần có tinh thần tò mò và trăn trở về bản thân. Điều này đòi hỏi chúng ta phải có một cấp độ nhận thức đầy đủ và sẵn lòng đối diện với suy nghĩ và niềm tin của mình, từ đó chúng ta có thể nhận ra những hạn chế của quan điểm nhị nguyên và mở rộng kiến thức của mình đến khái niệm bất nhị.

Việc phát triển góc nhìn bất nhị không chỉ đơn thuần là kết quả của việc nghiên cứu tri thức mà còn là sự chuyển đổi bản thân ở mức độ cơ bản. Sự chuyển đổi này có thể được tạo điều kiện thông qua nhiều phương tiện khác nhau như thiền định và chánh niệm, giúp chúng ta nuôi dưỡng ý thức và kết nối mạnh mẽ hơn với thế giới xung quanh.

Cuối cùng, mục tiêu của việc hiểu những khái niệm này không phải là để có được một hiểu biết cố định hoặc tuyệt đối, mà là để sống một cuộc sống hòa hợp hơn với trật tự tự nhiên của mọi thứ. Bằng cách nhận ra sự liên kết cơ bản giữa tất cả mọi thứ, một người có thể bắt đầu sống với ý định và mục đích lớn hơn, hướng tới một cuộc sống trọn vẹn và ý nghĩa hơn.

Trong phần này, mục đích của tôi là mong muốn các bạn nhận ra rằng bạn là duy nhất, độc nhất, chỉ tồn tại trong thời điểm hiện tại. Quá khứ và tương lai chỉ là những khái niệm mơ hồ và tương đối, vì thực tế là khi nhắc đến quá khứ hoặc tương lai, đó chỉ là một thực tại tồn tại trong suy nghĩ của bạn khi bạn nhớ lại hoặc mơ ước về chúng. Điều này cũng có nghĩa là bạn không thể sống trọn vẹn ở hiện tại nếu bạn mãi mãi sống trong quá khứ hoặc tương lai. Khi bạn hiểu rõ về bản thân và cuộc sống của mình, bạn sẽ tự nhiên nhận ra động cơ và nguyên nhân của hành động của mình, từ đó bạn có thể tạo ra cuộc sống hiện tại để đạt được những gì bạn mong muốn trong tương lai.

Chúc mừng các bạn thành công.