Tượng nữ mặc váy xòe

Tượng nữ mặc váy xòe là tên gọi của người Hà Nội dành cho bản sao của Tượng Nữ thần Tự do, được đặt tại Hà Nội từ năm 1887 đến khi bị lật đổ vào ngày 1 tháng 8 năm 1945. Bản chính ở Thành phố New York cao 46 mét, trong khi bản sao ở Hà Nội cao khoảng 2,85 mét. Một bản sao khác cao 11 mét đặt tại đảo Thiên Nga trên sông Seine, Paris.

Tên gọi dân gian

Khi chế tác tượng Nữ thần Tự do để tặng cho Mỹ, Frédéric Auguste Bartholdi đã khéo léo giải quyết vấn đề giãn nở của kim loại qua thiết kế váy lòe xòe của tượng. Tượng được làm bằng đồng, màu xám và rỗng. Người Hà Nội thời đó gọi nó là 'Tượng Bà đầm xòe' ('Bà đầm' là người nước ngoài, còn 'xòe' vì bộ váy của bà ta lòe xòe).

Lịch sử

Tượng được trưng bày tại hội chợ Đấu Xảo ở Hà Nội (hiện nay là Cung văn hóa hữu nghị Việt-Xô) vào năm 1887. Sau khi kết thúc triển lãm, tượng được tặng cho Hà Nội và được đặt tại vườn hoa trước Ngân hàng Đông Dương, hiện là vườn hoa Chí Linh, nơi có tượng đài Lý Thái Tổ ngày nay.

Vào ngày 14 tháng 7 năm 1890, ngày Quốc khánh Pháp, chính quyền Pháp tại Đông Dương quyết định thay thế tượng bà đầm xòe bằng tượng Paul Bert; tượng bà đầm xòe được di chuyển lên đỉnh Tháp Rùa theo đề xuất của kỹ sư Pháp Daurelle, hướng mặt về phía tượng Paul Bert.

Trong lúc chờ đá từ núi Vossges, quê hương của Paul Bert để làm bệ, tượng bà đầm xòe đã bị đổ nằm ngửa trên nền cỏ, nằm cạnh tượng Paul Bert đã được đưa đến trước đó. Do đó, trẻ em Hà Nội thời đó đã sáng tác câu vè châm biếm:

'Ông Pôn Be lấy bà đầm xòe

Trước nhà kèn ò e ý e...'.

Vào khoảng năm 1896, tượng bà đầm xòe được chuyển đến đặt tại vườn hoa Cửa Nam, trước đây gọi là Quảng Văn đình hoặc vườn hoa Neyret. Quảng Văn đình từng là nơi nhà Nguyễn tổ chức các buổi giảng dạy và thông báo từ triều đình. Việc người Pháp đặt tượng bà đầm xòe ở đây đã làm thay đổi kiến trúc khu vực, gây ra phản ứng từ các nhà nho:

'Nhớ Quảng Văn Đình tớ đến nghe

Câu Kê chẳng thấy, thấy Đầm xòe

Thập điều bặt tiếng ê a giảng

Choáng óc kèn tây rúc tí toe...'

Chấm dứt sự tồn tại

Ngày 31 tháng 7 năm 1945, thị trưởng Hà Nội trong chính phủ Trần Trọng Kim, ông Trần Văn Lai, ra lệnh phá bỏ tượng bà đầm xòe vì xem đó là dấu vết của chế độ thực dân Pháp. Vào lúc 9 giờ 40 phút sáng hôm sau, ngày 1 tháng 8 năm 1945, tượng bà đầm xòe cùng các tượng Paul Bert, Thống chế Ferdinand Foch, và Jean Duquis đều bị đổ. Sau đó, các bức tượng được đưa vào kho. Tượng bà đầm xòe chính thức bị tiêu hủy vào năm 1952 khi được nung chảy để làm đồng đúc thành pho tượng Phật A-di-đà nặng khoảng 10 tấn, hiện đang đặt trong chánh điện chùa Ngũ Xã.

Hình ảnh

• Tháp Rùa
• Vườn hoa Cửa Nam
• Ngoài phiên bản nhỏ tại Việt Nam, còn có nhiều phiên bản thu nhỏ khác của tượng Nữ thần Tự do trên toàn thế giới:

Các liên kết bên ngoài

• Hà Nội: Có phải trước đây từng có tượng Nữ thần Tự do trên nóc Tháp Rùa?, N.P.G.H., báo Tiền Phong, 6/8/2005