Tử nơi giữa thiên đàng: Thí nghiệm phục hồi tự nhiên tại Hà Lan bất ngờ gây ra kết cục kinh hoàng chưa từng thấy, mùi vị của sự chết lan tỏa khắp nơi

Một thí nghiệm với hy vọng tạo ra một thiên đường cho các loài động vật, nhưng kết quả lại đem lại một thảm họa đáng sợ quá mức.

Với Karin Schulting, cảnh tượng ngày hôm ấy giống như một cơn ác mộng, với mùi hương của cái chết lan rộng không gian.

'Khủng khiếp đến mức không thể diễn tả. Tôi vẫn cảm nhận được mùi đó đến bây giờ,' - Schulting nhớ lại.

Schulting là một nhà hoạt động vì quyền lợi động vật tại Hà Lan. Trong nhiều năm, bà đã nghe nhiều lời đồn về sự không ổn tại Oostvaardersplassen - một khu bảo tồn tự nhiên còn được gọi là 'Serengeti của Hà Lan'. Tuy nhiên, đến năm 2017, bà mới thực sự chứng kiến ​​cảnh tượng kinh hoàng đó!

'Chúng ta gọi nó là gì? Chắc chắn là tử nơi. Một nơi không có chỗ để chôn cất,' - Schulting nhớ lại, nhấn mạnh những bộ xương và thi thể nằm vụn vặt trên cánh đồng.

Dự án đối lập phản ứng

'Serengeti của Hà Lan' (Serengeti Hà Lan) là một dự án nhằm phục hồi tự nhiên tại mảnh đất phía đông Amsterdam. Tuy nhiên, dự án đã gây ra hiệu ứng phản tác dụng. Môi trường đặc biệt dành cho hươu đỏ, ngựa và các loài động vật khác đã trở thành một tử địa, khiến chúng chết hàng loạt với số lượng lên đến hàng ngàn con.

Oostvaardersplassen là một vùng đất mới xuất hiện từ năm 1968, khi nước biển rút lại để tạo ra không gian cho 2 thành phố mới tại Hà Lan. Thế nhưng, vào những năm 1970, khu vực này vẫn phát triển rất kém. Sau đó, nhà sinh thái học Frans Vera đã có ý tưởng sáng tạo, sử dụng gia súc và động vật ăn cỏ để tái tạo lại cách sống của các loài đã tuyệt chủng, biến Oostvaardersplassen thành một khu vực phục hồi tự nhiên nổi tiếng, thậm chí được chuyển thể thành phim vào năm 2013.

Tuy nhiên, mọi thứ đã trở nên phản tác dụng. Các loài động vật ăn cỏ đã được nuông chiều quá mức, dẫn đến sự phát triển quá nhanh của chúng. Kết quả là hàng nghìn sinh vật đã chết đói tại Oostvaardersplassen, nơi vốn được hy vọng là thiên đường cho hươu, ngựa và gia súc.

'Thí nghiệm này đã thất bại hoàn toàn,' - từ lời của Patrick van Veen, một chuyên gia sinh học đã thành lập một đề xuất thu được 125.000 chữ ký để ngăn chặn sự đối xử tệ hại với động vật tại Oostvaardersplassen. 'Có khoảng 20% - 30% cá thể chết đói mỗi năm vì các lý do tự nhiên, nhưng số lượng sẽ tăng mạnh trở lại khi hè đến, và không có bất kỳ cơ chế kiểm soát nào. Thường thì cần có các loài săn mồi như sói, nhưng khu vực này quá nhỏ để chúng tồn tại.'

Năm 2017, một hội đồng đặc biệt do chính quyền địa phương thành lập đã kêu gọi kiểm soát các loài ăn cỏ theo cách tự nhiên. Các loài động vật ăn cỏ lớn chỉ nên được giới hạn tối đa ở mức 1.500 con nhằm ngăn chặn thảm họa xảy ra vào mùa đông.

Sai lầm từ cách tiếp cận

Theo Frank Berendse - giáo sư bảo tồn và sinh thái học tại Đại học Wageningen, có một mâu thuẫn lớn trong phương pháp tiếp cận của thí nghiệm này.

Cụ thể, dự án phục hồi tự nhiên tại Oostvaardersplassen đã áp dụng nguyên tắc 'không can thiệp', nhưng thực tế lại phải đối mặt với sự can thiệp của con người từ khi vùng đất này được lấy lại từ biển. Mực nước được kiểm soát để duy trì mô hình chăn thả.

Khi số lượng lợn lòi tăng cao ở khu bảo tồn, các kiểm lâm đã quyết định thực hiện việc diệt chúng.

'Dù dự án theo đuổi nguyên tắc không can thiệp, nhưng nếu tự nhiên không phản ánh như mong muốn, chúng ta sẽ thực hiện biện pháp can thiệp,' - Berendse nhận xét. 'Điều này tạo ra sự mâu thuẫn.'

Vào đầu những năm 1990, quản lý đã đưa hươu đỏ vào Oostvaardersplassen để giúp kiểm soát cây bụi già cỗi - thức ăn mà bò và ngựa không thể tiêu thụ. Tuy nhiên, diện tích của khu bảo tồn quá nhỏ so với lượng loài ăn cỏ cỡ lớn.

Chuyên gia kỳ vọng rằng các loài săn mồi như sói sẽ xuất hiện và giúp kiểm soát số lượng loài ăn cỏ, nhưng điều này không xảy ra vì diện tích quá hạn chế. Kết quả là số lượng loài ăn cỏ ngày càng tăng, vượt qua 5000 con và phải sống trong không gian chỉ 2500ha - chỉ 1/4 diện tích của Disney World.

Do số lượng lớn và diện tích nhỏ, khi mùa đông đến, các loài vật không còn nơi nào để tìm kiếm thức ăn và phải chịu sự giới hạn từ hàng rào. Họ không thể di chuyển nữa. Mùa đông 2017 - 2018 trở thành cơn ác mộng khi Karin Schulting đến thăm Oostvaardersplassen lần đầu tiên.

Thất bại của thí nghiệm, cơn ác mộng mùa đông và sự tức giận từ công chúng

Đó là một mùa đông khắc nghiệt, ẩm ướt và thiếu thực vật cho các loài ăn cỏ cỡ lớn. Hơn 3000 con, chiếm 60% tổng số ngựa, gia súc và hươu, đã chết tại Oostvaardersplassen. Một thảm họa đói khát đã lan rộng.

Sau đó, Schulting - một nhà hoạt động vì quyền động vật, đã đưa ra kiến nghị phản đối câu chuyện này. Trên Facebook, hình ảnh về xác các loài vật ở Oostvaardersplassen được lan truyền rộng rãi, kèm theo là sự phẫn nộ gia tăng.

Vào tháng 9/2018, các nhà chức trách ở Flevoland đã đề xuất thay đổi chính sách quản lý tại Oostvaardersplassen, với kế hoạch giảm số lượng động vật. Họ đặt giới hạn là 1.100 con thú ăn cỏ cỡ lớn, dẫn đến việc bắn hạ gần 2000 con hươu còn sót lại để bán thịt cho con người.

Tóm lại, chính sách 'không can thiệp' tại Oostvaardersplassen gần như không còn hiệu quả. Nhiều người cho rằng khu bảo tồn này là một thất bại to lớn. Tuy nhiên, một số nhà sinh thái học nhận định Oostvaardersplassen vẫn đóng vai trò quan trọng bằng cách cung cấp bài học cho các khu bảo tồn tương tự ở châu Âu.

Rõ ràng, việc phục hồi tự nhiên cần được thực hiện ở quy mô lớn hơn và phải xem xét các yếu tố như động vật săn mồi. Theo Koen Arts - một nhà khoa học xã hội, bảo tồn thiên nhiên cần phải tách biệt với con người. Tuy nhiên, thực tế lại cho thấy con người có nhiều ảnh hưởng lớn trong lĩnh vực này - về mặt xã hội, chính trị và đạo đức.

Theo Frans Vera - một nhà sinh học người Hà Lan, sự phát triển của Oostvaardersplassen lại gây ra nhiều hệ quả đau đớn. Ông nhấn mạnh rằng có quá nhiều quan điểm trong lĩnh vực này, thường thiên về một số loài nhất định.

'Một số người mong muốn có nhiều chim hơn, trong khi số khác lại muốn thấy nhiều bướm bay. Nhưng nếu chim ăn bướm, chúng sẽ bị loại bỏ. Đó là thực tế của khu bảo tồn tự nhiên.'

Hiện tại, thí nghiệm tại Oostvaardersplassen đã dừng lại. Vera cảm thấy tiếc nuối, cho rằng đó là quyết định quá sớm.

'Bạn có biết khu vực này tồn tại trong bao lâu không? Chỉ từ năm 1968 thôi. Nó như một đứa trẻ, và giờ chúng ta phải kỳ vọng nó hành động như một người trưởng thành.'