Buzz
Những dự đoán gần đây về tác động của sự suy thoái môi trường trên Trái Đất sẽ khiến những người yêu cà phê phải lo lắng: Diện tích trồng cà phê toàn cầu có thể giảm tới 50% nếu tình hình biến đổi khí hậu không được cải thiện!
Brazil, quốc gia đứng đầu thế giới về sản lượng cà phê hàng năm, sẽ phải đối mặt với thiệt hại nghiêm trọng – dự kiến mất khoảng 79% diện tích canh tác cà phê.
Kết luận này được đưa ra bởi các nhà khoa học Thụy Sỹ khi nghiên cứu ảnh hưởng của biến đổi khí hậu đối với các loại cây trồng như cà phê, hạt điều, và bơ. Cả ba loại cây này đều góp phần quan trọng vào thị trường xuất khẩu của các quốc gia nhiệt đới.
Sản lượng cà phê toàn cầu đang đối mặt với nhiều nguy cơ nghiêm trọng. (Ảnh: Daniel Reche)
Cà phê hiện đang dẫn đầu về tiềm năng kinh tế với dự báo doanh thu toàn cầu đạt 460 tỷ USD trong năm 2022. Trong khi đó, hạt điều và bơ đứng ở mức khiêm tốn hơn nhiều, lần lượt là 6 tỷ và 13 tỷ USD.
Về điều kiện trồng trọt, cà phê yêu cầu nhiều yếu tố phức tạp, đặc biệt là lựa chọn đất trồng lý tưởng và chăm sóc trong suốt quá trình phát triển. Khi tình trạng biến đổi khí hậu không được kiểm soát, dẫn đến mực nước biển dâng cao, diện tích đất phù hợp để trồng cà phê sẽ giảm đáng kể.
Trước đây, nhiều nghiên cứu đã chỉ ra tầm quan trọng của các loại cây lương thực như lúa mì, ngô, khoai tây… và viễn cảnh giảm sản lượng tương tự trong tương lai do hiện tượng Trái Đất ngày càng bị ngập mặn.
Trong khi hiệu ứng nhà kính làm Trái Đất nóng lên gây ra cảnh báo cho thị trường cà phê ở Brazil, một số vùng trồng cà phê ở Trung Quốc, Mỹ và Argentina lại có thể hưởng lợi bất ngờ vì ảnh hưởng của biến đổi khí hậu ở những nơi này không quá nghiêm trọng.
Tuy nhiên, lý thuyết này không nên khiến chúng ta cảm thấy vui mừng, vì một tương lai tăm tối đang đến gần nếu thế giới tiếp tục lơ là với hậu quả tàn phá của môi trường.
Giá xăng hiện đã tăng cao khiến nhiều người choáng váng, thử tưởng tượng một cốc cà phê đắt gấp 2, gấp 3 lần thì sao? Có thể lúc đó, cà phê sẽ trở thành một món đồ uống cao cấp, ngang tầm với những chai rượu lâu năm.
Tương lai u ám: 60% các giống cà phê có nguy cơ tuyệt chủng
Biến đổi khí hậu không chỉ làm giảm diện tích đất trồng cà phê mà còn làm gia tăng nguy cơ mắc bệnh cho cây trồng.
Một trong những vấn đề lớn nhất khiến các chủ vườn cà phê lo lắng là bệnh “gỉ sắt”, từng gây ra thiệt hại lớn ở châu Phi, châu Á và lan sang Nam Mỹ đầu thế kỷ 20. Cho đến nay, bệnh này vẫn còn ảnh hưởng ở một số khu vực. Nguyên nhân do một loại nấm gây ra, khiến lá cây bị nhiễm bệnh xuất hiện các vết giống như gỉ sắt.
Lá cà phê mắc bệnh gỉ sắt. (Ảnh: Communicaffe International)
Trong vụ mùa 2011-2012, bệnh gỉ sắt đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản lượng cà phê ở Trung Mỹ, khiến 1,7 triệu người mất việc làm và làm thất thoát 3,2 tỷ USD giá trị sản xuất.
Trong hai loại cà phê phổ biến nhất hiện nay là Arabica và Robusta, Robusta có khả năng chống bệnh tốt hơn và có thể ngăn chặn sự lây lan của bệnh. Nhờ vào các phương pháp lai tạo, các nhà khoa học đã phát triển thành công giống Arabica lai với khả năng kháng bệnh cải thiện đáng kể.
Tuy nhiên, những cải tiến này vẫn chưa đủ để đối phó với biến đổi khí hậu và nguy cơ mất diện tích canh tác. Arabica thường yêu cầu điều kiện trồng trọt đặc biệt, trong khi Robusta dù chống bệnh gỉ sắt tốt, vẫn yếu hơn trước một số bệnh phức tạp khác.
Đối diện với thách thức này, các nhà khoa học đang chú ý đến việc khai thác sản lượng từ các rừng cà phê tự nhiên, hay còn gọi là “cà phê dại”, vốn tự phát triển trong môi trường tự nhiên mà không chịu tác động từ điều kiện trồng trọt nhân tạo.
Hiện tại, cà phê tự nhiên vẫn được khai thác để phục vụ thương mại, giúp bù đắp sự thiếu hụt sản lượng ở một số khu vực. Các giống cây này có đặc tính đa dạng về điều kiện trồng trọt và khả năng chống sâu bệnh.
Tuy nhiên, các giống cà phê tự nhiên thường chỉ tồn tại ở một số khu vực cụ thể trên thế giới. Nếu những khu vực này bị ảnh hưởng tiêu cực bởi biến đổi khí hậu hoặc dịch bệnh, cả khu rừng cà phê có thể bị tàn phá nhanh chóng.
Người dân Ethiopia thu hoạch quả cà phê tự nhiên. (Ảnh: Efico)
Hành động thiếu suy nghĩ của con người cũng là nguyên nhân góp phần vào tình trạng u ám này. Đã có nhiều thông tin về việc chặt phá rừng và khai thác đất để trồng cà phê tự nhiên nhằm phục vụ định cư hoặc lấy gỗ.
Đến nay, nhiều giống cà phê tự nhiên đã biến mất khỏi bản đồ Trái Đất từ nhiều thập kỷ trước, tất cả đều do các mục đích khai thác và lợi ích cá nhân.
Đối với những giống cà phê còn lại, chúng ta phải đặc biệt cẩn trọng vì hạt cà phê rất khó bảo quản so với nhiều loại hạt khác. Các phương pháp như đông lạnh hay trồng trong vườn sinh học khó có thể là giải pháp lâu dài hiệu quả.
Dựa trên dữ liệu hiện có, nghiên cứu của Kew Royal Botanic Gardens (Anh) đã chỉ ra rằng hơn 60% các loại cà phê trên toàn cầu đang đối mặt với nguy cơ tuyệt chủng!
Một tia hy vọng cho ngành cà phê
Mặc dù tương lai đầy thử thách khiến nhiều người yêu cà phê lo lắng, các nhà khoa học đang nỗ lực tạo ra những giống cà phê mới, có khả năng chống lại sâu bệnh và điều kiện khí hậu khắc nghiệt, đồng thời giữ được hương vị đặc trưng như mong muốn.
Rõ ràng, việc kết hợp tất cả các yếu tố lý tưởng vào một giống cà phê là rất khó khăn. Tuy nhiên, nhóm nghiên cứu tại Kew Royal Botanic Gardens, dưới sự dẫn dắt của Tiến sĩ Aaron Davis, đã có một bước đột phá vào năm 2021 với phát hiện mới: Coffea Stenophylla.
Coffea Stenophylla là một giống cà phê tự nhiên lần đầu được phát hiện ở Sierra Leone vào năm 1834. Sau đó, giống cây này được nhân giống và trồng rộng rãi ở các khu vực Tây Phi. Đến đầu thế kỷ 20, Coffea Stenophylla đã bị vượt mặt bởi sản lượng vượt trội của hạt Robusta và dần bị quên lãng, chỉ còn tồn tại chủ yếu trong các khu rừng tự nhiên ở Guinea, Sierra Leone và Bờ Biển Ngà.
Tuy nhiên, nạn phá rừng thường xuyên đã làm cho việc tìm kiếm lại Coffea Stenophylla ngày càng khó khăn. Mãi đến năm 2020, Tiến sĩ Aaron Davis mới thành công trong việc tái phát hiện giống cà phê này và thu thập mẫu 10g hạt để kiểm tra chất lượng.
Coffea Stenophylla được Tiến sĩ Aaron phát hiện ở Bờ Biển Ngà. (Ảnh: Aaron Davis)
Kể từ thế kỷ 19, Coffea Stenophylla đã nhanh chóng gây ấn tượng với hương vị đặc biệt của mình, được đánh giá cao hơn nhiều so với các giống cà phê khác. Bên cạnh đó, giống cà phê này còn nổi bật với khả năng chịu hạn và chống lại bệnh lá gỉ sắt.
Khi Tiến sĩ Aaron mang mẫu hạt về Anh, ông đã nhờ đến sự đánh giá của 5 chuyên gia cà phê. Kết quả thu được thật sự ấn tượng, vượt xa mong đợi của toàn bộ nhóm nghiên cứu.
Sau đó, một cuộc khảo sát tương tự được tổ chức tại Pháp, do Delpine Mieulet – đồng nghiệp của Tiến sĩ Aaron – thực hiện. Trong cuộc khảo sát này, 18 chuyên gia tham gia đã thực hiện một cuộc thử nếm “blind test”, nghĩa là họ nếm thử cà phê mà không biết thông tin về nguyên liệu.
Các chuyên gia đều đồng ý rằng Coffea Stenophylla có nhiều ưu điểm nổi bật: hương vị đậm đà, ngọt tự nhiên và độ chua cân bằng – tương tự như các giống Arabica cao cấp. Đặc biệt, 47% trong số họ còn nhận định rằng Coffea Stenophylla mang đến một hương vị khác biệt so với Arabica, mở ra cơ hội khai thác một dòng cà phê mới lạ và độc đáo.
Một buổi thẩm định hương vị của cà phê Stenophylla. (Ảnh: Aaron Davis)
Cho đến hiện tại, chưa có giống cà phê nào đạt được như Stenophylla: Nó đã chính thức sánh ngang với Arabica về hương vị. Điều này khiến các chuyên gia cà phê rất phấn khích, vì Stenophylla và Arabica không có mối liên hệ gần gũi. Chúng thuộc về hai nhóm khác biệt, xuất phát từ các vùng địa lý đối lập ở châu Phi, với điều kiện thời tiết và khí hậu rất khác nhau.
Mặc dù Robusta có nhiều điểm tương đồng với Stenophylla về khả năng chịu đựng và điều kiện trồng trọt, nhưng hương vị của nó lại không nổi bật và ít được ưa chuộng hơn. Do đó, Stenophylla có thể coi là một sự kết hợp hoàn hảo, kết hợp những ưu điểm của Robusta và Arabica: vừa bền bỉ, vừa mang đến hương vị thơm ngon và dễ uống.
Điểm yếu duy nhất của Stenophylla là sản lượng trung bình vẫn thấp hơn Arabica, nhưng đây không phải là vấn đề không thể khắc phục.
Hiện tại, các nhà nghiên cứu đang xem xét việc lai tạo Stenophylla với Arabica hoặc Robusta để phát triển những giống cà phê mới với các đặc tính ưu việt nhất. Tiến sỹ Aaron cũng coi Stenophylla là một hy vọng quý giá cho tương lai của ngành cà phê toàn cầu.
Đăng bởi: Nguyễn Thị Hưng Uyên
