Tuổi Trẻ - Quan Sát Gì Về Những Người Đã Mất Trong Đại Dịch Covid?

Trong dòng đời biến đổi, cái chết hiển nhiên là điều khiến con người đau lòng và lo sợ nhất. Cái chết là một trải nghiệm riêng tư, đầy bí ẩn và xa lạ. Thậm chí, nó gần gũi hơn với chúng ta khi ta còn sống. Đại dịch Covid-19 đặt chúng ta trước cái chết một cách trực tiếp nhất, khi nó lấy đi sinh mạng của hàng nghìn người, bao gồm cả những người trẻ tuổi. Bài viết này không chỉ đề cập đến sự rủi ro, mà còn mở ra một cái nhìn tích cực về cuộc sống và cái chết. Như Victor Frankl từng nói, 'Con người không thể tránh khỏi những biến cố, nhưng họ có thể chọn cách đối diện với chúng'. Hãy cùng nhau khám phá hành trình giữa sự sống và cái chết để mỗi ngày ta sống trọn vẹn và ý nghĩa hơn.

1.   

Sự Liên Kết Giữa Sự Sống và Cái Chết

Từ thời cổ đại, nhiều nhà tư tưởng đã đưa ra lời khuyên về cái chết và cách đối mặt với nó. Michel de Montaigne, một triết gia Pháp thế kỷ XVI, đã truyền đạt triết lý của Cicero 'Học triết học, nghĩa là học cách chết'.

Thông thường, khi nói đến sống và chết, người ta cứ nghĩ nó là hoàn toàn tách biệt. Một cái cây hay một con vật đã chết thì không thể sống lại được. Hai phạm trù ấy xa lạ với nhau ví tựa Mặt Trăng với Mặt Trời. Nhưng nếu nhìn ở góc độ khác thì không phải như thế, cái chết không phải là thứ bất biến, đứng yên và tĩnh lặng như một dấu chấm hết. Chết và sống là hai mặt mang tính mâu thuẫn trên cùng một thực tại. Hegel khẳng định rằng “Nhưng giải nghĩa cho đúng thì phải nhìn nhận rằng, sự sống đã mang trong mình nó hạt giống của sự chết, và nói chung thì tất cả những vật hữu hạn đều mang trong mình chúng cái mầm mống hủy hoại của chúng”.

Như vậy tương quan giữa sống và chết cũng giống như hai thái cực Âm-Dương của Lưỡng nghi, trong Âm có Dương và trong Dương cũng có Âm. Tương tự như thế, trong sự sống có “hạt mầm” của cái chết và ngược lại trong cái chết cũng có “hạt mầm” của sự sống.

Sống và chết chẳng những mâu thuẫn với nhau theo chiều của thời gian mà còn mâu thuẫn trong tâm thức của con người. Xét theo chiều thời gian, cuộc sống con người chẳng qua chỉ là một tiến trình hướng về cái chết. Nhưng nếu nhìn ở khía cạnh này, con người không có gì cần thiết để học cách chết cả, bởi đó là một quy luật bất di bất dịch của cuộc sống.

Người ta không chỉ sống bởi thân xác mà còn sống bởi tinh thần nữa. Con người là sinh vật duy nhất ý thức rằng mình sẽ chết. Chắc hẳn, đã có một lúc nào đó trong cuộc sống, chúng ta nghe ai đó tâm sự rằng: “Tôi như đã sống lại từ cõi chết”, “Tôi không phải là tôi của ngày xưa nữa, tôi ngày xưa đã chết rồi”. Cái chết người ta đề cập đến không phải là cái chết về thể lý, mà đó là cái chết về mặt tinh thần, chết cho những sợ hãi, chết cho những khổ đau của kiếp nhân sinh, chết cho những đam mê trần tục, chóng vánh và phù du…Nói một cách phổ quát nhất chính là “cái chết của bản ngã”, tức là chết cho những ham muốn và “mê mờ” của tâm trí.

2.   

Nhìn vào cái chết là để học cách sống

Cuộc sống là món quà tuyệt vời mà tự nhiên ban tặng cho mỗi con người. Nhưng không phải ai cũng biết cách sống ý nghĩa. Trong quãng đời sống này, con người thường mê hoặc trong những hình ảo, mê mải với vật chất, sống trong cái ích kỷ của riêng mình. Mỗi người đều có những ham muốn riêng, có thể là quyền lực, vị trí, danh tiếng, tiền bạc... Bản ngã luôn tìm kiếm, luôn tham lam, tranh đua và không bao giờ biết đủ. Điều đó tạo nên một ấn tượng mê mải rằng “Chỉ khi có những thứ này, thì ta mới có giá trị”.

Tôi tin rằng, mỗi người trong chúng ta ít nhất một lần đã chứng kiến cái chết của người thân. Phải chứng kiến bằng đôi mắt, phải nắm lấy tay, nhìn nhìn khuôn mặt, nhìn thấy hình ảnh khi người đó được chôn cất lại... Đó là lúc mà ta thực sự hiểu về cuộc đời, hiểu về con người, hiểu về cái chết và ý nghĩa của cuộc sống là gì? Khi đã hiểu được cái chết, ta mới có thể bình tĩnh, yên lòng nghĩ về đời sống của mình và suy nghĩ về những người còn sống. Hơn hết, ta nhận ra rằng mình cần phải sống. Tôi cần phải sống! Và phải sống thật đầy đủ, thật mãnh liệt.

Chính vì vậy, khi đối mặt với cái chết, ta mới thực sự nhận ra ý nghĩa của cuộc sống, để từ bỏ những ích kỷ và sống một cuộc đời thực sự của chính mình, sống ý nghĩa trong từng khoảnh khắc hiện tại. Bởi vì ý thức là một sức mạnh tiềm ẩn trong mỗi khoảnh khắc hiện tại. Giá trị của cái chết nằm ở việc nó thúc đẩy ta sống một cuộc sống có ý thức hơn, mạnh mẽ hơn.

Cuộc sống là một món quà quý giá mà thiên nhiên đã ban tặng cho mỗi con người. Tuy nhiên, không phải ai cũng biết cách sống một cách ý nghĩa. Trong suốt quãng đời sống này, con người thường bị mê hoặc bởi những ảo tưởng, mê mải trong vật chất, sống trong sự ích kỷ của chính mình. Mỗi người đều có những ham muốn riêng, có thể là quyền lực, vị trí, danh tiếng, tiền bạc... Bản ngã luôn tìm kiếm, luôn tham lam, tranh đua và không bao giờ thấy đủ. Điều này tạo ra một ấn tượng mê hoặc rằng “Chỉ khi có những thứ này, ta mới có giá trị”.

Chọn lựa một cuộc sống có ý nghĩa cho bản thân

Cái chết như là một chiếc gương phản chiếu cuộc sống. Học cách đối diện với cái chết không chỉ là học cách nhìn nhận cuộc sống qua nhiều góc độ khác nhau. Mỗi hình ảnh hiện lên trong “gương của cái chết” đều dạy ta những bài học mới về cuộc sống. Khi đó, ta biết mình cần “chết” cho những thứ gì và “sống” với những giá trị nào. Có người đã từng nói rằng “Ta không được lựa chọn nơi mình sinh ra nhưng ta được lựa chọn cách mình sẽ sống” và lựa chọn cách sống tức là lựa chọn cách chết.

Nếu ta nhìn vào cái chết như là điểm kết thúc của thời gian, nhận ra rằng cuộc sống có hạn, ta sẽ trân trọng từng khoảnh khắc của cuộc sống này, sống mỗi phút mỗi giây với ý nghĩa. Trong cuốn “Tạng thư sống chết”, Thiền sư Sogyal viết rằng: “Khi cuối cùng chúng ta biết chúng ta sẽ chết và mọi sinh linh sẽ chết cùng ta, ta bắt đầu cảm nhận một sự cháy bỏng, gần như khiến trái tim ta đau đớn, rằng mỗi khoảnh khắc mới mong manh và quý báu làm sao?”

Nếu cái chết đưa ta rời bỏ cuộc sống này mà không mang theo bất cứ điều gì, ta cần nhận ra rằng mình phải chết cho những ham muốn tham lam, cho những thứ vật chất hư ảo. Từ đó, ta có thể sống một cuộc sống giản dị, thanh thản, không hoang phí, không đua đòi những thứ tạm bợ của cuộc đời. Như mây trắng trôi giữa bầu trời, cuộc đời con người ngắn ngủi và không điều gì trên thế giới này là vĩnh cửu. Cái chết dạy cho con người nhận biết sự tạm bợ và tính vô thường của cuộc sống để sống một cách bình an hơn.

Khi cảm nhận cái chết làm con người trở nên bình đẳng, không còn sự phân biệt giàu nghèo, quyền lực hay dân chủ quý... Ta học được cách sống khiêm nhường, tôn trọng mọi người, xem mỗi con người như một thể chất bình đẳng, không ai cao quý hơn ai. Cuộc đời này không phải là cuộc đua về chiến thắng vì tất cả chúng ta đều chịu thua trước “bàn tay cứa của tử thần”. Chiến thắng lớn nhất là chiến thắng bản thân.

Nếu cái chết khiến con người đau đớn vì sự chia ly giữa hai thế giới, không còn cơ hội nói lời cuối cùng, dù đó là lời biệt ly hay lời xin lỗi. Vậy thì, khi còn sống trên thế gian này, chúng ta cần học cách đối diện với cái chết bằng cách từ bỏ bản ngã ích kỷ, sống yêu thương hơn, cho đi nhiều hơn, và trân trọng từng khoảnh khắc ở bên nhau.

Ngày nay, nhiều vợ chồng mâu thuẫn vì những vấn đề nhỏ nhặt không đáng kể; nhiều thành viên trong gia đình cãi vã, ganh đua với nhau... Nếu họ suy nghĩ về cái chết, có lẽ họ sẽ hiểu ra cách trân trọng và yêu thương nhau hơn, bỏ qua những sai lầm không đáng kể. Tôi nghĩ rằng, việc không biết 'học cách chết' sẽ dẫn đến cuộc sống vô cảm, xa lạ, thiếu tình yêu và không biết tha thứ. Họ sống như thể họ 'bất tử' vậy.

Nếu chúng ta sợ cái chết đột ngột, thì hàng ngày chúng ta nên tổ chức cuộc sống một cách có tổ chức hơn, khoa học hơn. Hãy hoàn thành mọi công việc kịp thời, đừng để lại cho ngày mai. Khi cái chết đến bất ngờ, cướp đi sinh mạng của chúng ta trong chớp mắt, chúng ta cũng cần có thể 'an lòng nhắm mắt'. Học cách đối diện với cái chết giúp chúng ta sống một cuộc sống có kế hoạch và ý thức hơn.

Tục ngữ Việt Nam có câu 'Cọp chết để da, người chết để tiếng'. Có người ghi danh vĩnh viễn, cũng có người bị nhớ đến với điều xấu xí. Con người sống trong thế giới với thân phận mong manh, yếu đuối. Một cơn sóng, một cơn gió lạnh, hay một loại vi rút nhỏ cũng đủ để đưa chúng ta đi. Cái chết như một lời nhắc nhở để chúng ta sống một cuộc đời đáng giá, sống một cách quả quyết. Nhìn thấy cái chết của người thân, tôi cảm thấy tiếc nuối và hối tiếc về những sai lầm của mình. Tôi quyết tâm sống một cuộc đời tốt đẹp hơn, sống xứng đáng với tiền nhân, sống 'giúp', sống 'được' cho cuộc sống của những người đã khuất. Mỗi giây phút trẻ trung là một giây phút chúng ta phải học cách yêu thương, học cách sống và học cách cho đi, bởi mỗi 'tiếng đập' của thời gian là một bước gần đến cái chết của chính mình. Nhà thơ Bùi Giáng đã viết những dòng tình cảm trong bài thơ 'Phụng Hiến':

Xin yêu mãi và mãi yêu nhauTrần gian ơi! Cánh bướm và chuồn chuồnCon kiến và hoa hoang cỏ dạiCon vi trùng và sâu bọ cũng đều yêu nhauCòn ở lại thêm một ngày, còn yêu nhau mãiCòn một đêm dài dưới ánh trăng saoThì ước mơ vẫn sẽ bay lên caoNắm tay nhau chẳng ngại chút nao.

4.   Trường sinh bất tử

Sống một cuộc sống trường sinh bất tử không khác nào sống một cuộc đời vô nghĩa và không có ý nghĩa. Khi đó, thời gian không còn có giá trị nữa. Mọi quyết định trở nên vô nghĩa, mọi động cơ làm việc đều bị phá vỡ vì ta cho rằng luôn còn ngày mai. Xây dựng một cuộc sống tốt đẹp đòi hỏi phải có một quan hệ tương hợp với cái chết. Qua cái chết, con người học cách sống phù hợp với bản thân, học cách chấp nhận cái chết và trân trọng từng khoảnh khắc của cuộc sống.

Ít ai trong tuổi trẻ nghĩ về cái chết, nhưng theo tôi, cần dành một ít thời gian để suy nghĩ về nó và để sống một cuộc sống tích cực hơn. Trong đại dịch này, chúng ta đã chứng kiến sự đau khổ lớn từ cái chết. Tôi tin rằng chúng ta cần biến đau khổ thành sức mạnh, cần nhìn nhận và hy vọng vào một tương lai sáng sủa và một cuộc sống tốt đẹp hơn.

Tác Giả: Huyền Tẫn