Tuổi Teen - Một Bức Tranh Lớn Chưa Hoàn Thiện

 Nuôi con như trồng một cây. Cây chuyển mùa, chúng ta cũng phải thay đổi. Làm thế nào để hai sự chuyển đổi này hoà hợp và đi đến tương lai không chắc chắn?

Ado - tuổi chuyển mùa

'Ado' là từ viết tắt của 'adolescent' trong tiếng Anh và Pháp, có nghĩa là 'thanh niên' trong tiếng Việt. Theo WHO, đây là giai đoạn từ 10 - 19 tuổi, là thời kỳ chuyển đổi từ tuổi thiếu niên sang tuổi trưởng thành.

Đây là thời kỳ quan trọng trong sự phát triển của mỗi cá nhân, là nền tảng cho sức khỏe về cả thể chất và tinh thần, định hình nhân cách suốt cả cuộc đời.

Tuổi teen đồng nghĩa với sự phát triển nhanh chóng về mặt cơ thể, tâm lý và nhận thức; đồng nghĩa với sự biến đổi nhanh chóng của cảm xúc, hành vi và tình dục; thậm chí đồng nghĩa với những cuộc khủng hoảng.

Trước khi dùng những từ nặng nề để mô tả về con cái, hãy bình tĩnh quan sát. Và hãy nhớ rằng tuổi teen là một giai đoạn quan trọng trong cuộc đời! Tất cả mọi thứ từ bên trong: cơ thể, tâm hồn, tính cách, tâm trạng, đều đang trong sự biến động, và con cái chúng ta đang phải đối mặt với những biến động đó.

Sự mâu thuẫn bên trong khiến con cái của chúng ta cảm thấy bối rối và khó hiểu về bản thân. Chúng cảm thấy cần tự do nhưng lại muốn sự ổn định từ phía cha mẹ, mong muốn độc lập nhưng cũng muốn được chăm sóc. Chúng bị rối loạn giữa sự tức giận và lòng nhân ái, giữa sự vô tâm và trách nhiệm, giữa việc kiên nhẫn và quyết đoán...

Và điều khó khăn nhất là chúng không thể diễn đạt được những mâu thuẫn này, và vì vậy không thể nói cho người lớn hiểu và thông cảm.

Ngoài ra, còn áp lực từ bên ngoài như so sánh với bạn bè, áp lực từ gia đình và mong đợi từ xã hội, cũng như áp lực từ cuộc sống hiện đại.

Trong cuộc sóng gió, họ va chạm với nhau bất chấp.

Đó là cuộc khủng hoảng kép của cha mẹ và con cái, đầy rẫy những biến động tâm lý và sự khám phá về bản thân.

Nếu bạn là người trung niên và có con ở độ tuổi teen, hai cuộc khủng hoảng này có thể gặp nhau, tạo nên những xung đột căng thẳng.

Trong những mâu thuẫn, qua sự giao tiếp, cả hai bên đều trải qua những cảm xúc tiêu cực như giận dữ, thất vọng và tổn thương.

Trong một văn hóa gia đình truyền thống, cha mẹ thường áp đặt con cái bằng tôn trọng và quyền lực: 'Mẹ lúc nào cũng nổi cáu và nói 'tao là mẹ mày...'. - Con phản ứng thế nào? - Con im lặng và đợi bão qua.'

Hoặc ngược lại, với sự tự do tự tại, đứa con có thể trở nên tự cao tự đại: 'Chị yêu cầu nó ngồi xuống nói chuyện, nhưng nó lại đập bàn và phản ứng quát mắng. Ở công ty, nó không nghe lời mọi người và về nhà bị mắng. Có đủ sỉ nhục chưa?'

Một lần nữa, người lớn hãy bình tĩnh nhìn vào những đứa trẻ mà họ sinh ra. Tuổi teen là thời kỳ không ngừng tìm kiếm sự tự do và tự chủ, như là một phần không thể thiếu của cuộc sống của họ! Điều này tạo ra những bất đồng tự nhiên về quyền lợi, quyền hạn và vị trí của từng bên.

Cha mẹ thường nghĩ rằng họ đã tạo điều kiện và ưu đãi cho con cái và mọi quyết định nên được đàm phán, trong khi đứa trẻ muốn thêm quyền và vị trí trong quyết định gia đình.

Khác với trẻ con, thiếu niên dần phát triển tư duy để lập luận cho hành động và thái độ của mình, nhưng cha mẹ thường trách móc rằng 'con cứ cãi lại' và thậm chí phê phán các quyết định của người lớn, mà cha mẹ thường gọi là 'trứng đòi hơn vịt'.

Do đó, thực tế là cha mẹ và con cái thường không thống nhất về lý lẽ. Cha mẹ dựa trên các nguyên tắc đạo đức, truyền thống văn hóa và xã hội. Trong khi đó, con cái dựa vào cá nhân của họ và thường cảm thấy bất công khi gặp xử sự không công bằng.

Cha mẹ mong muốn con hòa nhập vào xã hội và thành công trong sự nghiệp và cuộc sống, nên muốn điều chỉnh con theo quy chuẩn xã hội. Tuy nhiên, đứa con phản đối vì cho rằng điều này quá nặng nề, lệ thuộc và cứng nhắc. Hãy xem ví dụ về một việc thường ngày như dọn phòng.

'- Dọn phòng của mày đi, ở trong nhà này, mọi người đều phải tự dọn dẹp phòng của mình!'

'- Nếu ai làm việc đó, thì sẽ là việc của người đó! Tớ cảm thấy hạnh phúc khi có thể tự quản lý phòng của mình. Mẹ cứ nghĩ tớ bừa bãi nhưng tớ luôn tìm thấy mọi thứ cần trong cái cảnh tình lộn xộn ấy.'

Hoặc một ví dụ khác: cả nhà cùng đi thăm họ hàng.

'- Sao mày lại nhìn điện thoại suốt chặng đường nhỉ? Đến nhà bác mà không chào hỏi và tâm sự với bác và các chị sao?'

'- Ơ, trên xe, bố mẹ cứ nói chuyện về công việc và chính trị, chả hỏi gì tớ cả! Mà bác cũng thú vị, mỗi khi nào bố mẹ hỏi điểm số hoặc chuyện yêu đương, bác lại thích thú. Không có chủ đề nào thú vị hơn à? Và tại sao người lớn lại thích hỏi đến điểm số và tình yêu mỗi khi?'

Hiển nhiên, các cuộc trao đổi trên đây đang 'đối đầu' với nhau vì mỗi bên đều 'cố thủ' theo logic của mình. Xác định ai đúng - ai sai, ai phải - ai trái ở đây sẽ không hợp lý và chỉ tăng thêm căng thẳng trong giao tiếp.

Nếu mối quan hệ cha mẹ và con cái theo hướng 'trên mệnh lệnh, dưới vâng lời' với các quy tắc, lệnh cấm, và sự ép buộc, thì sẽ không chỉ làm gia tăng xung đột mà còn loại bỏ những giải pháp hòa hợp và công bằng.

Theo quan sát từ thực tế làm việc trong giáo dục, hiện nay, phụ huynh có hai cách tiếp cận chính để giải quyết xung đột: hoặc là 'bỏ qua, nói chẳng nghe, để cuộc sống dạy bảo', hoặc 'phải can thiệp sâu hơn để kiểm soát'. Những phương pháp đối thoại, trao đổi, thậm chí là đồng thuận vẫn hiếm trong hầu hết các gia đình.

Chuyển mùa trong hòa bình

Tuy nhiên, các phụ huynh hãy bình tâm một lần nữa, vì xung đột là một phần không thể thiếu của cuộc sống. Xung đột với con ở tuổi 'nửa ông nửa thằng' chỉ là vấn đề tạm thời nếu xem xét đến chiều dài cuộc sống của chúng ta và của con. Đây là cơ hội để hai thế hệ định rõ trách nhiệm, vị trí và tầm quan trọng của mỗi người trong gia đình.

Những xung đột gia đình đã và đang có ảnh hưởng, trực tiếp hoặc gián tiếp, đến kỹ năng giao tiếp và hành vi. Nếu xung đột được thảo luận và giải quyết trong một môi trường lắng nghe, tôn trọng và thông cảm, thì sẽ tạo ra những ảnh hưởng tích cực đến con cái, giúp họ phát triển trong suy nghĩ và hành động.

Nếu xung đột được giải quyết một cách độc đoán, ép buộc, chúng ta đang gián tiếp đóng góp vào việc tạo ra sự dối trá (để tránh trách nhiệm), sự chịu đựng (để trôi qua) hoặc thái độ hung hăng, bạo lực (để tự vệ) không chỉ trong mối quan hệ gia đình và bạn bè ngay bây giờ, mà còn trong xã hội và công việc trong tương lai.

Trong bài viết này, tôi muốn nhắc lại ba lần rằng 'hãy bình tĩnh', bởi tôi hiểu rằng điều này không dễ dàng và tự nhiên cho mỗi người cha mẹ. Nhưng với con cái, thái độ của chúng ta quan trọng hơn tất cả, những kỹ năng trong việc nuôi dạy, giao tiếp và ứng xử sẽ đến sau. Và trên hết là tình yêu thương và niềm tin vào con cái!